UNIVERSITETI METROPOLITAN TIRANA

FAKULTETI I INXHINIERISË SË NDËRTIMIT

DEPARTAMENTI I KONSTRUKSIONEVE TË NDËRTIMIT
DHE INFRASTRUKTURËS SË TRANSPORTIT

KAPITULLI 2: BAZAT E VIBRIMIT

Msc. Flogert ELEZI

Tiranë, 2020
Përmbajtja
2.1. Hyrje
2.2. Bazat e vibrimit
2.3. Sistemi me një shkallë lirie
2.3.1 Lëkundja e lirë e sistemit masë – sustë
2.3.2 Lëkundja e detyruar e sistemit masë – sustë
2.3.3 Lëkundja e lirë me shuarje viskoze
2.3.4 Lëkundja e detyruar nga gjendja e qëndrueshme me shuarje viskoze
2.3.5 Lëkundja me masa rrotulluese
2.3.6 Përcaktimi i raportit të shuarjes
2.3.7 Instrumenti për matjen e vibrimeve
2.4. Sistemi me dy shkallë lirie
2.4.1 Lëkundja e sistemit masë – sustë
2.4.2 Përkthimi i shoqëruar dhe rrotullimi i një sistemi masë – sustë (lëkundja e lirë)
Hyrje (1/2)
■ Projektimi i themeleve per pajisjet vibruese bazohet ne konsiderata ne lidhje me
zhvendosjet (uljet). Uljet nen veprimin e ngarkesës vibruese klasifikohen ne dy grupe te
mëdha:

1. Zhvendosje ciklike, per shkak te reagimit elastik te sistemit dhe themelit nga ngarkesa
vibruese.

2. Zhvendosje te përhershme nga ngjeshja e dheut te themelit.

■ Per te vleresuar zhvendosjet ciklike duhet te njihet natyra e forcave te pabalancuara qe

veprojnë ne themel. Ne përgjithësi këto forca jepen ne patentën e makinerisë nga
ndërmarrja qe i prodhon ato. Një themel mund te vibroje ne 6 mode te ndryshme, por
zakonisht bëhen llogaritje per secilin mode me vete per te përcaktuar zhvendosjet .
Hyrje (2/2)
■ Ngarkesat mund te veprojnë:
a. vertikalisht
b. ne drejtimin gjatësor
c. ne drejtimin tërthor
d. te tilla qe shkaktojnë momente rrotulluese rreth 3 akseve.

■ Ne kryejme analiza te ngarkesave vibruese

te themeleve duke krijuar modele
matematikore, ku dheu trajtohet si nje
material visko-elastik. Ne e modelojmë
dheun duke e zëvendësuar me nje suste
ekuivalente dhe nje shuarës.
■ Nje sistem i tille njihet si vibrues me mase
te përqendruar. Qe te zgjidhen problemet
ne kete rast (me mase te përqendruar) na
duhen njohuri nga dinamika e strukturave.
Bazat e vibrimit (2.2)
■ Lekundjet e lira – jane ato lekundje qe shkaktohen nga nje force qe si pjese e vete
sistemit ne mungese te forcave te jashtme.
■ Lekundjet e detyruara – qe jane vibrime te sistemit qe shkaktohen nga forcat e
jashtme.
■ Shkallet e lirise – eshte numri i koordinatave te pavarura per te pershkruar zgjidhjen
e nje sistemi qe vibron.
Bazat e vibrimit (2.2)
■ Shkallet e lirise per sistemin
lekundes
■ sistem me nje shkalle lirie
■ sistem me 2 shkalle lirie
■ sistem me 2 shkalle lirie

■ Per te kuptuar modelet matematikore te sistemeve me shume shkalle lirie duhet kuptuar
fizikisht dhe matematikisht zgjidhja e sistemeve me 1 shkalle lirie.
Lëkundjet e lira të sistemit Masë – Sustë
■ Susta perfaqeson vetite elastike te dheut. Ngarkesa
“W” perfaqeson peshen e themelit dhe gjithashtu
perfshin edhe ngarkesen e makinerise.

