GDAŃSKI UNIWERSYTET Katedra i Zakład

MEDYCZNY Patofizjologii Farmaceutycznej

Patomechanizmy zaburzeń
odporności

Barbara Lewko
 Czym się zajmuje immunopatologia?

• Immunopatologia zajmuje się nieprawidłową

reakcją układu odpornościowego
(immunologicznego) na czynniki wywołujące
schorzenie.
• Dotyczy:
– Reakcji nadwrażliwości ( aktywność)
– Niedoborów immunologicznych (  odporności)
– Chorób autoimmunizacyjnych (zła aktywność)
 Antygen

Antygen – każda cząsteczka wywołująca odpowiedź

układu immunologicznego
– Może być elementem „obcego”
– Może być własnym elementem
– Antygenem może być cząsteczka która spełnia jakieś
określone funkcje (np. enzym na powierzchni komórki). Ale
mogą nim być również białka służące wyłącznie do tego
aby być rozpoznawanymi – ANTYGENY ZGODNOŚCI
TKANKOWEJ (białka układu MHC)
 Grasica
Kształtowanie
odpowiedzi nabytej
Węzły,  mechanizmy
sledziona ogólne

niedojrzałeAPC Tn Bn

Ag

Ag
Ag Tn THef
APC
Ag
- Bp
Ig
(G,A,M,E)
Bef Pc
Pc
Treg Pc
NK
Tn, Bn- limfocytyT i B „naiwne” APC-kom prezentujące Ag, TH-LimfT pomocnicze ef-efektorowe, reg-regulatorowe,
Pc-plazmocyty , Bp-limf B pamięci
Odporność nabyta: komórkowa i humoralna
 Klasy immunoglobulin
Wiązanie z
Wiązanie z
Przechodzenie powierzchnią Aktywacja
Izotyp Struktura powierzchnią Inne cechy
przez łożysko mastocytów i dopełniacza
fagocytów
bazofilów
Pierwsze p-c wytwarzane w czasie
IgM - - - + odpowiedzi imm. Stanowi 13% p-ciał
surowicy. T1/2≈ 5 dni
Stanowi ok.0,2% p-ciał w surowicy. Na
powierzchni Limf B jako receptor. Może
IgD - - - - uczestniczyć w eliminacji B
wytwarzających autoprzeciwciała
Stanowi ok. 80% p-ciał surowicy. T1/2≈
7-23 dni (4 subpopulacje ; IgG1, IgG2,
IgG + - + + IgG3, IgG4. Opsonizacja i
cytotoksyczność zależna od p-ciał

Stanowi ok.0,002% p-ciał surowicy.

T1/2≈2 dni. Powstaje w odp. na robaki,
IgE - + - - insekty i alergeny. Uczestniczy w odp
alergicznej

Stanowi ok.6% p-ciał surowicy ALE ok

90% p-ciał ustroju! T1/2≈6dni
Większość jest w śluzówce, mleku,
IgA - - - - łzach. 2 subpopulacje: IgA1, IgA2. W
wydzielinach jako dimer (sIgA)
 Definicja zapalenia
Zapalenie- część złożonej odpowiedzi biologicznej tkanek
unaczynionych na uszkadzające bodźce takie jak patogeny,
zniszczone komórki lub czynniki podrażniające. Zapalenie jest
próbą OCHRONY ustroju poprzez :
-rozcieńczenie patogenu
-zniszczenie
-odizolowanie
-zainicjowanie naprawy (gojenia)
ALE
może stać się zjawiskiem szkodliwym (np. nadwrażliwość, zap. przewlekłe) i
przyczyniać się do patofizjologii wielu przewlekłych schorzeń
Zapalenie nie jest reakcją specyficzną dla patogenu, więc jest
jednym z mechanizmów odpowiedzi wrodzonej (nie nabytej)
 Czynniki inicjujące zapalenia

