Sinopse taxonómica.

Botánica Sistemática: Fanerogamia

2. SINOPSE TAXONÓMICA PARA Fanerogamia

MODO DE EMPREGO DA SINOPSE TAXONÓMICA
A sinopse taxonómica que se presenta é un compendio de diferentes propostas
realizadas por distintos autores para os grupos que tratamos nas asignaturas de
Criptogamia e Fanerogamia. Todas as propostas teñen algo en común: (i), ser recentes
(publicadas entre o 2007 e o 2017; ver bibliografía), (ii), estar adaptadas ó Código
Internacional de Nomenclatura Botánica (McNeill et al., 2012;
http://www.bgbm.org/iapt/nomenclature/code/default.htm) e (iii), ter unha base
claramente filoxenética.
Hai unha serie de aspectos que debes considerar á hora de empregar esta sinopse.
En primeiro lugar, cómpre entender que a taxonomía e a sistemática son máis un
proceso e unha metodoloxía ca un resultado. Dificilmente chegaremos a unha
taxonomía definitiva; a medida que haxa nova información dispoñible, esta integrarase
no sistema e a taxonomía cambiará. Polo tanto esta que che propoñemos é unha
posibilidade, mais haberá outras, como comprobarás cando esteas determinando os teus
espécimes. Porén, isto non significa que todo sexa válido, deberás empregar un sistema
coherente cunha base teórica, e non misturar sistemas distintos. Debes considerar tamén
que o sistema taxonómico que propoñemos non é exhaustivo. No listado están algúns
dos grupos, xéneros e especies máis relevantes para as asignaturas, mais non está
completo (para ver os listados completos podes empregar a bibliografía proposta).
Finalmente, nomes que son de uso moi común en Botánica, e que caracterizan grupos
morfolóxicos, ecolóxicos ou funcionais (por exemplo briófitos, carófitos, pteridófitos,
dicotiledóneas, algas verdes...) poden non corresponder a grupos taxonómicos
(principalmente por non seren monofiléticos) ou estar fóra de uso. Tentamos incluír
algúns deses nomes na sinopse para que sexa máis doado empregala, mais lembra que
non forman parte da taxonomía. Eses nomes están marcados en vermello. Verás tamén
que en varias partes da sinopse aparecen as letras p.p. e s.l. As primeiras significan pro
parte, e refírense a parte dun grupo (por exemplo, antigas Pteridophyta p.p. indica
“parte das antigas Pteridophyta”). s. l. significa “sensu lato”, ou sexa, en sentido amplo
(por exemplo Briófitos s.l. refírese a ó conxunto de musgos, hepáticas e antocerotas, e
non unicamente á división Bryophyta).
Para empregar a sinopse taxonómica debes lembrar tamén que o Código
Internacional de Nomenclatura Botánica establece unha serie de categorías fixas para a
 Sinopse taxonómica. Botánica Sistemática: Fanerogamia

taxonomía, cada unha coa súa terminación indicativa. Na táboa seguinte tes as
terminacións para os grupos de fungos, algas e embriófitos.

FUNGOS ALGAS EMBRIÓFITOS

División -mycota -phyta -phyta
Subdivisión -mycotina -phytina -phytina
Clase -mycetes -phyceae -opsida (-atae)
Subclase -mycetidae -phycidae -idae
Superorde -anae -anae -anae
Orde -ales -ales -ales
Suborde -ineae -ineae -ineae
Familia -aceae -aceae -aceae
Subfamilia -oideae -oideae -oideae
Tribo -eae -eae -eae
Subtribo -inae -inae -inae

División TRACHEOPHYTA [Cormófitos sensu Bresinsky (1994); segundo

Kenrick & Crane (1997); Simpson (2006); Judd et al. (2008); Fischer (2009); Fischer &
Frey (2015)]
Subdivisión Rhyniophytina [extintas]
Orde Rhyniales
Rhynia, Cooksonia

Subdivisión Lycophytina [antigos Pteridophyta p.p.]