■ N.q.s siperfaqja e themelit eshte “A”, atehere

presioni qe transmetohet ne baze jepet:

𝑞 (2.1)

■ Per shkak te kesaj peshe “W” do te kemi nje

zhvendosje zs, koeficienti i sustes:

𝑘 (2.2)

ku k eshte koeficienti elastik i sustes

■ Koeficienti i reaksionit te nenshtreses ks, jepet ne

varesi te zs-se:

𝑘 (2.3)
 Lëkundjet e lira të sistemit Masë – Sustë
■ N.q.s themeli ngacmohet dhe del nga ekuilibri statik ai vibron. Ekuacioni i levizjes se themelit
jepet nga Ligji i dyte i Njutonit.

ku z = zhvendosja ne drejtimin vertikal

ose
(2.4)

■ Ky eshte ekuacioni i lekundjes se sistemit.

ku g = nxitimi për shkak të gravitetit
𝑧 = d2z/dt2
t = koha
m = masë = W/g
 Lëkundjet e lira të sistemit Masë – Sustë
■ Qe te zgjidhet ekuacioni 2.4, le te marrim:

(2.5)

ku A1 dhe A2 = konstante
wn = frekuenca natyrore pa shuarje (rad/s)

■ Duke zevendesuar ekuacionin 2.5 ne 2.4, atehere do te kishim:

(2.6)

■ Duke zevendesuar wn, ekuacioni i zhvendosjes do te jete:

(2.7)
 Lëkundjet e lira të sistemit Masë – Sustë
■ Qe te percaktojme vlerat e konstanteve A1 dhe A2, vendosen kushte kufitare ne:

𝑡 0
𝑧 𝑧

ku z’ = shpejtesia

■ Duke zevendesuar t=0, ne ekuacionin 2.7 kemi :

z0 = A 1 (2.8)
■ Bejme derivatin e pare te ekuacionit 2.7.
(2.9)

■ Per t=0:
(2.10)
 Lëkundjet e lira të sistemit Masë – Sustë
■ Zevendesojme konstantet e gjetura ne ekuacionin e z-it.

(2.11)

■ Perseri le te konsiderojme
𝑧 𝑍 · 𝑐𝑜𝑠𝛼 2.12
■ 𝑍 · 𝑠𝑖𝑛𝛼 2.13 dhe duke bere kete zevendesim ne ekuacionin e fundit kemi:

(2.14) ku

(2.15)

(2.16)
 Lëkundjet e lira të sistemit Masë – Sustë
■ Marredhenia qe shpreh zhvendosjen e themelit
, mund te paraqitet grafikisht si vijon:
■ 𝑡 0→ 𝑧 𝑍 · cos 𝛼 𝑍 cos 𝛼

■ 𝑡 →𝑧 𝑍 · cos 𝜔 · 𝛼 𝑍
 Lëkundjet e lira të sistemit Masë – Sustë
■ Nga grafiku duket qe zhvendosja eshte sinusoidale dhe madhesia maksimale eshte Z dhe
quhet amplituda (1-fishe).
■ Zhvendosja nga ekstremiteti eshte 2Z dhe quhet amplituda (2-fishe).
■ Koha e nevojshme qe lekundja te perserise vetveten quhet perioda.
2π
𝑇
𝜔
■ Frekuenca e lekundjes f eshte numri i cikleve ne njesine e kohes.
1 𝜔 1 𝑘
𝑓 · 𝑓
𝑇 2𝜋 2𝜋 𝑚
■ ku fn eshte frekuenca natyrore pa shuarje.
■ Ne dime qe: 𝑘 dhe 𝑚
1 𝑔
𝑓 ·
2𝜋 𝑧
 Lëkundjet e lira të sistemit Masë – Sustë

■ Ne tabelen e meposhtme jepen disa vlera te zhvendosjes statike qe mund te pesoje themeli.

