KHỞI NGHĨA HƯƠNG KHÊ

I. Tìm hiểu về cuộc khởi nghĩa Hương Khê:

- Lãnh đạo khởi nghĩa: Đình nguyên tiến sĩ Phan Đình Phùng và cộng sự Cao Thắng.
- Căn cứ cuộc khởi nghĩa: Ngàn Trươi thuộc huyện Hương Khê – Hà Tĩnh.
- Địa bàn hoạt động: gồm 4 tỉnh (Nghệ An, Thanh Hóa, Hà Tĩnh và Quảng Bình).
- Phương thức chiến đấu: lựa chọn lối đánh du kích với lợi thế dựa vào địa hình hiểm trở
cùng hệ thống công sự chằng chịt. Một số lối đánh như chặn đường tiếp tế, công đồn, dụ
đối phương…
- Phan Đình Phùng chia 4 tỉnh thành hoạt động thành 15 quận thứ, xây dựng chiến tuyến
cố định, đại bản doanh được đặt tại ở núi Vụ Quang.

II. Diễn biến cuộc khởi nghĩa Hương Khê: Cuộc khởi nghĩa Hương Khê có thể chia
thành hai giai đoạn chính trong thời gian hoạt động, cụ thể như sau:
1. Giai đoạn I (1885 - 1888): Nghĩa quân tập trung chuẩn bị và xây dựng lực lượng
- Đầu năm 1887, Phó tướng Cao Thắng nhận trách nhiệm chỉ huy, Phan Đình Phùng ra
Bắc tập kết lực lượng khi nhận thấy lực lượng nghĩa quân suy yếu.
- Giai đoạn này cuộc khởi nghĩa Hương Khê chủ yếu tập trung chiêu tập binh sĩ, huấn
luyện nghĩa quân, trang bị vũ khí cùng với việc củng cố căn cứ ở vùng rừng núi.
- Nghĩa quân chế tạo súng trường theo mẫu Pháp.
2. Giai đoạn II (1889 - 1896): Thời kì chiến đấu quyết liệt và hết mình của nghĩa quân
- Lãnh đạo Phan Đình Phùng từ Bắc Kì trở về trong tháng 9 năm 1889.
- Cuộc khởi nghĩa Hương Khê lúc này đã có khoảng ngàn lính. Nhờ Cao Thánh chỉ huy mà
lúc này đã có 500 khẩu súng tốt.
- Nhận thấy công cuộc khởi nghĩa đã được chuẩn bị chu đáo, Phan Đình Phùng quyết định
mở rộng địa bàn khắp 4 tỉnh Nghệ An, Thanh Hóa, Quảng Bình và Hà Tĩnh = > Làm cản
trở quá trình thôn tính và đàn áp nhân dân ta của thực dân Pháp.
- Đối phó với hành động này, quân Pháp bố trí nhiều đồn lẻ phong tỏa khu vực nhằm cản
trở hoạt động của nghĩa quân Hương Khê. Chỉ tính riêng ở Hương Khê đã có 20 đồn với
30 lính canh tại mỗi đồn.
- Quân Pháp bị đánh trả, tập kích suốt một vùng rộng lớn từ Nghi Lộc, Thanh Chương đến
Diễn Châu, Yên Thành. Cuộc khởi nghĩa Hương Khê trong giai đoạn này đã tổ chức
được 28 trận lớn nhỏ.
- Từ năm 1889, nghĩa quân Hương Khê liên tục mở các cuộc tập kích đẩy lùi nhiều trận
càn quét, đồng thời cũng chủ động tấn công với nhiều trận thắng như trận công đồn
Trường Lưu vào tháng 5 năm 1890, trận tập kích tại thị xã Hà Tĩnh vào tháng 8 năm
1892.
- Sau nhiều trận thất bại, đầu năm 1892 thực dân Pháp mở nhiều cuộc càn quét, đặc biệt là
trận càn quét vào khu Hói Trùng và Ngàn Sâu vốn là căn cứ của tướng Cao Thắng.
- Nghĩa quân tiến đánh đồn Trung Lễ vào ngày 7 tháng 3 năm 1892. Nguyễn Hữu Thuận
tiến đánh huyện Thanh Hà và bắt sống tri huyện, còn Cao Thắng cho quân giả lính khổ
xanh bắt sống Đinh Nho Quang.
- Nguyễn Hữu Thành đã chỉ huy nghĩa quân Hương Khê đánh phá nhà lao và giải cứu
được hơn 70 nghĩa sĩ bị cầm tù vào ngày 23 tháng 8 năm 1892.
- Tháng 11 năm 1893, Cao Thắng cùng 1.000 quân tấn công vào Nghệ An, tuy nhiên Cao
Thắng bị thương rồi hy sinh gây tổn thất lớn cho nghĩa quân. Lợi dụng cơ hội này, quân
Pháo siết chặt vòng vây, nghĩa quân cố gắng đánh trả nhưng thế lực suy yếu dần.
- Ngày 17 tháng 10 năm 1894, nghĩa quân giành thắng lợi trong trận chiến ở núi Vụ
Quang.
- Ngày 28 tháng 12 năm 1895, Phan Đình Phùng bị thương nặng rồi hy sinh.
- Những thủ lĩnh cuối cùng một phần bị tử trận, phần không chịu được quá lâu nơi rừng
sâu nước độc, hoặc bị bắt rồi giết. Đến đây, khởi nghĩa Hương Khê tan rã.

