Դաս 13: Պարտատոմսեր և բաժնետոմսեր

1.1. Պարտատոմսեր
1.2. Բաժնետոմսեր
1.3. Շուկայական տոկոսադրույք և պարտատոմսի գին
1.4. Պարտատոմսերի ձեռքբերում
հավելավճարով`արդյունավետ տոկոսադրույքի մեթոդ
1.5. Պարտատոմսերի ձեռքբերում
զեղչատոկոսով`արդյունավետ տոկոսադրույքի մեթոդ
1.6. Մեկ բաժնետոմսին ընկնող շահույթ
1.7. Թեսթային որոշ առաջադրանքներ

1.1 Պարտատոմսեր

Պարտատոմսը պարտքային հարաբերություններ հավաստող

փաստաթուղթ է, որն անպայման ներառում է թողարկողի
հետևյալ երկու պարտավորությունները`

 սահմանված ժամկետը լրանալուց հետո պարտատոմսում

նշված գումարը վերադարձնել պարտատոմսը
տիրապետողին,

 պարտատոմսի անվանական արժեքի նկատմամբ

պարտատոմսում ամրագրված եկամուտը /տոկոսը/
վճարել պարտատոմսը տիրապետողին`որոշակի գումարի
կամ այլ գույքային իրավունքի տեսքով:

Պարտատոմսերը կարող են թողարկվել լրացուցիչ

ֆինանսական միջոցներ ներգրավելու, թողարկողի ունեցած
պարտքերի վերաֆինանսավորման կամ կոնկրետ
ներդրումային ծրագրերի ֆինանսավորման նպատակով:

1
Ուրեմն, պարտատոմսը պարտքային արժեթուղթ է, որն
ամրագրում է տիրապետողի նկատմամբ թողարկողի
պարտքը /պարտավորությունը/, ընդ որում, թողարկողը
պարտավոր է սահմանված ժամկետներին վճարել տոկոս,
ինչպես նաև վերադարձնել մայր գումարը`սովորաբար
պարտատոմսի գործողության ժամկետի ավարտին, որն
անվանվում է մարման ժամկետ: Նշանակում է, որ
պարտատոմսն ինքնին պաշտոնական պայմանագիր
է`փոխատուին վճարելու /մարելու/ փոխառնված գումարը,
ինչպես նաև տոկոսային եկամուտը`սահմանված
ժամկետներին /օրինակ, ամսական, տարեկան, կիսամյակային/:

Նկատելի է, պարտատոմսը համանման է և ինքնին

մարմնավորում է փոխառություն: Պարտատոմսի տիրապետողը
հանդես է գալիս որպես փոխատու կամ կրեդիտոր,
պարտատոմսի թողարկողը հանդես է գալիս որպես փոխառու
կամ դեբիտոր: Նաև, անվանական արժեքի նկատմամբ
սահմանվում է որոշակի տոկոս, որի կիրառմամբ որոշվում են
տոկոսային վճարումները: Սովորաբար, փոխառուները
պարտատոմսերի օգնությամբ ֆինանսավորում են իրենց
երկարաժամկետ ներդրումները, ինչպես նաև, օրինակ
պետական պարտատոմսերի դեպքում, ֆինանսավորում են
իրենց կարճաժամկետ ծախսումները:

Թե պարտատոմսերը, թե բաժնետոմսերը արժեթղթեր են,

միաժամանակ, դրանց միջև կան որոշակի տարբերություններ:
Ներդրողը`գնելով բաժնետոմս, դառնում է թողարկող
ընկերության սեփականատերերից մեկը, իսկ երբ ներդրողը
ձեռք է բերում տվյալ ընկերության պարտատոմսը, ապա
դառնում է նրա փոխատուն: Պարտատոմսերն հիմնականում

2
ունեն սահմանված մարման ժամկետ, որի ավարտին դրանք
մարվում են, իսկ բաժնետոմսերը կարող են ունենալ
անսահմանափակ գործողության ժամկետ: Իհարկե, այս վերջին
տարբերությունը հիշատակելիս, պետք է հաշվի առնել, որ կան
որոշ բացառություններ:

Պարտատոմսերը առաջնային շուկայում կարող են թողարկվել

պետության, փոխատու կազմակերպությունների,
ընկերությունների կողմից: Պարտատոմսերի առաջնային
տեղաբաշխման ժամանակ թողարկման պայմաններով
սահմանված կարգով այն կարելի է ձեռք բերել թողարկողից
կամ անդերռայթերից: Վերջինս ներդրումային հաստատություն
է, որը համաձայնեցված պայմաններով և վարձավճարով
սպասարկում է թողարկողին և իրականացնում է արժեթղթերի
շուկայում առաջնային տեղաբաշխում: Երկրորդային շուկայում
պարտատոմս կարելի է ձեռք բերել ուղղակի առքուվաճառքի
պայմանագիր կնքելու միջոցով կամ որևիցե
բրոքերային/դիլերային ընկերության միջոցով, որն իր հերթին
պարտատոմս կարող է ձեռք բերել բորսայից կամ երկրորդային
շուկայից: Վերջինս համապատասխան արտոնագիր ստացած
մասնագիտացված կազմակերպություն է, որն արժեթղթերի
շուկայում իր կամ հաճախորդի անունից ու հաշվին
պարբերաբար իրականացնում է արժեթղթերով գործարքներ:

Պարտատմսի կարևոր բնորոշիչներ են պարտատոմսի

անվանական արժեքն ու արժեկտրոնային /կուպոնային/
տոկոսադրույքը: Պարտատոմսի անվանական արժեքն այն
գումարն է, որի նկատմամբ հաշվարկվում է տիրապետողին
հասանելի տոկոսը, և որը սովորաբար թողարկողի կողմից

3
ենթակա է հետ վճարման պարտատոմսի մարման ժամկետի
ավարտին:

Պարտատոմսի արժեկտրոնային /կուպոնային/ տոկոսադրույքը

այն տոկոսադրույքն է, որը կիրառվում է պարտատոմսի
անվանական արժեքի նկատմամբ`որոշելու համար այն
տոկոսային գումարը, որը պարտատոմսը թողարկողի կողմից
ենթակա է վճարման այն տիրապետողին: Սովորաբար այս
տոկոսադրույքը հաստատուն է պարտատոմսի ողջ տևողության
ընթացքում: Այն կարող է նաև լինել փոփոխուն`կախված
ֆինանսական շուկայի ինդեքսներից /օրինակ, LIBOR-ը, որը
Լոնդոնի առաջատար բանկերի կողմից կիրառվող միջին
տոկոսադրույք է`հաշվարկելու համար այլ բանկերին տրված
փոխատվությունների դիմաց վճարման ենթակա տոկոսային
գումարները/: Արժեկտրոնային տոկոսադրույքները
սովորաբար սահմանվում են որպես տարեկան: Օրինակ, եթե 10
տարի ժամկետով ՀՀԴ 100 000 անվանական արժեքով
պետական պարտատոմսն ունի 10 % արժեկտրոնային
տոկոսադրույք, ապա դա նշանակում է, որ արժեթղթի դիմաց
տարեկան կտրվածքով պետք է վճարվի 10 000 դրամ
տոկոսագումար /100 000 X 0.10/: Ինչպես նշվել է վերևում, այս
անվանական տոկոսադրույքը հիմնականում անփոփոխ է մնում
պարտատոմսի ողջ տևողության ընթացքում:

Պարտատոմսերի տեսակները
Ըստ անվանական արժեքի մարման տարբերակվում են`
 պարտատոմսեր, որոնց անվանական արժեքը մարվում է
միանվագ, և

4
  պարտատոմսեր, որոնց անվանական արժեքը մարվում է
մասնաբաժիններով`ժամանակահատվածային որոշակի
բաշխմամբ:

Ըստ թողարկողի կողմից կատարվող վճարումների

տարբերակվում են`
 զրոյական արժեկտրոնով կամ զեղչատոկոսով
պարտատոմսեր, որոնցով վերադարձվում է միայն
ներդրված կապիտալը`անվանական արժեքի չափով,
սակայն տոկոսներ չեն վճարվում,
 արժեկտրոնային պարտատոմսեր, որոնք տիրապետողին
տալիս են տոկոսային գումարների պարբերական
ստացման և մարման ժամանակ պարտատոմսի
անվանական արժեքի ստացման իրավունք,
 պարտատոմսեր, որոնց դիմաց մինչև մարման պահը
տոկոսներ չեն վճարվում, իսկ մարման պահին ներդրողին
վճարվում է պարտատոմսի անվանական արժեքը և
համախմբված տոկոսային եկամուտ:

Ըստ արժեկտրոնային եկամտի վճարման ձևի

տարբերակվում են`
 հաստատագրված տոկոսադրույքով, որոնց դիմաց
պարտատոմսի շրջանառության ողջ ընթացքում վճարվում
է պարտատոմսի թողարկման պայմաններով սահմանված
հաստատագրված տոկոս,
 լողացող տոկոսադրույքով, որոնց արժեկտրոնի
դրույքաչափը թողարկման պայմաններով կցվում է
որոշակի պարբերական ֆինանսական ցուցանիշի, ինչպես
օրինակ, միջբանկային վարկային տոկոսադրույք, գների
ինդեքս, և այլն,

5
  ինդեքսավորվող, որոնց տոկոսադրույքը փոխառության
տարիների ընթացքում հավասարաչափ աճում է:

Ըստ ապահովվածության տարբերակվում են`

 գրավով ապահովված, և
 առանց գրավային ապահովման պարտատոմսեր:

Գրավով ապահովված պարտատոմսերն իրենց հերթին կարող

են լինել`
o ֆիզիկական ակտիվներով ապահովված, որոնք
ապահովված են թողարկողի որոշակի գույքային
ունեցվածքով,
o արժեթղթերի գրավով ապահովված, որոնք ապահովված
են թողարկողի սեփականությունը հանդիսացող
արժեթղթերով,
o հիպոթեքային, որոնք թողարկվում են այն վարկատու
ընկերությունների կողմից, որոնց մոտ որպես վարկի
ապահովվածություն գրավ է դրված անշարժ գույք: Այդ
վարկի դիմաց ստացվող տոկոսագումարները
հանդիսանում են պարտատոմսի մարման և տոկոսային
եկամուտների վճարման աղբյուր:

1.2 Բաժնետոմսեր

Բաժնետոմս է համարվում այն արժեթուղթը, որը հավաստում է

դրա տիրոջ /բաժնետիրոջ/ իրավունքը բաժնետիրական
ընկերության շահույթից շահաբաժնի /շահութաբաժնի/ ձևով
մաս ստանալու, բաժնետիրական ընկերության գործերի
կառավարմանը մասնակցելու և նրա մնացած գույքից մաս
ստանալու համար:

6
Բաժնետոմսը թողարկվում է բաժնետիրական ընկերության
ստեղծման պահին, ինչպես նաև ձեռնարկության կամ
կազմակերպության բաժնետիրական ընկերությունների ձևով
վերակազմավորման ժամանակ, երկու կամ մի քանի
բաժնետիրական ընկերությունների միաձուլման, ինչպես նաև
գոյություն ունեցող կանոնադրական կապիտալի մեծացման
նպատակով դրամական միջոցների համախմբման
/ներգրավման/ համար:

Ներդրողների կողմից բաժնետոմս ձեռք է բերվում դրանց

թողարկողից կամ անդերռայթերից, ինչպես նաև երկրորդային
շուկայում`ուղղակի առքուվաճառքի կամ բրոքերի/դիլերի
միջոցով:

Ինչպես նշվեց վերևում, եթե ձեռք բերելով

պարտատոմս`ներդրողը դառնում է ընկերության փոխատուն,
ապա գնելով բաժնետոմս`ներդրողը դառնում է ընկերության
սեփականատերերից մեկը:

Թողարկելով բաժնետոմսեր, ընկերության /թողարկողի/

հետքրքրությունը դրսևորվում է ստորև բերված հարցերում.
 Բաժնետիրական ընկերությունը պարտավոր չէ
վերադարձնել ներդրողի կողմից ընկերության
բաժնետոմսերում կատարված կապիտալ ներդրումը:
Ներդրողի կողմից բաժնետոմսերի ձեռքբերումը դիտվում է
որպես թողարկողի ծախսերի երկարաժամկետ
ֆինանսավորում:
 Սովորաբար, թողարկող ընկերության կողմից
շահաբաժինների վճարում չի երաշխավորվում:
 Շահաբաժինների չափը կարող է սահմանվել անկախ
շահույթից: Անգամ եթե առկա է զուտ շահույթ,

7
 բաժնետրական ընկերությունը կարող է այն
ամբողջությամբ ուղղել արտադրության զարգացմանը և
չվճարել շահաբաժիններ:

Ձեռք բերելով բաժնետոմսեր, ներդրողի /ձեռքբերողի/

հետքրքրությունը դրսևորվում է ստորև բերված հարցերում.
 Բաժնետոմսերում ներդրված կապիտալի դիմաց ձայնի
իրավունքի ձեռքբերում: Բաժնետերը հնարավորություն է
ստանում մասնակցելու ընկերության կառավարմանը:
 Եկամուտ ստանալու, այսինքն`շահաբաժնի ձևով
բաժնետրական ընկերության զուտ շահույթից մաս
ստանալու իրավունք:
 Ունենալու կապիտալի հավելաճ, որը պայմանավորված է
շուկայում բաժնետոմսերի գնի հնարավոր աճով:
 Լրացուցիչ արտոնություններ, որոնք կարող է տրամադրել
բաժնետիրական ընկերությունն իր բաժնետերերին,
ինչպես օրինակ, ընկերության արտադրանքի կամ
ծառայությունների մատուցման զեղչեր:
 Բաժնետոմսերի նոր թողարկումների ձեռքբերման
նախապատվության իրավունք, ինչպես նաև ընկերության
լուծարման դեպքում ընկերության բոլոր պարտատերերի
հետ հաշվարկներից հետո`ընկերության մնացած գույքից
մաս ստանալու իրավունք:

