Th c s – Gi ng viên chính V Th Bích H ng – i h c Lu t Tp.

HCM

Bài 4: LU T HÔN NHÂN – GIA NH

1. Khái ni m, i t ng và ph ng pháp i u ch nh c a Lu t Hôn nhân

và gia ình
1.1 Khái ni m: Lu t Hôn nhân gia nh là m t ngành lu t c l p trong h th ng
pháp lu t Vi t nam, bao g m t ng h p các quy ph m pháp lu t do nhà n c ban
hành ho c th a nh n nh m i u ch nh các quan h xã h i phát sinh gi a các thành
viên trong gia ình, v nh ng l i ích nhân thân và tài s n.
1.2 Ð i tu ng i u ch nh và Ph ng pháp i u ch nh
1.2.1. Ð i tu ng i u ch nh c a Lu t Hôn nhân và gia ình: i u ch nh các
quan h xã h i phát sinh gi a các thành viên trong gia ình, v nh ng l i ích nhân
thân và tài s n.
Quan h nhân thân là các quan h xã h i phát sinh gi a các thành viên
trong gia ình v nh ng l i ích nhân thân phi tài s n nh : tình yêu th ng, s th y
chung, quan tâm ch m sóc l n gi a v ch ng, cha m và con, anh ch em v i nhau,
ông bà v i cháu,...
Quan h tài s n là các quan h xã h i phát sinh gi a các thành viên trong
gia ình v nh ng l i ích v t ch t, tài s n: quan h nuôi d ng, c p d ng, tài s n
chung và tài s n riêng trong gia ình,...
1.2.2 Ph ng pháp i u ch nh: k t h p gi a ph ng pháp t nguy n, bình
ng, ! " thu n.

2. M t s n i dung c b n c a pháp Lu t hôn nhân và gia ình

2.1 K t hôn
2.1.1 Khái ni m: K t hôn là vi c nam và n xác l p quan h v ch ng theo
quy nh c a pháp lu t v i u ki n k t hôn và ng ký k t hôn;
2.1.2 #i u ki n k t hôn (#i u 9): Nam n k t hôn v i nhau ph i tuân theo
các i u ki n sau ây:
- Nam t hai m i tu i tr$ lên, n t m %i tám tu i tr$ lên;
- Vi c k t hôn do nam và n t nguy n quy t nh, không bên nào c ép
bu c, l a d i bên nào; không ai c c ng ép ho c c n tr$;
- Vi c k t hôn không thu c m t trong các tr %ng h p c m k t hôn (#i u 10):
Ng %i ang có v ho c có ch ng;
Ng %i m t n ng l c hành vi dân s ;
Gi a nh ng ng %i cùng dòng máu v tr c h ; gi a nh ng ng %i
có h& trong ph m vi ba %i;
Gi a cha, m nuôi v i con nuôi; gi a ng %i ã t ng là cha, m
nuôi v i con nuôi, b ch ng v i con dâu, m v v i con r', b
d ng v i con riêng c a v , m k v i con riêng c a ch ng;
Gi a nh ng ng %i cùng gi i tính.
2.1.3 # ng ký k t hôn

CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
 Th c s – Gi ng viên chính V Th Bích H ng – i h c Lu t Tp.HCM