III. Nguyên nhân thất bại của cuộc khởi nghĩa Hương Khê:
- Mặc dù là tập kết nhiều nghĩa sĩ trên 4 vùng rộng lớn, thế những cuộc khởi nghĩa Hương
Khê vẫn chưa liên kết và tập hợp được lực lượng với quy mô lớn trên toàn quốc.
- Sự hạn chế vì khẩu hiệu chiến đâu, sự chênh lệch về vũ khí, đạn dược.
- Tương quan lực lượng quá chênh lệch giữa ta và địch.

IV. Ý nghĩa của cuộc khởi nghĩa Hương Khê:

- Cuộc khởi nghĩa Hương Khê đã để lại nhiều bài học và kinh nghiệm sâu sắc.
- Có ý nghĩa lớn lao trong sự nghiệp giải phóng dân tộc.

V. Cuộc khởi nghĩa Hương Khê được coi là điển hình nhất trong phong trào Cần
Vương:
- Địa bàn hoạt động và quy mô chiến đấu của nghĩa quân lớn, trải rộng ở bốn tỉnh thành
như Nghệ An, Thanh Hóa, Hà Tĩnh và Quảng Bình.
- Thời gian tồn tại lâu nhất trong phong trào Cần Vương: 10 năm. Khi khởi nghĩa tan rã
cũng là lúc phong trào Cần Vương thất bại.
- Cuộc khởi nghĩa Hương Khê với sự tham gia đông đảo của nhân dân và các dân tộc thiểu
số.
- Nghĩa quân hoạt động có sự tổ chức chặt chẽ và quy củ kỉ luật, gồm 15 quân thứ đều do
tướng lĩnh tài ba lãnh đạo.
- Trong suốt quá trình hoạt động, cuộc khởi nghĩa Hương Khê đã lập được rất nhiều chiến
công, khiến thực dân Pháp bị tổn thất nặng nề.
- Nhận được sự ủng hộ của nhân dân, huy động được những tiềm năng to lớn từ nhân dân.
- Về mặt quân sự, đã sử dụng cùng kiểu trang phục, xây dựng công sự, vũ khí lợi hại.
- Phương thức chiến đấu phù hợp là đánh du kích và vận động chiến, biết tận dụng tối đã
địa lý và địa hình khu vực. Cuộc khởi nghĩa Hương Khê đã sử dụng linh hoạt tính chủ
động, sáng tạo khi đánh trực diện cùng quân Pháp.