Arbereshet e Italise

Arbëreshët janë një grup etnik në Itali që shtrihen origjinën e

tyre në Shqipëri. Ata janë pasardhës të refugjatëve shqiptarë
që u larguan në jug të Italisë gjatë shekullit të 15-të për të
shpëtuar nga pushtimi osman i Shqipërisë.
Arbëreshët kanë ruajtur gjuhën, traditat dhe praktikat
kulturore shqiptare gjatë shekujve, edhe pse kanë pasur
presione për asimilim. Ata jetojnë kryesisht në rajonet e
Kalabrisë, Sicilisë, Basilicatës dhe Apulias.
Gjuha e tyre, Arbëresh, është një variant i gjuhës shqipe me
ndikime nga italishtja dhe greqishtja. Arbëreshët kanë
kontribuar në diversitetin kulturor të Italisë dhe vazhdojnë të
mbajnë identitetin e tyre unik brenda shoqërisë italiane.

Ne cfare periudhe u shperngulen dhe pse?

Arbereshët e Italisë u shpërngulën në periudhën mesjetare,
ndërsa shumë prej tyre u larguan nga Shqipëria për shkak të
ndryshimeve politike, sociale dhe ushtarake në rajon. Disa nga
arsyet kryesore për shpërnguljen e tyre ishin luftërat, presioni
i pushtetit otoman, konfliktet brenda vendit dhe përfitimet
ekonomike që ofronte Italia në atë kohë. Këto faktorë i shtynë
ata të kërkonin strehim dhe mundësi të reja jashtë vendit të
tyre, duke gjetur vendbanime në disa zona të Italisë.
Disa figura te shquara arbereshe
Në mesjetën italiane, disa figura të shquara arbereshe përfshijnë:
1. *Gjon Buzuku:* Autori i "Mesharit," një nga veprat më të
rëndësishme letrare dhe fetare në gjuhën shqipe.
2. *Giulio Variboba:* Piktori arberesh i shekullit të 18-të, i njohur
për kontributin e tij në fushën e artit.
3. *Giuseppe Schirò:* Juristi dhe filozofi arberesh i shekullit të 18-
të, i cili kontriboi në zhvillimin e jurisprudencës italiane.
4. *Anton Santori:* Mjek i shquar arberesh, njohur për
veprimtarinë e tij në fushën e mjekësisë dhe botanikës.
5. *Teodor Laco:* Shkrimtar dhe publicist i shekullit të 19-të, i
njohur për kontributin e tij në zhvillimin e kulturës arbereshe.
Shkollat dhe universitetet qe u hapen ne ate kohe
Në periudhën mesjetare në Itali, u hapën disa shkolla dhe
universitete të rëndësishme. Disa prej tyre përfshijnë:
1. *Universiteti i Bolonjës:* I themeluar në vitin 1088,
konsiderohet si universiteti më i vjetër në botë dhe ka qenë një
qendër e rëndësishme e arsimit në periudhën mesjetare.
2. *Universiteti i Padovës:* Themeluar në vitin 1222, ishte një
nga qendrat kryesore të arsimit në Itali dhe Evropë në kohën
mesjetare.
3. *Universiteti i Napolit:* I themeluar në vitin 1224, ishte një
nga universitetet më të hershme në Itali dhe një qendër e
rëndësishme e dijes në kohën mesjetare.
4. *Universiteti i Pizës:* I themeluar në vitin 1343, ishte një
nga universitetet më të rëndësishme në Itali dhe luajti një rol
të rëndësishëm në zhvillimin e shkencave dhe filozofisë në
periudhën mesjetare.
Këto institucione të arsimit ofronin njohuri në fusha të
ndryshme të dijes, duke kontribuar në zhvillimin kulturor dhe
shkencor në Itali dhe në gjithë Evropën në periudhën
mesjetare.
Si i kane ruajtur gjuhen dhe traditat arbereshet e
Italise?
Arbereshët e Italisë kanë ruajtur gjuhën dhe traditat e tyre
duke mbajtur një lidhje të ngushtë me komunitetin e tyre dhe
duke pasur kujdes për ta transmetuar kulturën e tyre te brezat
e ardhshëm. Ata janë përpjekur të mbajnë gjallë gjuhën
arbëreshe duke e përdorur në familje, në ceremoni, dhe në
aktivitetet kulturore të tyre. Përveç kësaj, organizatat
kulturore dhe shkollat arbereshe kanë luajtur një rol kyç në
promovimin dhe mbrojtjen e gjuhës dhe traditave të tyre.
Gjithashtu, rrjeti i kishave arbëreshe ka qenë një mjet për të
ruajtur traditat fetare dhe gjuhën, duke ofruar hapësira për
praktikimin e ritualit dhe përmbajtjen e ceremonive në gjuhën
e tyre të hershme. Këto veprime janë ndihmuar në mbajtjen
dhe ruajtjen e identitetit kulturor të arberesheve në Itali.