Co So Ky Thuat Dien c8 CSKTD May Dien Mot Chieu Tcbinh May Dien Mot Chieu (Cuuduongthancong - Com)

Trường ĐH Bách Khoa TP.HCM. Khoa Điện – Điện Tử. Bộ môn Thiết Bị Điện.
Phạm Vĩnh Long – Trần Công Binh 03/11/2019
CƠ SỞ KỸ THUẬT ĐIỆN
Chương 8
MÁY ĐIỆN MỘT CHIỀU
om
.c
Trường ĐHBK TP.HCM Giảng Viên: Trần Công Binh
Bộ Môn Thiết Bị Điện ng tcbinh@hcmut.edu.vn
http://dema.dee.hcmut.edu.vn trancongbinh@gmail.com
co
Môn Cơ sở kỹ thuật điện: Chương Máy điện một chiều
Tháng 11/2019 1
an
1
th
Trường ĐH Bách Khoa TP.HCM. Khoa Điện – Điện Tử. Bộ môn Thiết Bị Điện. Phạm Vĩnh Long – Trần Công Binh 03/11/2019
g
Chương
on
MÁY ĐIỆN MỘT CHIỀU

du
u
• Giới thiệu - Cấu tạo

cu
• Nguyên lý hoạt động

• Moment điện từ
• Kích từ cho phát điện DC
• Máy phát điện DC kích từ độc lập
• Máy phát điện DC kích từ song song
• Động cơ điện DC kích từ độc lập
• Động cơ điện DC kích từ song song
• Động cơ điện DC kích từ nối tiếp
2
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt 1
Giới thiệu - Cấu tạo
om
.c
ng
co
5
an
5
th

g
on
du
u
cu
6
om
.c
ng
Stator Rotor
co
7
an
7
th

g
on
Phần ứng có
rãnh nghiêng
du
Cổ góp
u
cu
Ổ trục
8
om
.c
ng
co
9
an
9
th

g
on
 Đặc điểm máy điện một chiều

du
Sử dụng với nguồn điện một chiều, thiết bị di động

u
Ưu điểm:
cu
- Dễ điều khiển tốc độ.

- Moment khởi động lớn.
Khuyết điểm:
- Giá thành đắt do cấu trúc phức tạp và to lớn
(so với động cơ không đồng bộ)
- Cần bảo trì thường xuyên
- Không dùng được trong môi trường dễ cháy nổ
❖ Máy điện AC không thể chạy quá tốc độ đồng bộ do bị giới hạn
bởi tần số. Nếu tăng tần số thì bị giới hạn vì tổn hao trong sắt từ.
11
11
Nguyên lý hoạt động máy điện một chiều
om
.c
ng
co
12
an
12
th

g
on
du
u
cu
13
13
om
.c
ng
co
14
an
14
th

g
on
du
u
cu
15
15
Dây quấn máy điện một chiều (tt)

 Dây quấn xếp.  Số mạch nhánh song song a = Số cực từ p
Dây quấn xếp (4 cực)
21
1 2
om
1 2
1 phần tử
.c
ng Số mạch Số
nhánh chổi
Số
cực
co
song song than
(Video commutator fuser)

20
an
20
th
Dây quấn máy điện một chiều (tt)

g
on
 Dây quấn sóng.  Số mạch nhánh song song luôn luôn bằng 2
du
Dây quấn sóng (4 cực)

u
cu
1 12 1 12
1 phần tử
Số mạch nhánh
song song
21
21
Moment điện từ
 Khảo sát máy điện DC đơn giản 2 cực, rotor có 1 phần tử có 2 phiến góp
 Dùng đồng năng lượng tính moment điện từ.
- Từ thông móc vòng dây quấn phần ứng λa (rotor λr) và dây quấn phần cảm λf (stator λs):
a (ia , i f , ) = Laf ( )i f + Laia
 f (ia , i f , ) = L f i f + Laf ( )ia
Do rotor có dạng đối xứng:
Tự cảm La ,Lf không phụ thuộc θ.
Laf phụ thuộc vào θ như đồ thị.
1 2 1 2
L f i f + Laia + Laf ( ) i f ia
om
- Đồng năng lượng: Wm' =
2 2
Wm' dL ( )
- Moment điện từ: T = = iai f af
.c
e
 d
Laf(θ)
Với máy điện DC được kích thích bởi dòng một

chiều vào rotor và stator, nhưng dây quấn rotor
được nối với phiến góp
ng
 I a ; −    0
co
đảo chiều, nên: i =
− I a ;0    
a
24
an
24
th
Moment điện từ (tt)

g
on
Do đó moment điện từ:
 dL fa ( )
du
 I a I f ; −   0 Laf(θ)
d
T ( ) = 
e
− I I dL fa ( ) ; 0    
u
 a f d
cu
Do Laf phụ thuộc tuyến tính với θ như đồ thị,

nên :
dL fa ( ) T e ( )
G= = const
d
 Moment điện từ TeW( ) =dLGI I

( )a f
'
Te = m
= iai f af
 d
 Phương trình cân bằng áp phần ứng (dây quấn rotor) ở trạng thái xác lập:
Với máy điện DC được kích thích bởi dòng một
dLaf (dây) dquấn
 rotorVa: điện áp nguồn phần ứng
a (ichiều vào rotor và stator, nhưng
a , i f ,  ) → Va = I a Ra + I f Ra: điện trở dây quấn phần ứng
được nối với phiến góp d  dt
 I a ; −    0 ωm=dθ/dt vận tốc góc quay rotor
đảo chiều,Vnên: = I R + I G
i =
− I a ;0    
a a a a f m
25
25
KÍCH TỪ MÁY ĐIỆN DC
om
.c
ng
co
33
an
33
th

g
on
du
if
u
kích từ vf kích từ
cu
NCVC độc lập
f f
ia ia
Phần ứng Phần ứng
va va
Máy điện DC kích từ nam châm vĩnh cửu Máy điện DC kích từ độc lập
34
34
kích từ
if
vf kích từ
if
ia
om
ia=if ia
.c
Phần ứng Phần ứng Phần ứng
va=vf v va
ng
co
kích từ song song Kích từ nối tiếp Máy điện DC kích từ độc lập
35
an
35
th

