Դաս 15.

Պահուստներ, պայմանական պարտավորություններ և

պայմանական ակտիվներ
1.1. Պահուստներ. որ խնդիրներն են բերել կանոնակարգման
անհրաժեշտության
1.2. Պահուստի ճանաչում
1.3. Պահուստ ճանաչելու հետ կապված մոտեցումներ` տարբեր
իրավիճակների առնչությամբ
1.4. Պայմանական պարտավորություններ և պայմանական
ակտիվներ
1.5. Հաշվապահական մոտեցում և ձևակերպումներ
1.6. Թեսթային որոշ առաջադրանքներ

1.1 Պահուստներ. որ խնդիրներն են բերել կանոնակարգման

անհրաժեշտության

Մինչ ՀՀՄՍ 37 “Պահուստներ, պայմանական

պարտավորություններ և պայմանական ակտիվներ”
ստանդարտի թողարկումը`պահուստների բավականաչափ
տարածական թեմային առնչվող հաշվապահական ստանդարտ
չկար: Դա հանգեցնում էր տարբեր խնդիրների.

o Պահուստների գրանցման շարժառիթը հաճախ լինում էր

ֆինանսական հաշվետվության մեջ ծախսեր արտացոլելու
մտադրությունը, և ոչ թե պահուստ ձևավորելու
պարտավորությունը:
o Բազմակի հոդվածներ կարող էին խմբավորվել պահուստ
մարմնավորող մեկ մեծ հոդվածում, իսկ վերջինս կարող էր
ներկայացվել որպես բացառիկ կամ արտասովոր հոդված:
o Առնչվող տեղեկատվության բացահայտման հստակ
ուղեցույցների ու պահանջների բացակայությունը բերում

1
 էր նրան, որ շատ դեպքերում դժվար էր լինում գնահատել
ձևավորված պահուստների նշանակվածությունը և դրանց
շարժը հաշվետու ժամանակաշրջանի ընթացքում:

Մինչ համապատասխան հաշվապահական ստանդարտի

հրապարակում հայտնվելը`պահուստների արտացոլումը
իրավացիորեն համարվում էր հաշվապահական
խեղաթյուրման և դրանց առնչվող տեղեկատվության “հեշտ
աղավաղման” ոլորտ: Ֆինանսական տեղեկատվություն
օգտագործողները դժվարություն էին ունենում հասկանալ ու
մեկնաբանել շահույթի ցուցանիշը, որը կարող էր ներազդվել
ղեկավարության հայեցողությամբ պահուստներ ձևավորելու
կամ դրանց հետ ձևակերպելու /հակադարձելու/
գործառնություններից: Այդ առումով, որպես լավագույն
ընդհանրական օրինակ կարելի է վկայակոչել պահուստների
ինքնակամ արտացոլման հետևանքով տեղեկատվության
հնարավոր խեղաթյուրումները, ասենք, կազմակերպության նոր
նշանակված ղեկավարության կողմից:

 Օրինակ, նոր նշանակված կառավարչական անձնակազմը

կարող էր արտացոլել վերակազմավորման հետ կապված
հարաբերականորեն մեծ գումարի պահուստ`որը
բնականաբար կնվազեցներ շահույթը. ընդ որում,
հիմնավորելով, որ վերակազմավորման կարիք, ասենք,
առաջացել է նախկին ղեկավարության ոչ արդյունավետ
կառավարման արդյունքում: Ընդհանուր մտադրությունը
կարող էր լինել մեղադրական ուղղվածությունը
նախկինում կառավարող թիմին, և որ դա է եղել
հիմնական հանգամանքը, որի պատճառով ընկերության
շահույթները նվազել են:

2
  Մեկ կամ ավել տարի հետո նոր ղեկավարությունը մի
գուցե “կհայտնագործեր”, որ նախկինում ձևավորված ոչ
բոլոր պահուստներն էին անհրաժեշտ. այնպես որ դրանք
պետք է հետ ձևակերպվեն /հակադարձվեն/, ինչը
կհանգեցներ շահույթի ցուցանիշի ավելացմանը, և
հավանական է, որ այս ամենը կարվի առանց պատշաճ
բացահայտման: Արդյունքում, նոր ղեկավարության
ներքո`շահույթի ցուցանիշը կերևար առավել տպավորիչ և
կդիտվեր որպես աճման միտում ունեցող, երբ իրականում
շահույթի նման փոփոխությունները տեղի էին ունեցել
սկզբնական փուլերում պահուստների ձևավորման,
սակայն այնուհետև`դրանց հակադարձման արդյունքում:

Եվ այսպես, ՀՀՄՍ 37 “Պահուստներ, պայմանական

պարտավորություններ ու պայմանական ակտիվներ”
ստանդարտի նպատակն է ապահովել, որ

 ճանաչման համապատասխան չափանիշներ ու չափման

համապատասխան հիմունքներ կիրառվեն պահուստների,
պայմանական պարտավորությունների ու պայմանական
ակտիվների նկատմամբ:
 ֆինանսական հաշվետվության ծանոթագրություններում
բացահայտվի պայմանական հոդվածներին առնչվող
բավարար տեղեկատվություն`հնարավորություն
ընձեռելով օգտագործողներին հասկանալ դրանց բնույթը,
ժամանակը և արտացոլված գումարների գնահատման
մոտեցումները:

3
1.2 Պահուստի ճանաչում

 Պահուստը անորոշ ժամկետով կամ գումարով

պարտավորություն է:

 Պարտավորությունը կազմակերպության ներկա

պարտականությունն է, որը ծագել է անցյալում տեղի
ունեցած դեպքերի արդյունքում, և որի մարումը
ակնկալվում է, որ կհանգեցնի կազմակերպությունից
տնտեսական օգուտներ մարմնավորող միջոցների
արտահոսքի:

 Պահուստ ճանաչվում է, երբ.

 կազմակերպությունն ունի ներկա պարտականություն

(իրավական կամ կառուցողական)`որպես անցյալ
դեպքերի արդյունք,
 հավանական է, որ այդ պարտականությունը մարելու
համար կպահանջվի տնտեսական օգուտներ
մարմնավորող միջոցների արտահոսք,
 պարտավորության գումարը հնարավոր է
արժանահավատորեն գնահատել:

 Պահուստ չի կարող ճանաչվել, եթե վերը նշված

պայմաններից որևէ մեկը չի բավարարվում:

Մեկնաբանելով, պետք է ընդգծել, որ վճարում կատարելու

մտադրությունն ինքնին բավարար չէ, որպեսզի հիմնավորվի
պահուստի ճանաչումը: Պետք է առկա լինի վճարում
կատարելու փաստացի պարտականություն:

4
Պահուստի ճանաչումը կարող է դիտվել անհրաժեշտ`հետևյալ
երկու տեսակի /բնույթի/ պարտականությունների առկա լինելու
արդյունքում`

 իրավական պարտականություն
 կառուցողական պարտականություն:

 Իրավական է այն պարտականությունը, որը բխում է`

 պայմանագրից,
 օրենսդրությունից, կամ
 օրենքների այլ գործադրումներից:

 Կառուցողական է այն պարտականությունը, որը բխում է

կազմակերպության գործողություններից, երբ`
 անցյալ փորձի, հրապարակած մոտեցումների կամ
բավարար հստակությամբ արված հայտարարության
հիման վրա կազմակերպությունն այլ կողմերին
ցուցադրել է, որ ստանձնելու է որոշակի
պարտականություններ, և
 որպես նկարագրվածի արդյունք, այլ կողմերի մոտ
առաջացել է հիմնավոր ակնկալություն, որ
կազմակերպությունը կատարելու է խնդրո առարկա
պարտականությունները:

Օրինակ-պահուստի ճանաչում
Մանրածախ խանութն որդեգրել ու հրապարակել է մի
քաղաքականություն, որի համաձայն կատարած գնումներից
չբավարարված ու դժգոհ մնացած գնորդների գումարները
ենթակա են հետ վերադարձման, նույնիսկ այն պարագայում,
երբ այդ կապակցությամբ առկա չէ որևէ իրավական

5
պարտականություն: Խնդրո առարկա իրավիճակում արդյոք
պետք է ձևավորել պահուստ:

Մեկնաբանություն-պահուստի ճանաչում
o Կազմակերպության քաղաքականությունը լավ հայտնի է
գնորդների շրջանում և նրանց մոտ ձևավորել է հիմնավոր
ակնկալություն:
o Առկա է կառուցողական պարտականություն:
o Հավանական է, որ առնվազն որոշ գնորդների գծով
վերադարձ կլինի:
o Վերադարձման ենթակա միջոցների գումարային
արտահայտությունը կարելի է գնահատել “ակնկալվող
արժեքի” եղանակի օգնությամբ /այս վիճակագրական
մեթոդի մասի կխոսվի քիչ ուշ/:

Եզրահանգում. կպահանջվի ճանաչել ու ձևավորել պահուստ:

 Պահուստի գումարի չափումը

 Այն գումարը, որով պետք է ճանաչվի պահուստը, պետք է
ներկայացնի`
 հիմնավոր, իրատեսական ու արժանահավատ
գնահատում,
 շրջահայաց գնահատում այն ծախսումների, որոնք
անհրաժեշտ կլինի կատարել հաշվետու
ժամանակաշրջանի ամսաթվի դրությամբ առկա պարտքը
մարելու համար,
 պետք է ներկայացնի զեղչված արժեք, երբ տնտեսական
միջոցների հնարավոր արտահոսքի վրա դրամի
ժամանակային արժեքի ազդեցությունը նշանակալի է:

6
  Պահուստ ճանաչվող գումարի հետ կապված
անորոշությունների դիտարկման եղանակներ
Որպես պահուստ ճանաչման ենթակա գումարի հետ կապված
անորոշությունների առկայության դեպքերում`գնահատումը
կարող է ներառել տարբեր եղանակներ, մասնավորապես`

 կշռելով բոլոր հավանական արդյունքների արժեքը`ըստ

դրանց առաջացման հավանականության /”ակնկալվող
արժեք”/,
 հաշվի առնելով ու կիրառելով հնարավոր արդյունքները
խմբավորող խելամիտ միջակայքեր:

Օրինակ-ակնկալվող արժեք
Կազմակերպությունն իրականացնում է ապրանքների
երաշխիքային վաճառք, որի պայմաններով փոխհատուցում է
գնմանը հաջորդող երկու ամսվա ընթացքում ի հայտ եկած
արտադրական թերությունների շտկման նպատակով
կատարվելիք վերանորոգման ծախսերը: Անցյալ փորձը վկայում
է, որ վաճառված ապրանքների 89%-ը չի ունենա թերություններ,
7%-ը կունենա փոքր թերություններ և 4%-ը`խոշոր
թերություններ: Եթե վաճառված բոլոր ապրանքներում
հայտնաբերվեն փոքր թերություններ, ապա անհրաժեշտ կլինի
կատարել 20 000 պ.մ. արժողությամբ վերանորոգման
ծախսումներ, իսկ եթե վաճառված բոլոր ապրանքներում
հայտնաբերվեն խոշոր թերություններ, ապա անհրաժեշտ
վերանորոգման գնահատված ծախսը կկազմի 150 000 պ.մ.:

Ինչ գումարով պետք է ճանաչել պահուստը:

7
Լուծում-ակնկալվող արժեք
Վերանորոգման ծախսումների ակնկալվող արժեքը կկազմի`
7 400 պ.մ. /(7%X20000)+(4%X150000)/:

1.3 Պահուստ ճանաչելու հետ կապված մոտեցումներ`տարբեր

իրավիճակների առնչությամբ

Անցյալ դեպքը, որը հանգեցնում է ներկա պարտականության,

կոչվում է պարտավորեցնող դեպք: Որպեսզի դեպքը լինի
պարտավորեցնող, անհրաժեշտ է, որ կազմակերպությունը
չունենա որևէ իրատեսական այլընտրանք`խուսափելու այդ
դեպքի հետևանքով առաջացած պարտականության մարումից:
Այդպիսի իրավիճակ կարող է լինել, երբ պարտականության
մարումը պարտադրվում է օրենսդրությամբ, կամ էլ
կառուցողական պարտականության պարագայում:

 Երաշխիքների գծով պահուստ

Կազմակերպություններն իրենց ապրանքներն իրացնելիս շատ
հաճախ տրամադրում են երաշխիք`հավաստիացում որակի և
տեսակային հատկանիշներին համապատասխանության
վերաբերյալ: Նման`երաշխիքային վաճառքի պարագայում
երևան է գալիս իրավական կամ կառուցողական
պարտականություն`կապված թերություններ պարունակող
ապրանքները փոխարինելու, կամ էլ որոշ դեպքերում`
վճարված գումարը հետ վերադարձնելու հետ:

Երաշխիքների գծով պահուստի ճանաչում պահանջվում է

վաճառքի կատարման և ոչ թե ակտիվի փաստացի
վերանորոգման կամ նորով փոխարինման պահին: Դա կապված
է այն հանգամանքի հետ, որ վաճառքի կատարումն է անցյալում

