დიდი სამეული შეხვედრები 1

დიდი სამეული და მათი შეხვედრები

მეორე მსოფლიო ომის მიმდინარეობისას

ავტორი: ირაკლი გურგენიშვილი

რეფერატი შესრულებულია
საქართველოს უნივერსიტეტის
ჰუმანიტარულ მეცნიერებათა სკოლის
ევროპის და ამერიკის ქვეყნების უახლესი
ისტორიის კურსისთვის

ხელმძღვანელი: ჩიკვაიძე ცირა

თბილისი
2022
 დიდი სამეული შეხვედრები 2

შესავალი
მეორე მსოფლიო ომი ,თავისი პოლიტიკუტი და სამხედრო მასშტაბებით
უპეცედნეტო მოვლენა იყო კაცობრიობის ისტორიაში . როგორც ცნობილია ,მან
მოიცვა ფაქტობრვად მთელი მსოფლიო. სამომარი მოქმედებები
ერთდროულად მიმდინარეობდა მიმდინარეობდა ევრიოპაში ,აფრიკაში,
აზიასა და წყნარი ოკიანის აუზში . რა საკვირველია , მეორე მსოფლიო ომის
მთავრი მოვლენები განვითარდა საბჭოთა კავშირ -გერმანიის ფრონტზე .
1941 წლის 22 ივნიისში გერმანია თავს დაესხა სსრ კავშირს ,რამაც გამოიწვია
სსრკ -ს მეორე მსოფიო ომში ჩაბმა . ხოლო 1941 წლის 7 დეკემბერს იაპნიის
თავდასხმით პერ -ჰარბორზე მეორე მსოფლიო ომში ჩარბა აშშ , რის შედეგედა
უშუალოდ დაიწყო დიპლომატიური ურთიერთობები : დიდ ბრითნეთს, სსრკ-
ს და აშშ- ს შორის ,რაც მთელი ომის მიმდინარეობისას არ გაწყვეტილა .
1943 წლიდან მეორე მსოფლიო ომში გარდამტეხი ძვრები დაიწყო, რამაც
უფრო გაძლერა მოკავშირეები დიპლომატიური ურთიერთობები .

„ დიდი სამეულის “ ( იოსებ სტალინი , ფრანკლილ რუზველდი და უინსტონ

ჩერჩილი ) ყველაზე მნიშვნელოვანი შეხვდრები თეირანში , იალტაში და
პოტსდამიში გამრთული კონფერნეციები იყო , სადა უამრავი სხვადსცა
საკითხი იქნა განხილილი . მეორე ფრონტის გახსნა , გაერთინებული ერების
ორგანიზაციის შექმნა , გერმნიი საკითხი და უამრავი სხვა .

„ დიდი სამეულის “ დიპლომატიური შეხვედრები ყოველთსვი დიდი

დაინტერესებით სარგებლობდა მეციერთა საზოგადოებაში და არაერთი
ნაშრომი იქნა მიძღვნილი .

„ დიდი სამეულის “ დიპლომატიის შესწავლა უშუალოდ მეორე მსოფლიო

შემდეგ დაიწუო . „ პირველ მერცხლებად’’ . თვით ამ პროცესისი მონაწილეები
- უინსტონ ჩერჩილი , ედუარდ სტეტინიუსი , უილიმ ლიპი , რობერტ
შერვუდი და სხვა მოგვევლინენ.

ასევვე მნიშვნელოვანი ადგილი ეთმობა „ დიდი სამეულის “

დიპლომატიის შესწავლას დიდი ბრიტანეთში , აშშ- თუ საბჭოთა კავშირის
საგაერო პოლიტიკისადმი მიძღვნილ გამოკვლევებში . მაგრამ აქვე უნდა
აღინიშნოს, რომ საბჭოთა მკვლევართა საქმიანობაზე ამ მიმართულებით
უდუდეს გავლენას ახდენდა არსებული პოლიტიკური სიტუაცია და
უზუსტობების დიდ კვალი შეიმშნევა მათ მიერ გამოქვეყნებულ ნაშრომებში .
 დიდი სამეული შეხვედრები 3

თეირანის კომფერენცი

1943 წლის 28 ნოემბერს დიაწყო „ დიდი სამეულის “ ლიდერების -

იოსებ სტალინის , ფრანკლინ რუზველტის და უინსტონ ჩერცილის პირველი
შეხვედრა . რა საკვირველია აქმდეც იყო არაერთი შეხვედარ - მოსკოვიში ,
ვაშინგტონში , ლონდინსა და სხვა , მაგრამ ამ შეხვედრებზე ძირითადად ორი
მხარე იყო ხოლმე წარმოდგენილი .
თეირანის კონფერენციას უაღესად დიდ მნისვნელობა ენიჭებოდა , სწორედ ,
აქ უნდა შემუშავებულიყო მოკავშირეთა შემდგომი სტრატეგია . 1943 წლის
ბოლოსათვსი ნათელი გახდა რომ გერმანიის დამარცხება გარდაუვალი იყო და
მის წინაარმდეგ მებრძოლ ქვეყნებ უნდა გადაეწყვიტათ, თუ როგორ მიღწიათ
გამარჯვებისათვსი უმოკლეს ვადებში . თეირანში უნდა გადაეწყვიტათ ა
სამხედრო საკითხები , კერძოდ: საბოოლოდ დაგეგმილიყო ინგლისელებისა
და ამერიკელების მიერ ევროპაში რეალური მეორე ფრონტის გახსნის დრო და
ადგილი .
სამი მოკავშირე ქვეყნის ლიდერთა კონფერნეციის მოწყობის იდეა ჯერ
კიდევ 1943 წლეის გაზაფხულზე გაჩნდა , როდესაც ( 1943 წ. მაისი )
რუზველტამ შესთავაზა სტალინს პირისპირ შეხვედროდენ ერთამნეთს
ბერინგის სრუტის სანაპიროზე. მაგრამ მაშინ სტალინმა უარი თქვა ,რთული
სამხედრო სიტუაციის გამო . 1943 წლის ზაფხულში საკითხი სამმხრივი
კონფერნეციის ჩატარების შესახებ კვლავ დადაგა დღის წესრიგში . ჩერჩილს
და რუზველტს სურდათ შეხვედრის მოწყობა ფერბენქსში ( ალასკა ) . მაგრამ
ვერც ამ ჯერად მოახეხა სტალიმა შეხვედრაზე დათანხმება . ამ საკიხზე
მოლაპარაება კვლავ გაგრძელდა , სირთულეს კი შეხვედრის ასგილის შერჩევა
წარმოადგენდა . რუზველტმა ამჯერად წამოაყენა კონფერენციის კაიროში ან
ბაღდადში ჩატარება . სტალინი ისევ წინააღმდეგი იყო ყველა ამ
დსახელებული ქალაქის . მას მხოლოდ თეირანი აწყობდა . ხოლო ჩერჩილმა
კოლოეგებს თავდაპირველად სკაპა-ფლოუ, კვიპროსი ან ხართუმი შესთავზა .
მაგრამ შემდეგ განაცხადა , რომ მისთვის არ ჰქონდ მნიშვნელობა , თუ სად
ჩატარდებოდა შეხვედრა . რაც შეხება აშშ-ს პრეზიდენტს , მან მხოლოდ
ნოემბრის დასაწყისყიში მიიღო გდაწყვეტილება , კონფერენციის თერირაში
ჩატარების შეხსახებ , რდაგნ სტალინამ აცნობა , რომ სხვა დანრჩენ შემთხვევში
სტალინი ვერ მიიღებდა მონაწილეობას შეხვედრაში. ამ გვრად გადაწყდა , რომ
სამი ქვეყნის ლიდერის შეხვედრა შემდგრიყო , თეირანში 1943 წლის ნოემბრის
ბოლოს .
როგორც თავიდანვე აიღნიშნა , თეირანის კონპერნეციაზე განსახილვერ
საკითხებს შორის , უმთვრესი როლი ეკავა მეორე ფრონტის განსაზრვისა და
დროის დაგეგმის პროგლემას . 1943 წლეის მიწურულამდე ლიდრებეს ამ
 დიდი სამეული შეხვედრები 4