Vi c k t hôn ph i c ng ký t i U( ban nhân dân xã, ph %ng, th tr n

n i c trú c a m t trong hai bên k t hôn. N u k t hôn gi a công dân Vi t Nam
v i nhau $ n c ngoài thì ng ký t i c quan i di n ngo i giao, c quan lãnh
s Vi t Nam $ n c ngoài.Trong tr %ng h p ) "hai bên nam n "*+"công dân
Vi t nam ang trong th%i n công ,c, &c t p lao ng $"n c -.!+i v "n c
ng /0" k t hôn, 1" c2t h "kh3u th %ng 45"trong n c, " vi c ng /0" k t hôn
c th c hi n i UBND c p 61"(ph %ng) n i c 45"tr c khi xu t ) nh ) a
m t trong hai bên nam, n .
l u ý:
- M&i nghi th7c k t hôn không theo quy nh c a 8 ,p lu t u không có giá
tr pháp lý.
- K'"t "-.+y 01/01/2001 tr$" i, nam, n không ng ký k t hôn mà chung
s ng v i nhau nh v ch ng thì không c pháp lu t công nh n là v
ch ng.
- V ch ng ã ly hôn mu n k t hôn l i v i nhau c9ng ph i ng ký k t hôn.
2.2 Quan h nhân thân và tài s n gi a v và ch ng
2.2.1 Quan h nhân thân
- V ch ng chung thu(, th ng yêu, quý tr&ng, ch m sóc, giúp
nhau, cùng nhau xây d ng gia ình no m, bình ng, ti n b , h nh
phúc, b n v ng.
- V , ch ng bình ng v i nhau, có ngh:a v; và quy n ngang nhau v
m&i m t trong gia ình.
- N i c trú c a v , ch ng do v ch ng l a ch&n, không b ràng bu c
b$i phong t;c, t p quán, a gi i hành chính.
- V , ch ng tôn tr&ng và gi gìn danh d , nhân ph3m, uy tín cho nhau;
c m v , ch ng có hành vi ng c ãi, hành h , xúc ph m n danh d ,
nhân ph3m, uy tín c a nhau.
- V , ch ng tôn tr&ng quy n t do tín ng ng, tôn giáo c a nhau;
không c c ng ép, c n tr$ nhau theo ho c không theo m t tôn
giáo nào.
- V , ch ng cùng bàn b c, giúp , t o i u ki n cho nhau ch&n ngh
nghi p; h&c t p, nâng cao trình v n hoá, chuyên môn, nghi p v;;
tham gia ho t ng chính tr , kinh t , v n hoá, xã h i theo nguy n
v&ng và kh n ng c a m<i ng %i.
- V ch ng có th' u( quy n cho nhau xác l p, th c hi n và ch m d7t
các giao d ch mà theo quy nh c a pháp lu t ph i có s ng ý c a
c v ch ng; vi c u( quy n ph i c l p thành v n b n; V , ch ng
i di n cho nhau khi m t bên m t n ng l c hành vi dân s mà bên
kia có i u ki n làm ng %i giám h ho c khi m t bên b h n ch
n ng l c hành vi dân s mà bên kia c Toà án ch nh làm ng %i
i di n theo pháp lu t cho ng %i ó.
2.2.2. Quan h tài s n gi a v và ch ng (tài s n chung, tài s n riêng và th a
k gi a v , ch ng)

CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
 Th c s – Gi ng viên chính V Th Bích H ng – i h c Lu t Tp.HCM

a. Tài s n chung c a v ch ng: là tài s n do v , ch ng t o ra, g m:

- Thu nh p do lao ng, ho t ng s n xu t, kinh doanh và nh ng
thu nh p h p pháp khác c a v ch ng trong th%i k= hôn nhân;
- Tài s n mà v ch ng c th a k chung ho c c t ng cho
chung
- Nh ng tài s n khác mà v ch ng tho thu n là tài s n chung.
L u ý: trong tr %ng h p không có ch7ng c7 ch7ng minh tài s n mà
v , ch ng ang có tranh ch p là tài s n riêng c a m<i bên thì tài s n ó
là tài s n chung.
* Chia tài s n chung trong th%i k= hôn nhân: Khi hôn nhân t n t i,
trong tr %ng h p v ch ng >u t kinh doanh riêng, th c hi n ngh:a v;
dân s riêng ho c có lý do chính áng khác thì v ch ng có th' tho
thu n chia tài s n chung; vi c chia tài s n chung ph i l p thành v n b n;
n u không tho thu n c thì có quy n yêu c>u Toà án gi i quy t.
b. Tài s n riêng c a v , ch ng g m:
- Tài s n mà m<i ng %i có tr c khi k t hôn;
- Tài s n c th a k riêng, c t ng cho riêng trong th%i k= hôn
nhân;
- Tài s n có c t vi c chia tài s n chung c a v , ch ng
L u ý: V , ch ng có quy n nh p ho c không nh p tài s n riêng vào
kh i tài s n chung.
c. Th a k tài s n gi a v , ch ng
- V , ch ng có quy n th a k tài s n c a nhau theo quy nh c a
pháp lu t v th a k .
- Khi v ho c ch ng ch t ho c b Toà án tuyên b là ã ch t thì bên
còn s ng qu n lý tài s n chung c a v ch ng, tr tr %ng h p trong di
chúc có ch nh ng %i khác qu n lý di s n ho c nh ng ng %i th a k
tho thu n c? ng %i khác qu n lý di s n.
- Trong tr %ng h p yêu c>u chia di s n th a k mà vi c chia di s n
nh h $ng nghiêm tr&ng n %i s ng c a bên v ho c ch ng còn s ng
và gia ình thì bên còn s ng có quy n yêu c>u Toà án xác nh ph>n di
s n mà nh ng ng %i th a k c h $ng nh ng ch a cho chia di s n
trong m t th%i h n nh t nh; n u h t th%i h n do Toà án xác nh ho c
bên còn s ng ã k t hôn v i ng %i khác thì nh ng ng %i th a k khác
có quy n yêu c>u Toà án cho chia di s n th a k .
2.3 Ly hôn
2.3.1 Khái ni m: Ly hôn là ch m d7t quan h hôn nhân do Toà án công
nh n ho c quy t nh theo yêu c>u c a v ho c c a ch ng ho c c
hai v ch ng (kho n 8 i u 8)
Quy n yêu c>u Toà án gi i quy t vi c ly hôn: V , ch ng ho c c hai
ng %i có quy n yêu c>u Toà án gi i quy t vi c ly hôn; Trong tr %ng
h p v có thai ho c ang nuôi con d i m %i hai tháng tu i thì ch ng
không có quy n yêu c>u xin ly hôn.

CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
 Th c s – Gi ng viên chính V Th Bích H ng – i h c Lu t Tp.HCM