Clase Zosterophyllopsida [extintas]
Orde Zosterophyllales
Zosterophyllum
Clase Lycopsida
Orde Isöetales [incluíndo Lepidodendrales, extintas]
Isöetes longissimum Bory, Lepidodendron, Sigillaria
Orde Lycopodiales
Huperzia, Lycopodiella, Lycopodium
 Sinopse taxonómica. Botánica Sistemática: Fanerogamia

Orde Protolepidodendrales
Protolepidodendron, Drepanophycaceae
Orde Selaginellales
Selaginella

Subdivisión Euphyllophytina (inclúe FIEITOS e PLANTAS CON SEMENTE)

MONILÓFITOS [Superclase Moniliformopses, Kenrick & Crane (1997); FIEITOS, antigos Pteridophyta
p.p.]
Clase Cladoxylopsida [extinta]
Cladoxylon, Eospermatopteris (Wattieza)
Clase Psilotopsida
Orde Psilotales
Psilotum, Tmesipteris
Orde Ophioglossales
Botrychium, Ophioglossum
Clase Equisetopsida
Orde Sphenophyllales [extintas]
Sphenophyllum
Orde Equisetales
Equisetum, Archaeocalamites, Calamites
Clase Marattiopsida
Orde Marattiales
Angiopteris, Marattia, Megaphyton
Clase Polypodiopsida
Orde Osmundales
Osmunda regalis L.
Orde Hymenophyllales
Hymenophyllum tunbrigense (L.) Sm., Vandemboschia speciosa (Willd.)
Kunkel
Orde Gleicheniales
Gleichenia
Orde Schizaeales
Schizaea
Orde Salviniales
 Sinopse taxonómica. Botánica Sistemática: Fanerogamia

Azolla, Marsilea, Pilularia globulifera L., Salvinia

Orde Cyatheales
Culcita macrocarpa C.Presl, Dicksonia
Orde Polypodiales
Asplenium, Blechnum, Dryopteris, Polypodium, Pteridium, Woodwardia
radicans (L.) Sm

ESPERMATÓFITOS [Superclase Radiatopses, Kenrick & Crane (1997); PLANTAS CON SEMENTE,
antigos Magnoliophyta + Pinophyta. Kenrick & Crane (1997), Simpson (2006); Judd et al. (2008);
Fischer & Frey (2015); Fischer & Theisen (2015); APG (2016)]
Clase Progymnospermopsida [extintas, plantas maioritariamente sen sementes]
Orde Aneurophytales
Aneurophyton, Runcaria [primeira planta con semente]
Orde Protopityales
Protopitys
Orde Archaeopteridales
Archaeopteris
Clase Pinopsida [Gymnospermae]
Subclase Pteridospermatidae [extintas, non monofiléticas]
Orde Lyginopteridales
Lyginopteris, Salpingostoma
Orde Glossopteridales
Glossopteris
Orde Callistophytales
Orde Calamopityales
Orde Buteoxylonales
Subclase Cycadidae
Orde Bennettitales [extintas]
Benettistemon, Williamsonia
Orde Medullosales [extintas]
Medullosa
Orde Pentoxylales [extintas]
Pentoxylon
Orde Gigantopteridales [extintas]
 Sinopse taxonómica. Botánica Sistemática: Fanerogamia

Gigantopteris
Orde Cycadales
Cycas, Dioon, Encephalartos, Zamia
Subclase Ginkgoidae
Orde Caytoniales [extintas]
Caytonia
Orde Corystospermales [extintas]
Orde Czekanowskiales [extintas]
Leptostrobus
Orde Ginkgoales
Ginkgo
Orde Hamshawviales [extintas]
Orde Matatiellales [extintas]
Orde Peltaspermales [extintas]
Orde Petriellales [extintas]
Subclase Gnetidae
Orde Ephedrales
Ephedra
Orde Welwitschiales
Welwitschia mirabilis Hook.
Orde Gnetales
Gnetum gnemon L.
Subclase Pinidae
Orde Cordaitales [extintas]
Mesoxylon [inclúe Cordaites]
Orde Voltziales [extintas]
Lebachia, Utrechtia, Voltzia
Orde Pinales
Familia Pinaceae
Abies, Cedrus, Larix, Picea, Pinus
Orde Araucariales
Familia Araucariaceae
Araucaria, Agathis, Wollemia
Familia Podocarpaceae
 Sinopse taxonómica. Botánica Sistemática: Fanerogamia

Parasitaxus, Podocarpus
Orde Cupressales
Familia Cupressaceae [inclúe as antigas Taxodiaceae]
Cupressus, Juniperus, Sequoia, Taxodium, Tetraclinis
Familia Sciadopityaceae
Sciadopitys
Familia Taxaceae [inclúe as antigas Cephalotaxaceae]
Taxus

Clase Magnoliopsida [Angiospermae]