• MIKROORGANIZMY
– bakterie, wirusy, grzyby,
pierwotniaki
• CIAŁA OBCE
– azbest, kryształy silikonu, pyłki
• CZYNNIKI FIZYCZNE
– mechaniczne – rany
– chemiczne – kwasy zasady
– promieniowanie
elektromagnetyczne
– temperatura
 Formy zapalenia

Zakres zapalenia:
-miejscowe ( objawy:zaczerwienienie, obrzęki itp.)
-uogólnione (syntezy białek ostrej fazy w wątrobie,
wydzielania hormonów aktywizujących
metabolizm→ objawy: gorączka, osłabienie, brak
łaknienia itp )

Przebieg zapalenia:
-ostre
-przewlekłe
 Gorączka
Ciepłota ciała zdrowej osoby zmienia się w ciągu dnia

Normal Up to 37°C
Raised >37°C - 38°C
temperature
Fever >38°C - 40°C
Hyperpyrexia >40°C

Gorączka jest obronną reakcją ustroju przeciw czynnikom powodującym infekcję

 Gorączka
Sens patofizjologiczny gorączki

POBUDZENIE UKŁADU IMMUNOLOGICZNEGO

●Zwiększenie aktywności/cytotoksyczności komórek układu
odporności wrodzonej
●zwiększenie wytwarzania przeciwciał
●wzrost proliferacji limfocytów
ZAHAMOWANIE ROZWOJU PATOGENÓW
●zmniejszenie dostępności Fe dla bakterii (utrudnienie
rozmnażania)
zwierzęta, którym sztucznie obniżano temperaturę ciała w trakcie infekcji
wykazywały zmniejszoną przeżywalność.
 Gorączka
Zwiększenie produkcji ciepła może wywołać
niepożądane skutki
Hiperkatabolizm → niszczenie białek →osłabienie,
utrata wagi
Hiperkatabolizm → wzrost zużycia tlenu →
zaburzenie funkcji serca, mózgu i innych narządów
Pocenie się → odwodnienie → utrata elektrolitów →
zaburzenie funkcji narządów
 W procesie zapalnym uczestniczą:
Komórki • „Nieruchome”, np. śródbłonek , mięśnie gładkie
naczyń
• Migrujące, np. granulocyty, makrofagi, limfocyty
Mediatory komórkowe i osoczowe
• Związki chemiczne uwalniane przez uszkodzone lub
aktywowane komórki w celu koordynowania odpowiedzi
zapalnej
• Związki chemiczne krążące w osoczu, aktywowane przez
sygnały z komórek
Układ
• Odporność wrodzona: fagocytoza, układ
odpornościowy dopełniacza, komórki NK
• Odporność nabyta: odpowiedź
komórkowa i humoralna
 CHEMICZNE MEDIATORY
ZAPALENIA

komórkowe osoczowe

Stale Wytwarzane po Compleme

Aktywacja ukłnt Aktywacja
obecne w aktywacji komórek dopełniacza czynnika
komórkach krzepnięcia XII
• Histamina • Metabolity kwasu Układ
• Serotonina arachidonowego krzepnięcia
• Enzymy • Czynnik aktywacji Kininy
lizosomalne płytek PAF
• NO
• Reaktywne formy
tlenu Rola mediatorów: -skurcz/rozkurcz naczyń
-bezpośrednie niszczenie patogenu
• Cytokiny
- sygnały aktywujące kolejne elementy
• Chemokiny układu odpornościowego
 Jaki jest cel reakcji zapalnej?

1. Zniszczenie „obcego”
2. Usunięcie uszkodzonych tkanek własnych
Dla realizacji tych celów kluczowe znaczenie ma
„sprowadzenie” makrofagów i neutrofili
3. Naprawa uszkodzonej tkanki

Stan zapalny jest kombinacją JEDNOCZEŚNIE zachodzących

procesów niszczenia i gojenia.
 Etapy procesu zapalnego

Zapoczątkowanie
1 Amplifikacja (wzmocnienie początkowej odpowiedzi)
Zmiany naczyniowe rozszczelnienie ścian naczyń
2 Zakończenie : zahamowanie procesów inicjujących i
regeneracja uszkodzonej tkanki