𝑧 (mm) 𝑓 (Hz)

0,02 111

0,05 71

0,1 50

0,20 35

0,50 22

1 16

2 11

5 7

10 5
 Lëkundjet e detyruara te sistemit Mase – Suste
■ Themeli ne figure është idealizuar si një sistem i thjeshte Mase
– Suste.
■ W = është pesha e themelit + pesha e makinerisë
■ k = është koeficienti i sustës
■ Mbi themel ushtrohet një force vibruese sipas ligjit:
𝑄 𝑄 · sin 𝜔𝑡 𝛽
■ Kjo skeme kryesisht haset tek themelet ku mbështeten
makineritë.
■ Ne këtë rast ekuacioni i lëkundjes se sistemit jepet:
(2.1)
 Lëkundjet e detyruara te sistemit Mase – Suste
■ Le te shënojmë 𝑧 𝐴 · sin 𝜔𝑡 𝛽 nje zgjidhje te ekuacionit te mesiperm ku A1 është
konstante dhe kemi:
(2.2)

Per t = 0 kemi: (2.3)

■
■ Zëvendësojmë A1 tek ekuacioni 2.1 dhe një zgjidhje e veçantë jepet:
(2.4)

■ Zgjidhja e përgjithshme është e barabarte me shumen e dy zgjidhjeve = zgjidhjen e vecante +

zgjidhjen plotësuese.
■ Zgjidhjen plotësuese e marrim nga ekuacioni:
mz’ +kz = 0 (2.5)
 Lëkundjet e detyruara te sistemit Mase – Suste
(2.6) //sic vepruam me sistemin me lëkundje te lira

■ ku
A2 dhe A3 konstante
■ Përfundimisht z ka këtë zgjidhje
(2.7)

■ Duke përcaktuar pikat kufitare:

■ t = 0, kemi z = z0 = 0 dhe 𝑣 0

■ Nga ekuacionet e mësipërme kemi:

■ 𝐴 · 𝑠𝑖𝑛𝛽 𝐴 →𝐴 𝐴 𝑠𝑖𝑛𝛽
■ N.q.s. bëjmë derivatin e ekuacionit 2.7 kemi:
(2.8)
 Lëkundjet e detyruara te sistemit Mase – Suste
■ Për t = 0, kemi

(2.9)

■ Duke zëvendësuar zgjidhjet A2 dhe A3, kemi:

(2.10)

■ Për sistemet reale 2 termat e fundit brenda kllapës shuhen me kohen për shkak te shuarjes dhe
kështu do te kishim:
(2.11) Kjo zgjidhje vjen duke pranuar faktin qe sistemi është ne faze me
forcën vibruese 𝛽 0.

𝜔
(2.12)
𝑧
 Lëkundjet e detyruara te sistemit Mase – Suste
■ Shënojmë me 𝑀 , koeficienti dinamik i amplifikimit.

(2.13) Ekuacioni i lëkundjeve te detyruara.

■ Natyra e variacionit te koeficientit te amplifikimit dinamik “M” ne lidhje me raportin w/wn jepet ne
grafik.

■ Aty ku 1, koeficienti dinamik “M” shkon drejt 0 dhe ne kete rast

jemi ne kushtet e rezonancës.
■ Grafiku i varësisë 𝑀 ↔
 Lëkundjet e detyruara te sistemit Mase – Suste
■ Duke zbatuar rregullin e L’Hopital kemi:
(2.14)

■ ose
(2.15)

(2.16) → z’=0, aty ku zhvendosja është maksimale

■ Qe shpejtësia te jete zero (0) duhet qe:

(2.17) ku n është numër i plote

■ Nga ekuacioni 2.17

Lëkundjet e detyruara te sistemit Mase – Suste

■ 𝑧 është zhvendosja maksimale ku n-ja

shkon drejt ∞, edhe 𝑧 shkon drejt ∞.
 Forca maksimale ne bazamentin e një themeli

■ Fmax apo minimale do te jete kur amplituda është maksimale, pra shpejtësia zero. Dimë qe:
dhe

duke ditur qe 𝜔 0, atëherë kemi:

→ keshtu:

shpreh me shume fenomenin e goditjes se atë te lëkundjes.

ose
përdoret ky zëvendësim për te treguar efektin maksimal ku m dhe n janë numra.
 Lëkundjet e detyruara te sistemit Mase – Suste

■ Nëse sin 1, do te kishim zmax

■ Atëherë forca dinamike maksimale

■ Përfundimisht themi qe forca maksimale qe do te transmetohet ne themel do te jete brenda

dy kufijve:
■ 𝑊 dhe 𝑊
FALEMINDERIT!