საკიხის გარემო საერთო აზრი არ გააჩნდათ . სტალინი დაჟინებეთ მოთხოვდა

მეორე ფრონთის სასწრაფოდ საფრანგეშთში გახსნას . ჩერჩილი კი
უპირატესობას ბალკანურ სტრატეგიას ანიჭებდა , რომლის ავტორიც თავად
გახლდათ . აშშ-ს პრეზიდენტს კი სტალინის მსგავსად, საფრანგეთისი საკითხი
ერჩივნა .
ამ საკითხთან დაკავშირებით 1943 წლის აგვისტოში გაიმართა კვრბეკის
კონპერენცია, სადაც აშშ- პრეზიდენტი და ბრითანეთსი პრემიერ მინისტრი
იმყოფენოდნე.
კვებეკის კონფერენციაზე ჩერჩილი ყველანაირად ცდილობდ , რომ
რუზველტისათვის ბალკანური სტარტეგია მოეიხვი თავს , მაგრამმ ეს არ
გამოუვიდა და საბოლოოდ , კონპერენციაზე გდაწყდა გეგმა „ ოვერლოდი “ -
შეტევა ჩრდილო-დასავლეთ საფრანგეთში.
ჩერილი დამარცხებას არ ნებდებიოდა და ყველაფრს აკეთებდა , რომ
თეირანის კონპერენციამდე კიდევ მოეწუო შეხვედრა რუზველტთან . მან
თავის სურვილს მიაღწია და 1943 წლის 22 ნოემბერში კაიროში გაიხსან
კონპერენცია, სადაც რუზველტსა და ჩერჩილთან ერთად იმუოფებოდა
ჩინეთის წარმომადგენელი . ჩინეთსი ამ კომფერენციაზე გამოჩენა რუზველტს
უკავშურდება , რდაგნ მას არ უნდოდა , რომ სტალინს შექმოდა ისეთსი
შთაბეჭდილება , რომ თითქოს ჩერჩილი და რუზველტი ფარულად
მოქმედებდნე.
კაიროში გამრთულამ კომფერენციამ, ჩერჩლისთვსი ვერანაირი შედეგი ვერ
გაამოიღი , რდაგნ რუზველტი ყველ საკითხზე ამბობდა, რომ თეირნში
განიხილავდემ სტალინტან ერთდ. კარიოს კონფერენცის დასრულების
შეწმდეგ ორივე ბრიტანეთის და აშშ- ს ლიდერები თეირანში გაფრინდენ
დაგეგმილ კონფერნეცუაზე.
მოკავშირეთა დელეგაციები თერირანში 27 ნოემბერს ჩავიდნე . სტალინმა
ჩერჩილი და რუზველტი თეირანის ცენტრიში , კონფერნეციისათვსი
გამოყოფულ შენობებში დააბინაა.
თეირანის კონფერენციის ძირითადი სათხი , დასავლეთში შემდგომი
სამხედრო ოპერაციების დადგენა იყი .სწოერედაც ამოიტომ თეირანში ჩასულ
სამივე ქვეყნის დელიგაციაში საკამოდ ბვერი სამხედრო პირი იყო. რუზველტს
კონფერენციაზე ახლდა გაერთიანბული შტატების ფერდმარშალი გენ. ჯ.
მარშალი , აშშ-ს ფლოტის უმაღლესი მათავარსადალი ადმირალი ე. კინგი . აშშ-
ს სამხედრო - საჰაერო ძალების მთავარსარდალი გენ. ჰ. არნოლდი და სხვა.
ბრიტანეთსი დელეგაციაში შედიოდენ : საგაარეო საქმეეთა მინისტრი ა.
იდენი , სამეფო შტაბის უფროსი გენ. ა. ბრუკი , საჰაერო ძალების სარდალი
მარშალი ჩ. პორტალი. ხოლო საბჭოთა მხრიდან იყვნენ სტალინის გარდა ,
მხოლდო საგარეო საქმეთა სახალხო კომისარი ვ. მოლოტოვი და მარშალი კ.
ვირშილოვი .
 დიდი სამეული შეხვედრები 5

თერიანიის კონფერენციის პირველი სხდომა გაიხსნა 1943 წლეის 28

ნოემბერს 16 საათზე . კონფერენციის თავჯდომარედ აშშ-ს პრეზიდენტი
ფრანკლინ რუზველტი იქნა არჩეული.
რუზველტამ თავიდნვე მეორე ფრონტის გახსნის საკითხით დაიწყო. მან
კვებეკში დადებული შეთანხმება ახსენა , რომლის მიხედვითაც გეგმა
„ ოვერლოდი “ 1944 წლის პირველ მაისს უნდ დაწუებულიყო . რუზველტმა
ასევე ყურადღება ხმელთაშუა ზაღვაში დესანტის გადასხმაზეც გააკეთა, მაგრმ
ასვე აღბიშნა , ამას შეიძლება ლა-მანშის ფორსირების გდადაება გამოეწვია .
რუზველტის შემდეგ საუბარი სტალინმა გაგძელა , რმელმაც პირევლი
სიტყვები წყნარ ოკანეში მიმდინარე ბერძოლებს დაუთმო. სატლინმა ასევე
აღნიშნა , რომ როგცრ კი დასავლეთში ფრონტზე გერმანია დამრცხდებოდა , ის
მაშნვე მნიშვნელოვან ძალებს შორეულ აღმოსავლეთში გადასვრიდა.
ამის შემდეგ სტალინმა მოგლედ მიმოიხილა ფრონტის ხაზზე შექმნილი
მდგომაროება და სწრაფად გდავიდა მეორე ფრონტის გახსის საკითხზე. რა
საკკვირველია, მას მეორე ფრონტის გახსან საფრანგეთის მიმათულებით
სურდა.
სტალინის გამოსვლის შემდეგ სიტყვა აიღო ჩერჩილმა . მან პირდაპირ
გაილაშქრა „ ოვერლოდის“ წინარმდეგ . არგუმენტად ჩერჩილმა მოტანა ის
გარემოება ,რომ „ ოვერლოდის “ დაწყებამდე ჯერკიდევ 6 თვე იყო , ამ ხნის
განმავლობში მოკავშურეები უმოქმედოდ ხომ არ იქნებოდენ და მას მიჩნდა ,
რომ სამხედრო ძლები გამოეყენებინათ ხმელთაშუა ზღვაში და დახმარებოდნე
საბჭოთა კავშირს.
ჩერჩილი ამის შემდეგ თურქეთის საკითხზე გადავიდა, მან განაცხადა , რომ
აუცილებელი იყო თურქეთზე ზეწოლა , რომ გერმანისს წინააღმდეგ ომში
ჩაბმულიიყო . სტალინ ეს დიდად არ მოეწონა , რადგნა მანს თავსის
ინტერესები გააჩნდა თურქეთზე დაკავშირებით , ხოლო თურქეთსი
მოკავშირეებსი მხარზე ომში ჩაბმა , სტალინს ამ გეგმებს უშლიდა. თურქეთსი
საკითხი მთელი კონფერენციის მიმდინარეობისას დიდსკუსისი საგანს
წარმოადგენდა.
თეირანის კონფერნციაზე დიდ ადგეილი დაეთმო ასვე მსოფლიოს ომის
შემდეგომ მოწყობისი საკიხებს . ამ საკითხათან დაკავშირებით ინიციატივა
სტალინს ეკკუთვნის, რომელმაც საფრანგეზე საუბრისას აღნიშნა , რომ ომის
შემდგომ არ უნდა მომხდარიყო საფრანგეთის იმპერიის არდგენა . ამ
საკითხთან დკავშირებით ჩერჩილი არ დაეთანხმა საბჭოთა ბელადს და
აღნიშნა , რომ საფრანგეთმა მარცხი განიცადა და ისიც ოკუპაციის ქვეშ
იმყოფებფოდა , როგროც დარჩენი , ევროპის დიდი ნაწილი . ხოლო
რუზველტი , ამ საკითხზე გარგვეულწიილად დაეთანხმა სტალინს.
საფრანგეთსი საკითხის განხილვის შემდეგ ,მხარეები შეეხნენ გერმანიის
ომის შემდგომი მოწყობის პრობლემებს. სტალინმა აღნიშნა, რომ გამარჯვების
შემდეგ მოკავშირეებს უნდა შეენაჩუნებინათ სტრატეგიული პოზიციები
 დიდი სამეული შეხვედრები 6

გერმანიში , რომ არ მომხდარიყო ისევ გერმნიის მილიიტარიზმის აღორძინება.

ასვე სტალინმა ყურადღება გაამახვილა პოლონეთის საზღვრის ოდენზე
გადატანის შესახებ .
29 ნოემბერს გახსნისლ სხდომაზრე , ლიდერებმა ასვე შეთანხმემეს
ერთმანეთან გაერთინებული ერების ორგანიზაციის შექმნის და მისი წევრების
ფორმირების საკითხები . აქვე დადგინდა , რომ აშშ-სათან , ინგლისთან და
სსრკ-სათან ერთად გაერთაიანებული ერების ორგანიზაციაში უნდა შესულიყო
ორი ევროპილი და თითო-თითო სამხრეთამერიკული, სახელმწიფოები . ასვე
აქ რუზველტმა გაააჟღერა „ ოთხი პოლიციელის ’’იდეა , სადაც წამყვან
სახელმწიფოებთან ერთად ჩინეთც მოიაზრებოდა , რაც სტალის დიდად არ
ესიამოვნა.
დიდ ყურადღება ასვე დაეთო მსოფლიოს ომისშემდგომი მოწყობის
საკითხებს. 30 ნეომბერს საგარეო საქმეთა ხემძღვანელების მიერ გართულ
თათბირზე. ძირითად ამ სხდომაზე იდენი და მლოტოვი დომინირებდენ ,
ხოლო ჰოპკინსი უფო პასიურობდა.
კონფერენციის დასკვნითი დღე მხარეების მიერ მთლიანად პოლიტიკური
საკითხების განხილვას დაეთმო . სადილისას მოკავშურეებმა იასუბრეს
ფინეთისა და თურქეთს საკითხებზე. საბოლოოდ , აქ გადაწყდა , რომ ინოუნი
( თურქეთსი პრეზიდენთი ) მიეწვიათ კაიროში და მასთა ეწარომებინათ
მოლაპარაკებები . ამ საკითხე სატლიინმაც თანხმობა განაცხადა , რადგან მან
იცოდ , რომ ინოუნი გერმანიის წინაარმდეგ ომში ჩაბმას სიხარულით არ
მიიიღებდა .
ასვე საინტერესოა სადიილის შემდეგ , რუზველტისა და სტალინი პირისპირ
სეხვდრა, სადაც რუზველტმა სტალინს აშკარად განუმრტა , რომ მას
ბალტიისპერეთსი ქვეყნების ბედი დიდა არ ანაღვლებდა , მხოლოდ იმას
სთხოვდა , პლებისციტი ჩაეტარებინა , რადგან აშშ-ში საპრეზიდენტო
არჩევნები ახლოვდებოდა , ხოლო ამომრჩეველთა უმეტესობა , სწორედ
ბალკანეთის ქვეყენბიდან დევნილი მოსახლეობა იყო და მათი თვალსი
ასახვევად სჭერდებოდა ეს ყელაფერი რუზველტს.
თეირანის კონფერნციის მუშობა დასრულდა 1943 წლის 1 დეკემბერს .
სამიტის დასრულების შემდეგ სამივე ლიდერმა კმაყოფილება გამოთქვა მისი
შედეგებით. რუზველტი კონფერენციას უაღრესად წარმატებულად თვლიდა
და ისტორიულ მოვლენად მიიზჩნევდა მას . სტალინი კმაყოფილი დარჩა
თეირანში მიღებული გადაწყვეტილებებით და განაცადა , რომ დიდ სამეულის
ლიდერთა ამ შეხვერამ განამტკიცა ანტიჰიტლერული კოალიცია . ჩერცილმაც
კამმიყოფილება გამოთქვა კონფერენციის შედეგებით, განსაკუთრებით
სამხედრო სფეროში , თუმცა პოლიტიკურ ასპექტებთან დაკავშირებიით ის
გარკვეულ ეჭვებს გამოთქვამდა . ჩერჩილმა თეირანის კონფერენციის
შეფსებისას თავსი მემუარებში აღნიშნა , რომ „ მე ერთ მხარეს მეჯდა დიდი
რუსი დათვი გაშლილი თათებით , მეორე მხარეს დიდი ამერიკელი
 დიდი სამეული შეხვედრები 7

ბიზონი ,ხოლო შუაში კი იყო საწყალი ინგლიესლი ვირი ,რომელმაც

ერთადერთმა იცოდა სწორი გზა შინისაკენ “ .