Subclase Magnoliidae [Grupo parafilético]
CLADO ANA [Grupo parafilético. Inclúe Superordes Amborellanae, Nymphaeanae e Austrobaileyanae]
Superorde Amborellanae
Orde Amborellales
Familia Amborellaceae
Amborella trichopoda Baill.
Superorde Nymphaeanae
Orde Nymphaeales
Familia Nymphaeaceae
Nymphaea alba L.
Superorde Austrobaileyanae
Orde Austrobaileyales
Familia Austrobaileyaceae
Familia Schisandraceae [Illiciaceae]
Familia Trimeniaceae
MAGNÓLIDAS [Inclúe Superorde Magnolianae]
Superorde Magnolianae
Orde Chloranthales
Orde Canellales
Orde Piperales
Orde Laurales
Familia Lauraceae
Apollonias barbusana A.Braun, Laurus nobilis L., Ocotea foetens Baill.,
Persea americana Mill., Persea indica Spreng.
 Sinopse taxonómica. Botánica Sistemática: Fanerogamia

Orde Magnoliales
Familia Magnoliaceae
Magnolia grandiflora L.
MONOCOTILEDÓNEAS [inclúe Superorde Lilianae]
Superorde Lilianae
Orde Acorales
Orde Alismatales
Familia Araceae [inclúe as antigas Lemnaceae]
Arum italicum Miller, Lemna minor L
Familia Potamogetonaceae
Potamogeton natans Pourret
Familia Zosteraceae
Zostera noltii Horneb
Orde Petrosaviales
Orde Dioscoreales
Orde Pandanales
Orde Liliales
Orde Asparagales
Familia Alliaceae
Allium cepa L.
Familia Amaryllidaceae
Narcissus triandrus L.
Familia Asparagaceae
Asparagus aphyllus L.
Familia Asphodelaceae
Asphodelus albus Miller
Familia Iridaceae
Iris pseudacorus L.
Familia Orchidaceae
Dactylorhiza cantabrica Pedersen, Ophrys apifera L.
Familia Ruscaceae
Ruscus aculeatus L.
Orde Arecales
Orde Commelinales
 Sinopse taxonómica. Botánica Sistemática: Fanerogamia

Orde Poales
Familia Cyperaceae
Carex pendula Huds., Cyperus eragrostis Willd. ex.Kunth
Familia Juncaceae
Juncus acutus L., Luzula sylvatica (Huds.) Gaudin
Familia Poaceae
Agrostis curtisi Kerguelen, Dactylis glomerata L., Hordeum murinum L.,
Lolium multiflorum Lam.
EU-DICOTILEDÓNEAS [Inclúe Subclase Rosidae]
Subclase Rosidae
Superorde Ceratophyllanae
Orde Ceratophyllales
Familia Ceratophyllaceae
Ceratophyllum demersum L.
Superorde Ranunculanae
Orde Ranunculales
Familia Ranunculaceae
Anemone nemorosa L., Ranunculus repens L.
Familia Papaveraceae
Chelidonium majus L., Papaver rhoeas L.
Proteanae
Orde Sabiales
Orde Proteales
Orde Trochodendronales
Orde Buxales
Orde Gunnerales
Orde Dilleniales
Superorde Saxifraganae
Orde Saxifragales
Familia Saxifragaceae
Saxifraga spathularis Brot.
Orde Cynomoriales
Superorde Rosanae
Orde Vitales
 Sinopse taxonómica. Botánica Sistemática: Fanerogamia

Orde Zygophyllales
Orde Fabales
Familia Fabaceae
Adenocarpus complicatus J.Gay ex Gren. & Godr., Cytisus scoparius (L.)
Link, Cytisus striatus (Hill) Rothm., Cytisus ingramii Blakelock, Ulex europaeus L.
Orde Rosales
Familia Moraceae
Ficus carica L.
Familia Rosaceae
Crataegus monogyna Jacq., Fragaria vesca L., Rubus fruticosa L.,
Potentilla reptans L.
Familia Ulmaceae
Ulmus glabra Huds.
Orde Fagales
Familia Betulaceae
Alnus glutinosa (L.) Gaertner, Betula alba L., Corylus avellana L.
Familia Fagaceae
Castanea sativa Miller, Fagus sylvatica L., Quercus pyrenaica Willd.,
Quercus robur L., Quercus rubra L., Quercus suber L.
Orde Cucurbitales
Orde Celastrales
Orde Oxalidales
Orde Malpighiales
Familia Euphorbiaceae
Euphorbia paralias L., Euphorbia terracina L.
Familia Salicaceae
Salix atrocinerea Brot.
Orde Geraniales
Orde Myrtales
Familia Myrtaceae
Eucalyptus globulus Labill.
Orde Crossosomatales
Orde Picramniales
Orde Sapindales
 Sinopse taxonómica. Botánica Sistemática: Fanerogamia

Familia Rutaceae
Citrus, Ruta graveolens L.
Familia Sapindaceae [inclúe as antigas Aceraceae]
Acer pseudoplatanus L.
Orde Huerteales
Orde Brassicales
Familia Brassicaceae
Cakile maritima Scop., Raphanus raphanistrum L.
Orde Malvales
Familia Cistaceae
Cistus psilosepalus Sweet, Cistus salviifolius L., Halimium lasianthum
Spach.
Superorde Berberidopsanae
Orde Berberidopsidales
Superorde Santalanae
Orde Santalales
Superorde Caryophyllanae
Orde Caryophyllales
Familia Amaranthaceae [inclúe as antigas Chenopodiaceae]
Arthrocnemum macrostachyum Koch, Atriplex portulacoides L., Beta
maritima L.,
Familia Caryophyllaceae
Silene vulgaris L., Stellaria alsine Hoffm.
Familia Droseraceae
Drosera intermedia Hayne
Familia Plumbaginaceae
Armeria maritima Willd., Limonium narbonense Mill.
Superorde Asteranae
Orde Ericales
Familia Ericaceae
Arbutus unedo L., Daboecia cantabrica (Hudson) Koch, Erica cinerea L.,
Vaccinium myrtillus L.
Familia Primulaceae
Primula vulgaris Huds.
 Sinopse taxonómica. Botánica Sistemática: Fanerogamia

Orde Oncothecales
Orde Mettenuisales
Orde Icacinales
Orde Garryales
Orde Gentianales
Orde Vahliales
Orde Boraginales
Orde Solanales
Familia Solanaceae
Solanum ducamara L., Solanum nigrum L., Solanum tuberosum L.
Orde Lamiales
Familia Lamiaceae
Lamium maculatum L., Lavandula stoechas L., Mentha suaveolens Ehrh.,
Rosmarinus officinalis L.
Familia Oleaceae
Jasminum fruticans L., Olea europea L.
Familia Plantaginaceae
Plantago lanceolata L.
Familia Scrophulariaceae
Digitalis purpurea L., Linaria triornithophora Willd.
Orde Aquifoliales
Familia Aquifoliaceae
Ilex aquifolium L.
Orde Asterales
Familia Asteraceae
Andryala integrifolia L., Bellis perennis L., Galactites tomentosa Moench.,
Helianthus
Orde Escalloniales
Orde Bruniales
Orde Paracryphiales
Orde Dipsacales
Familia Adoxaceae/Caprifoliaceae
Lonicera peryclimenum L., Sambucus nigra L.
Orde Apiales
 Sinopse taxonómica. Botánica Sistemática: Fanerogamia

Familia Apiaceae
Crithmum maritimum L., Daucus carota L., Oenanthe crocata L.

BIBLIOGRAFÍA ESENCIAL
Frey W. 2009. Syllabus of Plant Families. Bryophytes and seedless vascular plants.
Borntraeger. Stuttgart
Frey W. 2015. Syllabus of Plant Families. Pinopsida (Gymnosperms), Magnoliopsida
(Angiosperms) p.p.. Borntraeger. Stuttgart. [compra solicitada á biblioteca]
Judd WS, Campbell CS, Kellogg EA, Stevens PF, Donoghue MJ. 2015. Plant
Systematics. A phylogenetic approach. Sinauer. Sunderland
Simpson MG. 2006. Plant Systematics. Elsevier. Amsterdam

BIBLIOGRAFÍA EXTENDIDA
Angiosperm Phylogeny Group. 2016. An update of the Angiosperm Phylogeny Group
classification for the orders and families of flowering plants: APG IV. Botanical
Journal of the Linnean Society 181: 1-20
Bresinsky A. 1994. Plantas inferiores. In: Strasburger E, Noll F, Schenk H, Schimper
AFW (eds.). Tratado de Botánica (8º edición española). Omega. Barcelona
Kenrick P, Crane PR. 1997. The origin and early diversification of land plants. A
cladistic study. Smithsonian Institution Press. Washington DC
McNeill J, Barrie FR, Demoulin V, Greuter W, Hawksworth DL et al. 2012.
International code of Nomenclature for Algae, Fungi and Plants (Melbourne Code)
adopted by the Eighteenth International Botanical Congress Melbourne, Australia, July
2011. Koeltz Scientific Books. Koenigstein.