• Zapalenie nie może wystąpić w tkance, która nie jest ukrwiona

• Ostre zapalenie rozpoczyna się w ciągu sekund/minut od chwili uszkodzenia tkanki
• Każde zapalenie rozpoczyna się od fazy ostrej
Etapy procesu zapalnego- ZAPOCZĄTKOWANIE
Pierwotne uszkodzenie tkanki/inwazja patogenu

Fagocytoza i uwolnienie mediatorów komórkowych :

• Uszkodzone komórki tkanki –histamina, prostaglandyny
• Fagocyty (Makrofagi) w tkance łącznej i naczyniach – cytokiny, chemokiny
• komórki tuczne i bazofile w tkance łącznej i naczyniach – czynniki
naczynioruchowe (histamina, prostaglandyny, serotonina, leukotrieny)
W odpowiedzi na mediatory - amplifikacja:
 Etapy procesu zapalnego- AMPLIFIKACJA
• rozszczelnienie naczyń krwionośnych, na powierzchni śródbłonka pojawiają się białka
adhezyjne

• Konwersja (aktywacja) nieaktywnych składników osocza (mediatory osoczowe)

• płytki – agregacja, cytokiny, chemokiny, serotonina
• Chemotaksja-napływ monocytów i granulocytów (głównie neutrofile).
Monocyty→makrofagi (fagocytoza)
Granulocyty→ fagocytoza i degranulacja → enzymy hydrolityczne, laktoferyna wąże Fe,
cytokiny, rodniki tlenowe (eksplozja tlenowa)
 Odpowiedź naczyniowa
1) Zmiana średnicy małych naczyń krwionośnych w pobliżu miejsca infekcji/ uszkodzenia tkanki:
Szybki przejściowy skurcz naczyń→ lokalny wzrost ciśnienia krwi→ pompowanie krwi .
Rozkurcz naczyń → spowolnienie przepływu krwi + zwiększona objętość→ zaczerwienienie, ciepło

2) Zmiany struktury naczyń:

Skurcz komóek śródbłonka→ szczeliny między komórkami (przepuszczalność) → wysięki osocza z
naczyń do tkanki. Osocze zawiera mediatory chemiczne .

3) Migracja leukocytów z naczynia do tkanki

(transmigracja i chemotaksja)

Endothelial cell
Aktywowane leukocyty gromadzą się i przenikają przez ściany naczyń do miejsca infekcji

Białka adhezyjne
Etapy zapalenia- podsumowanie

https://www.youtube.com/watch?v=iVCXRa8FdP0
 Etapy procesu zapalnego- ZAKOŃCZENIE

Gojenie:
• Wchłonięcie nacieku/ ropień
• Naprawa uszkodzonej tkanki:
o Aktywacja płytek→skrzep. JEDNOCZEŚNIE
o Aktywacja układu krzepnięcia →rozpuszczalny fibrynogen zmienia
się w nierozpuszczalne włókna fibrynowe →zasklepienie rany.
• Uszkodzone komórki zastąpione przez nowe. Brak śladu
uszkodzenia.

Przetrwałe zapalenie → ZAPALENIE PRZEWLEKŁE

Po około 5 dniach
• W tkance fibroblasty migrują do rany →produkcja kolagenu i innych
białek macierzy pozakomórkowej w miejsce fibryny .
• Powstanie blizny – tkanka łączna włóknista
 Przewlekłe zapalenie

Jeśli ostre zapalenie nie może usunąć bodźca →

utrzymujące się zniszczenie tkanki lub infekcja prowadzi
do kolejnych schorzeń (np. wrzody, gruźlica, zapalenie
przyzębia) i chorób autoimmunizacyjnych (np. RZS,
toczeń rumieniowaty)