ყირიმის ( იალტის ) კონფერენცია

1945 წლის 4 თებერვასლ იალტაში , ლივადის სასახლეში დაიწყო ყირიმის

კონფერენცია , რომელშიც მონაწილოებდნენ : საბჭოთა კავშირის მთავრობისი
მეთური ისოსებ სტალინი, აშშ-ს პრეზიდენტი ფრანკლინ რუზველტი და
დიდი ბრიტანეთსი პრემიერ-მინისტრი უინსტონ ჩერჩილი . აღნიშნული
შეხვედრის იდეა 1944 წლის ზაფხულში გაჩნდა . რუზველტამ წერილი
გაუგზავნა სტალინს და შესთავაზა სამმხრვი შეხვედრის ჩატარება დიდ
ბრიტანეთში , კერძოდ , შოტლანდიაში. მაგრამ ამ ეტაპზე დიდი სამეულის
შეხედრა ვერ მოხერხდა , რადგან სტალინმა ფრონტზე შექმნილი სიტუაცია
მოიმიზეზა და კონფერენციის ჩატარებზე უარაი გააცხადა . შედეგად
რუზველტი და ჩერჩილი ცალცალკე შეხვდენე ერთმანეთს კვებეკში , 1944
წლის სექტემბერში .
კვებეკის კონფერენციის დასრულებიდან , რამდენიმე დღში , ჩერჩილმა
წამოაყენა სამმხრივი შეხვდრის ჩატარება, მაგრმ ამ დროს აშშ-ში
საპრეზიდენტო არჩევნები ახლოვდებოდა და რუზველტამ ვერ შეძლო ქვეყნის
დატოვება.ამოტომ. 1944 წლის ოქტობერში ჩერჩილი ჩავიდა მოსკოვში , სადაც
მიაღწია კიდევაც შეთანხმებას სატალიათან ბალკანურ საკითხებზე.
მოსკოში მიმდინარე შეხვედრის დასსრულს , აშშ-ში კვლავ წამოჭრეს
სამხრივი შეხვედრის ორგანიზების საკითხი. რუზველტის პირადმა
მრჩეველმა , ჰარი ჰოპკინსმა აშშ-ში საბჭოთა ელჩ ანდრეი გრიმკოსთან
საუბარში იკითახრა , მოიძებნეობა თუ არა ყრირიმში ისეთსი ადაგილი ,სადაც
შესაძლებელი იქნებოდა კონფრენციის ჩატარება . სტალინს ეს აზრი ძალაინ
მოეწონა , მაგრამ შემდგე გაირკავ , რომ ჰოპკინსმა რუზველტთან შეთანხმების
გარეშე მიიღო გადაწყვეტილება , შეხვედრის ყირიმში ჩატარებსი შესახებ .
რამაც რუველტის დიდ წყენა გამოიწვია ჰოპკინსის მიამრთს . ხოლო
რუხველტამ სტალნინს ევროპაში, კერძოდ, კვიპროსი, ათენი და მალტა
შესთავაზა შეხვედრის ჩატარების ადგილად , მაგრამ სტალინამ უთხრა , რომ
ექიმმა შორ მანძილძე ფრენა აუკრძალ . საბოოლდ . რიზველტამ შეხვდრის
ჩატარების გადაედბა შესტავაზა , რადგან შეხვედრა ნოემბრის ბოლის
ნაკლებად ფასეული იქნებოდა , ვიდრე იანვრის ბოლო, მისი ინაუგურაციის
შემდეგ.
 დიდი სამეული შეხვედრები 8

ახალი წლის შემდეგ რუზველტი ისევ გააკტიურდ და ჩერჩილს და სტალინს

ისევ შესთავზა შეხვერდის სამმხრივი შეხვედრის ჩატარება , იალატაში .
ჩერჩილმაც და სტალიმაც ეს შეთავზება უყოუუმანოდ მიიღეს და 4
თებერვალს , ლივადის სასახლეში , რუსეთის იმპერატორთა ყოფილ
საზამთრო რეზიდენციაში გაიხსნა უმაღელსი დონსი სამიტი.
კონფერნციის მონაწილეები 3 თებერვალს ჩავიდნენ ყირიმში , მაგრამ
მანამდე ჩერილმა ისევ დაითანხმა რუზველტი გზად , კ. მალტასთან
შეხვედროდნე. მაგრამ შეხვედრაზე რუზელტი ყველაანაირად ცდილობდა
თავი არერდებინა , ჩერჩილსი პასუხებზე და ამბობდა ყველაფერს უფრო
ზუსტად სტალინთან შეხვედრისსა გადავწყვიტავთო
ყირიმში ჩასულ ამეერიკელების დელეგაცია დააბინავეს ლივადის
სასახლეში , ბიტანეთსი კი - ვორონცოვსი სასახლეში , ალუპკაში . თავად
სტალინი კი გაჩერდა იუსუპოვის სასახლეში, კორეიზში.
კონფერენციაზე განხილული იყო როგორც სამხედრო , ისე პოლიტიკური
სახითხების მთელი სპექტრი .სწორედ ამოტომ მხარეები საკმაოდ
მრავლრიცხოვანი დელეგაციებით ჩავიდნენ ყირიმში . სტალინს თან ახლდა
საგერო საქმეთა სახალხო კომისარი ვ. მოლოტოვი, გენერალური შტაბის
უფროსის მოადგილე ა. ანტონოვი, სსრკ-ს ელჩები აშშ-ში და დიდ ბრიტანეთში
და სხვა . თავის მხრივ ჩერჩილმა ჩამოიყვანა : საგარეო საქმეთა მინისტრი ა.
იდენი , საზღვაო შტაბის უფროსი ადმ. ე. კანინგჰემი, სამედრო-
საჰაეროძალების შტაბის უფროსი ჩ. პორტალი და სხვა . ხოლო რუზველტს
თან ახლდნენ : სახელმწიფო მდივანი ე. სტეტინუსი , მოკავშირეთა
გაერთაინებული შტაბებისა და აშშ-ს არმის შტაბის უფროსი გენ. ჯ. მარშალი ,
ადმ. უ. ლიპი , აშშ- ელჩი სსრკ-ში ა. ჰარიმანი და სხვები.
იალტის კონფერნციის პირველი სდომა ძირითადად ფრონტზე შექმნილი
მდგოარეობის მიმოხილვას და მოკავშირეთა მომავალიი სამხედრო
მოქმედებების შეთანხმებას მიეძღვანა . 1945 წლის თებერვლისათვსი გერმანია
სრული სამხედრო კატასტროფის წინაშე აღმოჩნდა . საბჭოთა ჯარების მიერ
პოლონეთში განხორციელებული შეტევის შემდეგ ფრონტის ხაზი
ბერლინიდან სულ რაღაც 60 კმ - ით იყო დაშორებული .
თავდაპირველად სხდომაზე განიხილეს აღმოსავლეთის ფრონტზე საბჭოთა
შეტევის შემდეგ შექმნილი ვითარება , რის შესახებაც ვრცელი მოხსენებით
გამოვიდა გენ. ა. ანტონომი . მისი აზრით, ინგლისელებს და ამეროკლებს არ
უნდა მიეცათ გერამნელებისათვსი დასავლეთის ფრონტიდან , ნორვეგიიდან
და იტალიიდან აღმოსავეთის ფრონტზე ჯარების გადმოსროლის საშუალება
და ეს უნდა მომხდარიყო საავაიციო დარტყმების შედეგად ბერლინის და
ლაიფციგის კვანძების პარელიზებით.
ამის შემდეგ დასავლეთის ფრონტზე განხორციელებული ოპერაციის შესახებ
მოხსენება გააკეეთა ჯ. მარშალმა. მან აღნიშნა , რომ უკანასკნელი კვირების
განმავლობაში მოკავშირეთა ჯარებსი მთავარსარდალმა გენ. დ. ეიზენჰაუერმა
 დიდი სამეული შეხვედრები 9