Բաժնետոմսերն`ըստ իրենցով պայմանավորված

իրավունքների լինում են`

 հասարակ /սովորական/, և
 արտոնյալ:

8
Հասարակ բաժնետոմսի սեփականատերն ունի այն բոլոր
իրավունքները, որոնք հավաստված են բաժնետոմսով, ինչպես
օրինակ,
o մասնակցել ընկերության ընդհանուր
ժողովին`վերջինիս իրավասությանը պատկանող
բոլոր հարցերի նկատմամբ ձայնի իրավունքով,
o ընկերության գործունեությունից առաջացած
շահույթից ստանալ շահաբաժիններ,
o ստանալ ընկերության գույքի իրեն հասանելի
մասը`ընկերության լուծարման դեպքում, և այլն:

Այսպիով, ավելի պարզ, սովորական բաժնետոմսերը

արժեթղթեր են, որոնք ներկայացնում են ընկերության
բաժնետիրական ունեցվածքը, դրանք հնարավորություն են
տալիս սեփականատերերին քվեարկելու այնպիսի կարևոր
հարցերի շուրջ, ինչպես օրինակ, ընկերության տնօրենների
ընտրությունը: Մյուս կողմից, ընկերության լուծարման դեպքում
հասարակ բաժնետոմսերի տերերը ընկերության մնացած
գույքից ստանում են իրենց մասը`ընկերության
պարտատերերին ու արտոնյալ բաժնետոմսերի
սեփականատերերին հասանելիք մարումներից հետո: Այլ
խոսքով, նման դեպքերում առաջնահերթությունը տրվում է այլ
կողմերին`պարտատերերին: Ինչպես նաև, հասարակ
բաժնետոմսերը, ի տարբերություն արտոնյալ բաժնետոմսերի,
չեն երաշխավորում շահաբաժինների անպայման
հայտարարում /վճարում/:

Արտոնյալ բաժնետոմսի սեփականատերը չի ստանում ձայնի

իրավունք`ընկերության բաժնետերերի ընդհանուր ժողովում,
բացառությամբ որոշ դեպքերի /երբ, օրինակ, քննարկվում են

9
ընկերության վերակազմակերպման և լուծարման հարցեր կամ
արտոնյալ բաժնետոմսերի սեփականատերերին առնչվող
կարևոր հարցեր/:

Արտոնյալ բաժնետոմսերի տեսակները

Գոյություն ունեն արտոնյալ բաժնետոմսերի տարբեր
տեսակներ: Ներկայացնենք դրանցից մի քանիսը`
 հաստատագրված շահաբաժնով արտոնյալ բաժնետմոսեր:
Այս տեսակի արտոնյալ բաժնետոմսերի թողարկման
պայմաններով կամ ընկերության կանոնադրությամբ
սահմանվում են դրանց դիմաց վճարվելիք
շահաբաժինների հաստատագրված չափեր: Այս
բաժնետոմսերի դիմաց շահաբաժինները վճարվում են
անկախ ընկերության եկամտից:
 փոփոխական շահաբաժնով արտոնյալ բաժնետոմսեր: Այս
տեսակի արտոնյալ բաժնետոմսերի եկամտաբերության
մակարդակը կախված է որոշակի պարբերական
ֆինանսական ցուցանիշի մեծությունից, ինչպես օրինակ,
միջբանկային վարկային տոկոսադրույքներ, սպառողական
զամբյուղի ինդեքներ, և այլն:
 փոխարկելի արտոնյալ բաժնետոմսեր: Այս տեսակի
արտոնյալ պարտատոմսերի թողարկման պայմաններում
սահմանվում են դրանց սովորական կամ արտոնյալ այլ
տեսակի բաժնետոմսերի փոխարկման /փոխանակման/
հնարավորություն ու պայմաններ, փոխանակման
ժամանակահատվածը, փոխարժեքը, և այլն:

Շահաբաժինների վճարում
Հասարակ բաժնետոմսերի դիմաց շահաբաժինները
/դիվիդենտները/ վճարվում են բաժնետիրական ընկերության

10
տվյալ տարվա ընթացիկ զուտ շահույթից, որը բաշխվում է
բաժնետոմսերի սեփականատերերի միջև`բաժնետոմսի
անվանական արժեքի նկատմամբ հաշվարկված շահաբաժնի
տեսքով: Սովորաբար բաժնետիրական ընկերությունը
հայտարարում կամ որոշում է ընդունում եռամսյակային,
կիսամյակային կամ տարեկան շահաբաժինների վճարման
մասին:

1.3 Շուկայական տոկոսադրույք և պարտատոմսի գին

Երբ թողարկվում է պարտատոմս, ապա թողարկող

ընկերությունը պարտատոմսի տևողության ընթացքում
պարտատոմսի տիրոջը պետք է վճարի սահմանված տոկոս:
Եթե պարտատոմսով սահմանված տոկոսադրույքն այդ
ընթացքում անփոփոխ է, ապա շուկայում ձևավորվող
տոկոսադրույքը մշտապես կարող է փոփոխվել`կախված
համընդհանուր երևույթներից, սղաճի նկատմամբ
սպասումներից, ինչպես նաև ներքին ու արտաքին բազմաթիվ
գործոններից:
Շուկայական տոկոսադրույքը մատնանշելու համար
օգտագործվում են նաև ստորև բերված այսպիսի
հասկացություններ /եզրույթներ/`
 արդյունավետ տոկոսադրույք,
 մինչև մարման ժամկետն ընկած եկամտաբերություն,
 զեղչման տոկոսադրույք,
 պահանջվող /ցանկալի/ տոկոսադրույք, և այլն:

Երբ շուկայական տոկոսադրույքներն աճում են

Շուկայական տոկոսադրույքները հնարավոր է աճեն, երբ
օրինակ, ներդրողներն ունեն ապագայում հնարավոր սղաճի

11
կանխատեսում կամ սպասում: Ի հետևանս դրա, ներդրողները
սովորաբար պահանջում ու ակնկալում են ունենալ ավելի
բարձր եկամուտ, այսինքն`իրենց ներդրումները կատարել
ավելի բարձր տոկոսադրույքով: Դա բխում է ներդրողների այն
մտահոգությունից, որ ապագա հնարավոր արժեզրկման
պայմաններում պարտատոմսի մարման ժամկետի
ընթացքում /ավարտին/ նրանց հետ վճարված գումարները
կունենան ավելի ցածր գնողունակություն:

Շուկայական տոկոսադրույքների աճի ազդեցությունը առկա

պարտատոմսերի գնի վրա ուսումնասիրենք օրինակով: Սկզբում
օգտակար կլինի ենթադրել, որ օրինակ, կազմակերպությունը
թողարկել է 100 000 պ.մ. անվանական արժեքով, 9 %
անվանական տոկոսադրույքով պարտատոմս, երբ շուկայում
ձևավորված /շուկայական/ տոկոսադրույքը նույնպես եղել է 9 %,
այսինքն`պարտատոմսի անվանական տոկոսադրույքին
հավասար: Նման պայմաններում, երբ պարտատոմսի
անվանական և շուկայական տոկոսադրույքները հավասար են,
պարտատոմսն ամենայն հավանականությամբ ձեռք կբերվի
/կվաճառվի/ 100 000 պ.մ.-ով, այսինքն`անվանական արժեքին
հավասար գնով:

Այնուհետև, ենթադրենք, որ այն բանից հետո, երբ

պարտատոմսը վաճառվել է ներդրողին, շուկայական
տոկոսադրույքը աճել է և դարձել 10 %: Թողարկող
ընկերությունը պարտատոմսի տիրոջը տարեկան կտրվածքով
պարտավոր է վճարել 9 000 պ.մ. /100 000 X 9 %/: Սակայն,
միաժամանակ, այսպիսի պայմաններում շուկան կպահանջի, որ
նոր թողարկվող նմանատիպ պարտատոմսերը ներդրողներին
վճարեն տարեկան 10 000 պ.մ. /100 000 X 10%/`տարեկան 9 000

12
պ.մ.-ի փոխարեն: Այսպիսով, գոյություն ունեցող 9 %
տոկոսադրույքով պարտատոմսի արժեքը 10 % եկամուտ
պահանջող շուկայում կընկնի : Եվ հստակ է, այս պարագայում
շուկայական պայմանները կհանգեցնեն պարտատոմսի
շուկայական արժեքի նվազման:

Հետևաբար, որպես ասվածի հանրագումար, առկա

պարտատոմսի շուկայական արժեքն որպես կանոն նվազում է,
երբ աճում են շուկայական տոկոսադրույքները: Պատճառը
կայանում է նրանում, որ առկա պարտատոմսի նկատմամբ
թողարկման պայմաններով սահմանված հաստատուն
տոկոսային վճարումները իրենցից կներկայացնեն ավելի փոքր
գումարներ, քան թե արդեն նոր պայմաններում կպահանջի
շուկան:

Երբ շուկայական տոկոսադրույքներն նվազում են

Շուկայական տոկոսադրույքները հնարավոր է նվազեն, երբ
օրինակ, տեղի ունենա տնտեսական գործունեության
դանդաղում: Նման պայմաններում, շուկայական գնողունակ
պահանջարկը նվազում է: Շուկայական
տոկոսադրույքները`տնտեսական ակտիվության իջեցմամբ
պայմանավորված, նվազում են: Հետևաբար, հաստատուն
տոկոս երաշխավորող պարտատոմս ձեռք բերելու և դրանից
համապատասխան եկամուտ ակնկալելու հետ առնչվող
ռիսկերն էլ համեմատաբար նվազում են /մեղմանում են/:

Սկզբում նորից օգտակար կլինի ենթադրել, որ օրինակ,

կազմակերպությունը թողարկել է 100 000 պ.մ. անվանական
արժեքով, 9 % անվանական տոկոսադրույքով պարտատոմս,
երբ շուկայում ձևավորված /շուկայական/ տոկոսադրույքը

13
նույնպես եղել է 9 %, այսինքն`պարտատոմսի անվանական
տոկոսադրույքին հավասար: Նման պայմաններում, երբ
պարտատոմսի անվանական և շուկայական տոկոսադրույքները
հավասար են, պարտատոմսն ամենայն հավանականությամբ
ձեռք կբերվի /կվաճառվի/ 100 000 պ.մ.-ով,
այսինքն`անվանական արժեքին հավասար գնով:

Այնուհետև, ենթադրենք, որ այն բանից հետո, երբ

պարտատոմսը վաճառվել է ներդրողին, շուկայական
տոկոսադրույքը նվազել է և դարձել 8 %: Թողարկող
ընկերությունը պարտատոմսի տիրոջը տարեկան կտրվածքով
պարտավոր է վճարել 9 000 պ.մ. տոկոս /100 000 X 9 %/: Սակայն
նոր պայմաններում, շուկան հնարավորություն է ընձեռում և
պահանջում է հնարավոր ներդրողներին վճարել տոկոս`
տարեկան միայն 8 000 պ.մ.-ի /100 000 X 8 %/ չափով: Քանի որ,
առկա պարտատոմսի նկատմամբ թողարկողը վճարում է
տարեկան 9 000 պ.մ, պարտատոմսը դառնում է ավելի
արժեքավոր: Այլ խոսքով, տարեկան լրացուցիչ 1 000 պ.մ
տոկոսային վճարումը կնշանակի, որ նման պայմաններում
պարտատոմսը կունենա իր անվանական արժեքից /100 000
պ.մ./ ավելի բարձր շուկայական արժեք:

Հետևաբար, որպես բերվածի հանրագումար, առկա

պարտատոմսի շուկայական արժեքն որպես կանոն աճում է,
երբ նվազում են շուկայական տոկոսադրույքները: Առկա
պարտատոմսը դառնում է ավելի արժեքավոր, քանի որ որ դրա
նկատմամբ թողարկման պայմաններով սահմանված
հաստատուն տոկոսային վճարումները ավելի մեծ են, քան թե
պահանջում է ընթացիկ /ներկա պահի/ շուկան:

14
Շուկայական տոկոսադրույքների և պարտատոմսի շուկայական
արժեքի փոխկապվածությունը
Ինչպես նկատեցինք, պարտատոմսի շուկայական արժեքը
փոփոխվում է շուկայական տոկոսադրույքների փոփոխմանը
հակադիր ուղղությամբ`

 երբ շուկայական տոկոսադրույքներն աճում են, առկա

պարտատոմսի շուկայական արժեքը նվազում է,
 երբ շուկայական տոկոսադրույքներն նվազում են, առկա
պարտատոմսի շուկայական արժեքն աճում է:

Շուկայական տոկոսարույքների և պարտատոմսի շուկայական

արժեքի նման փոխկապվածությունը կարելի է բնութագրել
որպես հակադարձ փոխկապվածություն:
Եթե ընկերությունը, ենթադրենք, կարողանա կանխատեսել, որ շուկայական
տոկոսադրույքներն ապագայում կաճեն, ապա ավելի մեծ կլինի
հավանականությունը, որ մինչ կանխատեսելի աճը այն կձգտի թողարկել
պարտատոմսեր, որի արդյունքում ընկերությունը կարող է ներգրավել ֆինանսական
միջոցներ`ստանձնելով հնարավոր շուկայականից ավելի քիչ տոկոսային
վճարումներ կատարելու պարտավորություն:
Եթե ներդրողը, ենթադրենք, կարողանա կանխատեսել, որ շուկայական
տոկոսադրույքներն ապագայում կնվազեն, ապա ամենայն հավանականությամբ մինչ
կանխատեսելի նվազումը կգնի պարտատոմսեր: Հավանական է, որ ներդրողը հենց
այդպես կվարվի, քանի որ պարտատոմսի տևողության ընթացքում կարող է ակնկալել
ավելի բարձր եկամուտ, քան թե ապագա հնարավոր պայմաններում կարող է
ապահովել շուկան /իհարկե, պետք է նկատի ունենալ, որ պարտատոմսերը երբեմն
թողարկման պայմաններով կարող են լինել վերադարձելի/:
Եթե ներդրողը, ենթադրենք, կարողանա կանխատեսել, որ շուկայական
տոկոսադրույքներն ապագայում կաճեն, ապա ամենայն հավանականությամբ մինչ
շուկայական տոկոսադրույքների կանխատեսելի աճը կվաճառի այդ պահին առկա
պարտատոմսերը: Հավանական է, որ ներդրողը հենց այդպես կվարվի, քանի որ
ապագա հնարավոր շուկայականի համեմատ ավելի պակաս շահեկան կամ
արդյունավետ կգնահատի տվյալ պահին պարտատոմսերում իր ունեցած
ներդրումները:

15
1.4. Պարտատոմսերի ձեռքբերում
հավելավճարով`արդյունավետ տոկոսադրույքի մեթոդ

Երբ ընկերությունը նախատեսում է թողարկել կամ վաճառել

պարտատոմսեր, ապա թողարկման կամ վաճառքի
պայմաններում պետք է ներառի համապատասխան
տոկոսադրույք: Ենթադրենք, ընկերությունը որպես
տոկոսադրույք ընդունել ու սահմանել է, օրինակ, 9 %-ը: Եթե այդ
տոկոսադրույքը համապատասխանում է շուկայական
պայմաններին /առաջարկ և պահանջարկ, հնարավոր ռիսկեր և
այլ պայմաններ/, ապա պոտենցիալ ներդրողներն ամենայն
հավանականությամբ այն կհամարեն ընդունելի ու
պարտատոմսը կվաճառվի իր անվանական արժեքով:

Այնուամենայնիվ, եթե շուկայական տոկոսադրույքը պակաս է

9 %-ից, ապա նման պայմաններում ընկերությունը
պարտատոմսի վաճառքից կակնկալի և ամենայն
հավանականությամբ կստանա ավելին, քան պարտատոմսի
անվանական արժեքն է: Պարտատոմսի անվանական արժեքը
գերազանցող ստացված այդ գումարը /առանց հաշվեգրվող
տոկոսային մասի/ ընդունված է անվանել պարտատոմսի
հավելավճար կամ պարզապես հավելավճար:

Այսպիսով, երբ պարտատոմսի շուկայական արժեքն ավելին է,

քան նրա անվանական արժեքը, այսինքն`շուկայական
տոկոսադրույքը ցածր է անվանականից, ապա նշանակում է, որ
պարտատոմսը ձեռք է բերվել հավելավճարով:

16
Օրինակ
2010 թ. նոյեմբերի 1-ին ընկերությունը գնել է ՀՀԴ 1 000 000
անվանական արժեքով պարտատոմս`14 % արժեկտրոնի
վճարմամբ`12 % եկամտաբերության դիմաց: Պարտատոմսի
մարման ժամկետը 2011 թ. հոկտեմբերի 31-ն է, տոկոսային
վճարումները ենթակա են կատարման ամսական կտրվածքով:
Հավելավճարը կազմել է ՀՀԴ 18 763:

Քանի որ ընկերությունը 14 % արժեկտրոնային արժեթուղթը

ձեռք է բերել 12 % եկամտաբերությամբ, ապա արդյունքում
վճարել է հավելավճար: Այլ խոսքով, պարտատոմսը ձեռք է
բերել անվանական արժեքից ավելի վճարելով: Ինչպես նշվել է
հավելավճարը կազմել է ՀՀԴ 18 763, արդյունքում`
պարտատոմսի ձեռքբերման գինը կազմել է ՀՀԴ 1 018
763 /1 000 000 + 18 763/:

Հաշվապահության մեջ արտացոլումը այսպիսին է`

01.11.2010
Դտ Պարտատոմս 1 000 000
Դտ Հավելավճար 18 763
Կտ Դրամական միջոցներ 1 018 763
Պարտատոմսի ձեռքբերում հավելավճարով

Հաշվապահական հաշվեկշռի ակտիվներում պարտատոմսն իր

արտացոլումը կգտնի այսպես`
Ակտիվներ
Պարտատոմս 1 000 000
Հավելավճար 18 763

17
Պարտատոմսի շուկայական արժեքն իրենից ներկայացնում է
պարտատոմսի գծով դրամական հոսքերի ներկա արժեքը:
Պարտատոմսի ներկա արժեքը հաշվարկվում է հետևյալ կերպ`

 պարտատոմսի գծով տոկոսային վճարումների ներկա

արժեք, գումարած`
 պարտատոմսի մարման հիմնական գումարի
/անվանական արժեք/ ներկա արժեքը:

Կարևոր է նշել, որ պարտատոմսի տոկոսային և մարման

գումարների զեղչման համար որպես զեղչման տոկոսադրույք
պետք է մշտապես կիրառվի շուկայական տոկոսադրույքը:

Պարտատոմսի անվանական հիմնական գումարի ներկա

արժեքը հաշվարկվում է ներկա արժեքի բանաձևի օգնությամբ:
1
ՆԱ=ԱԱ ×
¿¿
որտեղ,
ՆԱ-ն ներկա արժեքն է,
ԱԱ-ն անվանական արժեքն է /ապագա արժեք/,
i-ն`զեղչման տոկոսադրույքը,
n-ը տոկոսների վճարումների քանակը /զեղչման ենթակա
ժամանակաշրջանների թիվը/

ՆԱ=1 000 000 X 1/1+0.01/12=887 450

Հաշվարկի նպատակով կարելի է օգտագործել ներկա արժեքի

համապատասխան աղյուսակը /Դաս 11, Հավելված 1/, որի
միջոցով կարելի է գտնել n=12 և i=1% (12%/12) պայմանների
ներքո նշված ¿1¿ գործակիցը /բազմապատկիչը/, և 1 000 000-ը
բազմապատկել այդ գործակցով`

18
ՆԱ=1 000 000 X 0.88745=887 450

Ամսական տոկոսավճարների ներկա արժեքի հաշվարկման

համար պետք է զեղչել տոկոսավճարները` շուկայական
տոկոսադրույքով` 12-ամսյա ժամանակահատվածի համար: Դա
կարելի է կատարել հետևյալ բանաձևի օգնությամբ`
ՆԱ=Պ S × ¿ կամ

−n
1−( 1+i )
ՆԱ=Պ S ×( ), որտեղ`
i
ՊՏ-ն-պարբերական տոկոսավճարի մեծությունն է,
i-շուկայական տոկոսադրույքը,
n-ը տոկոսների վճարումների քանակը:

ՆԱ=11 667 X [1/0.01-1/0.01 X (1+0.01)12] = 131 313

Տոկոսավճարների ներկա արժեքը կարելի է հաշվարկել

“Անուիտետի /սովորական/ ներկա արժեքի” աղյուսակի
օգնությամբ /Հավելված 1/`

ՆԱ=11 667 X 11.255=131 313

Պարտատոմսի ներկա արժեքը`մարման և տոկոսավճարների

գումարների ներկա արժեքների հանրագումարը կկազմի` 887
450 +131 313 = 1 018 763, այսինքն`հավելավճարը կկազմի ՀՀԴ
18 763:

Պարտատոմսի հավելավճարի ամորտիզացիան արդյունավետ

տոկոսադրույքի միջոցով ներկայացվում է հետևյալ
աղյուսակի /գրաֆիկի/ տեսքով`

19
2-րդ սյունակ`(1 000 000 X 0.14)/12
3-րդ սյունակ`(5-րդ սյունակի նախկին սյուն X 0.12)/12
4-րդ սյունակ`2-րդ սյունակ-3-րդ սյունակ
5-րդ սյունակ`5-րդ սյունակի նախկին սյուն-4-րդ սյունակ
6-րդ սյունակ`6-րդ սյունակի նախկին սյուն-4-րդ սյունակ

Առաջին ամսվա`նոյեմբերի վերջում հաշվապահական

գրանցամատյաններում տոկոսային եկամուտն ու
հավելավճարի ամորտիզացիան արտացոլվում են հետևյալ
կերպ`

1. 30.11.2011 Տոկոսային եկամտի ձևակերպում

Դտ Հաշվեգրված ստացվելիք տոկոսներ
Կտ Տոկոսային եկամուտ 11 667

20
 2. 30.11.2011 Հավելավճարի ամորտիզացիա
Դտ Տոկոսային եկամուտ
Կտ Հավելավճար /ամորտիզացիա/ 1479

Պարտատոմսի տևողության վերջում տիրապետողին ենթակա է

վերադարձման պարտատոմսի անվանական արժեքը,
այսինքն`պարտատոմսը մարվում է:

Կազմակերպության հաշվապահական հաշվեկշիռում այդ

գործառնությունների ազդեցությունը ակտիվների և կապիտալի
վրա`1-ին ամսվա վերջի դրությամբ /մինչ հաշվեգրված
տոկոսների ստացումը/ կարտացոլվի հետևյալ կերպ`

Ակտիվներ
Պարտատոմսի անվանական արժեք 1 000 000
Հավելավճար 17 284
Հաշվեգրված ստացվելիք տոկոսներ 11 667

Կապիտալ
Տոկոսային եկամուտ 10 188
/գործառնության ազդեցությունը կապիտալի վրա/

1.5. Պարտատոմսերի ձեռքբերում

զեղչատոկոսով`արդյունավետ տոկոսադրույքի մեթոդ

Երբ ընկերությունը նախատեսում է թողարկել կամ վաճառել

պարտատոմսեր, ապա թողարկման կամ վաճառքի
պայմաններում պետք է ներառի համապատասխան
տոկոսադրույք: Ենթադրենք, ընկերությունը որպես
տոկոսադրույք ընդունել ու սահմանել է, օրինակ, 9 %-ը: Ուրեմն,
ենթադրենք, որ ընկերությունը թողարկում է պարտատոմս`

21
100 000 պ.մ անվանական արժեքով և 9 % անվանական կամ
արժեկտրոնային տոկոսադրույքով: Ենթադրենք, որ
պարտատոմսի վաճառքից անմիջապես առաջ, օրինակ
ֆինանսական ճգնաժամի հետևանքով, նմանատիպ
պարտատոմսերի նկատմամբ շուկայական տոկոսադրույքը
աճում է և դառնում 10 %: Եթե ընկերությունը շարունակի իր 9 %
արժեկտրոնային, սակայն 10 % շուկայական
տոկոսադրույքով /եկամտաբերությամբ/ պարտատոմսի
վաճառքի գործընթացը, ապա ամենայն հավանականությամբ
դրա դիմաց կստանա 100 000 պ.մ անվանական արժեքից
ավելի փոքր գումար:

Երբ պարտատոմսը վաճառվում է իր անվանական արժեքից

ցածր գնով, ապա ասվում է, որ այն վաճառվել է զեղչով: Զեղչը
անվանական արժեքի և պարտատոմսի ձեռքբերման դիմաց
ստացված գումարի /առանց հաշվեգրվող տոկոսային մասի/
տարբերությունն է: Այս տարբերությունը ընդունված է անվանել
պարտատոմսի զեղչ, պարտատոմսի զեղչատոկոս կամ
պարզապես զեղչատոկոս:

Օրինակ
2010 թ. նոյեմբերի 1-ին ընկերությունը գնել է ՀՀԴ 1 000 000
անվանական արժեքով պարտատոմս`5 % արժեկտրոնային
տոկոսադրույքով`6 % եկամտաբերության /շուկայական
տոկոսադրույք/ դիմաց: Պարտատոմսի մարման ժամկետը 2011
թ. հոկտեմբերի 31-ն է: Տոկոսային վճարումները ենթակա են
կատարման ամսական կտրվածքով: Զեղչատոկոսը կազմել է
ՀՀԴ 9 682:

22
Քանի որ շուկայական տոկոսադրույքը բարձր է անվանականից,
հետևաբար պարտատոմսը ձեռք է բերվել զեղչատոկոսով, որն
ինչպես նշվեց, կազմել է ՀՀԴ 9 682, հետևաբար պարտատոմսի
ձեռքբերման գինը կազմել է ՀՀԴ 990 318 /1 000 000 – 9 682/:

Հաշվապահության մեջ արտացոլումը այսպիսին է`

01.11.2010
Դտ Պարտատոմս 1 000 000
Կտ Դրամական միջոցներ 990 318
Կտ Պարտատոմսի զեղչատոկոս 9 682
Պարտատոմսի ձեռքբերում զեղչատոկոսով

Հաշվապահական հաշվեկշռի ակտիվներում պարտատոմսն իր

արտացոլումը կգտնի այսպես`
Ակտիվներ
Պարտատոմս 1 000 000
Զեղչատոկոս /չամորտիզացված/ (9 682)

Զեղչատոկոսի ամորտիզացիան /կուտակումը/ արդյունավետ

տոկոսադրույքի միջոցով ներկայացվում է հետևյալ
աղյուսակի /գրաֆիկի/ տեսքով`

23
Amortizing Bond Discount with the Effective Interest Rate Method
2-րդ սյունակ`(1 000 000 X 0.05)/12
3-րդ սյունակ`(5-րդ սյունակի նախկին սյուն X 0.06)/12
4-րդ սյունակ`3-րդ սյունակ-2-րդ սյունակ
5-րդ սյունակ`5-րդ սյունակի նախկին սյուն+4-րդ սյունակ
6-րդ սյունակ`6-րդ սյունակի նախկին սյուն-4-րդ սյունակ

Առաջին ամսվա`նոյեմբերի վերջում հաշվապահական

գրանցամատյաններում տոկոսային եկամուտն ու զեղչատոկոսի
ամորտիզացիան /կուտակումը/ արտացոլվում են հետևյալ
կերպ`