8
տեղի ունեցած այն դեպքը, որը հանգեցրել է ներկա
պարտականության առաջացման: Սա պահանջում է, որ
վաճառողը վերլուծի անցյալ փորձը, որպեսզի կարողանա
գնահատել.
 վաճառված ակտիվի վերանորոգման կամ փոխարինման
գծով քանի պահանջ կլինի գնորդների կողմից. եթե օրինակ
արտադրության տեխնոլոգիական հագեցվածությունը
բարելավվել է, ապա կարող է ակնկալվել, որ ապագայում
այդպիսի ավելի քիչ պահանջներ կլինեն, քան եղել են
անցյալում, և
 որքան կարժենա յուրաքանչյուր այդպիսի վերանորոգումը
կամ նորով փոխարինումը կազմակերպության վրա.
այստեղ նույնպես, եթե արտադրանքը դառնա
տեխնոլոգիապես և օգտակար հատկություններով ավելի
բարդ ու զարգացած, ապա հնարավոր է, որ ակնկալվող
վերնորոգման ծախսերը աճեն:

Վաճառքի պահին ճանաչվող պահուստի գումարն իրենից

կներկայացնի`
 ապագայում ակնկալվող վերանորոգումների քանակը`
բազմապատկած յուրաքանչյուր վերանորոգման համար
ակնկալվող ծախսի մեծությամբ, և
 այն պետք է դիտարկվի /վերանայվի/ յուրաքանչյուր
հաշվապահական ժամանակաշրջանի
ավարտին`ապագայում ակնկալվող դեպքերի ու
զարգացումների հիման վրա:

9
  Երաշխավորությունների գծով պահուստ
Որոշակի դեպքերում /հատկապես, օրինակ,
կազմակերպությունների խմբի պարագայում/ մեկ
կազմակերպությունը կարող է երաշխավորել մեկ այլ
կազմակերպության ունեցած, օրինակ, վարկային կամ այլ
համանման պարտավորության կատարումը, եթե երկրորդը ի
վիճակի չի լինի ինքնուրույն կատարել կամ մարել այն:
Նման դեպքերում պետք է ճանաչվի երաշխավորության գծով
պահուստ, եթե հավանական է գնահատվում, որ
երաշխավորության գծով ապագայում կլինեն վճարումներ:

Հակառակ դեպքում ստանձնած երաշխավորությունը պետք է

բացահայտվի ֆինանսական հաշվետվության
ծանոթագրություններում`որպես պայմանական
պարտավորություն /վերջինիս մասին կներկայացվի քիչ ուշ/:

 Ապագա գործառնական վնասներ

Սա վերաբերում է այն իրավիճակներին, երբ ակնկալվում է, որ
կազմակերպությունը ապագայում կարող է կրել գործառնության
հետ կապված վնասներ: Վերջինս կարող է հայտանիշ լինել այն
հանգամանքի, որ տվյալ գործունեության մեջ օգտագործվող
որոշակի ակտիվներ հավանականորեն արժեզրկվել են:

 Ապագա գործառնական վնասների համար պահուստներ

չպետք է ճանաչվեն:

Սա կապված է այն հանգամանքի հետ, որ ինչպես նշվել է

վերևում, պահուստ ճանաչելու համար անհրաժեշտորեն պետք
է առկա լինի ներկա պարտականություն`որպես անցյալ

10
դեպքերի արդյունք: “Ապագա գործառնական վնասներ” ասվածը
վերաբերելի է ապագային, և ենթադրվում է, որ դրանք կծագեն
միայն հաջորդ հետագա փուլերում, այլ խոսքով, չի կարելի
արձանագրել, որ դրանց գծով տվյալ պահին առկա է ներկա
պարտականություն, և նաև փոխլրացնող մեկ այլ հանգամանք,
որ ապագա գործառնական վնասներից կարելի է խուսափել
/օրինակ, փակելով այն արտադրամասը, որն ակնկալվում է, որ
կաշխատի վնասով, կամ վաճառելով այն ակտիվը, որը
հետագայում կպահանջի վերանորոգման զգալի ծախսեր և
կհանգեցնի գործառնական վնասների/:

 Անբարենպաստ /վնասաբեր/ պայմանագրեր

Սկզբում տեղին կլինի համառոտ մեկնությունը`
“անբարենսպաստ պայմանագիր” բնորոշման առնչությամբ:

 Անբարենպաստ /վնասաբեր/ է այն պայմանագիրը, որով

նախատեսված պարտականությունները կատարելու
անխուսափելի ծախսումները, ըստ գնահատման,
կգերազանցեն այդ պայմանագրից ակնկալվող ստացվելիք
տնտեսական օգուտները:

Անբարենպաստ /վնասաբեր/ պայմանագրերի առնչությամբ

ընդհանուր գնահատականն այն է, որ առկա է ներկա
պարտականություն: Ըստ այդմ, անբարենպաստ
պայմանանգրերի գծով ներկա պարտականությունը պետք է
չափվի ու ճանաչվի որպես պահուստ:

11
  Շրջակա միջավայրի պահպանման ծախսերի գծով
պահուստ
Շրջակա միջավայրի պահպանմանն ուղղված ապագայում
կատարվելիք ծախսերի գծով պետք է ճանաչվի պահուստ, եթե
նման աշխատանքներ կատարելու կապակցությամբ առկա է
իրավական կամ կառուցողական պարտականություն:

Պահուստը չափելիս`դրամական միջոցների ապագայում

ակնկալվող արտահոսքը ենթակա է զեղչման`մինչև դրանց
ներկա արժեք:

 Վերակազմավորման գծով պահուստ

“Վերակազմավորումը” ենթադրում է ծրագիր, որը
կազմակերպվում և վերահսկվում է ղեկավարության կողմից, և
որի արդյունքում էականորեն փոփոխվում է`
 կազմակերպության ձեռնարկատիրական գործունեության
տեսակը /ոլորտը/, կամ
 կերպը /եղանակը/, որով վարվում է գործունեությունը:

Ներկայացնենք տնտեսական իրավիճակների կամ դեպքերի մի

քանի օրինակներ, որոնք կարող են բավարարել
վերակազմավորման վերը բերված սահմանմանը`
o ձեռնարկատիրական գործունեության որևէ տեսակի
/ոլորտի/ վաճառք կամ դադարեցում,
o տվյալ երկրում /կամ տարածաշրջանում/ իրականացվող
ձեռնարկատիրական գործունեության փակում կամ
տեղափոխում մեկ այլ երկիր /տարածաշրջան/,
o կառուցվածքային փոփոխություններ կազմակերպության
կառավարման համակարգում, ինչպես օրինակ,
կառավարման որևէ օղակի գործունեության վերացում,

12
 o արմատական վերակազմակերպում, որն ազդեցություն
կունենա կազմակերպության գործառնությունների բնույթի
վրա:

Վերակազմավորման գծով պահուստ կարող է ճանաչվել, եթե`

 առկա է վերակազմավորման մանրամասն պաշտոնական
և հաստատված պլան,
 պլանի վերաբերյալ ծանուցվել և տեղեկացվել է բոլոր
առնչվող կողմերին, և դրա արդյունքում այդ կողմերի մոտ
ստեղծվել է հիմնավոր ակնկալիք, որ վերակազմավորումը
կիրականացվի:

Վերակազմավորման պահուստը պետք է ներառի`

 այն ծախսումները, որոնք անպայմանորեն կծագեն
վերակազմավորման հետևանքով և կարող են դիտվել
որպես դրա ուղղակի հետևանք,
 պահուստը կբացառի այն ծախսերը, որոնք կապված են
կազմակերպության ընթացիկ գործունեության հետ:
Օրինակ, վերակազմավորման պահուստի գումարը
պետք է ներառի աշխատակիցների հնարավոր
ազատման հետ կապված արձակման նպաստները, կամ
հիմնական միջոցների արժեքի հնարավոր
նվազեցումները: Մյուս կողմից, աշխատակիցների
վերապատրաստման կամ այլ վայր վերափոխադրման,
շուկայավարման կամ արտադրանքի և
ծառայությունների բաշխման նոր ցանցերում
ներդրումները չեն կարող ներառվել պահուստի
գումարում, քանի որ առնչվում են կազմակերպության
ապագա գործունեության հետ:

13
  Վերակազմավորման գծով պահուստ պետք է ճանաչվի
միայն այն դեպքում, եթե դրա առնչությամբ առկա է ներկա
պարտականություն, և նաև բավարարված են
պահուստների ճանաչման վերևում բերված ընդհանուր
մյուս չափանիշները:

1.4 Պայմանական պարտավորություններ և պայմանական

ակտիվներ

 Պայմանական պարտավորությունը`
 հնարավոր պարտականություն է`որպես անցյալ դեպքերի
արդյունք, որի գոյությունը հաստատվելու է միայն մեկ կամ
մի քանի ապագա անորոշ դեպքերի տեղի ունենալով կամ
չունենալով, որոնք ամբողջովին չեն վերահսկվում
կազմակերպության կողմից:
 ներկա պարտականություն է, որոնք ծագում են անցյալ
դեպքերի արդյունքում, սակայն չեն ճանաչվում հետևյալ
պատճառներով`
o հավանական չէ, որ պարտականությունը մարելու
համար կպահանջվի տնտեսական օգուտներ
մարմնավորող միջոցների արտահոսք, կամ
o պարտականության գումարը չի կարող չափվել
բավարար արժանահավատությամբ:

 Պայմանական ակտիվը`
 հնարավոր ակտիվ է`որպես անցյալ դեպքերի արդյունք,
որի գոյությունը հաստատվելու է միայն մեկ կամ մի քանի
ապագա անորոշ դեպքերի տեղի ունենալով կամ
չունենալով, որոնք ամբողջովին չեն վերահսկվում
կազմակերպության կողմից:

14
Օրինակ-պայմանական պարտավորություն և պայմանական
ակտիվ
Պայմանական պարտավորությունների և պայմանական
ակտիվների ընդհանրական օրինակ կարող է ծառայել դրանց
առաջացումը իրավական`դատավարական գործընթացների
հետևանքով: Եթե Ա կազմակերպությունը ներկայացնում է Բ
կազմակերպությանը տուգանելու հայց, օրինակ, եթե
հավատացած է, որ վնասներ է կրել Բ կազմակերպության
արտադրանքի թերությունների պատճառով, ապա Բ-ն կարող է
պարտավորություն կրել Ա-ի այդ վնասների համար: Փաստացի
փոխհատուցում կվճարվի, թե չի վճարվի`կախված է
դատավարական գործընթացի արդյունքից:

Մեկնաբանություն-պայմանական պարտավորություն և
պայմանական ակտիվ
Քանի դեռ դատավարական գործընթացի ելքը վճռված չէ /եթե
պայմանական ակտիվների ու պայմանական
պարտավորությունների վերը բերված սահմանումները
վերագրելի են դեպքին/, ապա Բ կազմակերպությունը կրում է
պայմանական պարտավորություն, և Ա
կազմակերպությունը`պայմանական ակտիվ: Թե ինչպիսի
հաշվապահական մոտեցում պետք է կիրառել, ներկայացված է
ներքևում:

Պայմանական պարտավորությունների հաշվառումը

Պայմանական պարտավորությունը`
 չպետք է ճանաչվի ֆինանսական դրության մասին
հաշվետվության մեջ,

15
  պետք է բացահայտվի ֆինանսական հաշվետվությանը կից
ծանոթագրություններում, քանի դեռ /բացառությամբ, որ/
տնտեսական օգուտներ մարմնավորող միջոցների
արտահոսքի հնարավորությունը շատ փոքր է /չնչին է/:

Պայմանական ակտիվների հաշվառումը

 Պայմանական ակտիվները չպետք է ճանաչվեն. սակայն,
եթե տնտեսական միջոցներ մարմնավորող միջոցների
ներհոսքը հավանական է, դրանք պետք է բացահայտվեն
ֆինանսական հաշվետվությանը կից
ծանոթագրություններում:
 Եթե եկամտի /օգուտի/ ստացումը գնահատվում է որպես
փաստացիորեն հաստատ /մեծապես հավանական/, և որ
ըստ էության որոշակի է, որ եկամուտը /օգուտը/ կիրացվի,
ապա այդ դեպքում ակտիվի սահմանման չափանիշները
համարվում են բավարարված, և ի հետևանս դրա,
համապատասխան ակտիվն այլևս չի դիտվում որպես
պայմանական և պետք է ճանաչվի որպես այդպիսին
/ակտիվ/:

1.5 Հաշվապահական մոտեցում և ձևակերպումներ

ՀՀՄՍ 37-ի պահանջները պահուստների, պայմանական

պարտավորությունների և պայմանական ակտիվների հետ
կապված կարելի է ամփոփել հետևյալ աղյուսակի միջոցով.

16
Միջոցների ներհոսքի/ Պարտավորություն Ակտիվ
արտահոսքի
հավանականության
աստիճանը
Փաստացիորեն Ճանաչել պահուստ Ճանաչել
հաստատ որպես ակտիվ
/մեծապես
հավանական/
Հավանական Ճանաչել պահուստ Բացահայտել
ծանոթագրութ-
յուններում
Հնարավոր Բացահայտել Անտեսել /ոչ մի
ծանոթագրութ- գործողութ-
յուններում յուն/
Շատ փոքր /չնչին/ Անտեսել Անտեսել
o Ծանոթություն. պետք է Փաստացիորեն հաստատ > 95%
նկատի ունենալ, որ Հավանական 51% – 95%
ստանդարտը չի տալիս Հնարավոր 5% – 50%
ուղեցույց առաջին`ձախ Չնչին < 5%
սյունակում ներկայացված
հասկացությունների
քանակական
նշանակվածության
առումով: Որպես մեկ
հնարավոր
մեկնաբանություն կարող է
դիտվել հետևյալը`

