G8: KASAYSAYAN NG DAIGIDIG (REVIEWER)
LESSON 4: Unang at Ikalawang Yugto ng Imperyalismo
3rd Grading | Grade 8
Guro: Ms. Manelle Bernardo
Unang Yugto ng Imperyalismong Kanluranin
Imperyalismo laban sa Kolonyalismo
Imperyalismo – latin, imperium: “utusan”; direkta o
indirektang pagpapasailalim sa kapangyarihan o
impluwensiya sa isang dominante o makapangyarihang
grupo.
Kolonyalismo – latin, colunus: “magsaka”; direktang o
kinapapalooban ng pisikal na aspekto ang
pagpapasailalim sa isang kapangyarihan para makakuha
ng mga kinakailangan ng isang grupo.
Mga Motibasyon ng Eksplorasyon (KKK)
Kristiyanismo (God) - kultural na motibasyon;
pagpapalaganap ng relihiyon sa mga taong
makakasalamuha sa mga bagong tuklas na lupain.
- gawing “sibil” o maayos ang mga katutubong grupo.
Kayamanan (Gold) – ekonomikong motibasyon;
paghahanap ng kayamanan sa mga matatagpuang
bagong mga lupain.
- pangangalap ng mga pampalasa upang magamit sa
pagpapatagal ng pagkain o sangkap sa mga
pampaganda.
Katanyagan (Glory) – politikal na motibasyon;
paghahangad ng pagkilala sa mga matutuklasang mga
bagong lupain o pagdaragdag ng bagong kaalaman sa
mayroon sa kasalukuyan.
Mga Salik ng Eksplorasyon
The Travels of Marco Polo – akda ni Marco Polo, isang
Venetian na mangangalakal; naglalaman ng kayamanan
at kaunlaran ng Tsina noong siya ay naatasang maging
tagalikom ng buwis sa ilalim ng pamamalakad ni Kublai
Khan noong 13th siglo.
- naging inspirasyon ng mga taga-Europa upang
marating ang Tsina.
Rihla – akda ni Ibn Battuta, isang manlalakbay na
Moroccan at Muslim na iskolar (mas mahabang
pangalan: A Gift to Those Who Contemplate the
Wonders of Cities and the Marvels of Travelling);
naglalaman ng kaniyang ekspedisyon sa Asya at Africa
noong 14th siglo.
Isinayos ni: Aaron Radjs A. Arcega
Practice Teacher
- naging batayan para maghanap ng panibagong ruta
upang marating ang Asya.
Ang Paghahanap ng Mga Pampalasa (Spices)
13th siglo – Ang Europa ay naging asa sa mga
pampalasang matatagpuan sa India, kabilang dito ang
paminta, cinnamon, at nutmeg. Ang mga pampalasang
ito ay ginagamit di lang bilang pampreserba; sangkap
din siya pabango, pampaganda, at medisina.
Arabe at Venetian – mga lahi na nagsisilbing mga
middle man o nagdadala ng mga kalakal mula sa isang
lugar patungo sa kabila. Malaki ang kinikita sa ganitong
pagmonopolyo sa ruta ng kalakal sa lupa kaya naglaon
ito sa paghahangad ng Europa na marating ang Asya sa
ibang ruta– gamit ang karagatan.
Mga Bansang Nanguna sa Eksplorasyon
Portugal Espanya (Spain)
France United Kingdom Netherlands
Mga Manlalayag sa Panahon ng Eksplorasyon
Henry the Navigator (1394-1460) – Portuguese, kilala
bilang Prinsipe Henry, siya nagpondo at nagplano ng
ilang ekspediyon upang magpayaman at magpalawak ng
lupain, gayundin ng Kristiyanismo.
- dahil sa kaniya, nag-umpisa ang kolonisasyon,
kapitalismo at transatlantic na pakikipagkalakalan ng
mga alipin.
Bartolomeu Dias (1487-1488) – Portuguese, naglayag sa
Cape of Good Hope na matatagpuan sa dulong timog ng
Africa. Nagdulot ito ng kaalaman ng isang bagong ruta
paungong Silangang Asya sa pamamagitan ng pag-ikot
sa Africa.
Christopher Columbus (1492-1504) – Italian,
pinondohan siya nina Haring Ferdinand V ng Aragon at
Reyna Isabella ng Castille sa paghahangad na makakalap
ng yaman sa Silangan. Sa kaniyang paglalakbay inakala
niyang India ang West Indies at Caribbean (sa
Mesoamerika) at tinawag ang mga Taino (mga katutubo
sa lupain) na Indians.
Amerigo Vespucci (1497-1503) – Italian, naglayag sa
hilaga ng Timog Amerika, inobeserbahan ang mga
koneksyon ng bituin, gayundin ang mga hayop at
halaman sa katimugan ng Brazil at nalamang ito ay
bagong kontinente o New World at hindi Asya tulad ng
sabi ni Columbus.
Vasco da Gama (1498-1502) – Portuguese, ginamit ang
kaperehong rut ana ginamit ni Dias upang makarating sa
India. Naging ganap ang kalakalan sa pagitan ng India at
Portugal.
Martin Waldseemuller (1507) – German, kartograpo na
nagpangalan sa New World bilang Amerika na hango sa
pangalan ni Amerigo Vespucci.
Ferdinand Magellan (1520-1522) – Spanish,
pinangunahan ang pagpunta sa Silangan sa
pamamagitan ng pag-ikot sa T imog Amerika upang
makarating ng Asya.
- Namatay siya sa Laban ng Mactan noong 1521 dahil sa
pagpaslang ng tauhan ni Lapu-Lapu. Bagaman
nakarating ang Vittoria, isa sa mga galyon sa Moluccas
(kasalukuyang Indonesia) at nakaikot ng buo sa mundo.
Paghahati ng Mundo
Line of Demarcation (Mayo 4, 1493) – linya ng
paghahati ng mundo sa dalawang bahagi: ang Kanluran
ay laan para sakupin ng Espanya (100 leagues ng
kanluran o timog ng alin man sa mga isla ng Canary o
Cape Verde) at Silangan para sa Portugal.
- Pinatupad ni Pope Alexander VI sa ilalim ng bull Inter
caetera. Ang buong
Treaty of Tordesillas (Hunyo 7, 1494) – pag-uusog ng
linya ng 370 leagues ng kanluran o timog ng alin man sa
mga isla ng Canary o Cape Verde upang makuha ang
Brazil na sakop ng Portugal.
- isinagawa ayon sa pakiusap ni Haring John II ng
Portugal kina Haring Ferdinand V ng Aragon at Reyna
Isabella ng Castille.
Treaty of Saragosa (Abril 22, 1529) – isang treaty na
tumataliwas sa Treaty of Tordesillas dahil sa pagmamay-
ari ng Portugal sa Spice Islands (Moluccas).
-nagbayad ng 350,000 ducats ang Portugal sa Spain
upang mapigilan ang patuloy nilang pagkuha sa kanilang
mga lupain sa ilalim ng naunang treaty.
- nausog ng 300 leagues mula Silangan ng Moluccas ang
paghahati bagaman magiging problema pa rin ito dahil
nasakop ng Espanya ang Pilipinas at angkin pa rin ng
Portugal ang Moluccas.
karagdagang impormasyon:
mga Dutch – naagaw sa mga Portuguese ang Moluccas
upang magtayo ng plantasyon kung saan ang mga ang
mga mabibili sa pamilihang pordukto ay itinanim sa
lupain nito. Ito ay kinalaunang tinawag na Dutch East
India Company.
Epekto ng Unang Yugto ng Imperyalismo
1. nagkaroon ng kaalaman sa mundo
2. nasubukan ang mga gamit sa nabigasyon at
pagmamapa
3. nagkaroon ng yaman at pakikipagpalitan ng
kultura, produkto, at ang ilan ay sakit
4. pagkakaroon ng pang-aalipin at pagtatanggal ng
mga katutubo sa kanilang mga lupain.
Ikalawang Yugto ng Imperyalismong Kanluranin
Dahilan ng Pananakop noong 19th Siglo
White Man’s Burden – sinasabing responsibilidad ng
mga henerasyon ng mga Europeo na panatilihin ang
sibilisasyon ng kanilang dinala sa mga sinakop.
Manifest Destiny – isang doktrina na nagsasaad ng
karapatan ibinigay ng Diyos sa United States na angkinin
ang buong Hilagang Amerika.
Uri ng Pananakop noong 19th Siglo
protectorate – isang kolonya na protektado ng isang
makapangyarihan o kakamping bansa.
concession – sa aspekto ng imperyalismo at
kolonyalismo, ito ay karapatang magnegosyo sa isang
bansa kasama sa ilalim ng kapangyarihan o proteksyon
ng isang bansa.
sphere of influence – isang lugar kung saan nakapaloob
sa iisang kapangyarihan pagdating sa politika at
pagkontrol ang mga bansa sa ilalim na mas
makapanyarihang bansa.
Europa at ang Africa
30 taon – naangkin ng mga kanluraning bansa ang ilang
mga dati ay di kilalang lugar sa Africa.
Haring Leopoldo I – nakakuha ng pinakamalaking bahagi
ng Congo basin sa ilalim ng pangalan ng Belgium noong
1885.
France, Britain, Germany, Portugal, at Italy –
pinaghatian ang ilang bahagi ng Africa bukod sa nasakop
ng Belgium.
TATLONG BAHAGI NG AFRICA
Hilagang Africa – nakaharap sa Dagat Mediterranean
Gitnang Afrca – bahaging tropiko
Timog Africa – malamig na bahagi
Islam – naging laganap na relihiyon sa Africa, lalo na sa
hilagang bajhagi nito at naging mahigpit na kalaban ng
Kristiyanismo nang sakupin ito ng mga taga-Europa.
pangungulimbat – paraan ng pagyaman sa Hilagang
Africa ng mga bansa tulad ng Tunis at Algiers sa
pamamagitan ng pagnanakaw ng mga sasakyang
pandagat ng mga taga-Europa.
ubas, citrus, butyl, bakal – mga bagay na naging interes
ng mga taga-Europa sa Africa bukod sa pang-aalipin at
lugar na pagpapastulan ng mga hayop. Ang bakal ay
makikita sa bundok ng Atlas sa Morocco.
Ingles at Timog Asya
British East India Company – makapangyarihang
pamahalaan na nagdala ng kaisipan, kaugalian,
edukasyon at teknolohiya sa India.
Treaty of Paris (1763) – nawalan ng teritoryo ang France
sa India sa pagtatapos ng pitong taong digmaan sa
pagitan ng Britain.
Pakikipagpaligsahan ng United States
1898 – naipanalo ng Amerika ang pakikisali nito sa
digmaan laban sa Espanya at nasakop ang mga bansang
Pilipinas, Guam, at Puerto Rico.
Epekto ng Ikalawang Yugto ng Imperyalismo
1. walang tiyak na kalayaan ang mga nasakop sa
aspekto ng pamamahala, relihiyon, at labag na
pagkuha ng mga pangangailangan para gawing
produkto.
2. Naging sukdulan ang sapilitang paggawa sa mga
katutubong naging alipin sa ilalim ng
makapangyarihang mga bansa.
3. naging hidwaan ang paghahati sa mundo sa
pagitan ng mga sumali na mga bansa sa
pagpapalawak ng nasasakupan o pagkuha ng
mga natural na yaman.