Leukocyty inne niż w zapaleniu ostrym : kom tuczne, makrofagi, limfocyty, plazmocyty.
 Przyczyny przewlekłych zapaleń
-Nieskuteczna eliminacja czynnika sprawczego, lub
niemożliwa jego eliminacja
-Charakter patogenu wymagający od początku modyfikacji
reakcji zapalnej
czyli:
• Utrzymująca się infekcja wywołana pewnego typu
patogenami, np prątek gruźlicy, grzyby, wirusy
• Przedłużający się kontakt z substancjami o potencjalnie
toksycznym działaniu (zarówno egzo- jak i endogenne!)
np. krzem →krzemica, toksyczne składniki lipidowe
osocza → miażdżyca
• Reakcja autoimmunologiczna – skierowana przeciwko
składnikom własnych tkanek
Zapalenie ostre vs przewlekłe . Podsumowanie

OSTRE PRZEWLEKŁE

WYSTĄPIENIE Szybko- minuty do godzin Wolno - dni

Wrodzony układ odpornościowy Odporność nabyta

CZAS TRWANIA Kilka godzin-kilka dni Miesiące, lata

Niewyleczone ostre, ciała

Drobnoustroje
PRZYCZYNY obce, wirusy,
zranienia autoimmunologiczne

GŁÓWNE KOMÓRKI Głównie neutrofile i Makrofagi, plazmocyty,

makrofagi limfocyty, fibroblasty

USZKODZENIE Samoograniczające Postępujące

TKANKI się
Zagojenie Zniszczenie tkanki
SKUTKI
Utworzenie ropnia Rozległe zwłóknienie
Zapalenie przewlekłe Nekroza
 Objawy zapaleń
objawy uogólnione – rzutujące na cały organizm np. gorączka, bóle mięśni, Aulus Cornelius
Celsus (ur. ok. 25

Objawy miejscowe (Wymieniane już przez Celsusa w 40 roku naszej ery) encyklopedysta)
p.n.e., rzymski

•Rubor czyli zaczerwienienie wynikające ze zwiększonego przepływu krwi w tym

rejonie
•Tumor czyli obrzmienie –skutek wycieku białek i komórek z naczyń do tkanki
•Dolor czyli ból powstający na skutek pobudzenia receptorów bólowych przez
mediatory reakcji zapalnej i ucisk przez migrujące leukocyty
•Calor czyli ocieplenie będące również wynikiem zwiększonego przepływu krwi
•Functio laesa czyli utrata funkcji (częściowa lub całkowita) danego narządu

Zagojenie
Zagojenie ropnia
Utworzenie
Utworzenie
Zapalenie ropnia
przewlekłe
Przerwa
 Odporność

Odporność jest to zdolność ustroju do zwalczania obcych substancji i

komórek
Pierwsza linią obrony ustroju jest odpowiedź nieswoista, niezależna od
antygenu (pot, łzy, śluz, niskie pH, układ dopełniacza, granulocyty,
fagocyty, NK i inne)- kilka minut do kilku godzin
Odpowiedź swoista , to odpowiedź komórkowa (limfocyty T) oraz
odpowiedź za pośrednictwem przeciwciał, czyli humoralna (limfocyty B)
– 3-6 dni
Odpowiedź humoralna polega na produkcji przeciwciał specyficznie
ukierunkowanych przeciwko konkretnemu antygenowi.
 Przyczyny zaburzeń odporności
P
Predyspozycja S
genetyczna Y
Wpływy
Zaburzenia C
hormonalne
(auto)tolerancji H
I
K
I A
ZABURZENIA
N UKŁADU
F IMMUNOLOGICZNEGO
E
K Zaburzenia
C regulacji
J Reakcje immunologicznej
E krzyżowe Mutacje komórek
układu odpornościowego
 Zaburzenia odporności

Niedobory immunologiczne-obniżenie odporności

→zakażenia oportunistyczne

➔ pierwotne (genetycznie uwarunkowane)