გდააჯგუფა თავისი დივიზიები და მოამზადა ახალი შეტევისათვის ,

ფრონტის , როგორც ჩრდილოეთ ისე სამხრეთ ნაწილში . მარშლა გამოთქვა
ვარაუდი , რომ ამ ორი ოპერაციიდან პირველი დაიწყებოდა 8 თებერვალს ,
ხოლო მეორე - ერთი კვირის განმავლობაში.
ამის შემდეგ რუზველტამ და ჩერჩილმა განცხადეს , რომ საჭირო იყო სამივე
მოკავშირის ძალების მჭიდრო კოორდინაცია და წამოაყენეს წინანდადება
შტატებს გადაეწყვიტათ ეს საკითხი . სტალინი დაეთნხმა მათ და
მიზანშეწოლილად ჩათვალა ამ საკითის სამხედროებისათვსი გადაცემა . ამით
დასრულდა „ დიდი სამეულის “ მიერ სამხედრო საკითხების განხილვა .
ამის შემდეგ ეს საკითხები წყდებოდა მოკავშირეთა შტაბების
წარმომადგენელთა თათბირებზე , რომელიც იალტაში ყოველდღე
იმართებოდა.

გერმანიის საკითხი ყირიმის კონფერნციაზე

1945 წლის დასწყისში მოკაშირეთა ურთიერთობებში მნიშვნელოვანი

ადგგილი ეკავა გერმანიის ომისშემდგომი მოწყობის პრობლემას . ამიტომ
სრულიად ბუნებრიბი იყო , რომ უკვე მეორე პლენარულ სხდომაზე , რომელიც
შედგა 5 თებერვალს , რუზველტი გამოვიდა ინიციატივით, რომ დეწყოთ
გერმანიის საკითხის განხილვა . მას მიაჩნდა , რომ საჭირო იყო საოკუპაციო
ზონების პრობლემის გადაწყვეტა და ფრანგების საკონტროლო აპარატში
შეყვანის საკითხი. სტალინიც დაეთანხმა რუზველტს , რომ მართლაც საჭირო
იყო გერმანიის თაობაზე მსჯელობა , ოღონდ ხაზი გაუსვა იმას , რომ ,მისი
აზრით, გარდა საოკუპაციო ზონებისა , უნდა განხილულიყო გერმნაიის
დანაწევრების სახითხი . გარდაა ამისა საბჭოთა ლიდერმა მოითხოვა
გერმანიის უპირობო კაპიტულაციის პირობების დაკონკრეტება .
ბოლოს კი დაუმატა , რომ აიცილებელი იყო რეპარაციების რაოდენბის
განსაზღვრა. ლიდრებმა ამ სხხდოამზე გერმანიის საკითხი ბოლომდე ვერ
განიხილეს და შემდეგ სხდომაზე გადაიტანეს .
საბოლოდ , გერმანისს მომავალთან დაკავშირებული საკითხი შევიდა
კონფერნციის შემდგომ გამოქვეყნებულ კომინიკეში , სადაც ორი პინქტი -
მესამე ( გერმანიის დანაწევრეაბ ) და მეხუთე ( რეპარაციები ) - დაიკავა . რაც
აშკარად გერმანიის საკითხში გარმთულ დებტებში სტალინის გარჯვებაზე
მეტყველბს.

იალტის კონნპერნციაზე საკამოდ დიდი დრო დაეთმო მსოფლიოს

უსაფრთხოების საჭირო საერთაშორისო ორგანიზაციის შექმნასთაან
დაკავშირებული საკითხების განხილვას. ყველაზე მეტად ამ საკითხის მომხრე
რუზველტი იყო . მან ხაზგასმით აღნიშნა ,რომ დიდი სამეულის ამოცანა იყო
 დიდი სამეული შეხვედრები 10

50 წლით მაინც უზრუნველყო მსოფლიოში მშვიდობის დამყარება და აშშ -ს

დელეგაციამ წარმოადგინა ამერიკული ვარიანტი თუ როგორი უნდა
ყოფილიყო კენჭისყრის წესი უშიშროების საბჭოში. ამ ვარიანტის მიხედვით
საბჭოს ყოველ წევრს ჰქონდა თითო ხმა , პროცედურლი საკითხების
დასამტკიცებლად საჭირო იყო 7 ხმა ,ხოლო ყველა დანარჩენ საკითხზე
გადაწყვეტილების მისაღებად - 7 ხმა,რომელშიც უნდა შესულიყო მუდმივი
წევრების თანმხვედრი ხმები. ხოლო თუ ორგანიზაციის რომელიმე წევრს
ეხებოდა საკითხი, მას ხმის უფლება არ ექნებოდა .
ჩერჩილი რუზველტის გამოსვლას დადებითად შეხვდა, მაგრამ მაინ აღნიშნა,
რომ ორგანიზაციაში სამ მუდმივ წევრს , სსრკ- ს დიდ ბრიტნეთს და აშშ-ს სხვა
ქვეყნრბთან შედარებით უფრო მეტი ვალდებულებები და უფრი მეტი
უფლებები უნდა ჰქონოდათ .
მსოფლიო ორგანიზაციასთან დაგავშირებული სხდომა ერთ დღეში ვერ
დასრულდა და რამოდენიმე სხდომა დასჭირდა მის საბოოლო
განხილივისათვის . ყველაზე მეტად დიდი სამეულის წევრები ვერ
თანხმდებიდნენ,თუ რომელი ქვეყნები და რა პრინციპებით უნდა მიიღოთ
ორგანიზაციაში . მაგრამ სააბოლოდ, დადგინდა ,რომ ორგანიზააციის
დამფუძნებელი ყრილობა გაიხსნებოდა სან ფრანცისკოში 1945 წლის 25
აპრილს .
მიუხედავად გერმანიის ომის შემდგომ მოწყობასა და მსოფლიო
ორგანიზაციის ჩამოყალიბების საკმაოდ დიდი მნიშვნელობისა „ დიდი
სამეულის “ ურთიერთობებში, ყირიმის კონფერენციაზე უმთავრესი
დებატები მაინც პოლონეთის საკითხის გარშემო გაიმართა . ძირითადი
დებატები კი შეხვედრაზე ჩერჩილსა და სტალინს შორის გაიმართა.
ჩერჩილის, აზრით, პოლონეთსა და საბჭოთა კავშირს შორის საზღვარი სად
გაივლოდა დიდი მნიშვნელიბა არ ჰქონდა . მისთვის უპირველისი იყო
პოლნეთის თავისუფლება და მისი დამოუკიდებელი არსებობა ,რადგანაც ,
სწორადაც , გერმანიის პოლონეთზე თავდასხმის შემდეგ ჩაება ომში ინგლისი .
ამ ყველაფერში კი ჩერჩილს სტალინი უპირისპირებოდა და ამბიბდა ,რომ
პილნეთს ამ ეტაპზე დამოუკიდებლად არსებბა გაუჭირდებოდა და ასევე
პილონეთი სსრკ- ს საზღვართან მდებარეიბს და მისი მხირდან საფრთხე
ყოველთვის არსებობს,რადგან ,შესაძლოა, სწორედაც პილინეთის გავლით
მოხდეს ისევ სსრკ- ზე თავდასხმა . ეს ყველაფერი კი დიდ დებადებში
გადაიზარდა და რამიდენიმე სხდომა დასჭირდა მის საბოლოო მოგვარებას.
საბოლოდ,მხარეები შეთანხმდნენ, რომ მოხდებოდა პოლნეთში მოქმედი
დრიებითი მთავრობის რეორგანიზაცია მასში საკუთრივ პოლონეთიდან და
საზღვარგარეთიდან დემოკრატიული ლიდერების შეყვანის შედეგად .ახლად
შექმნილი მთავრობა იქნებოდა პოლონეთის ეროვნული ერთიანობის
დროებითი მთავრობა ,რომელსაც უმოკლეს დროში უნდა უზრუნველეყო
 დიდი სამეული შეხვედრები 11

თავისუფალი და შეუზღუდავი არჩევნების ჩატარება ქვეყნის ტერიტორიაზე.

ასევე ნახსენები იყო ,რომ პოლინეთში იქნებოდა როგორც აშშ-ს ასევე
ბრიტანეთის საელჩოები . პოლონეთის საკითხი კონფერენციის ოქმის მეშვიდე
პუნქტში შევიდა .
ასევე იალტის კონფერნციის რამოდენიმე სხდომაა დაეთმო სფრანგეთისათვის
საოკუპაციო ზონის გამოყოფას გერმანიის ტერიტორიაზე . მხარები
თავდაპირველად ვერ თანხმდებიდნენ მიეცათ თუ არა საფრანგეთისათვის
ტერიტორია, ყველაზე მეტად კი სტალინი ეძინააღმდგებოდა და ამბობდა ,რომ
საფრანგეთი ომში დამარცხებული მხარეა და ტერიტორიას არ მისახურებს.
მაგრამ რუზველტის და ჩერჩილის დიდი ძალიხმევის შედეგად სტალინი
დათანხმდა საფრანგეთიდათვის საოკუპაციო ზონის გამოყოფას გერმანიის
ტერიტორიაზე . თუმცაღა ტერიტორია უნდა გამოყოფილიყო აშშ- ს და
ბრიტანეთის საოკუპაციო ზონიდან.
საბოოლდ ,ყრიმის კონფერენციამ მუშაობა 11 თებერვას დაასრულა .
იალტაში მიღწეული გადაეყვეტილებები იმთავითვე მოექცა მსოფლიოს
ყურადღების ცენტრში . თავის დროზე იალტის კონფერენცია შეფასებული
იქნა ,როგირც დიდი სამეულის ერთიანობის მწვერვალი . მაგრამ სულ მცირე
ხანში მდგომარეობა მკვეთრად შეიცვალა და იალტის კონფერენცია სულ
უფრო ხშირად გამიხილებოდა ,როგორც “ ახალი მიუნხენი ” .
განსაკუთრებული მძაფრი ხასიათი პოლემიკამ, ყირიმის კონფერენციაზე
შეფასების საკითხის შესახებ მიიღო აშშ- ში ,სადაც აქცენტი გადატანილი იქნა
აშშ- ს პრეზიდენტ ფრანკლინ რუზველტის მიერ იალტაში დაკავებული
პიზიციია შეფასებაზე .
იალტის კონფერებციის შეფასებისას ასევე თამამად შეიძლება ითქვას ,რომ
კონფერენციაზე მიღებული გადაწყვეტილბებიდან ყველაზე დიდი სარგებელი
საბჭოთა კავშირმა მიიღო . კონფერნციის მიმდინარეობისას გააფრთრებული
ბრძოლა ,თუ როგორი უნდა ყოფილიყო ომისშდგომი მსოფლიო, სტალინის
დიპლომატიური გამარჯვებთ დასრულდა . ჩერჩილის და რუზველტის
ყველაზე დიდი მარცხი კი პოლნეთის საკითხში იყო .

პოტსდამის კომფერენცია
 დიდი სამეული შეხვედრები 12

ევროპაში ომის დასკვნით დღეებში მოკავშირეთა დღის წესრიგში

დადგა დიდი სამეულის მორიგი სამიტის მოწყობის საკითხი. ყირიმის
კომფერენციის დასულების შემდეგ ბევრი რამ შეიცვალ მოკავშირეთა
ურთიერთობებში და ის მკვეთრად გაუარესდა . 1945 წელის 12 აპირილს
გარდაიცვალა ფრანკლინ დელანო რუზველტი და აშშ-ს 33-ე პრეზიდენტი
გახდა პარი ტრუმენი . ამ ფაქტმა გემანისს მთავრობაში ახალი იმედები
გააღვიძა, რადგან ჰიტლეს ეგენა რომ რუზველტის სიკვდილის შემდეგ
მოკავშირეებს შორის განხეთქილება წარმოიშვებოდა . თან ტრუმენიც თავის
ანტისაბჭოთა განწყობილობას არ მალავდა .
დიდი სამეულის მორიგო შეხვედის ინიციატივა ჩერჩილმა გამოიჩინა და
1945 წლის 6 მაისს წერილი მიწერა ტრუმენს ,სადაც აღნიშნა რომ აუცილებელი
იყო მოკავშირეების შეხვედრა, რადგან მომწერით ყველა მნიიშვნელივან
საკითხ ვერ განიხილავდნენ. ტუმენსაც მოეწონა მორიგი შეხვედრის მოწყობის
იდეა და სიხარულით შეხვდა ჩერჩილის წერილს . ხოლო რაც შეეხება
სტალინს, მანაც სიხარულით მიიღო ჩერჩილის, შეთავაზება მორიგი
შეხვედრის შესახება და კონფერნციის ჩატარების ადგილად ბერლინი
შესთავაზა . ჩერცილსაც და რუზველტსაც ბერლინში კონფერნიცისს ჩატარება
დიდა ესიამვნუვნათ და ამ საკითხზე სამივე მხარე მალევე შეთანხმდა .
მოკავშირეები კომფერენციის ჩატარების დროზე ვერ თანხმდებიდნენ ,რადგან
ინგლისსში ახლოვდებოდა საპარლამენტო არჩებნები და დიდი ალბათობით
ამ არჩევნებში ლეიბორისტები გაიმარჯვრბდნემ და ჩეჩილს კი უნდიდა
არჩევნებამდე მომხდაროყო შეხვედრის მოწყობა .
საბოლოდ, მოკავშირეთა შეხვედრის ჩატარების ადგილად ,ბერლინის ახლოს
პოსტდამის რეზიდენცია შეირჩა ,რადგან ბელინი ამ მომენტისათვის ,ძალიან
დანგრეული იყო . ხოლო რაც შეეხება კონფერენციის დაწყების თარიღად 1945
წლის 17 ივლისი შეირჩა.
1945 წლის 16 ივლისს სამივე ქვეყნის დელეგაცია ჩაფრინდა ბერლინში და
დაბინავდა . სამივე ქვეყნის დელეგაციაში ქველნის ლიდერებთან ერთად
წარმოდგენილი იყვნენ სამხედრო პირებიც , რომლებსაც ევალებოდათ
იაპონიის წინააღმდეგ ჩასატარებელი ოპერაციების შეთანხმება.
საბჭოთა კავშირის დელეგაციაში ,საკუთრივ იოსებ სტალინის
გარდა ,შედიოდნენ საგარეო საქმეთა სახალხო კომისარი ვიაჩესლავ
მოლოტოვი ,მისი მოადგლიე ადრეო ვიშინსკი , სსრკ-ს ელჩები აშშ- ში და დიდ
ბიტანეთში ,გენერალი ალექსი ანტონოვი და სხვა. აშშ-ს დელეგაციაშიას,
პრეზუდენტ ტრუმენთან ერთად ,წარმოადგენდნენ სახელმწიფო მდივანი
 დიდი სამეული შეხვედრები 13

ჯეიმს ბრინსი ,აშშ-ს ელჩი სსრკ-ში ა. ჰარიმანი, ადმირალი უილიამ

ლიჰი ,გრნერალი ჯორჯ მარშალი და ა.შ.
დანარაჩენებისგან განსხვავებული იყო ინგლისის დელეგაცია , რადგან
უშოალოდ კონფერენციის მსვლელობისას უნდა გამხდარიყო ცნიბილი დიდი
ბოტანეთში ჩატარებული არჩევნების შედეგები ცნობილი . ამიტომ ბიტანული
მხარე კონფერენციაზე, იუნსტონ ჩერჩილთან ( 28 ივისიდან კი ჩერჩილი
კლემენტ ეტლმ შეცვალა ,რომლმაც არჩევნებში გაიმარჯვა ) და საგარეო
საგმეთა მინისტრ ა. იდენთან ერთად წარმოადგენდნენ ლებორიტული
პარტიის ლიდერი კლემენტ ეტლი და ენრეტ ბევინი.
კონფერენციის პირველი პლენარული სხდომა , როგრც დაგეგიმილ იყო 17
ივლისს გაიმართა . სხდომის დასაწყისშივე თავჯდომარედ , სტალინის
წინადადებით აირჩიეს აშშ-ს პრეზიდენტი ჰარი ტრუმენი .
პირველი სხდომის შედეგად , შედგა კონფერებციის დღის
წესრიგი ,რომელშიც შევიდა შემდგომი საკითხები: გერმანიის ომის შემდგომი
პოლიტიკური და ეკონომიკური მოწყიბა , რეპარაციების საკითხი ,
პილონეთის პოლიტიკური მოწყობა , იაპონიის წინააღმდეგ სამომავლო
მოექების გეგმა და სხვა.
გერმანისთან დაკავშირებული პრობლემების განხილვას პოტსდამის
კონფერენციაზე საკმაოდ დიდი დრო დაეთმო . ამ მიმართულებით უშუალოდ
მუშაობა საგარეო საქმეთა მნისტეების შეხვედრაზე დაიწყეს ,პირველივე
სხდომაზე . “ საიტრეოსოა ,რომ პოსტდამის კონფერენციაზე დანარჩენი ორი
კონფერენციისგან განსხვავებით , უფრო მეტად აქტიურობდნენ საგარეო
საქმეთა მინისტრები და ქვეყნის ლიდები კი თოთქმს მხოლოდ
უმნიშვნელოვანესი გადაწყვეტლიბის მიღებაში იღებდნენ მონაწილეიბას“
( თ . პაპასქირი , „ დიდი სამეულის “ კონფერენციები )
გერმანისს საკითხის გამხილვისას მხარებს შორის დიდი დისკუსია
გაიმართა . მოკავშირები ვერ თანხმდებოდნენ , თუ რა საზღვრებში უნდა
განეხილათ გერმანია . ტუმერნის აზრით, გერმანია 1937 წლის საზღვრებში
უმდა განხილიულიყო , მგრამ ამას კატეგორულად ეწინააღმდეგებოდა
სტალინი.
ასევე სხდომაზე გერმანისს საკითხის განხილვისას ,მნიშვნელოვამი საკითხი
იყო დამნაშავეთა დასჯის საკითხი . ამ თემასთან დაკავშირებით მხარებს
შორის დავა გამოიწვია იმან რომ , მოლოტოვი და სსრკ
მოითხივდა ,დამნაშავეების დასჯას სასამრთლოს გარეშე რაც ,რა
საკვირველიია , ტუმრნმა და ეტლიმ კატეგორულაფ უარყვეს და
განაცხადეს ,რომ სასამართლო გაიმართებოდა ნიუნბერგში და ის გამოუტანდა
ყველა დანმაშავეს შეაბამის საჯესლს .
საბოოოდ , გერმანისს საკითხის შესახებ გამოიცა კონფერენციის ოქმნი ,19
პინქტიანი დოკუმენტი , რომელსაც ეწოდა : “ საწყის საკონტროლო პერიოდში
 დიდი სამეული შეხვედრები 14

გერმანიის მართვის პოლიტიკური და ეკონომიკური პრინციპები “ ( თ.

