ՀԱՐՑԱՇԱՐ

Հաշվապահական հաշվառման հիմունքները հանրային հատվածի կազմակերպություններում

1. Հաշվապահական հաշվառման հաշվային պլան
Հաշվային պլանը բաղկացած է երեք բաժնից`
I. Ընդհանուր դրույթներ.
II. Հաշվապահական հաշվառման հաշիվների ցանկ. / http://www.irtek.am/views/act.aspx?aid=150750 /
III. Հաշվապահական հաշվառման հաշիվների կիրառման հրահանգ:
Առաջին բաժնում տրված է հաշվային պլանի ընդհանուր բնութագիրը, գործողության ոլորտը, ֆինանսական
հաշվետվությունների հետ կապը, ինչպես նաև դասակարգման և կոդավորման հիմունքները:
Երկրորդ բաժնում տրված է դասերում և խմբերում միավորված առաջին, երկրորդ կարգի հաշիվների և ենթաանալիտիկ
հաշիվների ցանկը:
Երրորդ բաժնում տրված է հաշվապահական հաշվառման հաշիվների կիրառման հրահանգը:
I. ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ԴՐՈՒՅԹՆԵՐ
Հաշվապահական հաշվառման հաշվային պլանը կազմակերպության կողմից իրականացվող գործառնությունների, նրա
վրա ազդող այլ դեպքերի և իրադարձությունների` հաշվապահական հաշվառման մեջ գրանցման և խմբավորման սխեմա
է:
Հաշվային պլանը կազմված է ըստ տնտեսական բովանդակության դասակարգված հաշիվներից և ներառում է հաշիվների
դասեր, հաշիվների խմբեր, առաջին կարգի հաշիվներ (սինթետիկ հաշիվներ), երկրորդ կարգի հաշիվներ (անալիտիկ
հաշիվներ) և դրանց կից բացված ենթաանալիտիկ հաշիվներ:
Հաշվային պլանը ներառում է 11 դաս`
0. Դրամական արտահոսքեր. 1. Ոչ ընթացիկ ակտիվներ. 2. Ընթացիկ ակտիվներ. 3. Զուտ ակտիվներ (սեփական
կապիտալ). 4. Ոչ ընթացիկ պարտավորություններ. 5. Ընթացիկ պարտավորություններ. 6. Հասույթներ. 7. Ծախսեր. 8.
Ծախսումներ.
9. Դրամական ներհոսքեր. Ա. Արտահաշվեկշռային հաշիվներ:
0 և 9 դասերը ընդգրկում են Դասակարգումների պահանջներով դրամական հոսքերի վերաբերյալ տեղեկատվության
ընդհանրացման հաշիվները, 17րդ դասերն ընդգրկում են ֆինանսական հաշվառման հաշիվները, 8րդ դասը`
ծախսումների հաշվառման և Ա դասը` արտահաշվեկշռային հաշիվները:
Հաշվային պլանի առկա հաշիվները փոփոխման ենթակա չեն: Յուրահատուկ գործառնությունների հաշվառման
նպատակով կազմակերպությունները, անհրաժեշտության դեպքում, կարող են հաշվային պլանում ավելացնել լրացուցիչ
առաջին կամ երկրորդ կարգի հաշիվներ` օգտագործելով հաշիվների ազատ ծածկագրերը:
Կանխավճարները, դեբիտորական և կրեդիտորական պարտքերը հաշվառող առաջին և երկրորդ կարգի հաշիվներին կից
ենթաանալիտիկ հաշիվներ կարող են բացվել հաշվային պլանի համապատասխան հաշիվները Դասակարգումների
սինթետիկ ծածկագրերի հետ զուգակցելու և կետով առանձնացնելու միջոցով: Օրինակ` 1511 «Կանխավճարներ
հիմնական միջոցներ ձեռք բերելու համար» երկրորդ կարգի հաշվին կից կարող է բացվել 1511.5111 «Կանխավճարներ
շենքեր և կառուցվածքներ ձեռք բերելու համար» ենթաանալիտիկ հաշիվը, որն ըստ էության բաղկացած է 1511
«Կանխավճարներ հիմնական միջոցներ ձեռք բերելու համար» երկրորդ կարգի հաշվից և Դասակարգումների 511100
«Շենքերի և շինությունների ձեռքբերում» սինթետիկ ծածկագրից: Այս մեթոդաբանությամբ բացված ենթաանալիտիկ
հաշիվները հնարավորություն կընձեռեն ստանալ տեղեկատվություն կանխավճարների, դեբիտորական և
կրեդիտորական պարտքերի մնացորդների վերաբերյալ` ըստ Դասակարգումներում արտացոլված դրամական հոսքերի
առանձին ուղղությունների:
Հաշվային պլանը ներառում է ակտիվային, պասիվային և ակտիվապասիվային հաշիվներ: 0, 1, 2, 7, 8 դասերի հաշիվները,
բացառությամբ պասիվային կարգավորող և ակտիվապասիվային հաշիվների, ակտիվային են, իսկ 3, 6 և 9 դասերի
հաշիվները, բացառությամբ ակտիվային կարգավորող և ակտիվապասիվային հաշիվների, պասիվային են:
0ից 9րդ դասերի հաշիվներում կազմակերպության կողմից իրականացվող գործառնությունների և դրա վրա ազդող այլ
դեպքերի և իրադարձությունների արտացոլումը իրականացվում է կրկնակի գրանցման հիմունքով, իսկ Ա
«Արտահաշվեկշռային հաշիվներ» դասի հաշիվներում` հաշվառման պարզ (միակի գրանցման) համակարգով:
III. ՀԱՇՎԱՊԱՀԱԿԱՆ ՀԱՇՎԱՌՄԱՆ ՀԱՇԻՎՆԵՐԻ ԿԻՐԱՌՄԱՆ ՀՐԱՀԱՆԳ
Հաշվապահական հաշվառման հաշիվների կիրառման հրահանգում նկարագրված են հաշվապահական հաշվառման
վարման հետ կապված հիմնական մոտեցումները: Նրանում բերված են դասերի, հաշիվների խմբերի, առաջին կարգի
(սինթետիկ) հաշիվների հակիրճ բնութագրերը, բացահայտված են վերջիններիս կառուցվածքը և նշանակությունը,
առավել տարածված գործառնությունների տիպային հաշվապահական թղթակցությունները: Այն գործառնությունները,
որոնց հաշվապահական թղթակցությունները սույն բաժնում նախատեսված չեն, կազմակերպությունները դրանց
թղթակցությունները կազմում են ինքնուրույն` ելնելով Հայաստանի Հանրապետության հանրային հատվածի
հաշվապահական հաշվառման ստանդարտից և սույն հրահանգից: Հաշվապահական հաշվառման հաշիվների
նկարագիրն ըստ բաժինների տրված է հաշվային պլանով նախատեսված հաջորդականությամբ:
2. Ֆինանսական հաշվետվությունների կազմը
Ֆինանսական հաշվետվությունները կազմակերպության ֆինանսական վիճակի և ֆինանսական արդյունքների
համակարգված ներկայացումն են: Ֆինանսական հաշվետվությունների նպատակը կազմակերպության ֆինանսական
վիճակի, ֆինանսական արդյունքների և դրամական միջոցների հոսքերի վերաբերյալ տեղեկատվության տրամադրումն է,
որն օգտակար է օգտագործողների լայն շրջանակների կողմից (պետական մարմիններ, հարկատուներ, փոխատուներ,
մատակարարներ, այլ կրեդիտորներ, լրատվական միջոցներ, աշխատակիցներ և ֆինանսական հաշվետվությունների այլ
օգտագործողներ) միջոցների տեղաբաշխման վերաբերյալ որոշումներ կայացնելու և գնահատելու համար:
Հանրային ոլորտի կազմակերպությունների ֆինանսական հաշվետվությունների ամբողջական փաթեթը ներառում է՝
ա) ֆինանսական վիճակի մասին հաշվետվությունը.
բ) ֆինանսական արդյունքների մասին հաշվետվությունը.
գ) զուտ ակտիվներում/սեփական կապիտալում փոփոխությունների մասին հաշվետվությունը.
դ) դրամական միջոցների հոսքերի մասին հաշվետվությունը.
ե) ծանոթագրությունները, որոնք բաղկացած են հաշվապահական հաշվառման քաղաքականության նշանակալի մասերի
վերաբերյալ համառոտագրից և այլ բացատրական ծանոթագրություններից.
զ) բյուջեի և փաստացի գումարների համեմատությունը, երբ օրենսդրության համաձայն կազմակերպության հաստատված
բյուջեն հանրորեն մատչելի է:
Հանրային հատվածի հաշվապահական հաշվառման միջազգային ստանդարտներով նախատեսված դեպքերում
վերահսկող կազմակերպությունը պարտավոր է ներկայացնել համախմբված ֆինանսական հաշվետվություններ: Այն
վերահսկող կազմակերպությունը, որը իր հերթին հանդիսանում է վերահսկվող կազմակերպություն, համախմբված
ֆինանսական հաշվետվություններ ներկայացնում է միայն այն դեպքում, երբ դա սահմանված է օրենքով կամ
հաշվապահական հաշվառումը կարգավորող պետական մարմնի կողմից: Հայաստանի Հանրապետության` որպես մեկ
միասնական միավորի ֆինանսական հաշվետվությունները պատրաստում է Հայաստանի Հանրապետության
ֆինանսների նախարարությունը:
ՀՀՀՀՄՍ 1ի համաձայն, ֆինանսական հաշվետվությունների պատրաստման հիմքում ընկած են հետևյալ երկու
հիմնական ենթադրությունները.
1. Անընդհատություն՝ կազմակերպությունն անընդհատ գործող է և շարունակելու է իր գործունեությունը և կատարելու է
օրենսդրական պարտականությունները տեսանելի ապագայում: Ֆինանսական հաշվետվությունները պետք է
պատրաստվեն կազմակերպության գործունեության անընդհատության հիմունքով, բացառությամբ այն դեպքերի, երբ
առկա է կազմակերպությունը լուծարելու կամ գործունեությունը դադարեցնելու մտադրություն, կամ չկա դրանից
խուսափելու իրատեսական այլընտրանք:
2. Հաշվեգրում՝ գործառնությունների, այլ դեպքերի և իրադարձությունների արդյունքները ճանաչվում են դրանց
կատարման պահին (և ոչ թե միայն դրամական միջոցների կամ դրանց համարժեքների ստացման կամ վճարման պահին):
Հետևաբար գործառնությունները, այլ դեպքերը և իրադարձությունները հաշվապահական հաշվառման
գրանցամատյաններում գրանցվում ու ֆինանսական հաշվետվություններում ճանաչվում են այն ժամանակաշրջանում,
որին դրանք վերաբերում են: Հաշվապահական հաշվառման հաշվեգրման հիմունքի համաձայն ճանաչվող տարրերն են
ակտիվները, պարտավորությունները, զուտ ակտիվները/սեփական կապիտալը, հասույթը և ծախսերը:
ՀՀՀՀՄՍ 1ի համաձայն ֆինանսական հաշվետվությունների պատրաստման հիմքում ընկած են հետևյալ չորս
սկզբունքները.
1. Ներկայացման հետևողականություն` Ֆինանսական հաշվետվությունների հոդվածների ներկայացումը և
դասակարգումը մի ժամանակաշրջանից մյուսը պետք է պահպանվի:
2. Էականություն և միավորում` Ֆինանսական հաշվետվություններում համանման հոդվածների յուրաքանչյուր էական
դաս պետք է ներկայացվի առանձին: Տարբեր բնույթի և գործառույթի հոդվածները պետք է ներկայացվեն առանձին,
բացառությամբ այն դեպքերի, երբ դրանք էական չեն: Հոդվածների բացթողումները կամ ոչ ճիշտ ներկայացումները
համարվում են էական, եթե դրանք, առանձին կամ միասին, կարող են ազդել օգտագործողների` ֆինանսական
հաշվետվությունների հիման վրա կայացրած տնտեսական որոշումների կամ գնահատականների վրա: Եթե հոդվածն
առանձին վերցված էական չէ, այն միավորվում է այլ հոդվածների հետ՝ կամ բուն ֆինանսական հաշվետվություններում,
կամ` ծանոթագրություններում:
3. Հաշվանցում` ակտիվները և պարտավորությունները, ինչպես նաև հասույթները և ծախսերը չեն հաշվանցվում,
բացառությամբ այն դեպքերի, երբ հաշվանցումը պահանջվում կամ թույլատրվում է ՀՀՀՀՄՍներով: Օրինակ (ակտիվների
և պարտավորությունների հաշվանցման վերաբերյալ)՝ եթե մեկ աշխատակցի գծով առկա է դեբիտորական պարտք
նախօրոք վճարված արձակուրդային վճարների գծով, իսկ մեկ այլ աշխատակցի գծով առկա է կրեդիտորական պարտք՝
դեռևս չվճարված աշխատավարձի գծով, ապա այս ակտիվը և պարտավորությունը ֆինանսական վիճակի մասին
հաշվետվությունում չպետք է հաշվանցվեն:
4. Համադրելի տեղեկատվություն` ֆինանսական հաշվետվություններում, որպես համադրելի տեղեկատվություն, պետք է
բացահայտվի նախորդ ժամանակաշրջանի ֆինանսական հաշվետվություններում ներկայացված բոլոր գումարները, եթե
այլ ՀՀՀՀՄՍով չի պահանջվում կամ չի թույլատրվում այլ մոտեցում:
3. Հավելուրդի և պակասուրդի հաշվառումը
Եթե պատկերավոր ասենք, ապա բյուջեն նման է կշեռքի, որի մի նժարին եկամուտներն են, իսկ մյուսին՝ ծախսերը: Եթե
կշեռքի երկու նժարները հավասարված են, ապա բյուջեն հավասարակշռված է:
Երբ բյուջեի եկամուտներն ավելի քիչ են, քան ծախսերը, ասում ենք, որ բյուջեն ունի պակասուրդ: Իսկ երբ եկամուտներն
ավելի են, քան ծախսերը, առաջանում է հավելուրդ
 Բյուջեի ծախսերի նկատմամբ եկամուտների գերազանցումը կազմում է բյուջեների հավելուրդը:
 Բյուջեների եկամուտների նկատմամբ ծախսերի գերազանցումը կազմում է բյուջեների դեֆիցիտը (պակասուրդը):
Բյուջետային տարվա համար բյուջեներով նախատեսված ելքերը չեն կարող գերազանցել տվյալ տարվա բյուջեներով
նախատեսված հաշվարկային դրամական մուտքերը:

Պետական բյուջեի դեֆիցիտը (պակասուրդը) ֆինանսավորվում է ներքին և արտաքին աղբյուրներից ստացվող փոխառու
զուտ միջոցների, պետական բյուջեից տրամադրված փոխառու միջոցների վերադարձից ստացվող զուտ միջոցների,
ինչպես նաև այդ բյուջեի միջոցների տարեսկզբի ազատ մնացորդի հաշվին:
Իրավաբանական անձանց կանոնադրական կապիտալում պետական մասնակցության, պետական սեփականություն
համարվող` հող չհանդիսացող անշարժ գույքի, այդ թվում` անավարտ շինարարության օբյեկտների մասնավորեցումից
ստացվող միջոցները պետական բյուջե են ուղղվում 70 տոկոսի չափով՝ անկախ գույքի տեղաբաշխման վայրից:
Մինչև Ազգային ժողովի կողմից հաստատված ծրագրերով պետական գույքի մասնավորեցման գործընթացի ավարտը
պետական և համայնքների բյուջեների դեֆիցիտը (պակասուրդը) սույն օրենքին համապատասխան կարող է
ֆինանսավորվել նաև նշված ծրագրերում ընդգրկված պետական գույքի, այդ թվում` անավարտ շինարարության
օբյեկտների մասնավորեցումից ստացվող միջոցների հաշվին:
Պետական բյուջեի դեֆիցիտի (պակասուրդի) կամ հավելուրդի չափը սահմանվում է տվյալ տարվա պետական բյուջեի
մասին օրենքով, իսկ համայնքի բյուջեի դեֆիցիտի (պակասուրդի) կամ հավելուրդի չափը` համայնքի տվյալ տարվա
բյուջեի մասին համայնքի ավագանու որոշմամբ:
Սույն օրենքով սահմանված կարգով Ազգային ժողով ներկայացվող առաջիկա տարվա պետական բյուջեի մասին օրենքի
նախագծում պետական բյուջեի դեֆիցիտը (պակասուրդը) չի կարող գերազանցել կառավարության բյուջետային
ուղերձում նշված առաջիկա տարվա համախառն ներքին արդյունքի 7.5 տոկոսը, բացառությամբ սույն օրենքի 21-րդ
հոդվածի 8.3-րդ մասով սահմանված բացառիկ դեպքերի:
Քանի որ պետական բյուջեի դեֆիցիտը գերազանցապես ֆինանսավորվում է փոխառու միջոցների հաշվին, ապա դրա
մեծությունը և կառուցվածքը էապես առնչվում է պետական ներքին և արտաքին պարտքը բնութագրող ցուցանիշների
հետ: Պետական բյուջեի, մասնավորապես՝ դրա դեֆիցիտի ֆինանսավորումը դեռևս շարունակում է կախվածության մեջ
մնալ արտաքին վարկերից և դրամաշնորհներից:
Տեղեկատվության համախմբման գործընթացը նույնն է, ինչ կորպորատիվ հաշվառման համակարգում:
Այսինքն՝ ծախսերը և եկամուտները անմիջականորեն չեն թղթակցում իրար հետ, այլ համադրվում են 331
հավելուրդ –պակասուրդ հաշվում՝