1. 30.11.2011 Տոկոսային եկամտի ձևակերպում

Դտ Հաշվեգրված ստացվելիք տոկոսներ
Կտ Տոկոսային եկամուտ 4 167

24
 2. 30.11.2011 Զեղչատոկոսի ամորտիզացիա
Դտ Զեղչատոկոս /ամորտիզացիա/ 785
Կտ Տոկոսային եկամուտ

Պարտատոմսի տևողության վերջում տիրապետողին ենթակա է

վերադարձման պարտատոմսի անվանական արժեքը,
այսինքն`պարտատոմսը մարվում է:

Կազմակերպության հաշվապահական հաշվեկշռում այդ

գործառնությունների ազդեցությունը ակտիվների և կապիտալի
վրա`1-ին ամսվա վերջի դրությամբ /մինչ հաշվեգրված
տոկոսների ստացումը/ կարտացոլվի հետևյալ կերպ`

Ակտիվներ
Պարտատոմսի անվանական արժեք 1 000 000
Զեղչատոկոս (8 897)
Հաշվեգրված ստացվելիք տոկոսներ 4 167

Կապիտալ
Տոկոսային եկամուտ 4 952
/գործառնության ազդեցությունը կապիտալի վրա/

Արդյունավետ տոկոսադրույքի մեթոդ. ամփոփում

Այսպիսով, ճշմարիտ ներկայացման սկզբունքից ելնելով
հավելավճարը կամ զեղչատոկոսը պետք է ամորտիզացվեն
ներդրումային արժեթղթերի ձեռքբերման օրվանից մինչև դրանց
մարման ժամկետն ընկած ժամանակահատվածում:
Հավելավճարի կամ զեղչատոկոսի նվազեցումը`մինչև դրանց
գծով մնացորդի զրոյացումը, անվանվում է արժեթղթերի
տոկոսադրույքի կարգավորում:

25
Հավելավճարի կրճատումը մինչև զրո կամ մնացորդի
չեզոքացումը կոչվում է “ամորտիզացիա”, իսկ զեղչատոկոսի
կրճատումը`”կուտակում”: Այնուամենայնիվ, “ամորտիզացիա”
եզրույթը հաճախ կիրառվում է թե զեղչատոկոսի և թե
հավելավճարի դեպքում: Պարտատոմս ձեռքբերելիս /ինչպես
օրինակում/`հավելավճարն ունի դեբետային մնացորդ և
ամորտիզացվում է կրեդիտային արտացոլմամբ, մինչդեռ
զեղչատոկոսն ունի կրեդիտային մնացորդ և ամորտիզացվում է
դեբետային արտացոլմամբ:

Գոյություն ունի ամորտիզացման երկու ձև կամ մեթոդ`

 շուկայական կամ արդյունավետ տոկոսադրույքի մեթոդ,

և
 համամասնական կամ գծային մեթոդ:

Արդյունավետ տոկոսադրույքը այն իրական կամ ճշմարիտ

տոկոսադրույքն է, որով վաստակվում է տոկոսային եկամուտը:
Այն նաև անվանվում է շուկայական տոկոսադրույք, մինչև
մարման ժամկետն ընկած եկամտաբերություն, ներքին
վերադարձելիության տոկոսադրույք, պահանջվող
տոկոսադրույք, տոկոսային տարեկան դրույք:

Վերը նշված երկու մեթոդներից ավելի նախընտրելի է

արդյունավետ տոկոսադրույքի մեթոդի կիրառումը: Ավելին,
մինչև մարման ժամկետը պահվող և որոշակի այլ տեսակի
ֆինանսական ակտիվների և պարտավորությունների դեպքում
այդպես են պահանջում միջազգային հաշվապահական
համապատասխան ստանդարտի մոտեցումները:

26
Ընդհանուր առմամբ, գծային մեթոդը, որի դեպքում
հավելավճարի կամ զեղչատոկոսի ամորտիզացիան`բաշխումը,
խնդրո ժամանակաշրջանների վրա կատարվում է հավասար
չափերով կամ գումարներով, սովորաբար կիրառվում է այն
դեպքերում, երբ այդ մեթոդով ստացված արդյունքները
էականորեն չեն տարբերվում արդյունավետ տոկոսադրույքի
մեթոդով ստացված արդյունքներից: Գծային մեթոդի դեպքում
պարտատոմսի գծով տոկոսային ծախսը կամ եկամուտը մնում
են հաստատուն, թեև պարտատոմսի հաշվեկշռային արժեքը
փոփոխվում է:

Արդյունավետ տոկոսադրույքի մեթոդը գերիշխող է, որովհետև,

ինչպես նկատեցինք, այս մեթոդը տոկոսային եկամուտի կամ
ծախսի հաշվեգրումը ներդաշնակում է պարտատոմսի
հաշվեկշռային արժեքի հետ: Այլ խոսքով, արդյունավետ
տոկոսադրույքի մեթոդի դեպքում, պարտատոմսի գծով
հաշվեգրվող տոկոսային ծախսը /եկամուտը/ ֆինանսական
արդյունքներում նվազում է, երբ նվազում է պարտատոմսի
հաշվեկշռային արժեքը: Եվ հակառակը, ֆինանսական
արդյունքներում արտացոլվող տոկոսային ծախսը /եկամուտը/
ավելանում է, երբ պարտատոմսի հաշվեկշռային արժեքն
ավելանում է:

1.6 Մեկ բաժնետոմսին ընկնող շահույթ

Մեկ բաժնետոմսին բաժին ընկնող շահույթի ցուցանիշը

արտացոլում է ընկերության զուտ շահույթը`ըստ սովորական
բաժնետոմսերի միավորի: Այլ խոսքով, ցուցանիշն
արտահայտում է ընկերության զուտ շահույթի /համարիչ/ և
սովորական բաժնետոմսերի քանակի /հայտարար/

27
հարաբերակցությունը: Նկատելի է, որ այս ցուցանիշի
հաշվարկման ժամանակ արտոնյալ բաժնետոմսերին /եթե
ընկերությունն ունի այդպիսիք/ վերագրելի շահույթի մասը
հանվում է համարիչից`զուտ շահույթից: Ի հավելումն դրա,
սովորական բաժնետոմսերի քանակ ասվածն իրենից
ներկայացնում է տվյալ ժամանակաշրջանի ընթացքում
շրջանառության մեջ գտնվող սովորական բաժնետոմսերի միջին
կշռված թիվը: “Շրջանառության մեջ գտնվող բաժնետոմսերի
քանակ” հասկացությունն իրենից ներկայացվում է ընկերության
կողմից թողարկված և հետ չգնված բաժնետոմսերի քանակը:

Մեկ բաժնետոմսին բաժին ընկնող շահույթի ցուցանիշը

պարտադիր է ներկայացման այն ընկերությունների կողմից,
որոնց սովորական բաժնետոմսերը կամ պոտենցիալ
բաժնետոմսերը /օրինակ`փոխարկելի պարտատոմսը կամ
փոխարկելի արտոնյալ բաժնետոմսը/ շրջանառվում են
հրապարակային շուկայում /ֆոնդային բորսայում/ կամ
գտնվում են այդպիսի գործընթացում:

Օրինակ
Ընկերությունը 2011թ. հունվարի 1-ի դրությամբ շրջանառության
մեջ ունեցել է 10 000 թողարկված սովորական բաժնետոմս: 2011
թ. մարտի 1-ին /ընդունենք`տարեսկզբից 60 օր անց/ թողարկել է
5 000 նոր սովորական բաժնետոմս, իսկ նոյեմբերի 1-ին
/ընդունենք`տարեսկզբից 300 օր անց, իսկ նախորդ
թողարկումից 240 օր անց/հետ է գնել և շրջանառությունից հանել
է 2 000 սովորական բաժնետոմս:
Բանկի 2011թ.զուտ շահույթը կազմել է ՀՀԴ 200 մլն.:
Պետք է որոշել մեկ բաժնետոմսին բաժին ընկնող շահույթը:
Հաշվարկները կատարելիս մեր օրինակում պարզության համար կարելի է կատարել
որոշ կլորացում`տարի` 360 օր, ամիս`30 օր:

28
Մեկ բաժնետոմսին բաժին ընկնող շահույթ =
զուտ շահույթ
=¿
սովորական բաժնետոմսերի միջին կշռված քանակ
200 000 հազ . 200 000 հազ .
= =14 458 (ՀՀԴ)
(10 հազ . ×60+15 հազ . × 240+13 հազ .× 60)÷ 360 13 833 հազ .

Հարաբերակցության հայտարարը`սովորական բաժնետոմսերի

միջին կշռված քանակը, կարելի է հաշվարկել նաև հետևյալ
կերպ`
10 հազ*360/360+5հազ*300/360-2հազ*60/360=13 833

1.7. Թեսթային որոշ առաջադրանքներ

1. Եթե պարտատոմսի շուկայական արժեքը փոքր է
անվանական արժեքից, ապա դա նշանակում է, որ
պարտատոմսը ձեռք է բերվել`
ա. հավելավճարով,
բ.անվանական արժեքով,
գ. զեղչատոկոսով,
դ. շուկայականից ցածր գնով:

2. Եթե պարտատոմսի շուկայական արժեքը ավելին է, քան

անվանական արժեքը, ապա դա նշանակում է, որ
պարտատոմսը ձեռք է բերվել`
ա. զեղչատոկոսով,
բ.անվանական արժեքով,
գ. հավելավճարով,
դ. շուկայականից բարձր գնով:

3. Երբ շուկայական տոկոսադրույքներն աճում են, առկա

պարտատոմսի շուկայական արժեքը որպես կանոն`

29
ա. աճում է,
բ. նվազում է,
գ. չի փոփոխվում,
դ.աճում է կամ նվազում է:

4. Երբ շուկայական տոկոսադրույքներն նվազում են, առկա

պարտատոմսի շուկայական արժեքը որպես կանոն`
ա. աճում է,
բ. նվազում է,
գ. չի փոփոխվում,
դ.աճում է կամ նվազում է:

5.Երբ պարտատոմսի արժեկտրոնային և շուկայական

տոկոսադրույքները հավասար են, ապա դա նշանակում է, որ
ամենայն հավանականությամբ պարտատոմսը ձեռք կբերվի`
ա. անվանականից ցածր արժեքով,
բ. անվանականից բարձր արժեքով,
գ. անվանական արժեքով,
դ. զեղչով:

6. Եթե ներդրողը, ենթադրենք, կարողանա կանխատեսել, որ

շուկայական տոկոսադրույքները ապագայում կնվազեն, ապա
ամենայն հավանականությամբ`մինչ կանխատեսելի նվազումը,
ընկերությունը`
ա.կվաճառի առկա պարտատոմսերը,
բ. կգնի նոր պարտատոմսեր,
գ. այլևս արժեթղթերում ներդրումներ չի կատարի,
դ.որոշ ժամանակով կդադարեցնի իր գործունեությունը:
7. Եթե ներդրողը, ենթադրենք, կարողանա կանխատեսել, որ
շուկայական տոկոսադրույքները կաճեն, ապա ամենայն

30
հավանականությամբ`մինչ շուկայական տոկոսադրույքների
կանխատեսելի աճը`
ա.կվաճառի առկա պարտատոմսերը,
բ. կգնի նոր պարտատոմսեր,
գ. այլևս արժեթղթերում ներդրումներ չի կատարի,
դ.որոշ ժամանակով կդադարեցնի իր գործունեությունը:

8. Պարտատոմսի ներկա արժեքը հաշվարկվում է`գնահատելով

և ներառելով`
ա. պարտատոմսի տոկոսային վճարումների ներկա արժեքը,
բ. պարտատոմսի մարման հիմնական գումարի /անվանական
արժեք/ ներկա արժեքը,
գ. միայն բ-ն,
դ. ա-ի և բ-ի գումարը:

9. Պարտատոմսերի գծով ձևավորվող հավելավճարի և

զեղչատոկոսի հաշվառման ու ամորտիզացման մեթոդներից`
արդյունավետ տոկոսադրույքի մեթոդի դեպքում`
ա. պարտատոմսի գծով հաշվեգրվող տոկոսային ծախսը
/եկամուտը/ ֆինանսական արդյունքներում նվազում է, երբ
նվազում է պարտատոմսի հաշվեկշռային արժեքը,
բ. ֆինանսական արդյունքներում հաշվեգրվող տոկոսային
ծախսը /եկամուտը/ ավելանում է, երբ պարտատոմսի
հաշվեկշռային արժեքն ավելանում է,
գ. ճիշտ են և ա-ն և բ-ն,
դ.ճիշտ չեն թե ա-ն, թե բ-ն:

10. Մեկ բաժնետոմսին ընկնող շահույթը հաշվարկվում է զուտ

շահույթը բաժանելով սովորական բաժնետոմսերի քանակի
վրա, որոնք գտնվում են շրջանառության մեջ`

31
ա.հաշվետու ժամանակաշրջանի վերջի դրությամբ,
բ.հաշվարկված որպես միջին կշռված քանակ հաշվետու
ժամանակաշրջանի համար,
գ.հաշվետու ժամանակաշրջանի սկզբի դրությամբ,
դ.հաշվարկված որպես հաշվետու ժամանակաշրջանի վերջի և
հաշվետու ժամանակաշրջանի սկզբի քանակների
տարբերություն:

Հաջորդ թեմաներ
Դաս 14: Բաժնետիրական ընկերությունների ֆինանսական
հաշվետվություններ
Դաս 15: Սեփական կապիտալում փոփոխություններ և
ֆինանսական հաշվետվություններին կից ծանոթագրություններ

Հավելված 1
−n
1−( 1+i )
Անուիտետի /սովորական/ ներկա արժեք, i

32
33