Օրինակ-պայմանական պարտավորություն
17
2015թ. դեկտեմբերի 31-ին ավարտվող տարում գնորդը
կազմակերպության դեմ սկսել է դատավարական
գործընթաց`գանգատարկելով, որ կազմակերպության կողմից
արտադրված սնունդի օգտագործումը պատճառ է հանդիսացել
իր ընտանիքի որոշ անդամների բավականաչափ լուրջ
հիվանդության: Կազմակերպության իրավաբանական
խորհրդատուն տվել է իր եզրահանգումը, որ հավանական չէ, որ
տվյալ գնորդի կողմից նախաձեռնված հայցը հաջողվի և
դատարանի կողմից բավարարվի տուգանքի նշանակումը
կազմակերպության նկատմամբ:

Պետք է արդյոք կազմակերպությունը բացահայտի

պայմանական պարտավորությունը:

Լուծում-պայմանական պարտավորություն
o Իրավաբանական կարծիքն այն է, որ հայցի բավարարումը
հավանական չէ:
o Ի հետևանս, չի կարելի հավանականորեն ասել, որ
կազմակերպության համար առկա է ներկա
պարտականություն`փոխհատուցելու գնորդին, և ըստ այդմ,
պահուստ չպետք է ճանաչվի:
o Այնուամենայնիվ, առկա է պայմանական պարտավորություն:
o Քանի դեռ տնտեսական օգուտներ մարմնավորող միջոցների
արտահոսքը չնչին չէ, կազմակերպությունը ֆինանսական
հաշվետվության ծանոթագրություններում պետք է
ներկայացնի համառոտ նկարագրություն պայմանական
պարտավորության բնույթի վերաբերյալ, ինչպես նաև դրա
ֆինանսական հետևանքի մոտավոր գնահատականը, նաև
այն նշանները կամ ցուցիչները, որոնք նախանշում են դեպքի

18
 հետ կապված որևէ արտահոսքի`գումարի կամ ժամանակի
առումով անորոշությունը /անորոշ լինելը/:

Հաշվապահական ձևակերպումներ
ժամանակային իմաստով վերաբերելիության հետ կապված`
պահուստները ֆինանսական հաշվետվության մեջ կարող են
արտացոլվել որպես ընթացիկ կամ ոչ ընթացիկ պահուստներ:
Սովորաբար, հաշվեկշռի ամսաթվից հետո մեկ տարուց ավելի
ժամանակային ծածկույթ մարմնավորող պահուստները
ճանաչվում են որպես ոչ ընթացիկ: Պահուստներ հաշվառող
հաշիվները պասիվային են:

Երաշխիքային վաճառքի գծով`սպասարկման և վերանորոգման

ծախսերի առնչությամբ ստեղծված ոչ ընթացիկ պահուստի
ճանաչման ժամանակ տրվում է հետևյալ հաշվապահական
ձևակերպումը`

Դտ “Գործառնական այլ ծախսեր”

Կտ “Ոչ ընթացիկ պահուստ”

Հնարավոր է, որ պահուստ ճանաչվի ու ձևավորվի հիմնական

միջոցների ապատեղակայման կամ քանդման և նմանատիպ այլ
գործընթացների գծով գնահատված ծախսերի կապակցությամբ`

Դտ “Ոչ ընթացիկ նյութական ակտիվների կառուցման

/ստեղծման/ ծախսումներ”
Կտ “Ոչ ընթացիկ պահուստ”

19
Ակներև է, որ ոչ ընթացիկ պահուստի ընթացիկ մասի
տեղափոխումը կարտացոլվի հետևյալ հաշվապահական
ձևակերպմամբ`

Դտ “Ոչ ընթացիկ պահուստ”

Կտ “Ընթացիկ պահուստ”

Եվ ըստ այդմ, ընթացիկ պահուստի օգտագործումը

կարտացոլվի`

Դտ “Ընթացիկ պահուստ”
Կտ “Պատրաստի արտադրանք”, “Ապրանք”, “Նյութեր”,
“Դրամական միջոցներ”, “Կուտակված մաշվածություն”,
“Պարտավորություններ”, “Ծախսեր” հաշվառող հաշիվներ

20
1.6 Թեսթային որոշ առաջադրանքներ

ՀՀՄՍ 37 “Պահուստներ, պայմանական պարտավորություններ և

պայմանական ակտիվներ” ստանդարտի պահանջներ
ներկայացնող հետևյալ նկարագրություններից որն է ճիշտ`