Հավելուրդ՝ ABC<DEF

Պակասուրդ՝ ABC>DEF
4. Դրամական ներհոսքերի և արտահոսքերի հաշվառումը
Հանրային ոլորտում կարևոր է դրամական ներհոսքի և արտահոսքի (9-րդ և 0 դաս) համախմբված
վերահսկողությունը:Այս նպատակով օգտագործում ենք 0 և 9-րդ դասերը, որոնք հաշվետու ժամանակաշրջանի վերջում
փակվում են և մնացորդ չեն ունենում: Դրամական համախմբված հոսքերը 3 հատվածի են ներկայացվում
-բյուջեի հաստատում
-հարկերի հավաքագրում
-բյուջտային ծրագրերի ֆինանսավորում
Երբ բյուջեն հաստատվում է, հստակեցված են լինում եկամուտներն ու ծախսերը
Եկամուտներ
Հարկերը հաշվեգրելիս կձևակերպվի թղթակցություն
Դտ 231«Դեբիտորական պարտքեր հարկման գծով »
Կտ 641 «Եկամտի և շահույթի հարկումից հասույթ»
Հարկագանձման դեբիտորական պարտքը մարելիս՝
Դտ 971 «Եկամտի և շահույթի հարկումից մերհոսք»
Կտ 231«Դեբիտորական պարտքեր հարկման գծով »
Հարկերի ներհոսքը ձևակերպելիս
Դտ 255 «Գանձապետական միասնական հաշիվ»
Կտ Դտ 971 «Եկամտի և շահույթի հարկումից մերհոսք»
Ծախսեր
Բյուջեից ֆինանսավորում պետական և համայքային ծրագրերին՝
Դտ 071 «Բյուջեից ծառայությունների ֆինանսավորման արտահոսք»
Կտ 255 «Գանձապետական միասնական հաշիվ»
Ծախսերը կատարելիս կձևակերպվի ՝
Դտ 757 «Պետական և համայնքային ծառայությունների ծախսեր»
Կտ 557 «Պարտքեր պետական և համայնքային ծառայությունների մատուցման դիմաց»
Կատարված ծառայությունների պարտքերը մարելից կձևակերպվի
Դտ 557 «Պարտքեր պետական և համայնքային ծառայությունների մատուցման դիմաց»
Կտ 071 «Բյուջեից ծառայությունների ֆինանսավորման արտահոսք»
Փաստորեն վերոնշյալ թղթակցությունների արդյունքում դրամական ներհոսքերն ու արտահոսքերը կհամախմբվեն և, եթե
սխալմունք չկա կունենանք 971 և 071 հաշիվների շրջանառությունների համարժեքություն:
5. Բարձրարժեք ակտիվների հաշվառումը
Բարձրարժեք առարկաները բարձր արժեքով արտադրված ապրանքներն են, որոնք ձեռք են բերված և պահվում են որպես
կուտակման միջոց և որպես կանոն չեն օգտագործվում արտադրության և սպառման համար: Ակնկալվում է, որ
ժամանակի ընթացքում դրանց արժեքը կավելանա, կամ առնվազն չի արժեզրկվի, իսկ դրանց որակը ժամանակի
ընթացքում չի վատանա: Բարձրարժեք ակտիվները բաղկացած են`
● Թանկարժեք քարերից և մետաղներից, ինչպիսիք են` ադամանդը, ոչ դրամական ոսկին, պլատինը և արծաթը, որոնք
նախատեսված չեն որպես արտադրության գործընթացի միջանկյալ ներդրումներ օգտագործվելու համար:
● Նկարները, քանդակները, որպես արվեստի և հնության գործ կամ հնաոճ իր ճանաչված գործերը:
● Թանկարժեք քարերից և մետաղներից ձևավորված զգալի արժեք ունեցող ոսկերչական իրերը, հավաքածուները և այլ
խառը արժեքավոր ապրանքները:
Պետական միավորների տնօրինության տակ գտնվող և բարձրարժեք ակտիվների սահմանմանը համապատասխանող
ապրանքները պետք է դասակարգվեն որպես այլ մեքենաներ և սարքավորումներ (012190), եթե դրանք հիմնականում
օգտագործվում են թանգարաններում` հանրային ծառայություններ կատարելու, այլ ոչ թե պահվում են որպես արժեքի
կրողներ:
Բարձրարժեք ակտիվը ճանաչվում է, երբ`
1) հավանական է, որ ակտիվի հետ կապված ապագա տնտեսական օգուտները կամ օգտակար պոտենցիալը կհոսեն
դեպի կազմակերպություն,
2) ակտիվի իրական արժեքը կամ սկզբնական արժեքը հնարավոր է արժանահավատորեն չափել:
Բարձրարժեք ակտիվների չափումը ճանաչման պահին
•Բարձրարժեք ակտիվը սկզբնապես չափվում է իր սկզբնական արժեքով: Գործարքի հետ կապված ծախսումները
ներառվում են սկզբնական չափման մեջ:Երբ բարձրարժեք ակտիվը ձեռք է բերվել չփոխանակվող գործարքով, դրա
սկզբնական արժեքը չափվում է ձեռքբերման ամսաթվի դրությամբ իրական արժեքով:
•Բարձրարժեք ակտիվի սկզբնական արժեքը ներառում է դրա գնման գինը և ուղղակիորեն վերագրելի ծախսումները:
Բարձրարժեք ակտիվի սկզբնական արժեքը որոշվում է այնպես, ինչպես պաշարների սկզբնական արժեքը :
•Երբ բարձրարժեք ակտիվի դիմաց վճարումը վճարման նորմալ պայմաններով նախատեսված ժամկետից հետաձգվում է,
ապա դրա սկզբնական արժեքը անհապաղ վճարման գնի համարժեքն է: Այդ գումարի և ընդհանուր վճարումների միջև
տարբերությունը ճանաչվում է որպես տոկոսային ծախս` հետաձգված ժամկետի ընթացքում:
Բարձրարժեք ակտիվների չափումը ճանաչումից հետո
Բարձրարժեք ակտիվը յուրաքանչյուր հաշվետու ժամանակաշրջանի վերջի դրությամբ չափվում է իրական արժեքով:
Ինչպես ճանաչման պահին, այնպես էլ յուրաքանչյուր հաշվետու ժամանակաշրջանի վերջի դրությամբ բարձրարժեք
ակտիվի իրական արժեքը որոշելիս կազմակերպությունը դիտարկում է հետևյալը`
1) եթե բարձրարժեք ակտիվների համար առկա է գործող շուկա, ապա այդ շուկայում գնանշված գինը պատշաճ հիմք է
հանդիսանում այդ ակտիվների իրական արժեքի որոշման համար,
2) եթե գոյություն չունի գործող շուկա, ապա իրական արժեքը որոշելիս կիրառում է ամենավերջին շուկայական
գործարքի գինը` պայմանով, որ գործարքի ամսաթվի և հաշվետու ամսաթվի միջև ընկած ժամանակաշրջանում
տնտեսական պայմանների նշանակալի փոփոխություն տեղի չի ունեցել:
Եթե բարձրարժեք ակտիվների իրական արժեքը հնարավոր չէ որոշել ըստ նշվածի, ապա իրական արժեքը որոշելիս
օգտագործում է այն գումարը, որով բարձրարժեք ակտիվները ապահովագրվել են հրդեհի, կորստի և այլ ռիսկերից:
Բարձրարժեք ակտիվները նույնպես սերտ առնչություն ունեն հանրային ոլորտի կազմակերպության գործունեության
հետ, ուստի հաշվառվում են, ոչ թե 111 հաշվում այլ 115 հաշվում:Դրանց թվին են դասվում արվեստի գործերը՝
անտիկվարիատ, թանկարժեք զարդեր, որոնք հանգամանքների բերումով ներառվում են ՀՀ ոլորտի ակտիվներում:
Ինչպես ներդրումային գույքը,այնպես էլ բարձրարժեք ակտիվները չեն ամորտիզացվում:Օրինակ՝
Պետական թատրոնը ճեմասրահում տեղադրելու համար պետությունից ստացավ նվեր՝ Մինասի որմնանկարը, որը
գնահատվել է 150մլն դրամ(2018թ. նոյեմբեր): 2019թ.-ի հունվարի 1-ին որմնանկարը վերագնահատվեց, և աճեց իր գնային
արժեքով 5% : 2020թ.-ի հունվարի 20-ին որմնանկարը փոխանցվեց Երևան՝ կառավարության շենք:
Բարձրարժեք ակտիվների շարժը ներկայացնենք հաշվային թղթակցություններով.
-2018թ.-ի նոյեմբերի ձեռքբերում
Դտ-115 «Բարձրարժեք ակտիվներ» 150մլն
Կտ-639 «Չփոխանակվող գործարքներից հասույթ»
-2019թ.-ի հունվարի 1 (վերագնահատում)
Դտ-115 7,5մլն
Կտ-619 «Նյութական ակտիվների վերագնահատում»
-2020թ.-ի հունվար (անհատույց փոխանցում կառավարությանը)
Դտ-739 «Չփոխանակվող գործարքների գծով ծախս» 157,5մլն
Կտ-115
Այսպիսով բարձրարժեք ակտիվը 2020թ.-ի հունվարի 20-ին ամբոջությամբ դուրս գրվեց հաշվեկշռից:
6. Ներդրումային գույքի հաշվառումը
Ներդրումային գույքը այն հողն է կամ շենքը, կամ շենքի մի մասը, կամ և հողը և շենքը, որը պահվում է վարձակալական
վճարներ վաստակելու կամ դրա արժեքի աճի, կամ էլ միաժամանակ այդ երկու նպատակներով, այլ ոչ թե՝
1) ապրանքների կամ ծառայությունների արտադրության (մատուցման) կամ մատա-կարարման, կամ վարչական
նպատակներով օգտագործելու համար, կամ`
2) սովորական գործունեության ընթացքում վաճառքի համար:
Ներդրումային գույք է նաև այն հողը, որը պահվում է ներկայումս չորոշված նպատակով ապագա օգտագործման համար:
Այն դեպքերում, երբ գույքի մի մասը պահվում է վարձակալական վճարներ վաստակելու կամ արժեքի աճի նպատակով,
իսկ մյուս մասը` ապրանքների կամ ծառայությունների արտադրու-թյան (մատուցման) կամ մատակարարման, կամ
վարչական նպատակներով օգտագործելու համար, և եթե նշված մասերը կարող են առանձին վաճառվել (կամ առանձին
տրվել ֆինանսական վարձակալության), ապա կազմակերպությունն այդ մասերը հաշվառում է առանձին-առանձին: Եթե
նշված մասերը չեն կարող առանձին վաճառվել, ապա գույքը համարվում է ներդրումային գույք, միայն եթե ոչ նշանակալի
մասն է պահվում ապրանքների կամ ծառայությունների արտադրության (մատուցման) կամ մատակարարման, կամ
վարչական նպատակներով օգտագործելու համար: Հակառակ դեպքում այդ գույքը դիտարկվում է որպես հիմնական
միջոց:
Այն դեպքերում, երբ կազմակերպությունն իր կողմից պահվող գույքի զբաղեցնողներին մատուցում է լրացուցիչ
ծառայություններ (օրինակ` պահակային և շենքի շահագործման ծառայություններ), ապա կազմակերպությունը նման
գույքը դիտում է որպես ներդրումային գույք, եթե այդ ծառայությունները տվյալ համաձայնության՝ որպես մեկ
ամբողջության, ոչ նշանակալի մասն են կազմում:
Ներդրումային գույքի արժեքը ճանաչվում է որպես ակտիվ, երբ`
1) հավանական է, որ այդ ներդրումային գույքի հետ կապված ապագա տնտեսական օգուտները կամ օգտակար
պոտենցիալը կհոսեն կազմակերպություն, և
2) ներդրումային գույքի սկզբնական արժեքը կամ իրական արժեքը կարող է արժանահավա-տորեն չափվել:
Հանրային ոլորտում ներդրումային գույքը ձեռք է բերվում ոչ թե շահագործելու, այլ դրա օգտագործումից ֆինանսական
եկամուտ ստանալու համար (վարձակալություն, վերավաճառք և այլն):
Քանի որ այս ակտիվը անմիջականորեն չի առնչվում ոլորտի գործունեության հետ, այն հաշվառվում է համանուն 122
հաշվով և տարբերակվում է հիմնական միջոցներից:
Որպես կանոն ներդրունային գույքի գծով մաշվածք չի հաշվարկվում և այն չի ամորտիզացվում, սակայն որպես ակտիվ
պարբերաբար ենթարկվում է վերագնահատման:
Օրինակ` <<Հիվանդանոց>> ՊՈԱԿ-ը ձեռք է բերել քաղաքի կենտրոնում գույք (լաբորատորիայի շենք), ոչ թե
շահագործման, այլ անշարժ գույքի շուկայի գների աճի դեպքում այն վաճառելու և արդյունքում օգուտ ստանալու:
Փաստորեն շենքը օգուտների ստացման պոտենցյալ է պարունակում, ուստի և ճանաչվում է որպես ակտիվ:
-Վաճառողին դեռ չի վճարվել ձեռքբերված շինության արժեքը ` 120 մլն դրամ
Դտ 122 «Ներդրումային գույք» 120
Կտ 521 «Կրեդիտորական պարտք գնումների գծով» 120
-Տարեվերջին շուկայական գներմ աճել են 10%-ով և ներդրումային գույքը վերաչափվել է
Դտ 122 «Ներդրումային գույք» 12
Կտ 619 «Նյութական ակտիվների վերաչափումից օգուտներ» 12
Փաստորեն տարեվերջին ձեռքբերված շենքը հաշվեկշռում կներկայացվի ոչ թե 120, այլ 132 մլն դրամով:
Մեկ ամիս անց` փետրվարին, <<Հիվանդանոց>> ՊՈԱԿ-ը որոշում է ոչ թե վերավաճառել, այլ գույքը հանձնել
ֆինանսական վարձակալության. այս դեպքում ներդրումային գույքը կվերադասակարգվի որպես հիմնական միջոց
Դտ 111 «Մաշվող հիմնական միջոցներ» 132
Կտ 122 «Ներդրումային գույք» 132
7. Փոխանակավող գործարքների հաշվառումը և 8. Չփոխանակվող գործարքների հաշվառումը
Հասույթը ճանաչվում է, երբ հավանական է, որ ապագա տնտեսական օգուտները կամ օգտակար պոտենցիալը կհոսեն
կազմակերպություն, և այդ օգուտները կարելի է արժանահավատորեն չափել:
Գործարքներ, որոնց դեպքում մեկ կազմակերպություն ստանում է ակտիվներ կամ ծառայություններ, կամ մարում է
պարտավորություններ, և դրանց դիմաց, որպես փոխանակում, մեկ այլ կազմակերպությանը ուղղակիորեն տալիս է
դրանց մոտավորապես հավասար արժեքը (հիմնականում դրամական միջոցների, ապրանքների, ծառայությունների կամ
ակտիվների օգտագործման տեսքով):
Այս գործարքի դեպքում կազմակերպությունը մեկ այլ կազմակերպությունից կամ ստանում է արժեք` առանց
մոտավորապես հավասար արժեքը որպես փոխանակում ուղղակիորեն տալու, կամ տալիս է արժեք` առանց
մոտավորապես հավասար արժեքը որպես փոխանակում ուղղակիորեն ստանալու:

Փոխանակվող գործարքներ

 Ծառայությունների մատուցում
ՊՈԱԿ
1. Դպրոցներ - կրթություն, գիտություն
2. Հիվանդանոցներ – առողջապահություն,
Պետական և համայնքային բյուջեներ - Գործառնական դասակարգման ծախսեր
1. Ընդհանուր բնույթի պետական ծառայություններ
2. Պաշտպանություն
3.Հասարական կարգի պահպանություն
4. Սոցիալական ապահովություն

 Ապրանքների վաճառք / 1. Կազմակերպության կողմից վաճառքի համար թողարկված արտադրանքը - Օրինակ՝

պետական ոչ առևտրային կազմակերպությունների հրապարակումները, 2. Վերավաճառքի նպատակով գնված
կամ պահվող ապրանքները - Օրինակ՝ վերավաճառքի համար պահվող ռազմավարական պաշարները,
պետական մասնակցությամբ լուծարված կազմակերպության հողամասերը և այլ ակտիվները
 Այլ անձանց կողմից կազմակերպության ակտիվների օգտագործում, որը բերում է տոկոսներ, ռոյալթիներ կամ
շահաբաժիններ / 1. Տոկոս- կազմակերպության դրամական միջոցների, դրանց համարժեքների կամ հասանելիք
գումարների օգտագործման համար վճարներ, 2. Ռոյալթիներ` կազմակերպության երկարաժամկետ ակտիվների,
օրինակ` արտոնագրերի, ապրանքանիշերի, հեղինակային իրավունքների և համակարգչային ծրագրերի
օգտագործման դիմաց վճարներ, 3. Շահաբաժիններ կամ համարժեքներ` հավելուրդի բաշխում մասնակիցների
միջև` կապիտալի տվյալ խմբում նրանց մասնակցությանը համամասնորեն /