➔ wtórne=nabyte

Nadwrażliwość - niewspółmiernie wysoka odpowiedź

immunologiczna na dawki antygenu tolerowane przez
prawidłowo funkcjonujący układ odpornościowy
 Niedobory odporności
Wrodzone:- ponad 70 typów, np
Brak lub defekt limfocytów T → Brak swoistej odpowiedzi komórkowej
•Zespół Di George'a ( brak lub niedorozwój grasicy ) → obniżenie poziomu limfocytów T CD3+ (limf.
pomocnicze, cytotoksyczne, supresorowe)
Brak lub defekt limfocytów B → zaburzenia odporności humoralnej, np:
•Izolowany niedobór IgA – najczęstszy pierwotny N.O., (ok. 1:500 urodzeń) Zaburzenie dojrzewania
i przekształcania limf. B w komórki plazmatyczne
•Pospolity zmienny niedobór odporności (CVID) - najczęstszy ciężki wrodzony N.O.
humoralnej. (1:10 000-50 000 urodzeń). Nieprawidłowe różnicowanie limf B i obniżona synteza p-ciał.
Niedobory o charakterze mieszanym (defekt limf T i B)
• SCID (Ciężki złożony niedobór immunologiczny, brak limf B, T) →mutacje różnych genów → brak odp
komórkowej i humoralnej
• Zespół Wiskotta-Aldricha (1:250 000 chłopców). Mutacja w chrom.X genu kodującego białko (WASP)
niezbędne dla funkcjonowania limf B, T, makrofagów i trombocytów. Małopłytkowość, krwotoki.
Wrodzone neutropenie
• Spadek liczby neutrofili –cykliczny lub stały
Nabyte:
Np.. niedożywienie, alkoholizm, uszkodzenie nerek (białkomocz=utrata Ig), immunosupresja, zakażenia
(malaria, gruźlica, HIV), ciąża, wiek (noworodki, osoby starsze)
 Diagnostyka i terapia niedoborów odporności
Diagnostyka:
• Morfologia z rozmazem →liczba granulocytów i limfocytów, płytki
• Oznaczanie stężenia IgG, IgA, IgM
• Ocena subpopulacji limf T i B w osoczu (cytometria przepływowa)
• Testy oceniające funkcje limfocytów i granulocytów wyizolowanych z osocza
Terapia:
• Preparaty immunoglobulin . Najczęściej podskórnie.
1) Ludzkie
2) Obcogatunkowe chimerowe i humanizowane (mysie+ludzkie)
➢ Ig ludzkie nieswoiste (pochodzące od osób nie immunizowanych) – leczenie pierwotnych
i wtórnych niedoborów odporności typu humoralnego, zakażeń bakteryjnych i wirusowych
zagrażających życiu, profilaktyka WZW typu A i odry

➢ Ig ludzkie swoiste – przeciw:

- HBV, - VZV ( odra, półpasiec ), - wirusowi kleszczowego zapalenie mózgu, - wirusowi
wścieklizny, - CMV – cytomegalia, - toksynie tężcowej , - Ig anty Rh (konflikt serologiczny)

• Terapia objawowa (antybiotyki, leki przeciwzapalne, przeciwgrzybicze itp.)

Niedobory immunologiczne - AIDS
Peptyd fuzyjny

HIV atakuje komórki TCD4+ z

koreceptorem chemokinowym
W rezultacie:
Populacji TCD4+
 odpowiedzi immunologicznej
przez blokowanie receptorów na
powierzchni limfocytów T (nie
mogą pobudzac limfocytów B)

Kaposi's sarcoma, a vascular tumor seen in AIDS patients

 Niedobory immunologiczne -SCID
Ciężki złożony niedobór immunologiczny (SCID-Severe Combined Immunodeficiency)
•Komórki chorych wykazują brak odpowiedzi immunologicznej (Chory nie wytwarza
przeciwciał)
•Autosomalna recesywna, 1:100 000

•Niedobory odporności powodowane różnymi mutacjami genów kodujących białka

limfocytów T i B, ale obraz kliniczny jest podobny. Wszystkie postacie SCID
charakteryzują się albo głębokim upośledzeniem, albo całkowitym brakiem
odpowiedzi humoralnej i komórkowej.

