208 Türk Anayasa Tarihi

Yargıçların yönetsel denetiminin yanında bir de yargısal de­

netimleri vardır. Bu tür denetim, yargıçların verdikleri yargı­
sal kararların hukuka uygun olup olmadığının denetlenmesi­
dir. Bu, yüksek mahkemeler tarafından, temyiz istemi üzerine
yapılan denetimdir. Bu denetimin Adalet Bakanlığına veya ba­
ğımsız da olsa bir kuruluşa verilmesi söz konusu değildir.
Yargıç güvencesi açısından atılan en büyük adım, 1961 Ana­
yasası ile Yüksek Hakimler Kurulunun kurulmuş olmasıdır. 1961
Anayasası ile Yargıçların tüm özlük işleri Adalet Bakanlığından
aynlmış ve bu Kurula verilmiştir. Bu kurulun görevleri arasında,
hakimlerin atanması, meslek ve görevlerinde ilerlemeleri, gö­
revlerinin ya da görev yerlerinin değiştirilmesi, disiplin ceza­
sı verilmesi, görevlerine son verilmesi, gibi özlük işleri ile ilgili
görevler yer almıştır.
Bu kurulun ilk kuruluşunda, Kurul üyelerinin üçte ikisinin
Yargıtay ve yargıçlar tarafından, üçte birinin de yasama orga­
nı tarafından seçilmesi öngörülmüş ise de, 1 971 yılında yapılan
Anayasa değişikliği ile Kurulun üye sayısı azaltmış ve tümü­
nün Yargıtay tarafından kendi üyeleri arasından seçilmesi yolu
benimsenmiştir.
1 982 Anayasası bu alanda önemli bazı değişiklikler getir­
miştir.
a) Yüksek Hakimler Kumlunun adı Hakimler ve Savcılar Yük­
sek Kurulu haline getirilmiş kapsamı içerisine savcılar da
alınmıştır.
b) Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulunun görev alanına,
adli yargının yanında, yönetsel yargı hakim ve savcıları
da girmiştir.
c) Kurulun yapısında değişiklik yapılarak Kurulun Baş­
kanlığına Adalet Bakanı getirilmiş Adalet Bakanlığı
Müsteşarı da kurulun doğal üyesi olmuştur. Kurulun üç
asil, üç yedek üyesi Yargıtay Genel Kurulunun iki asıl,
iki yedek üyesi Damştay Genel Kurulunun kendi üyeleri
arasından, her üyelik için gösterecekleri üçer aday için­
den Cumhurbaşkanınca seçilmektedir.
 1 982 A11ayasası

201 0 yılında yapılan değişiklerle Hakimler ve savcılar Yük­

sek Kumlu'nun üye sayısı değiştirilmiştir. Buna göre; Hakim­
ler ve Savcılar Yüksek Kurulu yirmiiki asıl ve oniki yedek üye­
den oluşur; üç daire halinde çalışır.
Kurulun Başkanı Adalet Bakanıdır. Adalet Bakanlığı Müste­
şarı Kurulun tabif üyesidir. Kurulun, dört asıl üyesi, nitelikleri
kanunda belirtilen; yükseköğretim kurumlarının hukuk, (. . . ) (16)
dallarında görev yapan öğretim üyeleri, ( . . ) ( 1 6) ile avukatlar .

arasından Cumhurbaşkanınca, üç asıl ve üç yedek üyesi Yargı­

tay üyeleri arasından Yargıtay Genel Kurulunca, iki asıl ve iki ye­
dek üyesi Danıştay üyeleri arasından Danıştay Genel Kurulun­
ca, bir asıl ve bir yedek üyesi Türkiye Adalet Akademisi Genel
Kurulunca kendi üyeleri arasından, yedi asıl ve dört yedek üye­
si birinci sınıf olup, birinci sınıfa ayrılmayı gerektiren nitelikle­
ri yitirmemiş adlf yargı hakim ve savcıları arasından adlf yargı
hakim ve savcılarınca, üç asıl ve iki yedek üyesi birinci sınıf olup,
birinci sınıfa ayrılma Y.ı gerektiren nitelikleri yitirmemiş idari yar­
gı hakim ve savcıları arasından idari yargı hakim ve savcıların­
ca, dört yıl için seçilir. Süresi biten üyeler yeniden seçilebilir.
Kurul üyeliği seçimi, üyelerin görev süresinin dolmasından
önceki altmış gün içinde yapılır. Cumhurbaşkanı tarafından se­
çilen üyelerin görev süreleri dolmadan Kurul üyeliğinin bo­
şalması durumunda, boşalmayı takip eden altmış gün içinde,
yeni üyelerin seçimi yapılır. Diğer üyeliklerin boşalması halinde,
asıl üyenin yedeği tarafmdan kalan süre tamamlanır.
Yargıtay, Danıştay ve Türkiye Adalet Akademisi genel ku­
rullarından seçilecek Kurul üyeliği için her üyenin, birinci sınıf
adlf ve idari yargı hakim ve savcıları arasından seçilecek Kurul
üyeliği için her hakim ve savcının; ( . . . ) (1) oy kullanacağı se­
çimlerde, en fazla oy alan adaylar sırasıyla asıl ve yedek üye se­
çilir. Bu seçimler her dönem için bir defada ve gizli oyla yapılır.