g
on
du
kích từ
kích từ
u
cu
if if
ia
ia=if ia=if
Phần ứng Phần ứng Phần ứng
va=vf v v
kích từ song song Kích từ nối tiếp Máy điện DC kích từ hỗn hợp
36
36
MÁY PHÁT ĐIỆN DC – Kích từ độc lập
+ vf _ La Ra
+
Rf ia
if
f
f = kf If Lf Ea = Gmif va
om
di
vf = R f if + Lf f m
dt Mạch điện tương đương Máy
.c
di phát điện DC kích từ độc lập
va = Ea − La a − Ra ia
dt
d m
ng
Tco −
Pth.co
−Te = J T e = Giai f
co
m dt 37
an
37
th

g
on
du
Ea = Gmif
u
cu
G= kf.ka

kf =
If
pz Φf: Từ thông kích từ (có thể bảo hòa)
ka = p: số cặp cực từ
a a: số mạch nhánh song song của phần ứng.
z: số thanh dẫn phần ứng 38
38
Cực từ stato Đầu nối
2 thanh dẫn
+ Ea = ka.f.m
om
– pz
ka =
a
.c
Chổi than
Phiến cổ góp Φf: Từ thông kích từ (có thể bảo hòa) ng
p: số
Phần tửcặp
dâycực từ rotor
quấn
co
a: số mạch nhánh song song của phần ứng.
z: số thanh dẫn phần ứng
z: số thanh dẫn phần ứng39
an
39
th

g
on
_ La
du
+ Vf Ra
+
u
Rf
cu
If Ia
Ea = GmIf Va
Lf
_
n
Mạch điện tương đương Máy phát điện DC kích từ độc lập
40
40

+ Vf _
La Ra
Rf +
If Ia
E=GmIf Va
Lf
_
n
om
Vf = R f If
.c
E = Va + Ra I a
T e = Tco −
Pth.co ng
m
co
41
an
41
th

g
on
+ Vf _
La
du
1 10A
20A
+
u
Rf If
cu
100V
?V
E=GmIf
Lf
_
n=1000 vòng/phút
a) Tính điện áp không tải?

b) Tính công suất và moment điện từ?
c) Tính điện áp tải khi dòng tải 20A? 42
42

%Vđm
100 KT độc lập
50
om
.c
0 50 100ng %Iđm
Đặc tính V-A của máy phát DC
co
43
an
43
th

g
on
du
u
cu
44
44

+ 100V _ La 1
200 +
if 10A
100V
Pe E=GmIf
Lf
Pth.cơ _
Pcơ
om
n=1000 vòng/phút
.c
Biết tổn hao cơ 80W.
d) Tính hiệu suất của máy phát? ng
co
e) Tính moment cơ kéo máy phát?
45
an
45
th

g
+ 100V _
on
1
du
200 +
if 10A
u
cu
100V
Pe E=GmIf
Pth.cơ _
Pcơ
n=1000 vòng/phút
Biết tổn hao cơ 80W.

d) Tính hiệu suất của máy phát?
e) Tính moment cơ kéo máy phát?
46
46
Một máy phát DC kích từ độc lập có điện áp không tải 120V,
điện trở phần ứng 0,5.
Ở định mức, dòng kích từ là 2,1A, tốc độ là 1600 vòng/phút,
dòng phần ứng 5A, tổn hao quay 40W:
a) Tính công suất điện từ định mức?
b) Tính công suất và moment cơ định mức của máy phát?
c) Tính hiệu suất ở định mức? Điện trở kích từ là 10 .
om
Mạch từ tuyến tính, tính sức điện động của máy phát khi:
d) Dòng kích từ tăng lên 2,8A?
.c
e) Dòng kích từ tăng lên 2,5A và tốc độ giảm xuống còn
1450 vòng/phút? ng
Nếu mạch từ không còn tuyến tính, nhận xét!
co
47
an
47
th
MÁY PHÁT ĐIỆN DC – Kích từ song song

g
on
i La Ra
du
+
Rf ia
u
cu
RL v Gmif n
if Lf
_
v = RL (ia − i f )
di f
v = Rf if + Lf
dt
di
v = Gmi f − Raia − La a
dt
48
48

➢ Khi vận hành xác lập với điện áp ngõ ra không đổi v = V:
I = Ia − I f i La Ra
+
V = I f Rf Rf ia
V = RL I RL v Ea=Gmif n
if
om
V = Ea − Ra I a _
Lf
.c
Pm = Pe = Ea I a = T e m ng
V e= I f R f = G m I f − R a I a = R L ( I a − I f )
T = GI a I f = Ea I a
co
49
an
49
th

g
on
+ i ia Ra
du
Rf
Pout RL v Gmif Pđt
u
cu
if Pin
_
50
50
+ i Ra
ia
Rf
RL v Gmif n
if
_
Máy phát DC kích từ song song phát công suất định mức
om
200kW ở điện áp 600V. Máy có điện trở phần cảm là 250,
điện trở phần ứng là 0,234. Biết tốc độ quay luôn không đổi
.c
và bằng 1000 vòng/phút.
a) Tính sức điện động của máy phát ở định mức? ng
b) Tính moment điện từ kéo máy phát?
co
c) Tính hiệu suất của máy phát? Tổn hao cơ 10 kW.
51
an
51
th

g
on
%Vđm
du
u
KT độc lập
cu
100
50
0 50 100 %Iđm
52
52
MÁY PHÁT ĐIỆN DC – Kích từ hỗn hợp
om
.c
ng
co
53
an
53
th
MÁY PHÁT ĐIỆN DC

g
on
%Vđm
du
u
KT độc lập
cu
100
50
0 50 100 %Iđm
55
55
MÁY PHÁT ĐIỆN DC – Kích từ hỗn hợp

Cho máy phát 100-kW, 250V, 400A, kích từ hỗn hợp cộng rẽ
dài. Ra=0,025Ω, Rs=0,005Ω. Dòng kích từ song song là
4,7A. Tốc độ máy phát là 1150RPM. Ở định mức, tính sức
điện động, moment điện từ và hiệu suất của máy phát? Biết
tổn hao cơ là 2 kW.
om
.c
ng
co
Giải lại nếu hỗn hợp rẽ ngắn?
56
an
56
th
Máy điện DC
g
on
 Chế độ máy phát điện _

+ vf La Ra
du
cơ điện
năng năng Rf +
if ia
u
va
cu
Lf E = Gmif
_
n
 Chế độ động cơ điện
_ La
+ vf Ra
cơ điện
năng năng +
Rf if ia
va
E = Gmif
Lf
_
n 57
57
Nguyên lý hoạt động Động cơ điện một chiều
om
.c
ng
co
59
an
59
th
Máy điện DC kích từ độc lập

g
on
du
u
cu
kích từ
if if
kích từ
ia
ia Phần ứng
Phần ứng
60
60
Máy điện DC kích từ độc lập
Stator Rotor
Phần kích từ Phần ứng
_
+ La _
La
vf Ra +
vf Ra
+
+
Rf Rf
if ia if ia
Ea = Gmif va va
Lf Ea = Gmif
Lf
om
_
_
.c
MÁY PHÁT DC ĐỘNG CƠ DC
Va = Ea − Ra I a Va = Ea + Ra I a
ng
co
61
an
61
th
Động cơ DC kích từ độc lập

g
on
 Sơ đồ đấu dây: Cuộn cảm và cuộn dây phần ứng nối vào hai nguồn điện DC độc lập.
+ vf _ La Ra
du
Rf if ia +
u
cu
Ea = Gmif va
 Phương trình trạng thái: Lf _
di f
v f = Rf i f + Lf Vf
dt Dây quấn
kích từ
cổ góp
di
va = R a ia + La a + E a
dt
P d m dây quấn
Te − thco − Tload = J phần ứng
m dt chổi than

Va 62
62
v f = V f = const va = Va = const  m , I f , I a : const

 Phương trình ở chế độ xác lập:
_ La
Vf = Rf I f + Vf Ra
Va = Ra I a + Ea Rf Ia
+
If
Ea = GmIf Va
om
Lf
_
Va − Ra I a
.c
m = Tốc độ quay rotor: n
GI f
ng
n rad 60 m  vòng 
co
 m = 2 [ ]  n= [ r pm ] 
60 s 2  phút  63
an
63
th
Động cơ DC kích từ độc lập (tt)

g
Va − Ra I a
on
m =
GI f
du
u
cu
Đặc tính cơ của động cơ DC kích từ độc lập

65
65

- Công suất điện từ:
(=công suất cơ) Pe = EI a  Pm = Pco
_ Ra
+ Vf
Rf Ia +
If
Pcơ=Pe
Va
om
Ea = GmIf _
Pe = EI a = ( GI f I a )  m
.c
m
- Moment điện từ: ng
Pe
T e = GI f I a =
co
(=Moment cơ)
m 66
an
66
th

g
m
on
tăng Va
du
u
cu
giảm Va
T e = GI f I a
Te
Đặc tính cơ của động cơ DC kích từ độc lập
67
67

+ _
Vf La 1
Rf +
If Ia
V
Pcơ= Pe E =G I 
Lf a f m
Pth.cơ _
Pout
n
om
.c
Va − Ra I a ng
m =
GI f
co
68
an
68
th

g
on
Khởi động đông cơ DC kích từ độc lập

Va − Ra I a
du
Va
m = = 0  I a ( st ) =
u
GI f Ra
cu
T e = GI f I a
69
69
+ 100V _ La 1
200 +
If 10A
100V
Pcơ= Pe E =G I 
Lf a f m
Pth.cơ _
Pout
om
n=1000 vòng/phút
e) Tính tốc
a) côngđộsuất
không tải lý tưởng?
và moment điện từ?
.c
f) Tính
b) Tính tốc độ không
moment trên tải
tải?thực
Biếttế?
tổnBiết
haotổn hao cơ 80W.
cơ 80W.
g) Tính tốc
c) hiệuđộsuất
khicủa
công suấtcơ?
động tải là 500W? ng
d) Tính dòng điện và moment khởi động?
co
e) Tính lại tốc độ động cơ nếu moment điện từ còn ½?
74
an
74
th
Động cơ DC kích từ độc lập – Ví dụ

g
on
Động cơ một chiều kích từ độc lập, điện áp và dòng điện định
mức phần ứng Va= 300VDC và Ia= 60A, điện trở phần ứng Ra=
du
0,2Ω. Dòng điện kích từ (phần cảm) If= 2A và hằng số G= 1,5H.

Tính tốc độ vòng/phút, công suất và moment của động cơ?
u
Va = Ra I a + G m I f
_ La Ra
cu
+ vf
Rf if +
Tốc độ góc: ia
V −I R 300 − 60  0,2 rad Gmif va
m = a a a = = 96
Lf
_
GI f 1,5  2 s
Tốc độ: n 60 m 60  96
 m = 2 →n= = = 916,73 rpm
60 2 2
Moment cơ: T e = GI f I a = 1,5  2  60 = 180 N .m
(=Moment điện từ)
Công suất cơ trên trục động cơ:
Pm = T e  m = 180  96 = 17280 W hoac   17280
= 23,16 hp 
Môn Cơ sở kỹ thuật điện: Chương Máy điện một chiều  746  75
75
2017: Cho động cơ một chiều kích từ độc lập có các

thông số định mức như sau: Va = 240 V; Ia = 20 A; Ra
= 1 , nr_noload = 2400 vòng/phút (tốc độ không tải).
Bỏ qua tổn hao sắt, ma sát và quạt gió; mạch từ chưa
bão hòa, hãy tính:
a/ Tốc độ và mômen động cơ khi đầy tải?
b/ Mômen và dòng khi khởi động?
om
c/ Giả sử mômen bằng ½ định mức, dòng kích từ
phải được điều chỉnh như thế nào để động cơ vẫn
.c
hoạt động ở tốc độ định mức (dòng phần ứng không
được vượt quá dòng định mức)? ng
co
76
an
76
th

g
on
2016: Cho động cơ một chiều công suất nhỏ, kích từ bằng
nam châm vĩnh cửu, có các thông số định mức như sau: 24
du
V, 1,5 A, 1000 vòng/phút. Khi đem động cơ nói trên làm thí
u
nghiệm ngắn mạch và thí nghiệm không tải thu được các số
cu
liệu sau:
+ Thí nghiệm ngắn mạch (khóa chặt rotor): 3 V, 1,5 A.
+ Thí nghiệm không tải: 24 V, 0,05 A.
Bỏ qua tổn hao sắt. Tổn hao quay (do ma sát và quạt gió) là
không đổi. Hãy tính:
a/ Điện trở phần ứng, và tổn hao quay?
b/ Mômen đầu ra (đầu trục, hữu ích) khi động cơ hoạt động
ở chế độ định mức?
c/ Tốc độ động cơ trong thí nghiệm không tải?
77
77

 Đặc tính moment - tốc độ
Te
GI f Va
Ra ω
Chế độ hãm: Chế độ Chế độ

Pa > 0 và Pm < 0 động cơ điện: máy phát điện:
Pa > 0 và Pm > 0, Pm < 0 và Pa < 0,
om
khi ωm < Va/(GIf). khi ωm >Va/(GIf).
.c
Ở chế độ hãm, máy điện nhận
công suất điện từ nguồn điện vào
phần ứng và công suất cơ trên
trục động cơ → chuyển thành
năng lượng nhiệt Joule tiêu tán
ng
co
trên điện trở phần ứng Ra.
78
an
78
th
Động cơ DC kích từ song song

g
on
 Ở chế độ xác lập:

du
I La Ra
V = Rf I f
u
+
Ia
cu
V = Ra I a + Ea Rf
I = I f + Ia v Ea = GmIf n
ILf f
_
- Moment điện từ: R f − G m

T e = GIf Ia = GV 2
R f2 R a
79
79
Động cơ DC kích từ song song
Pin + I Ra
Ia
Rf
v
Ea = GmIf Pđt
ILf f Pout
_
om
.c
ng
co
81
an
81
th
Động cơ DC kích từ song song. Ví dụ

g
on
Động cơ một chiều kích từ song song, hằng số G= 1,5H. Khi điện áp
nguồn cung cấp cho động cơ là 300VDC thì dòng điện là 30A, điện trở
du
phần kích từ (phần cảm) là 100Ω, điện trở phần ứng là 0,2Ω.
Tính tốc độ vòng/phút, công suất, moment và hiệu suất của động cơ?
u
i=30A La Ra
cu
 Ở chế độ xác lập:

V 300
If = = =3A if
+
Rf ia
- Dòng điện kích từ: R f 100 V=300V Ea=Gmif
- Dòng điện phần ứng: I a = I − I f = 30 − 3 = 27 A _
Lf
- Phương trình cân bằng áp: V = Ra I a + Ea = Ra I a + G m I f

→ Ea = G m I f = 300 − ( 27 )( 0, 2 ) = 294,6 V
- Vận tốc góc:  m =

Ea 294, 6 rad n 60 m vòng
= = 65,5 = 2 →n= = 625
GI f (1,5)( 3) s 60 2 phút
- Công suất cơ (=công suất điện từ) Pm = Ea I a = ( 294, 6 )( 27 ) = 7954, 2 W
82
82
Động cơ DC kích từ nối tiếp
Lf La Ra
Rf
+
I If Ia
v Ea = GmIa n
_
om
 Ở chế độ xác lập: V = ( R f + Ra ) I + Ea
.c
- Moment điện từ: T e = GI a I f = GI 2
ng
co
83
an
83
th
Động cơ DC kích từ nối tiếp

g
m
on
− ( R f + Ra )
Ea V
Tốc độ không tải rất lớn! m = =
GI e
du
GT
u
tăng V
cu
2
1 V 
Tset =  
G  R f + Ra 
Moment khởi động lớn!
Đặc tính cơ của động cơ kích từ nối tiếp Te
- Moment điện từ: T e = GI a I f = GI 2

84
84
Động cơ vạn năng
T e = GI a I f = GI 2
om
.c
ng
co
86
an
86
th
Động cơ vạn năng

g
on
Động cơ vạn năng là trường hợp động cơ DC kích từ nối tiếp nhưng nguồn điện
có thể là nguồn một chiều hoặc xoay chiều.
du
La + L f
▪ Sơ đồ đấu dây Ra + Rf
▪ Khảo sát trường hợp nguồn AC: i

+
u
v(t)
v(t ) = 2V cos et
cu
Gmi
với ωe: tần số góc của _
nguồn điện AC
i(t ) = 2 I cos et + i Video: Circular saw
Với nguồn điện xoay chiều, dòng điện phần cảm và phần ứng cùng đổi chiều
 Chiều quay của động cơ không đổi.
V
- Dòng điện phần ứng: I=
( R a + R f + G m ) + ( La + Lf ) e2
2 2
(ở trạng thái xác lập)
- Moment điện từ tức thời: T e = Gi 2 (t ) = 2GI 2 cos 2 (et + i ) = GI 2 1 + cos(2et + 2i ) 

GV 2
- Moment điện từ trung bình: Tavg
e
= GI 2 =
( R a + R f + G m ) + ( La + Lf ) e2
2 2
 Điện áp nguồn AC được chỉnh lưu có điều khiển bằng SCR, triac…để giảm giá trị hiệu dụng
dòng điện dẫn đến giảm moment
87
87
Động cơ DC kích từ nối tiếp – Ví dụ

Động cơ một chiều kích từ nối tiếp. Khi nối vào nguồn 220VDC
thì dòng điện phần ứng là 25 A, và tốc độ là 300 rpm. Cho điện
trở dây quấn phần ứng Ra= 0,6Ω và điện trở cuộn cảm (kích
từ) Rf= 0,4Ω.
a) Tìm công suất cơ và moment cơ trên trục động cơ.
b) Tính lại tốc độ, Pcơ, Tcơ khi dòng điện còn 12,5A?
- Công suất cơ (=công suất điện từ) trên trục động cơ: La + Lf
Ra + Rf
(
Pm = EI = (G m I ) I = V − ( Ra + R f ) I I )
om
+
i
= ( 220 − ( 0,6 + 0,4 )  25 ) 25 = 4875 W Gmi=Ea v
.c
4875 _
Pm = = 6,54 Hp
746 MĐTT động cơ DC kích từ nối tiếp
- Moment cơ:
(=Moment điện từ) Te =
Pm
=
4875
= 155,18 N .m
ng
 m 10
co
n 300
Với vận tốc góc:  m = 2 = 2 = 10 rad / s
60 60 88
an
88
th
Động cơ DC kích từ hỗn hợp

g
on
 Ở chế độ xác lập: Ia Động cơ IL Động cơ
Va = Ea + I a Ra
du
If
Is Cuộn song song
V = Ea + I a ( Ra + Rs )
Ea
Ea,Ra
Ra Va V
u
La Ls ,Rs Lf ,Rf
cu
Cuộn nối tiếp
IL = Ia + I f Máy điện DC kích từ hỗn hợp rẽ dài
Ia Động cơ IL Động cơ
If
Ea = G m I f Ea Is
Với:
Ea,Ra
Ra Va V
La Lf ,Rf Ls ,Rs
GI f = K a  f Cuộn song song Cuộn nối tiếp
Máy điện DC kích từ hỗn hợp rẽ ngắn 89

89
Động cơ điện DC
%nđm
100 KT song song
om
50
.c
0 50 ng 100 %Tđm
Đặc tính moment của động cơ DC
co
90
an
90
th
1 Bài tập
g
on
Động cơ DC kích từ độc lập, dòng điện kích từ là hằng số. Có

điện trở phần ứng Ra= 0,1Ω. Điện áp nguồn 120V. Khi dòng
du
điện phần ứng là 100A, động cơ chạy tốc độ 1500 vòng/phút.

Tính tốc độ tương ứng với các dòng tải sau:
u
cu
a) Khi tải thay đổi, ứng với dòng điện phần ứng là 50A?
b) Khi không tải (lý tưởng, dòng phần ứng bằng 0)?
c) Nhận xét phần trăm suy giảm tốc độ các trường hợp trên so
với tốc độ không tải?
d) Khi không tải với công suất tổn hao cơ là 250W? (*)
+ vf _ La Ra
Rf if +
ia
va
Lf Ea=Gmif
_
MĐTT Động cơ DC
kích từ độc lập
94
94
Bài tập
_ La
Va1 = 120V , I a1 = 100 A, N m1 = 1500 rpm + vf Ra
Rf if +
Tải thay đổi Va 2 = 120V , I a 2 = 50 A, N m 2 = ? ia
va
Lf Ea=Gmif
_
- Phương trình cân bằng áp trên dây quấn
phần ứng ở chế độ xác lập: MĐTT Động cơ DC
Va1 = I a1 Ra1 + Ea1 → Ea1 = 120 − 100 ( 0,1) = 110V
Va 2 = I a 2 Ra 2 + Ea 2 → Ea 2 = 120 − 50 ( 0,1) = 115V
om
- Sức điện động phần ứng:
Ea1 = G m1 I f Ea1  m1 n1
→ = =
.c
E a 2 = G m 2 I f Ea 2  m 2 n2
 Tốc độ: n2 =
Ea 2
n1 =
115
1500 = 1568, 2 rpm
ng
co
Ea1 110
95
an
95
th
2 Bài tập
g
on
Động cơ DC kích từ nối tiếp có: 2 cực, Ra= 0,1Ω, Rf= 0,15Ω,
tổn hao thép và tổn hao cơ là 650W (bỏ qua phản ứng phần
du
ứng, điện áp rơi trên tiếp xúc chổi than và cổ góp).

Khi điện áp nguồn cung cấp là 230V thì dòng điện là 48A và
u
tốc độ là 720 vòng /phút.

cu
Xác định:
1- Moment và công suất điện từ của động cơ?
2- Moment và công suất hữu ích trên đầu trục động cơ?
3- Hiệu suất động cơ?
La + Lf Ra + Rf
+
i
Gmi=Ea v
Nm _
MĐTT động cơ DC kích từ nối tiếp

96
96
Bài tập
1- Moment cơ (=moment điện từ): T e = GI 2  I = 48 A La + Lf Ra + Rf


G = ? +
V = ( Ra + R f ) I + Ea = ( Ra + R f ) I + Gm I
i
Gmi=Ea v
V − ( Ra + R f ) I 230 − ( 0,1 + 0,15 ) 48 Nm _
→G = = = 0, 0602
m I ( 24 ) 48 MĐTT động cơ DC kích từ nối tiếp
→ T = GI = 0,0602.48 = 138,7 Nm
e 2 2
i = ia = i f
Công suất cơ trên trục (=công suất điện từ): v = va + v f
Pm = T e m = 138,7.24 = 10458 W
Với tốc độ Nm= 720vòng /phút
om
2- Công suất hữu ích trên đầu trục động cơ: n
Pout = Pm − PTonHao = 10458 − 650 = 9808 W →  m = 2
60
.c
720
Pout 9808 = 2 = 24 rad/giay
3- Hiệu suất: = = = 0,89 60
Pin 11040
Với công suất điện tiêu thụ bởi động cơ:
ng
co
Pin = VI = 230.48 = 11040 W
97
an
97
th
3 Bài tập
g
on
Máy điện DC có: 2 cực , Ra= 2Ω, Rf= 10Ω.

Khi hoạt động ở chế độ máy phát DC kích từ độc lập với dòng điện kích
du
từ 3A và tốc độ 1000 vòng/phút thì điện áp hở mạch là 250V.

1- Nếu máy điện được nối như một động cơ DC kích từ nối tiếp và nối
u
cu
vào nguồn cung cấp 350VDC. Xác định moment cùa động cơ ở chế độ
xác lập khi tốc độ là 2000 vòng /phút.
2- Nếu tải của động cơ là 10 N.m . Xác định điện áp nguồn cung cấp
cho động cơ để tốc độ là 800 vòng/phút.
+ vf _ La Ra
Rf If =3A +
Ia=0
điện áp hở mạch là 250V  Ea=250V
Lf Ea=Gmif
_
 G=
MĐTT máy phát DC
kích từ độc lập 1000 vòng/phút
98
98
Bài tập
n 1000 100
- Tốc độ:  m = 2
= 2 = rad/giay La + Lf Ra + Rf
60 60 3
E 250 2,5 +
 Hằng số máy điện: G =  I = 100 3 3 = 
i
m f ( ) Gmi=Ea v
1- Moment động cơ DC kích từ nối tiếp: T = GI

e 2 Nm _
200
với V=350V và Nm= 2000 vòng/phút hay  m = rad/giay MĐTT động cơ DC
3 kích từ nối tiếp
V = ( Ra + R f ) I + Ea = ( Ra + R f ) I + G m I
V 350
I= = = 1,96 A
Ra + R f + Gm 10 + 2 + ( 2,5  )( 200 3)
om
→ T e = GI 2 = ( 2,5  )(1,96 ) = 3, 057 Nm
2
80
.c
2- Điện áp cần thiết để tốc độ động cơ là 800 vòng/phút hay  m = rad/giay
với tải Te=10 Nm 3
T e = GI 2 → I 2 =
10
( 2.5  )
= 4 → I = 2  = 3,545 A ng
 2,5 80 
V = ( Ra + R f ) I + G m I = 10 + 2 +
co
3,545 = 278,87 V
  3 
99
an
99
th
4 Bài tập
g
on
Một máy phát DC kích từ song song có: Pđm = 27KW, Vđm = 115V,
Nđm =1150vòng/phút, dòng điện kích từ If=5A. Điện trở mạch phần ứng
du
Ra = 0,02Ω, điện áp tiếp xúc trên 2 chổi than Vtx = 2V.

Nếu dùng máy như 1 động cơ DC kích từ song song với: Pđm = 25KW
u
(Công suất cơ trên đầu trục), Vđm = 110V, ηđm = 0,86.

cu
Tính: 1. Tốc độ định mức (khi tải Pđm)

2. Tốc độ khi không tải (xem tổn hao cơ do ma sát... bằng không)
I1 La Ra
+
Rf Ia1
V1 Vtx = 2V.
Ea1=Gm1if1
If1 Lf
_
1. MĐTT máy phát DC

kích từ song song
100
100
Bài tập
 Khi làm việc ở chế độ máy phát. (Chế độ xác lập) I1 La Ra
Ea1 = V1 + Ra I a1 + Vtx vói: Ea1 = G m1 I f 1 (1) +

Ia1
Rf
V1 Ea1=Gm1if1
Với: V1 = 115V, P=27kW, Ra = 0,02Ω, Vtx = 2V, Ia1 = ?.
If1=5A Lf Vtx = 2V.
Pdm 27000 _
I a1 = I1 + I f 1 = +5= + 5 = 239, 78 A
Vdm 115
1. MĐTT máy phát DC
Ea1 = ? → Ea1 = 115 + ( 0,02 )( 239,78 ) + 2 = 121,7956 = 121,8V kích từ song song
 Khi làm việc ở chế độ động cơ. (Chế độ xác lập) I2 La Ra
Ea 2 = V2 − Ra I a 2 − Vtx vói: Ea 2 = G m 2 I f 2 (2)
om
+
Rf Ia2
V2 Ea2=Gm2if2
Với: V2 = 110V, P=25kW, ηđm = 0,86 , Ra = 0,02Ω, Vtx = 2V, Ia2 = ?.
.c
If2 Lf Vtx = 2V.
Pdm.2 V _
Ia2 = I2 − I f 2 = − dm.1 5
 dm.2Vdm.2 Vdm.2 2. MĐTT động cơ DC
=
25000
−
110
( 0,86 )110 115
5 = 264, 27 − 4, 78 = 259, 49 A
ng kích từ song song
co
Ea 2 = ? → Ea 2 = 110 − ( 0,02 )( 259, 49 ) − 2 = 102,8V
101
an
101
th
Bài tập
g
on
Ea1 = G m1 I f 1 (1) Ea1  m1 I f 1 n I I f 1 Ea 2

 = = 1 f1  n2 = n1
du
Ea 2 = G m 2 I f 2 (2) Ea 2 m 2 I f 2 n2 I f 2 I f 2 Ea1
Tốc độ định mức N2 của động cơ DC (khi tải Pđm =15kW)

u
cu
5 102.8
 n2 = 1150 = 1015 vòng/phút
4,78 121,8
→ Ea1 = 115 + ( 0,02 )( 239,78 ) + 2 = 121,7956 = 121,8V
I2 La
2 Tốc độ khi động cơ không tải N20 . Ra
+
- Khi động cơ không tải  dòng điện phần ứng Ia ≈ 0 Rf Ia2
 Vđm,2 = Ea20 . V2
Ea2=Gm2if2
If2 Lf Vtx = 2V.
E V  I n _
 a 20 = dm ,2 = m 20 f 2 = 20
Ea 2 Ea 2 m 2 I f 2 n2 2. MĐTT động cơ DC
kích từ song song
Vdm ,2 110
 n20 = n→ 110 − ( 0,02=)(1086
2 Ea 2 = 1015 49 ) − 2 = 102,8V
259, vòng/phút
Ea 2 102,8
102
102
5 Bài tập
Một động cơ DC kích từ độc lập (bởi nam châm vĩnh cửu) có tốc độ
là 3000vòng/phút khi dòng điện phần ứng là 5 A. Điện áp đặt vào
đầu cực phần ứng là 24 V. Điện trở mạch phần ứng là Ra = 0,24 Ω
1. Tính giá trị dòng điện mở máy lý thuyết khi đóng điện trực tiếp vào
động cơ, ứng với tải nói trên
2. Xác định giá trị của điện trở ngoài cần thêm vào mạch phần ứng
để giới hạn dòng điện mở máy là 12 A
3. Nếu mômen tải được tăng gấp đôi so với tải nói trên, hãy xác định
om
tốc độ của động cơ ở tải mới này
4. Giả sử một bộ biến đổi công suất được dùng để thay đổi điện áp
.c
đặt vào phần ứng của động cơ theo ý muốn, hãy tính điện áp ngõ ra
của bộ biến đổi để động cơ có tốc độ là 1500 vòng/phút ở cùng điều ng
kiện tải với câu 3
co
103
an
103
th
Bài tập
g
on
1. Dòng điện mở máy lý thuyết Stator Rotor

Khi mở máy ωm = 0  Ea = 0
du
+ vf _ La Ra
24
I starting = = 100 A
0, 24 Rf if +
ia
u
+ va
cu
Gmif= Ea
Istarting Lf _
Va Kích từ bằng NCVC
Ra
MĐTT máy điện DC kích từ độc lập
_
(chế độ động cơ)
2. Tổng điện trở mạch phần ứng để giới hạn dòng điện mở máy ở 12 A
24
Rstarting = = 2 Istarting= 12A
12 +
 Như vậy, điện trở ngoài thêm vào là: Ra
Rext = 2 − 0, 24 = 1,76 Va = 24V
Rext
_
104
104
Bài tập
Một động cơ DC kích từ độc lập (bởi nam châm vĩnh cửu) có tốc độ
là 3000 vòng/phút khi dòng điện phần ứng là 5 A. Điện áp đặt vào
đầu cực phần ứng là 24 V. Điện trở mạch phần ứng là Ra = 0,24 W.
1. Tính giá trị dòng điện mở máy lý thuyết khi đóng điện trực tiếp vào
động cơ, ứng với tải nói trên
2. Xác định giá trị của điện trở ngoài cần thêm vào mạch phần ứng
để giới hạn dòng điện mở máy là 12 A
3. Nếu mômen tải được tăng gấp đôi so với tải nói trên, hãy xác định
om
tốc độ của động cơ ở tải mới này
4. Giả sử một bộ biến đổi công suất được dùng để thay đổi điện áp
.c
đặt vào phần ứng của động cơ theo ý muốn, hãy tính điện áp ngõ ra
của bộ biến đổi để động cơ có tốc độ là 1500 vòng/phút ở cùng điều
kiện tải với câu 3
ng
co
105
an
105
th
Bài tập
g
3. Moment T e = GI f I a
on
Vì kích từ không thay đổi, dòng điện phần ứng sẽ tỷ lệ thuận với mômen.
du
Do đó, khi mômen tải tăng gấp đôi thì dòng điện phần ứng cũng sẽ tăng gấp đôi,
nghĩa là: Ia2 = 5x2= 10A
Sức điện động mới ứng với dòng điện phần ứng này: Ea 2 = Va − Ra I a 2 = 24 − 0, 24 10 = 21,6V
u
cu
Sức điện động ứng với dòng điện phần ứng trước khi tăng mômen: Ea1 = 24 − 0, 24  5 = 22,8V
Ea1 = G m1 I f Ea1  m1 n1
→ = =
E a 2 = G m 2 I f Ea 2  m 2 n2
Ea 2 21, 6
Tốc độ mới của động cơ là: = 3000  = 2842 vòng/phút
n2 = n1 
Ea1 22,8
4. Sức điện động sẽ tỷ lệ thuận với tốc độ, vì kích từ không thay đổi. Ea 3 = n3
Ea 2 n2
Do đó, sức điện động ứng với tốc độ N3 =1500 vòng/phút sẽ là
n 1500
Ea 3 = 3  Ea 2 =  21, 6 = 11, 4V
n2 2842
Điện áp đặt vào phần ứng (cũng chính là điện áp ngõ ra của bộ biến đổi) :
V3 = Ea 3 + Ra I a 2 → V3 = 11, 4 + 0, 24 10 = 13,8V
106
106
6 Bài Tập
Máy điện một chiều 25 kW, 125 V kích từ độc lập. Điện trở phần ứng R a= 0,02 Ω.
Máy đang làm việc ở tốc độ 3000 vòng/phút với dòng kích từ sao cho điện áp
phần ứng khi hở mạch là Ea= 125 V.
a/ Tính dòng phần ứng, công suất điện tiêu thụ (trên phần ứng), công suất điện từ
và moment điện từ khi điện áp cung cấp ở đầu cực máy điện là 128 V?
Tốc độ của máy điện bây giờ là 2950 vòng/phút, với dòng kích từ có giá trị không
đổi như giá trị trong câu trên.
b/ Điện áp cung cấp ở đầu cực máy điện bây giờ là 125 V, tính dòng điện phần
ứng, công suất điện tiêu thụ và moment điện từ, khi ấy máy làm việc ở chế độ
om
máy phát hay động cơ?
+ vf _ La Ra
.c
Rf if +
ia va
ng Lf E=Gmif
_
co
Máy điện DC
107
an
107
th
Bài Tập
g
on
1.
Phương trình cân bằng áp phần ứng (dây quấn rotor) ở trạng thái xác lập:
Va = Ra I a + Ea = Ra I a + G m I f
du
+ vf _ La Ra
Dòng điện phần ứng:
Rf if +
u
Va − Ea 128 − 125 ia va
Ia = = = 150 A
cu
Lf E=Gmif
Ra 0.02 _
- Công suất điện cung cấp cho phần ứng:
Máy điện DC
Va I a = 128.150 = 19200W = 19, 2KW kích từ độc lập
- Công suất điện từ :

Pdien tu = Ea I a = 125.150 = 18750W = 18, 75KW
- Moment điện từ:
Pdien tu Ea I a 18750
T= = = = 59,7 Nm
2 n 2 3000
m
60 60
Nhận xét: Máy điện hoạt động ở chế độ động cơ. Công suất điện từ 12,783KW nhỏ
hơn công suất điện nhận vào 13KW do có tổn hao trên điện trở dây quấn phần ứng.
108
108
Bài Tập
2. Sức điện động tỉ lệ với tốc độ Ea = G m I f
2950
Sức điện động khi N= 2950 vòng/phút: Ea = 125 = 122,92V
3000
_ La Ra
Dòng điện phần ứng: Va = 125V + vf
Rf if +
V − Ea 125 − 122,92 ia
Ia = a = = 104 A va
Ra 0.02 Lf E=Gmif
_
om
Va I a = 125.104 = 13000W = 13KW Máy điện DC
- Công suất điện từ (=Công suất cơ trên trục) :
.c
Tốc độ của máy điện bây giờ là 2950 vòng/phút,
Pdien tu = Ea I a= (122,92 )(104 ) = 12783
với = 12,kích
W dòng 783từ
KWcó giá trị không đổi như giá trị
trong câu trên.
T=
Pdien tu Ea I a 12783
ng
b/ Điện áp cung cấp ở đầu cực máy điện bây giờ
là 125 V, tính dòng điện phần ứng, công suất điện
= = = 41,38 Nm
co
m 2 n 2 2950 tiêu thụ và moment điện từ, khi ấy máy làm việc ở
chế độ máy phát hay động cơ?
60
60 109
an
109
th
Bài Tập
g
Sức điện động tỉ lệ với tốc độ Ea = G m I f

on
2.
125.2950
Sức điện động khi n= 2950 vòng/phút: Ea = = 122,92V
du
3000
u
cu
_ La Ra
Dòng điện phần ứng: Va = 125V + vf
Rf if +
V − Ea 125 − 122,92 ia
Ia = a = = 104 A va
Ra 0.02 Lf E=Gmif
_
Va I a = 125.104 = 13000W = 13KW Máy điện DC
- Công suất điện từ (=Công suất cơ trên trục) :
Pdien tu = Ea I a= (122,92 )(104 ) = 12783W = 12, 783KW
Công suất điện từ 12,783KW nhỏ hơn
P
T = dien tu = Ea I a = 12783 = 41,38 Nm công suất điện nhận vào 13KW
m 2 n 2 2950 Máy điện hoạt động ở chế độ động cơ
60
60 110
110
7.Bài Tập
Một động cơ DC kích từ độc lập 18 kW, 110 V, 4400

vòng/phút, có dòng điện kích từ được điều chỉnh để tạo ra từ
thông ứng với điều kiện định mức. Động cơ có điện trở phần
ứng Ra = 17 mΩ. Khi không tải, phần ứng của động cơ tiêu
thụ dòng điện 7,45 A. Giả sử tổng tổn hao quay và tổn hao lõi
thép là không đổi trong điều kiện hoạt động từ không tải đến
định mức. Động cơ đang làm việc ở điện áp định mức.
om
a) Xác định dòng điện phần ứng định mức.
b) Xác định tốc độ không tải của động cơ.
.c
c) Xác định giá trị điện trở thêm vào mạch phần ứng, để hạn
chế dòng điện mở máy có giá trị tối đa bằng 2 lần dòng điện ng
định mức.
co
111
an
111
th
Bài Tập
g
on
a) Tổn hao quay và lõi thép được tính từ điều kiện làm việc không tải:
VI a 0  110 ( 7, 45 ) = 819,5W
du
Suy ra, công suất điện từ định mức 18000 + 819,5 = 18819,5W
(tính từ công suất định mức và tổn hao quay và lõi thép)
u
Ta có: Pdien tu = Ea I a Với: Ea = Va − Ra I a , Va =110V, Ra = 17 mΩ

cu
Từ đó, thành lập được phương trình bậc hai theo Ia, giải ra được hai nghiệm:
Ia = 6295A (loại, vì quá lớn)
Ia.đm = 176A(đây là dòng điện phần ứng định mức)
b) Sức điện động khi không tải: Ea 0 = Va − Ra I a 0 = 109,9V
Sức điện động định mức: Ea.dm = Va − Ra I a.dm = 107V
Tốc độ không tải: Ea 0

n0 = ndm  = 4519vong / phut
Ea .dm
c) Dòng điện phần ứng cho phép tối đa khi mở máy: Ia = 2x176 = 352A
110
Suy ra điện trở cần thêm vào mạch phần ứng: − 0.017 = 0, 2955
352
112
112

Co So Ky Thuat Dien c8 CSKTD May Dien Mot Chieu Tcbinh May Dien Mot Chieu (Cuuduongthancong - Com)

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Co So Ky Thuat Dien c8 CSKTD May Dien Mot Chieu Tcbinh May Dien Mot Chieu (Cuuduongthancong - Com)

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Trường ĐH Bách Khoa TP.HCM. Khoa Điện – Điện Tử. Bộ môn Thiết Bị Điện.

Phạm Vĩnh Long – Trần Công Binh 03/11/2019

MÁY ĐIỆN MỘT CHIỀU

MÁY ĐIỆN MỘT CHIỀU

• Giới thiệu - Cấu tạo

• Nguyên lý hoạt động

Giới thiệu - Cấu tạo

Giới thiệu - Cấu tạo

Giới thiệu - Cấu tạo

Giới thiệu - Cấu tạo

Giới thiệu - Cấu tạo

Giới thiệu - Cấu tạo

 Đặc điểm máy điện một chiều

Sử dụng với nguồn điện một chiều, thiết bị di động

- Dễ điều khiển tốc độ.

Nguyên lý hoạt động máy điện một chiều

Nguyên lý hoạt động máy điện một chiều

Nguyên lý hoạt động máy điện một chiều

Nguyên lý hoạt động máy điện một chiều

Dây quấn máy điện một chiều (tt)

Dây quấn xếp (4 cực)

(Video commutator fuser)

Dây quấn máy điện một chiều (tt)

Dây quấn sóng (4 cực)

Với máy điện DC được kích thích bởi dòng một

Moment điện từ (tt)

Do đó moment điện từ:

Do Laf phụ thuộc tuyến tính với θ như đồ thị,

 Moment điện từ TeW( ) =dLGI I

KÍCH TỪ MÁY ĐIỆN DC

KÍCH TỪ MÁY ĐIỆN DC

NCVC độc lập

KÍCH TỪ MÁY ĐIỆN DC

KÍCH TỪ MÁY ĐIỆN DC

MÁY PHÁT ĐIỆN DC – Kích từ độc lập

MÁY PHÁT ĐIỆN DC – Kích từ độc lập

Nguyên lý hoạt động máy điện một chiều

Cực từ stato Đầu nối

MÁY PHÁT ĐIỆN DC – Kích từ độc lập

MÁY PHÁT ĐIỆN DC – Kích từ độc lập

MÁY PHÁT ĐIỆN DC – Kích từ độc lập

a) Tính điện áp không tải?

MÁY PHÁT ĐIỆN DC – Kích từ độc lập

100 KT độc lập

MÁY PHÁT ĐIỆN DC – Kích từ độc lập

MÁY PHÁT ĐIỆN DC – Kích từ độc lập

MÁY PHÁT ĐIỆN DC – Kích từ độc lập

Biết tổn hao cơ 80W.

MÁY PHÁT ĐIỆN DC – Kích từ độc lập

MÁY PHÁT ĐIỆN DC – Kích từ song song

MÁY PHÁT ĐIỆN DC – Kích từ song song

MÁY PHÁT ĐIỆN DC – Kích từ song song

MÁY PHÁT ĐIỆN DC – Kích từ song song

MÁY PHÁT ĐIỆN DC – Kích từ song song

MÁY PHÁT ĐIỆN DC – Kích từ hỗn hợp

MÁY PHÁT ĐIỆN DC

MÁY PHÁT ĐIỆN DC – Kích từ hỗn hợp

 Chế độ máy phát điện _

Nguyên lý hoạt động Động cơ điện một chiều

Máy điện DC kích từ độc lập

Máy điện DC kích từ độc lập

Động cơ DC kích từ độc lập

Môn Cơ sở kỹ thuật điện: Chương Máy điện một chiều