Około 25% przypadków spowodowanych jest mutacją genu na chromosomie 20,

kodującego enzym deaminazę adenozynową (ADA). Hamuje to proliferację i
stymuluje apoptozę limfocytów B i T
Niedobory immunologiczne -SCID
Terapia:

Przeszczep szpiku od zgodnego dawcy. źródło limf. T i B zawierających ADA.

Ryzyko odrzutu, pomimo braku układu odpornościowego (limfocyty T DAWCY
mogą zaatakować komórki BIORCY). Ryzyko zakażenia.

Transfuzje krwi od zdrowego dawcy (wysoki poziom ADA)

Podawanie ADA w wielokrotnie powtarzających się iniekcjach (kilka dziennie)

Tearpia genowa – zastąpienie zmutowanego DNA przez DNA zawierający

prawidłowy gen ADA
 Zaburzenia odporności

Niedobory immunologiczne-obniżenie odporności

→zakażenia oportunistyczne

➔ pierwotne (genetycznie uwarunkowane)

➔ wtórne=nabyte

Nadwrażliwość - niewspółmiernie wysoka odpowiedź

immunologiczna na określony bodziec w dawce
tolerowanej przez osoby zdrowe
➔ typ I, typ II, typIII, typ IV
Stanowisko EAACI (European Academy of Allergy and Clinical Immunology )
Nadwrażliwość o charakterze alergicznym

• Typ I – Odpowiedź anafilaktyczna (alergia)

• Typ II – Odpowiedź cytotoksyczna
• Typ III – kompleksów immunologicznych
• Typ IV – Odpowiedź typu komórkowego
 Typ I nadwrażliwości

• Alergia-głównie nadprodukcja IgE w odpowiedzi na niskie stężenie antygenu

(alergenu). Występuje przy drugim kontakcie z antygenem (po „uwrażliwieniu”).
Degranulacja kom. tucznych i bazofilów z uwolnieniem dużej ilości mediatorów
takich jak histamina, leukotrieny , prostaglandyny.
• Reakcja SZYBKA – w ciągu kilku-kilkunastu minut od chwili kontaktu z
alergenem

• Atopia, choroba atopowa – osobista i/lub rodzinna skłonność, najczęściej w

okresie dziecięcym oraz starości, skłonność do nadprodukcji przeciwciał typu
IgE w odpowiedzi na „zwyczajną” ekspozycję na alergen (dziedziczne).

Atopia jest formą alergii

 Typ I nadwrażliwości

B IgE

Komórka tuczna

Histamina: Rozszerza i zwiększa

przepuszczalność naczyń
(zaczerwienienie, obrzęk), zwiększa
sekrecję śluzu („cieknący” nos), ,
skurcz mięśni gładkich (oskrzela).
Prostaglandyny: Skurcz mięśni
gładkich układu oddechowego i
wzrost sekrecji sluzu
Leukotrieny: skurcz oskrzeli
 DEFINICJE
Anafilaksja – zespół objawów-ogólnoustrojowa kliniczna odpowiedź
na reakcję immunologiczną typu I
Reakcja anafilaktyczna– natychmiastowa
ogólnoustrojowa reakcja alergiczna zależna
od IgE degranulacja kom. tucznych i bazofilów
Najcięższa forma: wstrząs anafilaktyczny
Nagła, zagrażająca życiu
Gwałtowny spadek ciśnienia, obrzęk powiek i
dróg oddechowych
Pierwsza pomoc: adrenalina
Alergeny:
• antybiotyki (penicylina)
• białka obce, zwłaszcza obcogatunkowe
(np. surowice odpornościowe)
• jady owadów (pszczoły, osy,
szerszenie)
• pożywienie (np. jajka, orzechy, mleko)
• Alergeny wziewne (pyłki, kurz, sierść)
• lateks
Reakcje anafilaktoidalne (odczyn
pseudoalergiczny) – zbliżony przebieg
kliniczny do typu I ale niezależna od IgE .
Może nastąpić już po pierwszym kontakcie
z alergenem.
Nieswoista (przez układ dopełniacza lub
bezpośrednio przez leki) degranulacja
komórek tucznych i bazofilów→ objawy jak
wstrząs anafilaktyczny
Pierwsza pomoc: adrenalina, leki
przeciwhistaminowe
Alergeny:
• niesteroidowe leki p-zapalne (naproksen,
aspiryna)
• Kontrast radiologiczny
• Środki znieczulające (morfina, atracurium)
 Typ I nadwrażliwości
• Czynniki predysponujące:
– Czynniki genetyczne – 40 – 80% chorych ma dodatni wywiad rodzinny
– Czynniki środowiskowe
• Karmienie (sztuczny pokarm) niemowlęcia
• Czynniki zakaźne i toksyczne – np. pyłki „opłaszczane” zanieczyszczeniami
• Miesiąc urodzenia – na jakie alergeny narażone jest dziecko w okresie jeszcze
niepełnego rozwoju układu immunologicznego