Չփոխանակվող գործարքներ

 Հարկեր
 Տրանսֆերտներ
 Տույժեր և տուգանքներ / Հանրային հատվածի կազմակերպությունների կողմից ստացված կամ ստացվելիք
տնտեսական օգուտներ կամ օգտակար պոտենցիալ` սահմանված դատարանի կամ օրենքը կիրարկող այլ
մարմնի կողմից՝ որպես օրենքի կամ կարգավորող օրենսդրության խախտման հետևանք:/
9. Հիմնական միջոցների մաշվածքի հաշվառումը
Հիմնական միջոցները երկարաժամկետ նյութական ակտիվներ են, որոնք օգտագործվում են կազմակերպության
գործունեության մեջ, սակայն միանգամից չեն սպառվում:
Հիմնական միջոցների սահմանումը հանրային հատվածում
Հիմնական միջոցները նյութական ակտիվներ են,
1. որոնք առկա են ապրանքների կամ ծառայությունների արտադրության (մատուցման) կամ մատակարարման, այլ
կողմերին վարձակալության տալու կամ վարչական նպատակներով շարունակական կամ պարբերաբար
օգտագործելու համար
2. Որոնք ակնկալվում է օգտագործել ավելի քան 1 տարվա ընթացքում:
3. Որոնց արժեքը սկզբնական ճանաչման պահին գերազանցում է հանրային հատվածի կազմկերպությունների
հաշվապահական հաշվառումը կարգավորող լիազոր մարմնի կողմից սահմանված չափը, բացառությամբ
համակյարգչային տեխնիկայի, գրասենյակային կահույքի և հեռախոսների։
Ներկայումս Սահմանված չափը 25.0000 դրամ է։
Փոքրարժեք կամ արագամաշ առարկաներ՝ նյութական ակտիվներ են, որոնք չեն բավարարում հիմնական միջոցի սույն
պարագրաֆով ներկայացված սահմանման 2-րդ կամ 3-րդ կետերի պահանջներին։
Հիմնական առանձնահատկություններ
Հիմնական միջոց են համարվում այն նյութական ակտիվները, որոնց արժեքը սկզբնական ճանաչման պահին
գերազանցում է 25.000 դրամը։
Նշված պահանջը բխում է էականության սկզբունքից։ Այսինքն, եթե ակտիվը բավարարում է հիմնական միջոցի
սահմանման «ա» և «բ» կետերի պահանջներին, սակայն դրա արժեքը էական չէ, այն չպետք է հաշվառվի որպես
հիմնական միջոց։
Նման ակտիվները հաշվառվում են որպես պաշարներ՝ փոքրարժեք կամ արագամաշ առարկաներ։
Անկախ սկզբնական արժեքի չափից, անգամ եթե արժեքը ցածր է 25.000 դրամից, համակարգչային տեխնիկան,
գրասենյակային կահույքը և հեռախոսները հանդիսանում են հիմնական միջոցներ:
Ակտիվի մաշվածությունը սկսում է հաշվարկվել, երբ այն մատչելի է օգտագործման համար, այսինքն՝ երբ այն գտնվում է
այն վայրում և այնպիսի վիճակում, որն անհրաժեշտ է՝ ղեկավարության նախանշած նպատակով փաստացի
օգտագործելու համար:
Ակտիվի մաշվածության հաշվարկումը դադարեցվում է, երբ ակտիվն ապաճանաչվում է:
Մաշվածության հաշվարկը չի դադարեցվում այն դեպքում, երբ ակտիվը գտնվում է պարապուրդի մեջ կամ հանվում է
ակտիվ օգտագործումից, բացառությամբ, եթե ակտիվը ամբողջությամբ մաշեցվել է:
1. արտադրության մեջ օգտագործվող հաստոցների համար
Դտ -811 Հիմնական արտադրություն
Կտ-112
2. Արտադրամսի շենքինը
Դտ-813 Անուղղակի արտադրական ծախսեր
Կտ-112
3. Վարչական շենքինը
Դտ-713 վարչական ծախսեր
Կտ-112
4. Պատրաստի արտադրանքի վաճառքի համար նախատեսված խանութի շենքի
Դտ-712 Իրացման ծախսեր
Կտ-112
Հիմնական հաշիվները
Համայնքի ղեկավարի աշխատակազմում բյուջեի ֆինանսավորմամբ ծառայությոնների մատուցման
711103
համար օգտագործվող ՀՄ մաշվածության ծախսումներ
ՀՈԱԿ-ներում բյուջեից ֆինանսավորմամբ ֆինանսավորմամբ ծառայությոնների մատուցման
711203
համար օգտագործվող ՀՄ մաշվածության ծախսումներ
Կոնկրետ հաճախորդներին մատուցված ծառ. մատուցման համար օգտ. ՀՄ-ների մաշվ ծախս 712
Բաշխման (իրացման) նպատակով օգտագործվող ՀՄ մաշվածության ծախսումներ 71503
Վարչական նպատկով օգտագործվող ՀՄ մաշվածության ծախսումներ 71603
Արտադրանքի թողարկման համար օգտագործվող ՀՄ մաշվածության ծախսումներ 8113
Արտադրանքի թողարկման համար օգտագործվող ՀՄ մաշվածության ծախսումներ 8123
ՀՄ-ների կառուցման ժամանակ օգտագործվող ՀՄ մաշվածության ծախսումներ 8213
ՀՄ-ների տեղակայման ժամանակ օգտագործվող ՀՄ մաշվածության ծախսումներ 8223
ՀՄ-ների կապիտալացման ժամանակ օգտագործվող ՀՄ մաշվածության ծախսումներ 8233
10. Վարձակալության հաշվառումը
Վարձակալությունը համաձայնագիր է, որով վարձատուն վճարի կամ վճարների շարքի դիմաց համաձայնեցված
ժամկետի ընթացքում վարձակալին է փոխանցում ակտիվի օգտագործման իրավունքը:
Տարբերակում են վարձակալության 2 տեսակ՝
1. ֆինանսական վարձակալություն. Ֆինանսական վարձակալությունը վարձակալության տեսակ է, որը վարձակալին է
փոխանցում ակտիվի սեփականության հետ կապված, ըստ էության, բոլոր ռիսկերն ու հատույցները: Սեփականության
իրավունքը կարող է ի վերջո փոխանցվել կամ չփոխանցվել:
2. գործառնական վարձակալություն. գործառնական վարձակալությունը վարձակալության տեսակ է, որի դեպքում
սեփականության հետ կապված ըստ էության բոլոր ռիսկերն ու հատույցները չեն փոխանցվում վարձակալին:
Գործառնական վարձակալության դեպքում սեփականության իրավունքը չի փոխանցվում վարձակալին:
Վարձակալության դասակարգումը ֆինանսականի կամ գործառնականի կատարվում է վարձակալության սկզբի
դրությամբ: Վարձակալության դասակարգումը հիմնված է այն փաստի վրա, թե վարձակալված ակտիվի սեփականության
իրավունքի հետ կապված ռիսկերը և հատույցներն ինչ աստիճանով են վերագրվում վարձատուին կամ վարձակալին:
Ռիսկերը ներառում են վարձակալված հզորությունների պարապուրդից, տեխնոլոգիայի հնացածության կամ
տնտեսական պայմանների փոփոխման հետևանքով արժեքի փոփոխություններից վնասների հնարավորությունները:
Օրինակ՝ ենթադրենք կազմակերպությունը 3 տարի ժամկետով վարձակալել է աղբահանման ավտոմեքենա, որի
տնտեսական ծառայությունը 10 տարի է: Ավտոմեքենայի սեփականության հետ կապված ռիսկի օրինակ է ժամանակի
ընթացքում այդ ավտոմեքենայի տեխնիկապես հնանալը։
Նշվածի հետևանքով կարող է նվազել այդ ավտոմեքենայով մատուցվող ծառայությունների արդյունավետությունը՝
նմանատիպ նոր մեքենայի համեմատ։ Տվյալ դեպքում, քանի որ վարձակալության ժամկետը կազմում է այդ
սարքավորման տնտեսական ծառայության ընդամենը 33 տոկոսը, այդ ռիսկի մեծ մասը մնում է վարձատուի մոտ,
հետևաբար, այս վարձակալությունը պետք է դասակարգվի որպես գործառնական:

Վարձատուի մոտ գործառնական վարձակալության արտացոլման համար տրվում են հետևյալ հաշվապահական

ձևակերպումները.
1. գործառնական վարձակալության տրված հիմնական միջոցների գծով հաշվեգրված վարձավճարների արտացոլում`
Դեբետ 2221 «Դեբիտորական պարտքեր գործառնական վարձակալության գծով»
Կրեդիտ 6291 «Գործառնական վարձակալությունից հասույթներ»
2. Գործառնական վարձակալության տրված հիմնական միջոցների գծով սկզբնավորման ուղղակի ծախսումների
արտացոլում`
Դեբետ 111 «Մաշվող հիմնական միջոցներ»
Կրեդիտ Սկզբնավորման ծախսումները հաշվառող հաշիվներ
3. Գործառնական վարձակալության տրված ակտիվների մաշվածության ծախսերի արտացոլում`
Դեբետ 7291 «Գործառնական վարձակալության տրված հիմնական միջոցների մաշվածության ծախսեր»
Կրեդիտ 112 «Հիմնական միջոցների մաշվածություն»

Վարձակալության գծով ծախսերը հաշվառվում են հաշվային պլանի 71-72 «Փոխանակվող գործարքների գծով ծախսեր»
խմբում ներառված՝
711105 «Ծրագրերի իրականացման (ծառայությունների մատուցման) նպատակով օգտագործվող հիմնական միջոցների
վարձակալության ուղղակի ծախսեր» ենթաանալիտիկ հաշվով,
712 «Հաճախորդներին մատուցված ծառայությունների գծով ծախսեր (ինքնարժեք)» հաշվով,
71505 «Հիմնական միջոցների վարձակալության գծով բաշխման ծախսեր» երկրորդ կարգի հաշվով, և
71605 «Հիմնական միջոցների վարձակալության գծով վարչական ծախսեր» երկրորդ կարգի հաշվով։
Վարձակալության գծով ծախսումները հաշվառվում են 82 «Ոչ ընթացիկ ակտիվների կառուցման (ստեղծման)
ծախսումներ» խմբում ներառված՝
8214 «Ոչ ընթացիկ ակտիվների կառուցման (ստեղծման) նպատակով օգտագործվող հիմնական միջոցների
վարձակալության ուղղակի ծախսումներ» երկրորդ կարգի հաշվով,
8224 «Սարքավորումների տեղակայման նպատակով օգտագործվող հիմնական միջոցների վարձակալության ուղղակի
ծախսումներ» երկրորդ կարգի հաշվով, և
8234 «Ոչ ընթացիկ նյութական ակտիվների վրա կապիտալացվող օգտագործվող հիմնական միջոցների վարձակալության
ուղղակի ծախսումներ» երկրորդ կարգի հաշվով։
11. Պաշարների հաշվառումը
Պաշարներն այն ակտիվներն են, որոնք`
ա) հումքի կամ նյութերի ձևով են` արտադրության ընթացքում օգտագործելու համար.
բ) հումքի կամ նյութերի ձևով են` ծառայություններ մատուցելու ընթացքում օգտագործելու կամ բաշխելու համար.
գ) պահվում են սովորական գործունեության ընթացքում վաճառքի կամ բաշխման համար, կամ
դ) արտադրության ընթացքում են` վաճառքի կամ բաշխման համար

Մատակարարներից պաշարների ձեռքբերման արտացոլում

ԴՏ 211 «Հումք և նյութեր»
ԴՏ 216 «Ապրանքներ»
ԴՏ 218 «Փոքրարժեք կամ արագամաշ առարկաներ»
ԿՏ 521 «Կրեդիտորական պարտքեր ներքին մատակարարներից գնումների գծով»

Պաշարների ձեռքբերման համար դրամական միջոցների վճարում

ԴՏ 0426 «Նյութերի ձեռքբերման գծով արտահոսքեր»
ԴՏ 0522 «Արտադրական նշանակության պաշարների ձեռքբերման գծով արտահոսքեր»
ԴՏ 0523 «Վերավաճառքի համար նախատեսված ապրանքների գծով արտահոսքեր»
ԴՏ 0524 «Սպառման համար նախատեսված պաշարների գծով արտահոսքեր»
ԿՏ 251 «Դրամարկղ»
ԿՏ 252 «Գանձապետական հաշիվներ»
ԿՏ 253 «Բանկային հաշիվներ»

Դրամական արտահոսքերի հաշվին պաշարների ձեռքբերման գծով կրեդիտորական պարտքի մարում

ԴՏ 521 «Կրեդիտորական պարտքեր ներքին մատակարարներից գնումների գծով»
ԿՏ 0426 «Նյութերի ձեռքբերման գծով արտահոսքեր»
ԿՏ 0522 «Արտադրական նշանակության պաշարների ձեռքբերման գծով արտահոսքեր»
ԿՏ 0523 «Վերավաճառքի համար նախատեսված ապրանքների գծով արտահոսքեր»
ԿՏ 0524 «Սպառման համար նախատեսված պաշարների գծով արտահոսքեր»

Դրամական արտահոսքերի հաշվին պաշարների ձեռքբերման գծով տրված կանխավճարի արտացոլում

ԴՏ 2241 «Տրված ընթացիկ կանխավճարներ հումք, նյութեր ձեռք բերելու համար»
ԴՏ 2242 «Տրված ընթացիկ կանխավճարներ ապրանքներ ձեռք բերելու համար»
ԴՏ 2249 «Այլ նպատակներով տրված ընթացիկ կանխավճարներ»
ԿՏ 0426 «Նյութերի ձեռքբերման գծով արտահոսքեր»
ԿՏ 0522 «Արտադրական նշանակության պաշարների ձեռքբերման գծով արտահոսքեր»
ԿՏ 0523 «Վերավաճառքի համար նախատեսված ապրանքների գծով արտահոսքեր»
ԿՏ 0524 «Սպառման համար նախատեսված պաշարների գծով արտահոսքեր»

Պաշարների ձեռքբերման գծով կրեդիտորական պարտքերի մարում (հաշվանցում) տրված կանխավճարների հաշվին
ԴՏ 521 «Կրեդիտորական պարտքեր ներքին մատակարարներից գնումների գծով»
ԿՏ 2241 «Տրված ընթացիկ կանխավճարներ հումք, նյութեր ձեռք բերելու համար»
ԿՏ 2242 «Տրված ընթացիկ կանխավճարներ ապրանքներ ձեռք բերելու համար»
ԿՏ 2249 «Այլ նպատակներով տրված ընթացիկ կանխավճարներ»
տրանսպորտային, բեռնման, բեռնաթափման և այլ ծառայություններ
ԴՏ 211 «Հումք և նյութեր»
ԴՏ 216 «Ապրանքներ»
ԴՏ 218 «Փոքրարժեք կամ արագամաշ առարկաներ»
ԿՏ 521 «Կրեդիտորական պարտքեր ներքին մատակարարներից գնումների գծով»
չփոխհատուցվող հարկեր, տուրքեր, վճարներ
ԴՏ 211 «Հումք և նյութեր»
ԴՏ 216 «Ապրանքներ»
ԴՏ 218 «Փոքրարժեք կամ արագամաշ առարկաներ»
ԿՏ 524 «Պարտքեր հարկերի և այլ պարտադիր վճարների գծով»
ապահովագրավճարներ 211 «Հումք և նյութեր»
ԴՏ 216 «Ապրանքներ»
ԴՏ 218 «Փոքրարժեք կամ արագամաշ առարկաներ»
ԿՏ 529 «Այլ ընթացիկ պարտավորություններ»
12. Ներդրումային կապիտալի հաշվառումը
Ինչպես ցանկացած կազմակերպություն, այնպես էլ հանրային ոլորտի յուրաքանչյուր կազմակերպություն իր
գործունեությունը մեկնարկում էկապիտալով, որպես կանոն հանրային ոլորտում կոչվու է ներդրումային կապիտալ,
քանի որ վերջինիս ձևավորման գործում առանցքային դերակատարում ունեն ներդրողները
(պետությունը, հիմնադրամները և այլն)։
Պետությունից ստացվել են հիմնական միջոցներ։
Դտ 111 «Մաշվող հիմնական միջոցներ»
Կտ 311 «Ներդրված կապիտալ»
Պետությունը հիվադանոցին տրամադրել սարքավորումներ ձեռք բերի
Դտ 111 «Մաշվող հիմնական միջոցներ» 5մլն
Կտ 433 «Բյուջեից բնամթերային ձևով պայմանով ստացված ամորտիզացվող ակտիվների գծով հետաձգված հասույթներ»
5մլն
Այս դեպքում արդեն հիմնական միջոց չեն ներառվի կապիտալում այլ կներկայացնեն որպես պարտավորության
կատարման հետևանք։
Բարերարների կողմից անհատույց հիվանդանոցին նվիրաբերել են սարքավորումներ և մեքենա։
Դտ 111 «Մաշվող հիմնական միջոցներ»
Կտ 633 «Առանց պայմանների կատարման պահանջի (անհատույց) ստացված ակտիվների գծով հասույթներ»
Պետության կողմից հատկացվել հիվանդանոցի համար։
Դտ 253 «Բանկային հաշիվներ»
Կտ 971 «ՀԱՐԿՄԱՆ ԳԾՈՎ ՆԵՐՀՈՍՔԵՐ»
Պետությունից ստացված դրամը ներառվում է հիմնադրամի կապիտալում։
Դտ 971 «ՀԱՐԿՄԱՆ ԳԾՈՎ ՆԵՐՀՈՍՔԵՐ»
Կտ 311 «Ներդրված կապիտալ»
Պետության կողմից որպես ներդրում կապիտալում տրամադրվել է նյութեր։
Դտ 211 «Հումք և նյութեր»
Կ-տ 311 «Ներդրված կապիտալ»
Բյուջեից պայմանով տրված դեղորայք, որն օգտագործվելու է պետպատվերների համակարգով։
Դտ 211 «Հումք և նյութեր»
Կտ 563 «Բյուջեից բնամթերային ձևով պայմանով փոխանցված ընթացիկ ակտիվների հետ կապված հետաձգված
հասույթներ»
Բարերարների կողմից հիվանդանոցին անհատոյց տրամադրվել է դեղորայք։
Դտ 211 «Հումք և նյութեր»
Կտ 633 «Առանց պայմանների կատարման պահանջի (անհատույց) ստացված ակտիվների գծով հասույթներ»

13. Ֆինանսական արդյունքների հաշվառումը / եթե նյութ գտնեք ինձ էլ կասեք( /

14. Պայմանով ստացված ակտիվների հաշվառումը

Կազմակերպության (համայնքի ղեկավարի աշխատակազմի և ՀՈԱԿ-ի) կողմից պայմանով ստացված հիմնական
միջոցների դեպքում, այդ պայմանների կատարման գծով ճանաչվում է պարտավորություն (հետաձգված հասույթ), որը
հետագայում պայմանների կատարմանը զուգընթաց վերագրվում է հաշվետու ժամանակաշրջանի հասույթներին։
Հիմնական միջոցների գծով հետաձգված հասույթների՝ հաշվետու ժամանակաշրջանի հասույթներին վերագրման համար
Օրինակ.
01.12.2018 թվականին համայնքի ղեկավարի աշխատակազմը անհատույց ստացել է ավտոմեքենա՝ համայնքի ղեկավարի
աշխատակազմի կողմից ծառայությունների մատուցման համար օգտագործելու նպատակով։ Ավտոմեքենայի իրական
արժեքը 12,000,000 դրամ է, իսկ նորմատիվային օգտակար ծառայության ժամկետը սահմանված է 10 տարի։
Տրվում են հետևյալ հաշվապահական ձևակերպումները.
ա) Ավտոմեքենայի մուտքագրման արտացոլում.
Դեբետ 1113 «Տրանսպորտային միջոցներ» 12,000,000 դրամ
Կրեդիտ 4332 «Բյուջեից բնամթերային ձևով պայմանով ստացված տրանսպորտային միջոցների գծով հետաձգված
հասույթներ»
բ) Ավտոմեքենայի գծով հետաձգված հասույթների ընթացիկ մասի տեղափոխման
արտացոլում. [(12,000,000/120) X 13 ամիս = 1,300,000]
Դեբետ 4332 «Բյուջեից բնամթերային ձևով պայմանով ստացված տրանսպորտային միջոցների գծով հետաձգված
հասույթներ 1,300,000
Կրեդիտ 5672 դրամ «Բյուջեից բնամթերային ձևով ստացված տրանսպորտային օբյեկտների և այլ շինությունների գծով
հետաձգված հասույթների ընթացիկ մաս»
գ) 2018 թվականի դեկտեմբեր ամսվա մաշվածության արտացոլում. [(12,000,000/120) x 1 ամիս = 100,000]
Դեբետ 711103 «Ծրագրերի իրականացման (ծառայությունների մատուցման) նպատակով հիմնական միջոցների և ոչ
նյութական ակտիվների մաշվածության (ամորտիզացիայի) գծով ծախսեր» 100,000 դրամ
Կրեդիտ 1123 «Տրանսպորտային միջոցների մաշվածություն»
դ) 2018 թվականի դեկտեմբեր ամսվա ընթացքում ավտոմեքենայի մաշվածությանը զուգընթաց հետաձգված հասույթների՝
ժամանակաշրջանի հասույթներին վերագրման արտացոլում. [(12,000,000/120) x 1 ամիս = 100,000]
Դեբետ 5672 «Բյուջեից բնամթերային ձևով ստացված տրանսպորտային օբյեկտների և այլ շինությունների գծով
հետաձգված հասույթների ընթացիկ մաս» 100,000 դրամ
Կրեդիտ 6313 «Բյուջեից բնամթերային ձևով պայմանով ստացված ամորտիզացվող ակտիվների գծով հասույթներ»

15. Հանրային կազմակերպությունների տեսակները

Հանրային ոլորտը կազմված է հանրայնորեն ստեղծված և կառավարվող կազմակերպություններից,
գործակալություններից և այլ կառույցներից, որոնք տրամադրում են հանրային ծառայություններ և որոնց
գործունեությունը պիտի լինի թափանցիկ և խիստ հաշվետվողական։
Բոլոր այս կազմակերպությունները հետամուտ են լինում հանրային շահերին և դրանց սպասարկմանը, չեն հետապնդում
շահույթ, միտված են ձևավորելու և ուժեղացնելու քաղաքացիական հասարակությունը, որը կարողանում է ազդել
կառավարության և վերջինիս ընդունած որոշումների վրա։
ԶԼՄ, որը ապահովում է տեղեկատկության ներկայացում, հետադարձ կապ պետության և ժողովրդի միջև, սրանով էլ
կատարում է կառավարման և հանրային գործառույթներ։
Տեղական ինքնակառավարման մարմին, որը համայնքի բնակիչների շահերից ելնելով համայնքային նշանակության
հանրային հարցերը սեփական պատասխանատվությամբ լուծելու կարողություն ունեցող մարմին է։
Պոակ-իրավաբանական անձի կարգավիճակ ունեցող ոչ առևտրային կազմակերպություն է, որն ստեղծվում է միայն
մշակույթի, առողջապահության, սոցիալական, սպորտի, կրթության,գիտության, բնապահպանական և ոչ առևտրային այլ
բնագավառներում գործունեություն իրականացնելու նպատակով:
ՀԿ(հասարակական կազմակերպություն), որը Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիների, օտարերկրյա
պետությունների քաղաքացիների, քաղաքացիություն չունեցող անձանց և (կամ) իրավաբանական անձանց
հասարակական միավորում է, որը ինքնուրույն է որոշում իր կազմակերպական կառուցվածքը, գործունեության
առարկան, նպատակները և ձևերը։

16. Երկարաժամկետ պարտավորությոնների հաշվառումը /նույնն էլ սա՝ եթեեե նյութ գտնեք ©/

17. Աշխատավարձի հաշվառումը

ա) Հաշվետու ամսվա ընթացքում աշխատակցին աշխատավարձի գծով վճարումների արտացոլումը.
Դեբետ 04111 «Աշխատավարձի գծով արտահոսքեր»
Կրեդիտ 253 «Բանկային հաշիվներ»
բ) Աշխատավարձի հաշվեգրման արտացոլումը՝ մինչև օրենքով սահմանված պահումների իրականացումը.
Դեբետ 711201 «Ծրագրերի իրականացման (ծառայությունների մատուցման) նպատակով աշխատանքի վարձատրության
գծով ծախսեր»
Կրեդիտ 5251 «Պարտքեր դրամական միջոցներով վճարվող աշխատավարձի և այլ հավելավճարների գծով
գ) Աշխատավարձից եկամտային հարկի պահման արտացոլումը
Դեբետ 5251 «Պարտքեր դրամական միջոցներով վճարվող աշխատավարձի և այլ հավելավճարների գծով
Կրեդիտ 5242 «Պարտքեր եկամտային հարկի գծով»
դ) Աշխատավարձից սոցիալական վճարի պահման արտացոլումը
Դեբետ 5251 «Պարտքեր դրամական միջոցներով վճարվող աշխատավարձի և այլ հավելավճարների գծով
Կրեդիտ 5248 «Պարտքեր սոցիալական վճարների գծով»
ե) Աշխատավարձից դրոշմանիշային վճարի պահման արտացոլումը.
Դեբետ 5251 «Պարտքեր դրամական միջոցներով վճարվող աշխատավարձի և այլ հավելավճարների գծով
Կրեդիտ 5249 «Պարտքեր այլ պարտադիր վճարների գծով»
զ) Աշխատավարձի գծով հաշվեգրված պարտավորության մարման արտացոլումը
Դեբետ 5251 «Պարտքեր դրամական միջոցներով վճարվող աշխատավարձի և այլ հավելավճարների գծով
Կրեդիտ 04111 «Աշխատավարձի գծով արտահոսքեր»
է) Աշխատավարձի գծով հաշվետու ժամանակաշրջանի վերջում փաստացի մնացորդի (գերավճարի) հաշվեկշռային
հաշիվ տեղափոխման արտացոլումը
Դեբետ 2291 «Դեբիտորական պարտքեր աշխատավարձի վճարման գծով»
Կրեդիտ 04111 «Աշխատավարձի գծով արտահոսքեր»