პაპასკირი „ დიდი სამეულის “ კონფერენციები ) . დოკუმენტი ორი
ნაწილისგან შედგებოდა პოლიტიკურ ნაწილში შევიდა 10 პუნქტი ,
ეკონომიკურში კი - 9 .
გარდა გერმანიის მართვის პოლიტიკური და ეკონომიკური პრინციპების
დოკუმეტისა , კომუნიკეში ცალგე იქნა გამოყოფილი რამოდენიმე
პუნქტი ,რომელიც ,რა საკვურველია , დაკავშირებული იყო გერმანიასთან . “ 1.
გერმანიის რეპარაციები , 2 . გერმანიის ფლოტი , 3 . კენიგსბერგის და მისი
მიმდებარე ტერიტორიების საბჭოთა კავშირისათვის გადაცემა , 4 . სამხედრო
დამნაშავეების საკითხი , 5 . გერმანული მოსახლეობის გადასახლება
პოლინეთიდან და ჩეხოსლოვაკეთიდან . “ ( თ. პაპასკირი . „ დიდი სამეულის
“ კონფერენციები გვ. 242-243 )
გერმანისს საკითხის განხილვის შემდეგ , მოკავშირეებმა უშუალოდ ცალკე
რეპარაციები განიხილეს ,სტალინის ინიციატვით . რეპარაციების განხილვის
დროს დიდი დებადები გაიმართა მოკავშირეთა შორის ,ძირითად ეს გერმანიის
მხირდან ფულადი რეპარაციის განსაზღვრას ეხებოდა. სტალინი ასევე
ითხივდა ,რომ გერმანიის ფლოტის ნაწილი გადაცემოდა საბჭოთა მხაარეს და
ასევე უნდოდა სავაჭრო ფლოტის ნაწილის მიღებაც , მაგრამ როგორც არა
რეპარაციია , არამედ როგორც ნადავლი , რაზეც დიდი უკმაყოფილება
გამოთქვეს ტუმენმა და ჩერჩილმა .
რეპარაციების დროს ასევე განხილული იქნა იტალიის საკითხიც . აქ
მოლოტოვი მოითხივდა , რომ იტალიასაც გადაეხადა ფულადი რეპარაციები .
მაგრამ ტუმენმა განაცხადა , რომ იტალიაში განვითარებული
მდგომარეობიდან გამომდინარე ,ამ მომენტისათვის არანაირი რეპააციის
გადახდის საშუალება არ გააჩნდა იტალიას . ჰოპკინსმა ისც დაამატა , რომ აშშ
რამოდენიმე მილიარდითაც კი დაეხმარა იტალიას ,რომ შექმნილი
სიტაციიდან ოდნავნ მაიმც გამოსულიყო ,მგრამ ესც კი ძალზედ მცირედი
დახმარება იყო .
საბოლოო ჯამში , რეპარციებთან დაკავშირებით შეუძლება ითქვას ,რომ
მიხწეულ იქნა ერთგვარი შუალედი . მართალია სტალინმა მიიღო მეტი
ტექნიკური მოწყობილობა ვიდრე , აშშ -მ და ინგლისმა , მგრამ სამაგიეროდ მას
მოუწია უარის თქმა თანხის დაფიქსირებაზე, რაც რა საკვურველია არ იყო
მისვის ის იოლი დათმობა . ასევე მიღწულ იქნა შეთანხმება ,რომ ავსტრიას არ
დაეკისრებოდა რამიე სახის გადასახადი .
გერმანისს საკითხის შემდეგ , ყველაზე დიდი დრო დაეთმო , პოლონეთის
საკითხს . ძირითადად აქ დებატების საგანი პოლნეთისათვის დასავლეთის
საზღვარი იყო . აღმოსავლეთ საზღვარი სტალინსათვის იალტის
კონფერენციიდად უკვრ ნაცნობი იყო და ახლა მას სჭირდებოდა დაზუსტება
თუ სად გაივლიდა დასავლეთი საზღვარი , ანუ სადამდე იქნებოდა საბჭოთა
 დიდი სამეული შეხვედრები 15

გავლენის სფეროები . საინეტრესოა ასევრ ის რომ, პოლონეთის საკიითხის

განხილვისას , პოლნეთის მთავრობის წარმომადგელნებიც მოიწვიეს და
მთთან ერთად , რამიდენიმე მნიშვნელოვანი გადაწყვეტილება მიიღეს.
პოლონეთის საკითხის განხილვა, პოსტდამის კონფერერენციაზე ,საბოლოოდ,
31 ივლისს დამთავრდა. უნდა აღინიშნოს , რომ პოლინეთის საკითხის
განხილვირას სტალიმა გაიმარჯვა ,რადგან მან ძალიან კარგად გამოიყენა
შექმნილი ვითარება და პოლონეთი კონფერენციაზე ,თითქმის მის
საკუთრებად გამოიცხადა.
პლონეთის საკითხის შემდეგ , მოკავშირეები იაპონიის საკითხის განხილვა
დაიწყეს ,რომელშიც ძირითადად ინგლისელი და ამერიკელი დელეგაციები
იღებდნენ მონაწილეიბას . ასევე იაპონისს საკითხის განხილვისას ჩინეთის
მთავრიბის წარმომადგრნლებიც იყვნენ მოწვეულები. ხოლო რაც შეეხევა
საბჭოთა მხარის იაპონისს საკითხებში უშოალო არ მონაწილეიბას ეს იმით
აიხსენება , რომ სსრკ იაპონიის წინააღმდეგ რაიმე სამხედრო მოქედეებებში არ
იღებდა მონაწილეობას .
პოსტდამის კონფერნციაზე განხილური საკითხებიდან ასევე დიდ
ყურადღებას იქცევს გერმანის ყოფილი მოკავშირე და განთავისუფლებული
ქვეყნების საკითხი. ამ შემთხვაში ძირითადად იგულისხმება :
იუგლისლავია ,იტალია ,რუმინეთი ,უნგრეთი ,ბულგარეთი ,ფინეთი და
სხვა.
პოტსდამის კონფერენციამ მუშაობა დაასრულა 1 აგვისტოს . “ უამრავი
მეცინერი პოტსდამის კონფერენციის მნიშვნელიბაზე საუბრისაა აღნიშნავს
რომ ეს იყი , იალტის კონფერენციაზე მიღებული კანონების დაკანონება და
მეტი არაფერი “ ( თ. პაპასკირი . „ დიდი სამეულის “ კონფერენციები გვ. 360
)
პოსტდამის კონფერენციის შედეგები თავდაპირველად პოზიტირუად იქნა
აღიარებული აშშ-ში. აშშ- ს სახელმწიფრო მდივანმა ჯ. ბრინსმა პოტსდამის
კონფერენცია წარმატებულად მიიჩნია და განაცხადა , რომ სამიტზე მიღებული
გადაწყვეტილებები ხელს შეუწყობდა ევროპის სწაფ რეაბილიტაციას, მაგრამ
მალე ნათელი გახდა , რომ ბრილი ცდებოდა .
პოტსდამის კონფერენცია უფრო კრიტიკულად შეაფასა ა. იდენმა, რომელმაც
მოგვიანებით აღნიშნა ,რომ პოტსდამში საბჭოთა მხარე ცდილობდა
მაქსიმალურად მეტი სარგებელი მიეღო და სტალინს საეტთოდ არ
აინტერესებდა ევოპული ქვეყნების ომის შემდგომი ბედი.
საბჭოთა კავშირში კი გარკვეულწილად კმაყოფილებას გამოთქვამენ
პოტსდამში მიღწეული შედეგებით და აღნიშავენ , რომ სსრ კავშირი მტკიცედ
იდგა დემოკრატიული პრინციპებისა და ანტიჰიტლერული კოალიციის
ერთიანობის სადარაჯოზე .
 დიდი სამეული შეხვედრები 16

ბიბლიოგრაფია

„ დიდი სამეული “ კომფერენციები . თეიმურაზა პაპასქირი

„ დიდი სამეული “ დიპლომატია ევროპაში ომის დასკვნით ეტაპზე . თეიმურაზა პაპასქირი

ევროპისა და ამერიკის ქვეყნების უახლესი ისტორია , 1914-1945 . თეიმურაზა პაპასქირი