• Przykłady chorób:
– Katar sienny
– Astma
– Atopowe zapalenie skóry
– Pokrzywka
 Typ II nadwrażliwości
Reakcja niszczenia komórek obcych lub własnych posiadających na swojej powierzchni
„nowe” antygeny. Czas reakcji: kilka minut- kilka godzin
HAPTEN- cząsteczka zbyt mała aby sama mogła wywołać reakcje odpornościową

• Przeciwciała skierowane przeciwko własnemu antygenowi

lub haptenowi (leki!) obecnemu na błonie komórkowej lub
błonie podstawnej
• Mechanizm uszkodzenia: cytotoksyczność zależna od
przeciwciał (ADCC) i aktywacja dopełniacza
• Przeciwciała należą do klasy IgG i IgM
• Przykłady chorób: choroba hemolityczna noworodków
(konflikt serologiczny matczyno-płodowy), odczyny
potransfuzyjne (hemoliza niezgodnych grupowo krwinek),
lekopochchodne anemie hemolityczne, małopłytkowości,
miastenia (p-ciała blokują receptory cholinergiczne na
synapsach), zespół Goodpasture’a, cytopenie polekowe –
leki doprowadzają do zmiany „wyglądu” antygenów na
powierzchni komórek
Typ II nadwrażliwości-ADCC
ADCC- Cytotoksyczność zależna od przeciwciał-Antibody
Dependent Cytotoxicity

K
fagocytoza
IgG fagocyt
Opsonizacja
poprzez Receptor
FcR
NK
IgM

liza

C3b

Aktywacja układu dopełniacza

→liza
 Typ II nadwrażliwości- konflikt serologiczny

A- pierwsza ciąża (matka nie ma we krwi przeciwciał przeciwko krwinkom dziecka z

antygenem Rh (+))
B- pierwszy poród (krwinki dziecka z antygenem Rh(+) przedostają się do krążenia matki)
C- po porodzie (organizm matki wytwarza przeciwciała odpornościowe przeciwko krwinkom
dziecka)
D- konflikt Rh w następnej ciąży (istniejące we krwi matki przeciwciała odpornościowe
przechodzą przez łożysko i niszczą krwinki dziecka z antygenem Rh (+)).
 Typ III nadwrażliwości
Reakcje między przeciwciałami (głównie IgA, ale też IgG-IgM)
krążącymi we krwi, a antygenami, które przyczyniły się do powstania
tych przeciwciał →Tworzenie kompleksów immunologicznych.
Antygeny egzogenne (bakterie, wirusy, pasożyty)
Jeśli antygeny są endogenne →autoagresja

Mechanizmy:
Schorzenie układowe- kompleksy w krążeniu osadzają się w
narządach , np choroba posurowicza, układowy toczeń trzewny
(SLE), reumatoidalne zapalenie stawów (RZS)
Schorzenie miejscowe- kompleksy tworzą się in situ (tzn. w
miejscu wniknięcia antygenu) zewnątrzpochodne alergiczne
zapalenie pęcherzyków płucnych (płuco farmera, hodowców
gołębi), kłębuszkowe zapalenia nerek
 Typ III nadwrażliwości
Reakcja po 3-10 godzinach od kontaktu z antygenem

małe kompleksy (przewaga antygenu) krążą we krwi i są usuwane z krążenia w wątrobie

i nerce
duże kompleksy (przewaga przeciwciał) - są szybko wychwytywane przez komórki
żerne wątroby i śledziony

średnie kompleksy stymulują układ dopełniacza → odczyn zapalny. Stymulacja

granulocytów i makrofagów indukuje uwalnianie cytokin prozapalnych (TNF-a, IL-1, IL-6)

Odkładanie się kompleksów immunol. (KI) przede wszystkim w

• Skórze
• Stawach
• Nerkach
• Naczyniach
• Płucach
 Typ III nadwrażliwości

Błona
podstawna
naczynia Kompl.imm.
odkładają sie w
ścianie naczyń Neutrofile i inne
granulocyty

 Dopełniacz i
enzymy uwolnione
Obecność z granulocytów
kompl.imm. aktywuje niszczą śródbłonek
dopełniacz i przyciąga i błonę podstawną
Komórka
komórki zapalne,np
śródbłonka neutrofile
 Typ IV nadwrażliwości

Fizjologia:
Główny mechanizm obrony przed patogenami (mycobacterium
tuberculosis, grzyby, pasożyty, wirusy, pierwotniaki, kom nowotworowe,
obce komórki)

Patologia:
Nadmierna reakcja na eliminowany antygen ze swoiście uczulonymi
limfocytami T CD4+ (Th1 i Th17) lub T CD8+ (Tc) oraz makrofagami
Zależna od komórek T pamięci:
Pierwszy kontakt uczula
Drugi kontakt wyzwala reakcję

Tzw. nadwrażliwość „opóźniona”:

Max reakcja pojawia się zwykle 48-72 godzin od kontaktu z antygenem
Typ IV nadwrażliwości uczulenie

Reakcja zależna od Th
Powtórny
kontakt
 Typ IV nadwrażliwości
Formy zależne od Th
1) kontaktowa (kontaktowe zapalenie skóry-chemikalia, rośliny, leki, kosmetyki)-do 3
dni
2) Tuberkulinowa (np. śródskórny odczyn u osób,które wcześniej zetknęły się z
prątkiem gruźlicy)- do 3 dni
3) ziarniniakowa (gruźlica, trąd, sarkoidoza, choroba Crohna. Powodowana też przez
talk, krzem)-rozwija się w ciągu kilku tygodni

Zależne od Tc (przykłady)
Cukrzyca typu1 (niszczenie wysp beta)
Reumatoidalne zapalenie stawów (tkanka)
Choroba Hashimoto (komórki
pęcherzykowe tarczycy)
Odrzucenie przeszczepu
https://www.youtube.com/watch?v=ic6qpoolfDA
 Alergia możliwości leczenia (OBJAWOWE)
farmakologiczna
➢ Eliminacja podejrzanego alergenu
Terapia nie-

(np. dieta eliminacyjna, „czyste” powietrze, etc.);

➢ Higiena środowiskowa (unikanie zimnego
powietrza, infekcji wirusowych, ciężkiej pracy etc.)

➢ Krótko- i długo-działające b2-mimetyki

(salbutamol, terbutalina; salmeterol,);
Terapia farmakologiczna

➢ Antycholinergiki (ipratropium, tiotropium);

➢ Inhibitory PDE, teofilina i pochodne;
➢ Kortykosterydy (budezonid, beklometazon);
➢ Antyleukotrieny (montelucast, zafirlucast,);
➢ Kromony (Kromoglikan sodowy, nedokromil);
➢ Anty-IgE Ab (omalizumab).
 Leczenie innych typów nadwrażliwości

Zależnie od specyfiki nadwrażliwości:

Kortykosterydy
Cyklosporyna
Interferony
Cyklofosfamid

Unikanie kontaktu z alergenem