1.Պայմանական ակտիվը պետք է բացահայտվի

ծանոթագրություններում, եթե տնտեսական օգուտներ
մարմնավորող միջոցների ներհոսքը հավանական է
2.Պայմանական պարտավորության գծով բացահայտում չի
պահանջվում, եթե տնտեսական օգուտներ մարմնավորող
միջոցների արտահոսքի հնարավորությունը չնչին է
3.Պայմանական ակտիվը չպետք է ճանաչվի ֆինանսական
հաշվետվության մեջ, քանի դեռ /բացառությամբ, որ/
տնտեսական օգուտներ մարմնավորող միջոցների ներհոսքը
փաստացիորեն հաստատ է /մեծապես հավանական է/:

ա. բոլոր երեք նկարագրություններն էլ ճիշտ են

բ. առաջինը և երկրորդը
գ. առաջինը և երրորդը
դ.երկրորդը և երրորդը

21
2.Նախկին աշխատակիցը կազմակերպությունից պահանջում է
փոխհատուցում 15 000 պ.մ. չափով`աշխատանքի ընթացքում
աշխատանքի անվտանգության կանոնները կազմակերպության
կողմից չպահպանվելու պատճառաբանությամբ:
Կազմակերպության իրավաբանական խորհրդատուն տվել է
կարծիք, որ աշխատակցի հայցի բավարարումը դատարանի
կողմից հավանական չէ: Նշյալ գործընթացի հետ կապված
կազմակերպության իրավաբանական ծախսերի ընդհանուր
գումարը կազմում է 2 000 պ.մ., որն անպայմանորեն ենթակա է
վճարման`անկախ աշխատակցի հայցի վերաբերյալ
կայացվելիք վճռի բովանդակությունից:

Ինչպես պետք է վերոնշյալ դեպքը իր արտացոլումը գտնի

կազմակերպության ֆինանսական հաշվետվություններում`
ա. պետք է ճանաչվի պահուստ`17 000 պ.մ. գումարի չափով
բ. պետք է ճանաչվի պահուստ`15 000 պ.մ. գումարի չափով, և
իրավաբանական ծախսերը պետք է բացահայտվեն
ծանոթագրություններում
գ. պետք է ճանաչվի պահուստ`2 000 պ.մ. գումարի չափով, և
15 000 պ.մ. գումարի հնարավոր փոխհատուցումը պետք է
բացահայտվի ծանոթագրություններում
դ. չպետք է ճանաչվի որևէ պահուստ, սակայն վերոնշյալ երկու
գումարների առնչությամբ պետք է կատարվի բացահայտում
ֆինանսական ծանոթագրություններում:

22
3.Երաշխիքային վաճառքների գծով գնորդների կողմից
ներկայացված պահանջները սովորաբար երևան են բերում կամ
առաջացնում են`
ա.պայմանական ակտիվ,
բ. պայմանական պարտավորություն,
գ. պահուստի ճանաչում,
դ. հաշվեգրված ծախս:

4.Կառուցողական պարտականությունը`

ա. վերաբերվում է միայն կառուցման պայմանագրերին,

բ. ծագում է, երբ կազմակերպությունը հրապարակում և
տեղեկացնում է առնչվող կողմերին, որ պատրաստ է ստանձնել
որոշակի պարտականություններ,
գ. առաջ է գալիս իրավական կանոնակարգման արդյունքում,
դ. ճիշտ նույնն է, ինչ իրավական պարտականությունը:

5. Ապագա գործառնական վնասների ակնկալությունը

ենթադրում է, որ.
ա. պետք է անպայմանորեն ճանաչել և ձևավորել պահուստ,
բ. պետք դրանց գծով արտացոլվի կրեդիտորական պարտք,
գ. պետք չէ ապագա գործառնական վնասների հետ կապված
ճանաչել պահուստ,
դ. դրանց հետ կապված վնասների և վերանորոգման ծախսերի
կատարումը անպայմանորեն անխուսափելի է:

23
6. Պահուստ ճանաչվում է, երբ.

ա. կազմակերպությունն ունի ներկա պարտականություն

(իրավական կամ կառուցողական)`որպես անցյալ դեպքերի
արդյունք,
բ. հավանական է, որ այդ պարտականությունը մարելու համար
կպահանջվի տնտեսական օգուտներ մարմնավորող միջոցների
արտահոսք,
գ. պարտավորության գումարը հնարավոր է
արժանահավատորեն գնահատել,
դ. ա, բ և գ կետերում նշված պայմանները միաժամանակ
բավարարված ու առկա են:

Դաս 16: Ակտիվների արժեզրկում

Դաս 17: Սեփական կապիտալում փոփոխություններ և
ֆինանսական հաշվետվություններին կից ծանոթագրություններ

24