16 Bu nıadderı i11 iiçü11cii fıkrasırı111 üçiiııcii ciimlesiııde yer a/arı " . . . iktisat ve siyasnl lıi­
/im/er . . . " ve " . . . üst kademe yönetici/eri . . . " ibareleri ile ay111 111adderıiıı lıeşiııci fık­
ras111111 biriııci cümlesinde ver alaıı " . . . aııcak bir adav için . . . " ibaresi, 1/8/2010 ta­
rilıli ve 2 7659 (Mükerrer) sayılı Resmi Gazete' de yııyın;laıımı Anayasa Mahkenıesi'rı iıı
7/7/2010 tarilıli ve E.: 2010/49, K.: 201 0/87 sayılı Kararı ile iptal edilmiştir.
210 Türk Anayasa Tarihi

Kurulun, Adalet Bakam ile Adalet Bakanlığı Müsteşarı dı­

şındaki asıl üyeleri, görevlerinin devamı süresince; kanunda be­
lirlenenler dışında başka bir görev al � mazlar veya Kurul tara­
fından başka bir göreve atanamaz ve seçilemezler.
Kurulun yönetimi ve temsili Kurul Başkanına aittir. Kurul
Başkanı dairelerin çalışmalarına katılamaz. Kurul, kendi üye­
leri arasından daire başkanlarını ve daire başkanlarından biri­
ni de başkanvekili olarak seçer. Başkan, yetkilerinden bir kıs­
mını başkanvekiline devredebilir.
d) Kurulun görevlerinde de değişiklik yapılarak, yargıçla­
rın yönetsel açıdan denetlenmeleri Adalet Bakanlığına veril­
miştir. Bir de Adalet Bakanına, Kurulun ilk toplantısında ona­
yına sunulmak üzere gecikmesinde sakınca bulunan hallerde,
hizmetin aksamaması için, yargıç ve savcıları geçici yetki ve gö­
revlendirme yetkisi verilmiştir.
Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulunda, Anayasa ile yapılan
değişiklikler, Adalet Bakanlığı ile Kurul arasındaki kopukluğu
gidermiştir. Buna karşılık hakim ve savcıların yönetsel açıdan
denetimleri Adalet Bakanlığına verilerek, hakim güvencesi açı­
sından tartışmalı bir düzenlemeye gidilmiştir.
Hem 1 961 Anayasasında 1 971 yılında yapılan değişiklik ile,
hem de 1 982 Anayasası ile Hakimler ve Savcılar Yüksek Ku­
rulunun kararlarına karşı yargı yolu kapatılmıştır. Hakimler ve
Savcılar Yüksek Kurulu, görevi gereği yönetsel bir kuruldur,
kararları da yönetsel kararlardır. Bu kurulun üyelerinin yük­
sek mahkeme üyelerinden oluşması, bu kurulun kararlarına kar­
şı yargı yolunu kapatmayı gerektirmez. Yönetsel bir kurulun
kararlarına karşı yargı yolunun kapatılması, hukuk devleti il­
kesinin bir gereği olan " idarenin her türlü eylem ve işlemle­
rine karşı yargı yolu açıktır" kuralı bağdaşmaz. 1 7

17 Gözübüyük, A.g.e., s.: 235 vd; Aliefendioğlu, Y.: A nayasa Yargısı ve Tiirk Ana­
yasıı Mahkemesi, Yetkin Y., Ank.,1996; Kabaoğlu, 1.: Anayasa Yargısı. imge K., lst.,
1 994.