2.3.2 C n c7 cho ly hôn: (#i u 89)

• Toà án xem xét yêu c>u ly hôn, n u xét th y tình tr ng tr>m tr&ng,
%i s ng chung không th' kéo dài, m;c ích c a hôn nhân không t
c thì Toà án quy t nh cho ly hôn.
• Các tr %ng h p ly hôn (thu n tình ly hôn, ly hôn theo yêu c>u c a
m t bên, ly hôn v i ng %i b tòa tuyên b m t tích)
o Thu n tình ly hôn: Trong tr %ng h p v ch ng cùng yêu c>u
ly hôn, n u xét th y hai bên th t s t nguy n ly hôn và ã
tho thu n v vi c chia tài s n, vi c trông nom, nuôi d ng,
ch m sóc, giáo d;c con thì Toà án công nh n thu n tình ly
hôn và s tho thu n v tài s n và con trên c s$ b o m
quy n l i chính áng c a v và con; n u không tho thu n
c ho c tuy có tho thu n nh ng không b o m quy n l i
chính áng c a v và con thì Toà án quy t nh.
o Ly hôn theo yêu c>u c a m t bên: khi m t bên v ho c
ch ng yêu c>u ly hôn mà hoà gi i t i Toà án không thành thì
Toà án xem xét, gi i quy t vi c ly hôn.
o Ly hôn v i ng %i b tòa tuyên b m t tích: Trong tr %ng h p
v ho c ch ng c a ng %i b Toà án tuyên b m t tích xin ly
hôn thì Toà án gi i quy t cho ly hôn.
2.3.3 H u qu pháp lý khi ly hôn
a. Quan h nhân thân: sau khi ly hôn, các quy n và ngh:a v; nhân thân c9ng
nh các quan h nhân thân khác gi a v , ch ng hoàn tòan ch m d7t.
b. # i v i vi c trông nom, ch m sóc, giáo d;c, nuôi d ng con sau khi ly
hôn
- Sau khi ly hôn, v , ch ng v n có ngh:a v; trông nom, ch m sóc, giáo d;c,
nuôi d ng con ch a thành niên ho c ã thành niên b tàn t t, m t n ng l c
hành vi dân s , không có kh n ng lao ng và không có tài s n ' t nuôi
mình;
- Ng %i không tr c ti p nuôi con có ngh:a v; c p d ng nuôi con.
- V , ch ng tho thu n v ng %i tr c ti p nuôi con, quy n và ngh:a v; c a
m<i bên sau khi ly hôn i v i con; n u không tho thu n c thì Toà án
quy t nh giao con cho m t bên tr c ti p nuôi c n c7 vào quy n l i v m&i
m t c a con; n u con t chín tu i tr$ lên thì ph i xem xét nguy n v&ng
c a con.
- V nguyên t2c, con d i ba tu i c giao cho m tr c ti p nuôi, n u các
bên không có tho thu n khác.
- Vì l i ích c a con, theo yêu c>u c a m t ho c c hai bên, Toà án có th'
quy t nh thay i ng %i tr c ti p nuôi con. Vi c thay i ng %i tr c ti p
nuôi con sau khi ly hôn c th c hi n trong tr %ng h p ng %i tr c ti p
nuôi con không b o m quy n l i v m&i m t c a con và ph i tính n
nguy n v&ng c a con, n u con t chín tu i tr$ lên.

CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
 Th c s – Gi ng viên chính V Th Bích H ng – i h c Lu t Tp.HCM

- Sau khi ly hôn, ng %i không tr c ti p nuôi con có quy n th m nom con;

không ai c c n tr$ ng %i ó th c hi n quy n này.
Trong tr %ng h p ng %i không tr c ti p nuôi con l m d;ng vi c
th m nom ' c n tr$ ho c gây nh h $ng x u n vi c trông nom, ch m
sóc, giáo d;c, nuôi d ng con thì ng %i tr c ti p nuôi con có quy n yêu
c>u Toà án h n ch quy n th m nom con c a ng %i ó.
c. Quan h tài s n:
- Tài s n riêng c a bên nào thì thu c v quy n s$ h u c a bên ó;
- Tài s n chung:
* N u các bên th@a thu n c thì Tòa ch p nh n s th@a thu n ó;
* N u các bên không t phân chia c thì gi i quy t theo các
nguyên t2c sau ây:
- Tài s n chung c a v ch ng v nguyên t2c c chia ôi, nh ng có
xem xét hoàn c nh c a m<i bên, tình tr ng tài s n, công s7c óng
góp c a m<i bên vào vi c t o l p, duy trì, phát tri'n tài s n này. Lao
ng c a v , ch ng trong gia ình c coi nh lao ng có thu
nh p;
- B o v quy n, l i ích h p pháp c a v , con ch a thành niên ho c
ã thành niên b tàn t t, m t n ng l c hành vi dân s , không có kh
n ng lao ng và không có tài s n ' t nuôi mình;
- B o v l i ích chính áng c a m<i bên trong s n xu t, kinh doanh
và ngh nghi p ' các bên có i u ki n ti p t;c lao ng t o thu
nh p;
- Tài s n chung c a v ch ng c chia b ng hi n v t ho c theo giá
tr ; bên nào nh n ph>n tài s n b ng hi n v t có giá tr l n h n ph>n
mình c h $ng thì ph i thanh toán cho bên kia ph>n giá tr chênh
l ch.
2.4 Quan h gia ình ( c ch ng IV và ch ng V Lu t Hôn nhân và gia
ình)
HAT

CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt