BALANGKAS NG PAGSUSURI A.

Uring Pampanitikan

* Ang balangkas o outline sa salitang Ingles ay ang B. Istilo ng Paglalahad

kalipunan ng mga salita at pangungusap na nagtataglay
ng pagkakasunod-sunod ng mahahalagang bahagi ng
isang sulatin.
* Ang pagsusuri ay tumutukoy sa masusing pag-aanalisa
at pag-aaral upang mabigyan ng matibay na
impormasyon at solusyon ang suliraning kinakaharapan.
Mga Hakbang:
A.Pagtingin muna sa pamagat
C. Mga Tayutay
Mga Bisang Taglay ng Isang maikling Kuwento
Bisang Pangkaisipan
 Ito ang unang dapat taglayin ng isang akda.
Katangian itong taglay na nagbubunsod sa
mambabasa na mag-isip upang yumaman at
umunlad ang kanyang diwa o isipan.

B.Pagbasa sa paunang salita (Introduksiyon) ng may-  Tungkol ito sa pagbabago sa kaisipan dahil sa
akda sa aklat natutuhan sa mga pangyayaring naganap sa
binasa.
c. Pagbasa sa simula at lagom sa kabanata
Bisang Pandamdamin
D. Pahaphay na pagbasa
 tumutukoy sa pagbabagong naganap o
BALANGKAS NG PAGSUSURI masasabi nating naging epekto sa iyong
damdamin at emosyon matapos basahin ang
Balangkas A
isang partikular na akda.
I. Pamagat ng Akda:
 tumutukoy ito sa naging epekto o pagbabagong
II. May-Akda: naganap sa iyong damdamin matapos mabasa
ang akda.
III. Mga Tauhan: (Bigyang Paglalarawan)
 tungkol ito sa pagbabago sa isang kaisipan
IV. Buod o Lagom ng Katha: dahilan sa natutunan sa mga pangyayaring
naganap sa binasa.
V. Pagsusuri
Bisang Pangkaasalan o Pangkaugalian
A. Panahong Kinabibilangan:
 tungkol naman ito sa pagbabago sa isang
B. Sariliing Puna:
kaisipan dahilan sa natutunan sa mga
C. Values o Gintong Kaisipan pangyayaring naganap sa binasa.

VI. Mga Mungkahi Mga Pagdulog sa Panitikan

Balangkas B ayon kay Prop. Nenita Papa Moralistiko

I. Pamagat ng Katha at May-akda: • sinusuri o tumatalakay sa pagpapahalagang

ginamit
II. Sanggunian o aklat na
• pinahahalagahan ang moralidad, disiplina at
Pinagkuhanan kaayusang nakapaloob sa
III. Buod: Sosyolohikal
IV. Pagsusuri
 • mahihinuha ang kalagayang panlipunan nang
panahong kinatha ang panitikan
SIKOLOHIKAL
• makikita ang takbo ng isip ng may katha
• antas ng buhay, paninindigan, pinaniniwalaan,
pinahahalaganahan at mga tumatakbo sa isipan
at kamalayan ng may-akda.
FORMALISMO
• Pinagtutuunan ng pansin sa ang mga istruktura
o pagkabuo
• kabisaan ng pagkakagamit ng matatalinghagang
pahayag (sukat, tugma, kaisahan ng mga bahagi,
teknik ng pagkakabuo ng akda
IMAHISMO
• Umusbong noong 1900
• Nagpapatalas sa pandama ng mga mambabasa
• larawang-diwa o imahe sa ikagaganda ng akda
• mga salitang kapag binanggit sa akda ay nag-
iiwan ng malinaw at tiyak na larawan sa isipan
ng mambabasa
HUMANISMO
• “Ang tao ang sentro ng daigdig.”
• Binibigyang-pansin ang kakayahan o katangian
ng tao sa maraming bagay
MARXISMO
• Pinakikita ang pagtutunggalian o paglalaban ng
dalawang magkasalungat na puwersa
• malakas at mahina
• mayaman at mahirap
• Kapangyarihan at naaapi
FEMINISMO
• maaring tingnan ang imahen,
pagpapakalarawan, posisyon at gawain ng mga
babae sa loob ng akda at maaring ilantad din
ang mga de kahong mga imahen ng mga babae
sa akda
• layon nitong labanan ang anumang
diskriminasyon, exploitation, at operasyon sa
kababaihan
• Lualhati Bautista, Genoveva Edroza Matute,
Elynia Ruth S. Mabanglo
EKSISTENSIYALISMO
• Binibigyan-diin ang bahagi ng akda na
nagpapakita ng mga paniniwala, kilos at gawi ng
tauhan
• Ang tao ay may malayang pagpapasya para sa
kaniyang sarili upang mapalutang ang pagiging
indibidwal nito at sa gayon ay hindi maikahon sa
lipunan
KLASISISMO
• Pinahahalagahan ang katwiran at pagsusuri
• Layon ay katotohanan, kabutihan at
kagandahan
• Malinaw, marangal, payak, matimpi, obhetibo,
magkakasunud-sunod at may hangganan
ROMANTISISMO
• Binibigyang-halaga ang indibidwalismo,
rebolusyon, imahinasyon at likas
• Pagtakas mula sa realidad o katotohanan
• nagpapakita ng pagmamahal ng tao sa kanyang
kapwa, bayan at iba pa
• mga sanaysay na nagpapahayag ng mga
kaisipan sa pamamaraang di tuwiran, maaring di
kapani-paniwala o sa paraang nakakatawa
ngunit kung ito'y titignan ng mabuti ay makikita
nating may iba itong kahulugan at kaisipan
REALISMO
• Ang katotohanan ang binibigyang-diin at may
layuning ilahad ang tunay na buhay
 • pinapaksa ang kalagayan na nangyayari sa
lipunan tulad ng kurapsyon, katiwalian,
kahirapan at diskriminasyon
• Madalas din itong naka pokus sa lipunan at
gobyerno
Mga Lalawigan na Bumubuo sa Rehiyon 1
• Binubuo ng apat na lalawigan, ang Pangasinan,
La Union, Ilocos Norte at Ilocos Sur.
• San Fernando City (La Union) ang panrehiyong
sentro.
• Binubuo ng Ilokano- 66%, Pangasinense – 27%
at Tagalog-3%
Ang mga iloko
• Ang Iloko (o Iluko, Iloco, puwede ring Ilokano o
Ilocano) ay isa sa mga pangunahing wika ng
Pilipinas.
• Ito ang wikang gamit (lingua franca) ng halos
kabuaan ng Hilagang Luzon lalo na sa Rehiyon
ng Ilocos, sa Lambak ng Cagayan at sa
maraming bahagi ng Abra at Pangasinan.
Marami ring mga nagsasalita ng Iloko sa Nueva
Ecija, Tarlac, Mindoro at sa ilang lalawigan
saMindanao
• Tinatayang may mahigit 8 milyong gumagamit
ng wikang Iloko sa Pilipinas.
• Maraming bahagi ng mundo, kung saan nadako
at namamalagi ang mga Ilokano, ang
katatagpuan din ng malaking bahagdan ng mga
nagsasalita ng Iloko katulad sa mga estado ng
Hawaii at California sa America.
Maikling kasaysayan ng pantikan ng Iloilo
 Ang katawagang Ilocano/Ilokano ay galing sa i-,
"from o mula", at looc, "cove or bay", ibig
sabihin "people of the bay o tao mula sa
dagat."
 Itinuturing din nila minsan na sila’y SAMTOY
ibig sabihin, "our language here".
Bago dumating ang mga mananakop (Pre-colonial)
– Ang panitikang Iloko ay binubuo ng mga:
 awiting bayan,
 bugtong (burburtia), kawikaan,
 paghihinagpis o lamentations o dung-aw, at
 epiko
 Ang mga sinaunang makatang Ilokano ay
nagpahayag sa pamamagitan ng mga awiting
bayan at awitin tungkol sa pakikidigma.
Arte de la Lengua Iloca
 Makikita ang pag-aaral sa panitikang Iloko sa
Gramatica Ilokana na inilathala noong 1895,
base sa Arte de la Lengua Iloca, ni Lopez na
inilathala naman noong 1627.
Ang Panitikan ng mga Ilokano
• Ang Panitikan ng mga Ilokano ay isa sa mga
pinakaaktibong panitikan sa Panitikan ng
Pilipinas, sunod sa Tagalog at Panitikang Pilipino
sa Ingles.
Dalawang sistema ng panitikang Iloko
1. The "Spanish" system
2. The "Tagalog" system.
Ang Panitikan ng mga Ilokano
KURDITA
• Ang tawag sa kanilang panitikan.
• KURDIT-‘’sumulat’’
DOCTRINA CHRISTIANA
• Isinulat ni Cardinal Berllarmine na isinalin ni P.
Francisco Lopez.
• Ito ang kauna-unahang libro ng mga ilokano.
• Naglalaman ito tungkol sa unang tulang iloko at
mga bahagi na naisulat ng mga katutubong
script.
 URI NG PANITIKANG ILOKO
Uri ng panitikang Iloko ayon kay Leopoldo Y. Yabes ay
ang mga sumusunod:
l. Mga simusimula
A. Kantahing bayan
B. Salaysaying bayan
C. Karunungang bayan
A. Kantahing bayan
1. Pinagbiag
- ito ay awiting nagpapahayag ng kuwento ng
bayani. Nahahati sa dalawang uri: ang awiting
nagpapahayag ng kaisipan at saloobin.
2. Dallot
- Awit sa mga kasalan,binyag at ibang pang
pagtitipon na sinasaliwan ng sayaw at
pagbibigay ng payo sa bagong kasal.
- Isang uri ng pagtatalo ng lalaki at babae sa
saliw ng tulali.
3. Badeng
- isang awit pag-ibig na ginagamit ng mga
kalalakihang nanghaharana.
- Halimbawa: Manang biday
Pamulinawe Naraniaga bulan
4. Dung-aw
- Awit para sa mga patay
- Halimbawa: As-asug daguiti kararrua, Agtig-ab
ti lubong
5. Dasal na patungkol sa mangmangkik
- Ang mga mangmangkik ay espiritu sa kagubatan
na dinadasalan upang hindi sila magalit.
A. Kantahing bayan- Awit sa
pagtatanim,paggapas, pangingisda, at bago
tumungo sa digmaan.
B. SALAYSAYING BAYAN
1. ALAMAT
- Ang alamat ng bigas
- Alamat ng pinaupong bangkay
- Bakit umakyat sa damo ang mga suso? Ni Jose
E. Tomeldan ng Binalonan, Pangasinan
- Ang kauna-unahang unggoy ni Sotero Albano ng
Dingras, Ilocos Norte
2. KUWENTONG BAYAN
3. EPIKO, Halimbawa:Biag ni lam-ang ni Pedro
Bukaneg
BIAG NI LAM-ANG
- Ang Biag ni Lam-ang o buhay ni Lam-ang ay
tanging etnoepiko sa Pilipinas na may
oryentasyong Kristiyano.
- -Ang epiko ay may anim na natatanging
episodyo o bahagi.
• Una ang pagkapanganak kay Lam-ang na sa
edad na siyam na buwan ay natuto nang
magsalita at hinahanap ang ama.
• Sa ikalawang episodyo, hahayo si Lam-ang sa
labanan upang hanapin ang ama na pinaslang sa
kabundukan.++
• Sa ikatlo, huhugasan ng sandaang kadalagahan
ang kanyang malago at mahabang buhok bilang
pagpupugay sa kanyang kabayanihan.
• Sa ikaapat, hahayo naman siya upang ligawan
ang minumutyang si Ines Cannoyan na kanyang
mapapangasawa.
• Ang sumusunod na sipi ay pagsasalaysay ng
paghayo ni Lam-ang upang ligawan ang mailap
na dalagang si Ines Cannoyan.
c.Karunungang Bayan
1.BURBURTIA O BURTIA
Ito ang katumbas ng bugtong ng tagalog kung saan
sinusukat nito ang kaisipan ng mga ilokano.
2. PAGSASAO
Salawikain sa tagalog,may aral at bibigkas ng patula
Halimbawa:
1. ti adda siniglot na isu ti adda bukraen na
2. ti usto nga napanglaw ket ti tao nga awan
ammo iti napintas nga adal.
3. ARASAAS
Katumbas ito ng bulong sa tagalog.
Halimbawa: Sarita - Ang tawag ng mga ilokano sa kanilang maikling
kuwento.
1. Umaykan , dika agbatbati
Halimbawa:
2. Puwera dildilaw
1.Ti langit iti innamnamatayo (ang langit ang pag-asa)
3. Kaasiam apo
2. Pinakadagdag ng pulyento na biag ni aida
4. Dayo dayo, bari bari apo
VI. NOBELA
II. MGA AKDANG UKOL SA PANANAMPALATAYA AT
KAGANDAHANG ASAL 1. Matilde de sipangan (1872) ni P. Rufino
Redondo
1. Doctrina christiana ni Cardinal Bellarmine na
isinalin ni P. Francisco(1621) • Kauna-unahang nobela na nailibag.

2. Pasion de nuetra senora jesuchristo(1621) ni • Umani ang akda ng gintong medalya noong
P.Antonio Mejia 1892

3. Vida de san Barlaan y Josaphat(1700) ni P.
Agustin Mejia
4. Sermones morales at escudos del christiana ni P.
Jacinto Guerrero at P. Guellirmo Sebastian.
2. Biag ti meysa a lakay wenno nakaam-ames a bales
• Sinulat ni Mariano Gaerlan na ang nobelang
yaman ng interpretasyon sa buhay at
kaugalian ng rehiyong iloko.

5. Novena de nuestra de caridad que se venera en la
eglesia del pueblo de bantay P. Juan Bautista
Arenos
III. MGA AKDANG UKOL SA WIKANG ILOKO
1. Arte de le legua iloca(1627) ni P. Francisco
Lopez
2. Vocabulario de la lengua iloco ,isinulat ni P.
Lopez at inayos ng 1800 at muling inayos ni P.
Andres Carro.
ANG ILAN SA MGA KILALANG NOBELANG ILUKO
1. Apay a pinatay da ni naw Simon ni Leon
Pechay(1935)
2. Puso iti ina ni Leon Pechay(1936)
3. Mining wenno ayat ti carrua(1914) ni marcelino
p. crisologo,
4. Uray narigat no paguimbagan (1911) ni Facundo
madriaga

3. Gramatica hispano- ilocana at diccionario 5. Nasamit ken narukos nga sabong daguiti
hispano(1900) dardaradepdep ti agbaniaga (1921)ni marcos
milton
4. Etudios de las antigua alfabitos Filipino
6. Sabsabong ken lullua(1930) ni r. repicio
IV.ANG PANULAANG ILOKANO
ANG ILAN SA NOBELANG NAILIMBAG NANG
1. Pedro bukaneg MAITATAG ANG PAHAYAGANG BANNAWAG

2. Leona florentino 1. Ti maingel ti kabambantayan(ang bayani ng

kagubatan) ni arsenio t. ramel.
3. Justo claudio y fojas
2. Puris iti barukong(tinik sa dibdib)ni constante c.
V. MAIKLING KUWENTO casabaris.
 3. Daguiti mariing iti parbangon ni constante c. q. Godofredo Reyes,
Casabaris
r. Herman Tabin At Lorenzo Tabin.
4. Ta di da ammo ti aramidda ni marcelino a.
Foronda B. Wikang Filipino

5. Nasudi nga panagayat ni marcelino foronda • Herminio Beltran,

6. Ramut iti ganggamet ni marcelino foronda • Andres Cristobal Cruz At

VII. DULA • Paul Dumol.

NENA CRISOLOGO C. Wikang English:

Ang masasabing pinakadakilang pangalan sa larangan • Carlos Angeles,

ng dulaang Ilokano. Ang kanyang akdang codigo • Francisco Arcellana,
municipal at takneng a panangsalisal ang sinasabing
kaniyang obra maestra. • Manuel Arguila,

MGA MANUNULAT NG REHIYON 1 • Carlos Bulosan,

1. Mga manunulat ayon sa wikang gamit sa • Albert Casuga,

panunulat.
• Tita Ayala Alcambra,
a. Wikang Iloilo
• Juan C. Laya,
b. Aurilio Agcaoili,
• Salvador Lopez,
c. Hermones Belen
• Severino Montano,
d. Jose Bragado,
• Donel Pacis,
e. Dionisio Bulong,
• F. Sioni Jose At
f. Honor Blanco-Cabie,
• Carlos Romulo.
g. Jeremias Calixto,
Pedro bukaneg
h. Constante C. Casabar,
Ang kinikilalang ama ng panitikang iloko at
i. Reynaldo Duque, ipinapapalagay na siyang Francisco Balagtas ng Iloko,
walang gaanong tala kay bukaneg.
j. Juan S.P.
PANTIKAN NG CORDILLERA ADMINISTRATIVE REGION
k. Hidalgo Jr.,
Patungkol sa lalawigan ng CAR..
l. Alejandro Hufana,
 Ang bulubundukin ng Cordillera ay matatagpuan
m. Gregorio Laconsay, sa Hilagang luzon.
n. Benjamin Pascual,  Ang CAR ay binubuo ng SS: Abra,
o. Marcelino Crisologo Pena, Apayao,Benuet, Ifugao, Kalinga, at Mountain
Province.
p. Leon Pichay,
  Ang pangalang “Cordillera” ay galing sa salitang
Español na cuerda na may kahulugang
“tanikala.”Malimit na binabansagan ang mga
ito na Igorot, na bansag lamang ng mga
dayuhan
 Kaakibat nito ang pagkilala sa kanila bilang
sanggano at walang pinagaralan. Sa ganitong
kadahilanan ay hindi matanggap ng mga tao sa
Kordilyera ang bansag sa kanila bilang mga
Igorot.
 Ang mga Bontok, Ibaloy, Ifugao, Isneg, Kalinga,
Kankanay at Tinguian and mga katutubong
nakatira sa Kordilyera.
 Pinuno ng Ibaloi
Ang Panitikang Cordillera ay panitikan na nasa pasalita.
Ito ay maaring mahati sa dalawang uri ang pangritawal
o di-pangritwal.
 Ang mga pangritwal na panitikan ay ang mga
awit at epiko. Ang mga ito ay maaari lamang
gamitin sa ritwal at sagradong kaparaanan
lamang.
 Sa kabilang banda, ang mga di-pangritwal na
panitikan naman ay kinabibilangan ng mga may
pormang sekular na maaaring gamitin sa
maraming iba’t ibang okasyon gaya ng mga
pagdiriwang, gawaing panlibang at
pagpapadama ng mga saloobin.
 Ang Panitikang Kordilyera ay matatalakay
pormang: epiko, tula, awit, mito, alamat,
kuwentong bayan, salawikain at bugtong.
Epiko
 Karamihan ng mga epikong tradisyon ng bansa
ay naglaho na ngunit sa Kordilyera ay may
makikita na lamang ng kaunting epiko na
naitago at naisulat na, ang Hudhud at Alim ng
Ipugaw, Ullalim, Gasumbi at Dangdang-ay ng
Kalinga, Bindian ng Ibaloy at Kanag
Kababagowan ng Tinguian.
HUDHUD NI ALIGUYON
- SA HUDHUD AY MAIPAGMAMALAKI SA ALIGUYON.
ULLALIM - Ang mas sikat na ullalim naman ng mga taga-
Timog Kalinga ay mga mahahabang awit na kinankanta
ng mga lalaki o ng mga babae na kaiba sa hudhud na
kinakanta lamang ng mga babae.
GASUMBI - Sa Hilagang bahagi naman ng Kalinga ay
mayroon ding epiko, ang gasumbi. Ang DANGDANG-AY
ng Kanlurang Kalinga na may tauhan na ang pangalan ay
Magliya or Gono.
ALIM • Ang mga Ipugaw ay mayroon pang isang klase
ng epiko, ang alim.
• Ang alim ay kalimitang ginagamit sa mga ritwal na
gawain lamang.
PANINIWALA NG CAR..
Cañao
- Isang ritwal nanagpaparangal sa espiritu ng kanilang
mga ninuno
Mga Uri ng Cañao
1.Kape- isinasagawa kung may bagong bahay na tayo o
pagkalibing sa yumaong kamag-anak.
2. Kayed- isinasagawa upang mapanatili ang pagiging
puno sa barangay.
3. Sabeng- isinasagawa ng bagong mag-asawa
kadalasan ay mayaman ang nakagagawa nito.
4. Pechit- pinakamataas na uri ng canao. Tumatagal ng
tatlo hanggang apat na araw.
2 uri ng Cañao:
 Simple- pagkatay ng baboy, tapoy, pagluto ng
kamote,gabi at bigas
 malaking cañao- pagkatay ng baboy, kalabaw,
baka at kabayo.
Panitikan ng Rehiyon III Gitnang Luzon
MGA LALAWIGAN- Pampanga, tarlac, zambales,
Binansagang Rice Bowl of the Philippines, aurora,
bataan, bulacan, nueva ecija.
ETNOLINGGWISTIKO
• TAGALOG
• ILOKANO
• KAPAMPANGAN
• PANGASINENSE
KALIGIRANG PANGKASAYSAYAN
1. aurora - Ipinangalan ang lalawigan sa asawa ni
Pangulong Manuel L. Quezon na si Ma. Aurora Aragon.
2. bataan- Ayon sa mga halos nagkakaparehong kwento
nina Victor de Leon, Mauricio Q. Pizarro at Rev. Fr.
Wilfredo C. Na “Bataan” ang Bataan
3. bulacan- Galing sa salitang “bulak” na sa salitang
Ingles ay “cotton”. Si Father Augustin de Alburquerque
ang unang ministro ng Bulacan at nagpatatag nito
4. nueva ecija - Nagmula ang panglan ng lalawigan ng
nueva Ecija sa matandang lungsod ngEcija saSeville ,
Spain.
5. Pampanga- Ang pangalan ng Pampanga ay nagmula
sa mga taong unang nanirahan sa tabi ng pampang o
tabi ng ilog.
6. tarlac- Nanggaling ang pangalan ng lalawigan sa isang
uri ng talahib na damo o “malatarlac”.
7. zambales- Ang pangalan ng lalawigan ay nagmula sa
pinakaunang mga naninirahan, ang mga Zambals, na
natagpuan ng mga Espanyol na sumasamba sa mga
espiritu na tinatawag na Anitos. Tinukoy sila bilang
Sambali”, mula sa salitang Malay na samba, na
nangangahulugan “sasamba.”
• Pangingisda, pagsasaka, pagmimina,
pagtotroso, at paggawa ng asukal at produktong
yari sa rattan. Idagdag pa ang paggawa ng parol
na may pandaigdigang kalidad
• Kilala rin ang lugar sa mga pangunahing
produkto katulad ng bigas, mais, isda, kawayan
at mga mineral tulad ng ginto, tanso, platinum,
at iba pa.
• Ang Rehiyon 3 ay tahanan din ng mga dakilang
Pilipino-bayani, manunulat, pangulo, iskolar
artista at marami pang iba.
Panitikan ng Kapampangan
Basulto- Ito ay naglalaman ng mga matatalinhagang
salita na pankaraniwang ginagamit sa pag pastol ng mga
hayop.
Goso - Tumutungkol sa moralistikong aspekto ng
kanilang kalingan
Pamuri- Nag –ugat sa salitang “puri” at inihahanay sa
isang uri ng awit ng pag – ibig ng mga kapampangan
Pang-obra - Nagpapakita ng mga pagpapahalaga sa mga
gawin ng mga Kapampangan. Awit sa pagtatrabaho.
Paninta- awit bilang pagpaparangal ng mga
kapampangan sa isang hayop, lura, bagay, o tao na
kanilang labis na pinapahalagahan. Ipinalagay din itogng
isang awit sa pag – ibig
Sapataya - awiting nag – uugnay sa mga kapampangan
sa kanilang paniniwalang politikal.
Diparan- naglalaman ng mga salawikain at kasabihan ng
mga kapampangan. Ang kanilang paksa ay hango sa
katotohanan ng kanilang naranasan sa buhay.
Karagatan – inihahayag sa paraang patula ang pag
sasadula ng kanilang karagatan. Ito ay nag – ugat sa
isang kasaysayan ng isang prinsesa na sadyang naghulog
ng singsing sa dagat upang makasal sa katipang mahirap
na manisid ng perlas
Duplo- ito’y nilalaro sa lamayan ng mga patay kung saan
nagpapaligsahan ang mga kalahok sa laro ng kanilang
husay sa pag tula..
Mga Akdang Panrelihiyon
Pasyon- ito rin ang mga pasyon ng mga tagalog at
tungkol sa buhay at pagpapasakit ng Panginoonh
Jesucristo.
Kumidya –hango ito sa comedia ng mga Kastila na ukol
sa pag – iibibigan at pakikipag sapalaran ng mga
prinsepe at prinsesang Kristyano at Moro. Tinatawag
itong moro – moro, komedya o arakyo sa Tagalog..
Kuriro –ito ay hango sa corrido ng mga kastila. Tanyag
sa kurirong Kapampangan ang “Prinsepe Pantinople Ila
Ning Prinsesa Adriana” ni Cornelio A. Pabalan

Zarsuela – agaga ito sa zarxuela ng Kastila, na isang

dulang bukod sa mga diyalogo ay maraming awitan.
Itinuturing na ginintuang panahon ng dulang
Kapampangan ang pagsulat ng mga zarzuela. Narito ang
ilang manunulat ng zarzuela sa Kapampanga:

 Aurelio Tolentino (1862- 1904) - ”Sinukuan” ,

“Filipinas atEspaña” at “Lua ning Balen” .
 Mariano Proceso Pabalan Byron (1862 - 1904) -
” Ing Managpi” , “Ing Bakulud Kanitang Apat
Ya Ing Junio” , “Dito Pa Eh” , “Adwa Tata” ,
“Atlu Bagat” , at “Ing Magparigal – digal” .
 Juan Crisostomo Soto (1867 – 1918)- ”Alang
Dios” .
 Felix Galaura (1866 – 1919)- ”Ing Kabiguan” .