poleca
Dodatek dla prenumeratorów
Przestępstwa środowiskowe podmiotów
zbiorowych pod lupą prokuratury
Spółki, fundacje, spółdzielnie, organizacje pozarządowe i wiele innych firm muszą się mieć
aktualności
na baczności. Prokuratura chce bowiem wykorzystać przepisy w sprawie ich odpowiedzialności za szkody
wyrządzone naturze. A wystarczy jej już samo podejrzenie popełnienia takiego czynu
Urszula Piątkowska-Banach
adwokat z Kancelarii
Kopeć Zaborowski
Przepisy ustawy z 28 października 2002 r.
o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych
za czyny zabronione pod groźbą kary (t.j. Dz.U.
z 2023 r. poz. 659; dalej: ustawa o odpowie-
dzialności podmiotów zbiorowych), określa-
jące zasady odpowiedzialności tego rodzaju
podmiotów, obowiązują od przeszło dwóch
dekad. Jednak dotychczas praktyczne wyko-
rzystanie tych regulacji przez organy ścigania
było znikome, szczególnie jeśli chodzi o czy-
ny przeciwko środowisku. Już wkrótce ma się
to radykalnie zmienić. Prokuratura Krajowa
22 stycznia 2024 r. opublikowała bowiem ko-
munikat o zarządzeniu zastępcy prokurato-
ra generalnego Michała Ostrowskiego, zobo-
wiązującym prokuratorów regionalnych do
zwiększenia skuteczności działania prokura-
tur w zakresie stosowania przepisów wspo-
mnianej ustawy, zwłaszcza w przypadkach
czynów przeciwko środowisku. Prokurato-
rzy zostali formalnie zobowiązani do ściga-
nia podmiotów zbiorowych za czyny zabro-
nione we wszystkich sprawach, w których
kryteria tej odpowiedzialności zostały speł-
nione, ale w szczególności w sprawach doty-
czących przestępstw środowiskowych. Można
przypuszczać, że wyróżnienie tej konkretnej
kategorii przestępstw ma powód w uprosz-
czonej procedurze pociągnięcia podmiotu
zbiorowego do odpowiedzialności.
Krótsza ścieżka ścigania
Do sierpnia 2022 r. ściganie podmiotu zbio-
rowego na podstawie przepisów wspomnia-
nej ustawy wymagało w każdej sprawie tzw.
prejudykatu, czyli wcześniejszego potwier-
dzenia prawomocnym wyrokiem lub innym
orzeczeniem, że dany czyn został popełniony
przez osobę fizyczną. Przepisy ustawy z 22 lip-
ca 2022 r. o zmianie niektórych ustaw w celu
przeciwdziałania przestępczości środowi-
skowej (Dz.U. poz. 1726), które weszły w życie
1 września 2022 r., dokonały potężnego wyło-
mu w tej zasadzie, wprowadzając do ustawy
o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych
m.in. art. 4a. Zgodnie z nim, w przypadku po-
pełnienia przestępstwa przeciwko środowi-
sku, podmiot zbiorowy podlega odpowiedzial-
ności niezależnie od uprzedniego wydania
wyroku albo innego orzeczenia potwierdza-
jącego fakt popełnienia takiego czynu przez
osobę fizyczną, np. członka organów kierow-
niczych czy pracownika danego podmiotu.
Ryzyko postępowań znacząco wzrasta
A zatem, w sprawach dotyczących prze-
stępstw środowiskowych, prokurator może
wystąpić z wnioskiem o wszczęcie postępo-
wania przeciwko podmiotowi zbiorowemu
niezależnie od tego, czy popełnienie prze-
stępstwa zostało prawomocnie stwierdzone
w postępowaniu karnym lub karnoskarbo-
wym. W praktyce oznacza to, że rzeczywiste
ryzyko postępowania przeciwko podmio-
tom oddziałującym na środowisko aktuali-
zuje się znacznie szybciej niż w przypadku
pozostałych przestępstw – już od powzię-
cia przez organ informacji o podejrzeniu
popełnienia takiego przestępstwa.
Jakie więc konsekwencje czekają na pod-
mioty oddziałowujące na środowisko? Prak-
tyka pokazała, że zmiana przepisów nie była
wystarczająca do przełamania utrwalonej
27 lutego 2024 nr 41 (6206)
przez lata niechęci organów ścigania do po-
szukiwania odpowiedzialności podmiotów
zbiorowych i nie przyniosła spodziewanej
rewolucji w obszarze odpowiedzialności za
przestępstwa środowiskowe. Jednak ostat-
nie formalne zobowiązanie prokuratur do
efektywnego wykorzystywania przepisów
ustawy o odpowiedzialności podmiotów
zbiorowych stwarza realną szansę skutecz-
nego przełamania tej tendencji. Jak czytamy
w oficjalnym komunikacie zamieszczonym
na stronie Prokuratury Krajowej, nie tylko
zobowiązała ona podległe jednostki do zin-
tensyfikowania działań zmierzających do
pełnego wykorzystania możliwości, jakie
daje ustawa, ale zleciła również przegląd
spraw obejmujących czyny przeciwko śro-
dowisku pod kątem zastosowania omówio-
nego wyżej art. 4a ustawy o odpowiedzial-
ności podmiotów zbiorowych dotyczącego
przestępstw środowiskowych i skierowania
wniosków o stwierdzenie odpowiedzialności
podmiotów zbiorowych za czyny na szkodę
środowiska naturalnego. To oznacza istot-
ne i realne ryzyko skierowania wniosków
o wszczęcie postępowania przeciwko pod-
miotowi zbiorowemu we wszystkich po-
stępowaniach, w których wszczęte zostało
postępowanie karne o przestępstwo środo-
wiskowe – bez względu na jego stadium,
a więc także w sprawach, w których nie do-
szło nawet do przedstawienia zarzutów.
Dotkliwsze kary
Dotychczasowy brak praktycznego wyko-
rzystania przepisów ustawy o odpowiedzial-
ności podmiotów zbiorowych przez organy
ścigania przełożył się na brak powszechnej
świadomości ich istnienia i nieznajomość
przewidzianych w nich sankcji. Tymcza-
sem gra toczy się o wysoką stawkę. Zgod-
nie bowiem z art. 7a ustawy o odpowiedzial-
ności podmiotów zbiorowych, w przypadku
przypisania podmiotowi zbiorowemu odpo-
wiedzialności za przestępstwo środowisko-
we, sąd orzeka wobec niego karę pienięż-
ną w wysokości od 10 tys. zł do 5 mln zł.
Niezależnie od kary pieniężnej sąd może
orzec także m.in. przepadek przedmiotów
lub korzyści majątkowej pochodzącej choć-
by pośrednio z czynu zabronionego (art. 8),
a także dotkliwe zakazy, w tym np. zakaz
promocji lub reklamy, zakaz korzystania
z dotacji, subwencji i innych form wspar-
cia ze środków publicznych czy zakaz ubie-
gania się o zamówienia publiczne (art. 9).
I tu pojawia się pytanie: co może zrobić
przedsiębiorca, jeśli w związku z jego działal-
nością toczy się już postępowanie? W przypad-
ku, gdy w związku z działalnością podmiotu
zbiorowego toczy się już jakiekolwiek postę-
powanie karne w sprawie o czyn stanowiący
przestępstwo przeciwko środowisku, organy
reprezentujące podmiot powinny niezwłocz-
nie zlecić działania zmierzające do oceny ry-
zyka przypisania spółce odpowiedzialności na
gruncie przepisów ustawy o odpowiedzialno-
ści podmiotów zbiorowych i ustalenia okolicz-
ności umożliwiających wyłączenie lub zre-
dukowanie odpowiedzialności podmiotu za
przestępstwo środowiskowe poprzez wyka-
zanie należytej staranności i odpowiedniej
organizacji wewnętrznej podmiotu.
Odpowiedzialność podmiotu zbiorowe-
go na gruncie ustawy powstaje bowiem,
jeśli do popełnienia czynu zabronionego
doszło w następstwie:
■ co najmniej braku należytej staranności
w wyborze osoby działającej w imieniu
lub w interesie podmiotu (członka or-
gazetaprawna.pl
Ramka 1
Od czego zacząć? Lista kontrolna
Każda osoba zarządzająca podmiotem, którego działalność ma wpływ na środowisko,
powinna obecnie odpowiedzieć sobie na następujące pytania:
1. Czy są jej znane wszystkie regulacje prawne, które odnoszą się do prowadzonej działalno-
ści, w tym ustawy szczególne, takie jak np. prawo ochrony środowiska, ustawa o ochronie
przyrody, ustawa o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie, ustawa o krajo-
wym systemie ekozarządzania i audytu (EMAS), ustawa o odpadach, ustawa o substan-
cjach chemicznych i ich mieszaninach, ustawa o przewozie substancji niebezpiecznych?
2. Czy została opracowana strategia zapewnienia zgodności działalności z prawem?
3. Czy zostały przyjęte regulacje dotyczące ładu korporacyjnego: wewnętrzne zasady
jasnego i precyzyjnego podziału kompetencji i odpowiedzialności pomiędzy
poszczególne komórki organizacyjne lub pracowników?
4. Czy funkcjonuje system regulacji wewnętrznych – procedur, polityk, kodeksów
– pozwalających minimalizować ryzyko niezgodności?
5. Czy regulacje wewnętrzne są aktualne i uwzględniają zmiany przepisów i najnowsze
regulacje prawne oraz poglądy orzecznictwa?
6. Czy regulacje wewnętrzne zostały prawidłowo wdrożone, w szczególności poprzez
system szkoleń pracowników i wyznaczenie osób odpowiedzialnych za nadzór
nad ich przestrzeganiem?
7. Czy podmiot przeprowadza okresowe kontrole i audyty pozwalające na identyfikację
poziomu naruszeń przepisów prawa i regulacji wewnętrznych?
8. Czy podmiot zapewnia odpowiednie kanały umożliwiające poufne zgłaszanie
nieprawidłowości i ochronę sygnalistów?
9. Czy podmiot wdrożył procedury efektywnego reagowania na zgłoszenia i inne
incydenty wewnętrzne?
Jeśli którakolwiek z odpowiedzi na powyższe pytania jest negatywna lub budzi wątpliwo-
ści, to należy poważnie rozważyć skorzystanie ze wsparcia profesjonalnego podmiotu
oferującego usługi w zakresie compliance lub zatrudnienie specjalnego pracownika,
który zapewni działanie podmiotu w zgodzie z najlepszymi praktykami. ©℗
Ramka 2
Kogo to dotyczy
Zgodnie z art. 2 ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione
pod groźbą kary:
1. Podmiotem zbiorowym w rozumieniu ustawy jest osoba prawna oraz jednostka organiza-
cyjna niemająca osobowości prawnej, której odrębne przepisy przyznają zdolność prawną,
z wyłączeniem Skarbu Państwa, jednostek samorządu terytorialnego i ich związków.
2. Podmiotem zbiorowym w rozumieniu ustawy jest również spółka handlowa z udzia-
łem Skarbu Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub związku takich jednostek,
spółka kapitałowa w organizacji, podmiot w stanie likwidacji oraz przedsiębiorca
niebędący osobą fizyczną, a także zagraniczna jednostka organizacyjna. ©℗
ganu, innej osoby uprawnionej do re- ranności i prawidłowej organizacji podmiotu,
prezentowania i podejmowania decyzji, lecz także zidentyfikować luki w procesach
pracownika, podwykonawcy itd.), lub co wewnętrznych. To z kolei pozwoli na wpro-
najmniej braku należytego nadzoru nad wadzenie odpowiednich zmian pozwalających
tą osobą ze strony organu lub przedsta- na uszczelnienie systemu i zapobieżenie po-
wiciela podmiotu zbiorowego, dobnym sytuacjom w przyszłości.
■ organizacji działalności podmiotu zbioro- Realną ochronę firmy i kadry zarządza-
wego, która nie zapewniała uniknięcia po- jącej przed odpowiedzialnością zapewnia
pełnienia czynu zabronionego przez taką tylko skuteczny, prawidłowo i profesjonal-
osobę, podczas gdy mogło je zapewnić za- nie przygotowany oraz zaimplementowa-
chowanie należytej staranności, wymaga- ny system compliance. A w przypadku pod-
nej w danych okolicznościach, przez organ miotów oddziałujących na środowisko to
lub przedstawiciela podmiotu zbiorowego. przede wszystkim tzw. green compliance,
Podstawowym działaniem zarówno w przy- czyli wdrożenie procedur zarządzania ry-
padku, gdy wobec przedsiębiorcy toczy się zykiem środowiskowym i sytuacjami awa-
już postępowanie karne, jak i w przypadku ryjnymi w obszarze ochrony środowiska.
otrzymania sygnału o jakiejkolwiek niepra- Oznacza to konieczność nie tylko zapro-
widłowości, która takie postępowanie może jektowania systemu wewnętrznych regu-
potencjalnie spowodować, będzie przepro- lacji i procedur, określających zasady orga-
wadzenie wewnętrznego postępowania wy- nizacji podmiotu, zakres odpowiedzialności
jaśniającego. Takie działanie, choć niewątpli- organów, komórek organizacyjnych i osób
wie generuje dodatkowe koszty (ze względu działających w imieniu podmiotu czy za-
na zaangażowanie czasu pracy pracowników sad postępowania na wypadek czynu za-
czy zatrudnienie profesjonalnego podmiotu bronionego, lecz także jego skutecznego
zewnętrznego), będzie stanowiło wartościową wdrożenia poprzez system szkoleń, wy-
inwestycję. Pozwoli bowiem – po odebraniu znaczenie osób nadzorujących przestrze-
oświadczeń świadków, analizie dokumentacji ganie wprowadzonych regulacji, wdrożenie
wewnętrznej i zbadaniu dostępnej korespon- kanału zgłoszeń dla sygnalistów i określe-
dencji pomiędzy pracownikami – nie tylko nie zasad skutecznego reagowania na in-
zgromadzić materiał dowodowy pozwalają- cydenty wewnętrzne, w szczególności ma-
cy na wykazanie dochowania należytej sta- jące wpływ na środowisko. ©℗
C2
Ostatnie tygodnie na złożenie pierwszych sprawozdań
aktualności
o wyrobach plastikowych
Do 15 marca przedsiębiorcy wykorzystujący takie produkty jednorazowego użytku mają czas,
by złożyć rozliczenia za 2023 rok, w których wskażą liczbę wspomnianych pojemników
wprowadzonych do obrotu i wydanych konsumentom
dr Bartosz Draniewicz
radca prawny
Od 1 stycznia 2024 r. przedsiębiorcy pro-
wadzący działalność w handlu i gastrono-
mii, a także za pośrednictwem automatów
sprzedających produkty, są zobowiązani
do pobierania opłaty za pojemniki i kubki
jednorazowego użytku z tworzyw sztucz-
nych (dalej: opłata konsumencka), w które
jest pakowana żywność i napoje. Ten wy-
móg wynika z art. 3b i załącznika nr 6 do
ustawy o obowiązkach przedsiębiorców
w zakresie gospodarowania niektórymi
odpadami oraz o opłacie produktowej (da-
lej: u.o.p.). Przy czym pierwsze rozlicze-
nie z opłat za rok 2024 nastąpi w 2025 r.
Warto przy tym pamiętać, że od 1 stycznia
br. rozpoczął się także pierwszy okres rozli-
czeniowy związany z ponoszeniem corocz-
nej opłaty na pokrycie kosztów zagospoda-
rowania odpadów z produktów z tworzyw
sztucznych typu: pojemniki na żywność, po-
jemniki na napoje do 3 l, lekkie torby na za-
kupy wykonane z tworzyw sztucznych, czyli
tzw. zrywki, nawilżane chusteczki, balony
czy też wyroby tytoniowe z filtrami zawie-
rającymi tworzywa sztuczne i filtry zawie-
rające tworzywa sztuczne sprzedawane do
używania łącznie z wyrobami tytoniowymi
(art. 3k i załącznik nr 9 do u.o.p.).
Nowe regulacje
Przypomnijmy, że 14 kwietnia 2023 r. zo-
stała uchwalona ustawa o zmianie ustawy
o obowiązkach przedsiębiorców w zakre-
sie gospodarowania niektórymi odpadami
oraz o opłacie produktowej oraz niektó-
rych innych ustaw (dalej: ustawa noweli-
zująca), która transponowała do polskiego
prawa przepisy dyrektywy Parlamentu Eu-
ropejskiego i Rady (UE) 2019/904 z 5 czerw-
ca 2019 r. w sprawie zmniejszenia wpływu
niektórych produktów z tworzyw sztucz-
nych na środowisko. Ustawa nowelizująca
wprowadziła zmiany m.in. w ustawie o obo-
wiązkach przedsiębiorców oraz w ustawie
o odpadach (dalej: u.o.). W pierwszym ak-
cie prawnym zostały uregulowane zagad-
nienia związane z pobieraniem opłat od
konsumentów oraz nałożeniem corocz-
nej opłaty na przedsiębiorców na pokry-
cie kosztów zagospodarowania wyrobów
z plastiku. W drugim ‒ obowiązki doty-
czące składania sprawozdań.
Istotne są również przepisy przejściowe
zawarte w ustawie nowelizującej. Zgodnie
z jej art. 14 ust. 1 i 2 sprawozdanie składa-
ne przez przedsiębiorców nie obejmuje in-
formacji zarówno o należnej opłacie kon-
sumenckiej za 2023 r., jak i opłacie rocznej
obciążającej przedsiębiorców na poczet po-
krycia kosztów zagospodarowania odpa-
dów powstających z produktów z tworzyw
sztucznych. Sprawozdania za ubiegły rok
nie obejmują również publicznych kampa-
nii edukacyjnych (art. 14 ust. 1 pkt 3 ustawy
nowelizującej). Są one składane za okres od
dnia wejścia w życie ustawy nowelizującej,
czyli 24 maja 2023 r., do 31 grudnia 2023 r.
Ewidencja
Zgodnie z art. 3h ust. 1 u.o.p. przedsię-
biorcy wprowadzający do obrotu jednora-
zowe plastikowe produkty są obowiąza-
ni do prowadzenia w postaci papierowej
albo elektronicznej ewidencji liczby na-
bytych i wydanych użytkownikom końco-
wym w danym roku kalendarzowym pro-
duktów jednorazowego użytku z tworzyw
sztucznych (wymienionych w załączniku
nr 6 do u.o.p.) będących opakowaniami. Ar-
tykuł 3h ust. 2 u.o.p. stanowi, że przedsię-
biorca prowadzący więcej niż jedną jednost-
kę handlu detalicznego, jednostkę handlu
hurtowego lub jednostkę gastronomiczną
prowadzi ewidencję oddzielnie dla poszcze-
gólnych jednostek. Przez pięć lat musi prze-
chowywać informacje wynikające z ewi-
dencji. Okres ten liczy się od końca roku
kalendarzowego, którego informacje do-
tyczą (art. 3h ust. 4 u.o.p.).
Nieprowadzenie ewidencji stanowi delikt
administracyjny przewidziany w art. 40a
pkt 4 u.o.p., przy czym nieprowadzenie od-
dzielnie ewidencji dla każdej jednostki han-
dlu detalicznego, jednostki handlu hurtowe-
go lub jednostki gastronomicznej stanowi
odrębne naruszenie (art. 40a pkt 5 u.o.p.).
Grozi za to kara administracyjna od 500 zł
do 20 000 zł (art. 40b ust. 1 pkt 1 u.o.p.).
Administracyjnej karze pieniężnej w tej sa-
mej wysokości podlega również nieprzecho-
wywanie informacji zawartych w ewidencji
przez pięć lat, licząc od końca roku kalen-
darzowego, którego te informacje dotyczą.
Zgodnie z art. 3o ust. 1 u.o.p. przedsię-
biorca wprowadzający do obrotu produkty
jednorazowego użytku z tworzyw sztucz-
nych wymienione w załączniku nr 9 do u.o-
.p., np. pojemniki na żywność oraz kubki
na napoje, prowadzi w postaci papierowej
albo elektronicznej ewidencję produktów
wprowadzonych do obrotu w danym roku
kalendarzowym zawierającą w zależności
od rodzaju tych produktów odpowiednio
ich masę albo liczbę. Ewidencja ta ma być
prowadzona zgodnie z formatem danych
określonym w decyzji wykonawczej Komisji
(UE) 2022/162 z 4 lutego 2022 r. ustanawia-
jącej zasady stosowania dyrektywy Parla-
mentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/904
W tym przypadku przedsiębiorca również
ma obowiązek przechowywania wspomnia-
nych informacji zawartych w ewidencji
przez pięć lat, licząc od końca roku kalen-
darzowego, którego informacje dotyczą.
Uchylenie się od powyższego obowiąz-
ku stanowi odrębne naruszenie, na co
wskazuje art. 40a pkt 10 u.o.p. W tym
przypadku kara administracyjna wyno-
si od 10 000 zł do 100 000 zł.
Szczegółowe dane
Ewidencje, o których mowa wyżej, po-
winny zawierać odpowiednio (w zależ-
ności od kategorii przedsiębiorców) m.in.
informacje o:
■ masie i liczbie wprowadzonych do obrotu
w danym roku kalendarzowym produk-
tów jednorazowego użytku z tworzyw
sztucznych (wymienionych w załączniku
nr 6 do u.o.p.) będących opakowaniami
oraz wymienionych w pkt 1 i 4 w sekcji
I załącznika nr 9 do u.o.p.,
■ ilości nabytych oraz wydanych w da-
nym roku kalendarzowym produk-
tów jednorazowego użytku z tworzyw
sztucznych wymienionych w załączni-
ku nr 6 do u.o.p. będących opakowania-
mi przez przedsiębiorców zobowiąza-
nych do poboru opłaty za te produkty,
o których mowa w art. 3b ust. 1 i 2 u.o.p.,
■ ilości produktów wprowadzonych do
obrotu przez przedsiębiorców zobowią-
zanych do uiszczania opłaty na pokrycie
kosztów zagospodarowania odpadów
powstałych z produktów jednorazowe-
go użytku z tworzyw sztucznych.
Jak już wspomniano, sprawozdanie za
2023 r. należy złożyć najpóźniej do 15 mar-
ca 2024 r. Dokonuje się tego za pośred-
nictwem indywidualnego konta w Ba-
zie danych o produktach i opakowaniach
oraz o gospodarce odpadami (BDO). Spra-
wozdanie co do zasady jest składane do
marszałka województwa właściwego
ze względu na siedzibę lub miejsce za-
mieszkania przedsiębiorcy. Jednak zgod-
nie z art. 76 ust. 1 pkt 4 u.o. właściwy jest
marszałek ze względu na miejsce pro-
wadzenia przez przedsiębiorcę jednost-
ki handlu detalicznego, jednostki handlu
hurtowego lub jednostki gastronomicznej
lub lokalizację urządzenia vendingowego.
Niezłożenie sprawozdania – jak wska-
zuje art. 180a u.o. – stanowi wykrocze-
nie i podlega karze grzywny do 5000 zł.
W praktyce zdarzają się sytuacje, w któ-
rych marszałkowie uznają, że nieskłada-
nie sprawozdań (w powiązaniu z innymi
naruszeniami) stanowi rażące naruszenie
przepisów ustawy i wykreślają z urzędu
dany podmiot z rejestru BDO. ©℗
Dziennik Gazeta Prawna, 27 lutego 2024 nr 41 (6206) gazetaprawna.pl
Ramka 1
Załącznik nr 6 do ustawy o obowiązkach
przedsiębiorców w zakresie gospodarowania
niektórymi odpadami
oraz o opłacie produktowej
(…)
Do produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych podlegających
zmniejszaniu stosowania zalicza się:
1) kubki na napoje, w tym ich pokrywki i wieczka;
2) pojemniki na żywność, w tym pojemniki takie jak pudełka, z pokrywką
lub bez, stosowane w celu umieszczania w nich żywności, która jest:
a) przeznaczona do bezpośredniego spożycia, na miejscu lub na wynos,
b) zazwyczaj spożywana bezpośrednio z pojemnika oraz
c) gotowa do spożycia bez dalszej obróbki, takiej jak przyrządzanie,
gotowanie czy podgrzewanie
‒ w tym pojemniki na żywność typu fast food lub na inne posiłki gotowe
do bezpośredniego spożycia, z wyjątkiem pojemników na napoje, talerzy
oraz paczek i owijek zawierających żywność. ©℗
Ramka 2
Załącznik nr 9 do ustawy o obowiązkach
przedsiębiorców w zakresie gospodarowania
niektórymi odpadami
oraz o opłacie produktowej
[PRODUKTY JEDNORAZOWEGO UŻYTKU Z TWORZYW SZTUCZNYCH OBJĘTE
WYMOGIEM DOTYCZĄCYM FINANSOWANIA KOSZTÓW ZWIĄZANYCH
Z ZAGOSPODAROWANIEM ODPADÓW POWSTAŁYCH Z PRODUKTÓW
TEGO SAMEGO RODZAJU, KTÓRE ZOSTAŁY WPROWADZONE DO OBROTU]
Sekcja I
Produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych objęte rozszerzoną
odpowiedzialnością producenta w zakresie pokrywania kosztów zbierania
odpadów powstałych z tych produktów z publicznych systemów zbiera-
nia odpadów, w tym kosztów infrastruktury i jej funkcjonowania, kosztów
uprzątania, transportu i przetwarzania tych odpadów
Do tych produktów zalicza się:
1) pojemniki na żywność, tj. pojemniki takie jak pudełka, z pokrywką lub bez,
stosowane w celu umieszczania w nich żywności, która jest:
a) przeznaczona do bezpośredniego spożycia, na miejscu lub na wynos,
b) zazwyczaj spożywana bezpośrednio z pojemnika oraz
c) gotowa do spożycia bez dalszej obróbki, takiej jak przyrządzanie,
gotowanie czy podgrzewanie
‒ w tym pojemniki na żywność typu fast food lub na inne posiłki gotowe
do bezpośredniego spożycia, z wyjątkiem pojemników na napoje, talerzy
oraz paczek i owijek zawierających żywność;
2) paczki i owijki wykonane z elastycznych materiałów zawierające żywność
przeznaczoną do bezpośredniego spożycia z paczki lub owijki bez żadnej
dalszej obróbki;
3) pojemniki na napoje o pojemności do trzech litrów, tj. pojemniki stosowa-
ne do przechowywania napojów, takie jak butelki na napoje, w tym ich za-
krętki i wieczka, oraz wielomateriałowe opakowania na napoje, w tym ich
zakrętki i wieczka, z wyłączeniem szklanych lub metalowych pojemników
na napoje, których zakrętki i wieczka są wykonane z tworzyw sztucznych;
4) kubki na napoje, w tym ich pokrywki i wieczka;
5) lekkie torby na zakupy z tworzywa sztucznego w rozumieniu art. 8 pkt 15a
lit. a ustawy z dnia 13 czerwca 2013 r. o gospodarce opakowaniami
i odpadami opakowaniowymi.
Sekcja II
Produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych objęte rozszerzoną
odpowiedzialnością producenta w zakresie pokrywania przez producentów
kosztów kampanii edukacyjnych, kosztów uprzątania odpadów powstałych
z tych produktów, ich transportu i przetwarzania, a także kosztów groma-
dzenia danych i sprawozdawczości
Do tych produktów zalicza się:
1) chusteczki nawilżane, tj. uprzednio nawilżone chusteczki przeznaczone do
higieny osobistej i uprzednio nawilżone chusteczki do użytku domowego;
2) balony, z wyjątkiem balonów do użytku przemysłowego lub innych profe-
sjonalnych zastosowań, które to balony nie są rozprowadzane wśród
konsumentów.
(…) ©℗
Podstawa prawna
• art. 3b, art. 3h ust. 1, 2 i 4, art. 3k, art. 3o ust. 1, art. 40a pkt 4, 5 i 10, art. 40b ust. 1 pkt 1 oraz załączniki
nr 6 i 9 do ustawy z 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektó-
rymi odpadami oraz o opłacie produktowej (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1903; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 877)
• art. 76 ust. 1 pkt 4, art. 180a ustawy z 14 grudnia 2012 r. o odpadach (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1578;
ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 2029)
• art. 14 ust. 1 i 2 ustawy z 11 kwietnia 2023 r. o zmianie ustawy o obowiązkach przedsiębiorców
w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej oraz niektórych innych
ustaw (Dz.U. poz. 877)
• dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/904 z 5 czerwca 2019 r. w sprawie zmniejszenia
wpływu niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko (Dz.Urz. UE z 2019 r. L 155, s. 1)
• decyzja wykonawcza Komisji (UE) 2022/162 z 4 lutego 2022 r. ustanawiająca zasady stosowania
dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/904 w odniesieniu do obliczania, weryfikacji
i zgłaszania zmniejszenia stosowania niektórych produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucz-
nych i środków wprowadzanych przez państwa członkowskie w celu osiągnięcia takiego zmniejszenia
(Dz.Urz. UE z 2022 r. L 26, s. 19)
Dziennik Gazeta Prawna, 27 lutego 2024 nr 41 (6206) gazetaprawna.pl C3

procedury Zamknięcie roku w spółce – marcowa lista zadań

Ponieważ zamknięcie roku obrotowego tuż, tuż, nie może dziwić, że uwaga w spółkach kapitałowych jest skupiona
na sporządzeniu rocznego sprawozdania finansowego, sprawozdania z działalności zarządu, a w niektórych przypadkach
także na sporządzeniu skonsolidowanego sprawozdania finansowego. Trzeba też pamiętać o technicznym przygotowaniu
do podpisania i złożenia dokumentów. Chociaż co roku obowiązki sprawozdawcze są bardzo podobne, to nie warto podchodzić
do nich w rutynowy sposób. Podpowiadamy, na co zwrócić uwagę.

Magdalena Kordas cej działalności gospodarczej. W dobie

radca prawny,
manager w Olesiński i Wspólnicy
Agata Ponicka
radca prawny,
senior associate
w Olesiński i Wspólnicy
sprawdź, do kiedy są ważne
podpisy elektroniczne
Każde sprawozdanie w spółkach ka-
pitałowych powinno zostać podpisa-
ne przez wszystkich członków zarządu
oraz osobę, której powierzono prowa-
dzenie ksiąg spółki. Od kilku lat spra-
wozdania sporządza się wyłącznie elek-
tronicznie, a do podpisu można użyć:
podpisu zaufanego (potocznie nazy-
wanego ePUAP), osobistego lub kwa-
lifikowanego podpisu elektronicznego.
Już teraz warto sprawdzić, czy wszyscy
podpisujący mają ważne podpisy elek-
troniczne i czy można je wykorzystać
do zamknięcia roku. Z doświadczenia
wiemy, że członkowie zarządu – szcze-
gólnie spoza Unii Europejskiej – dyspo-
nują podpisami elektronicznymi, które
nie zawsze są elektronicznymi podpi-
sami kwalifikowanymi w rozumieniu
rozporządzenia eIDAS. Podpisanie spra-
wozdań niewłaściwymi podpisami bę-
dzie nieskuteczne, a sprawozdania nie
będą spełniały ustawowych wymogów.
Podpisywanie hybrydowe
ratunkiem?
Ratunkiem na problemy z podpisami
może okazać się tzw. podpisywanie hy-
brydowe. Sprawdzi się ono jedynie przy
organach wieloosobowych. Wystarczy
jeden podpis elektroniczny pod spra-
wozdaniem, a pozostali członkowie za-
rządu składają podpisy tradycyjne pod
specjalnie przygotowanymi oświad-
czeniami. Następnie oświadczenia pa-
pierowe muszą zostać opatrzone pod-
pisem kwalifikowanym przez członka
zarządu podpisującego sprawozdanie.
To rozwiązanie niestety nie dotyczy
wszystkich. Brak lub nieważność pod-
pisów odczują w szczególności podmio-
ty, w których zarządy są jednoosobowe.
W takich spółkach nie ma możliwości za-
stosowania podpisywania hybrydowego,
a jedyny członek zarządu musi złożyć pod-
pis elektroniczny pod sprawozdaniami.
Nie tylko do zamknięć roku
Podpisy elektroniczne (w szczególności
pracy zdalnej i globalnego digitalizowa-
nia różnych obszarów w firmach moż-
liwość podpisania dokumentów online
jest bardzo potrzebna. W kodeksie cy-
wilnym podpisanie tradycyjne (na pa-
pierze) zostało zrównane z podpisaniem
przy użyciu kwalifikowanego podpisu
elektronicznego. Bez przeszkód można
w ten sposób podpisać umowę z kontra-
hentem czy dokument urzędowy.
ustal status swojego
przedsiębiorstwa
Spółki, które prowadzą relatywnie nie-
wielką działalność lub są dopiero na po-
czątku biznesowej drogi, mogą uznać
się za mikro lub małą jednostkę, [ramka]
co pozwoli na ograniczenie sprawoz-
dawczej biurokracji.
Na czym polegają uproszczenia?
Warto zweryfikować, czy podmiot mie-
ści się we wskazanych widełkach, i sko-
rzystać z uproszczeń. Po pierwsze uła-
twienia dotyczą samego sprawozdania
finansowego (m.in. możliwość sporzą-
dzania bilansu oraz rachunku zysku
i strat w sposób mniej formalny, moż-
liwość przedstawienia informacji uzu-
pełniających do bilansu zamiast sporzą-
dzania pełnej informacji dodatkowej,
wyłączenie obowiązku sporządzania ze-
stawienia zmian w kapitale (funduszu)
własnym, rachunku przepływów pie-
niężnych). Po drugie zaś nie trzeba spo-
rządzać sprawozdania z działalności.
zweryfikuj, co zawrzeć
w sprawozdaniach
Sprawozdania finansowe i z działalno-
ści powinny zostać sporządzone zgod-
nie z wymogami ustawy o rachunko-
wości, które określają ich ramy. Warto
jednak pamiętać, że przepisy przedsta-
wiają minimalny zakres danych, które
powinny zostać zaprezentowane w do-
kumentach finansowych.
W przypadku sprawozdania finansowe-
go kluczową rolę odgrywają dane liczbo-
we, natomiast w przypadku sprawozdań
z działalności zarządu – dane opisowe. Do
sprawozdań z działalności często sięgają
np. potencjalni inwestorzy, dlatego war-
to pochwalić się ważnymi wydarzeniami
w spółce czy pokazać plany/strategię na
przyszłość. Co jakiś czas Komitet Standar-
dów Rachunkowości wydaje praktyczne
wytyczne, do których warto sięgnąć (za-
lecenia z 2022 r. wskazują m.in. na wzrost
inflacji i stóp procentowych jako wskaź-
nik wymagający szczególnego omówienia
w sprawozdaniu z działalności).
Sprawozdania rad nadzorczych
Mikro i małe jednostki
Zgodnie z art. 3 ust. 1a i 1b ustawy o rachunkowości jednostkami mikro są
m.in. spółki, które w roku obrotowym, za który sporządzają sprawozdanie
finansowe, oraz w roku poprzednim nie przekroczyły co najmniej dwóch
z następujących trzech wielkości:
n 1 500 000 zł ‒ w przypadku sumy aktywów bilansu na koniec roku obrotowego,
n 3 000 000 zł ‒ w przypadku przychodów netto ze sprzedaży towarów
i produktów za rok obrotowy,
n 10 osób ‒ w przypadku średniorocznego zatrudnienia w przeliczeniu
na pełne etaty.
Samo spełnienie powyższych warunków nie wystarczy. Organ zatwierdzający
(w spółkach kapitałowych zgromadzenie wspólników lub walne zgromadze-
nie akcjonariuszy) – musi podjąć decyzję (uchwałę) o przyjęciu uproszczeń
dla jednostki mikro jeszcze przed sporządzeniem sprawozdania finansowego.
Zasady uzyskania statusu małej jednostki są analogiczne (art. 3 ust. 1c‒1e
ustawy o rachunkowości), różnią się jedynie wspomniane progi, które nie
mogą zostać przekroczone, to jest:
n próg kwoty 25 500 000 zł ‒ w przypadku sumy aktywów bilansu na koniec
roku obrotowego,
n próg kwoty 51 000 000 zł ‒ w przypadku przychodów netto ze sprzedaży
towarów i produktów za rok obrotowy,
n próg 50 osób ‒ w przypadku średniorocznego zatrudnienia w przeliczeniu
na pełne etaty. ©℗
handlowych, również muszą przedło- zaplanuj ii kwartał
żyć wspólnikom swoje sprawozdanie.
I chociaż dokument nie musi zostać Przygotowanie sprawozdań to dopie-
przygotowany w tym samym terminie ro pierwszy krok przy zamykaniu roku
co pozostałe sprawozdania, to warto obrotowego. Kolejne ważne terminy to
rozpocząć nad nim prace już teraz ze 30 czerwca i 15 lipca. Czas ten warto
względów logistycznych (dostępność wykorzystać na efektywną pracę, któ-
członków rady) i merytorycznych (jest ra powinna obejmować:
to obowiązek nowy, dlatego wymaga ■ zaplanowanie współpracy z audyto-
wypracowania wspólnej praktyki, zgro- rami, w szczególności terminy prze-
madzenia i zebrania wszystkich wyma- kazywania danych i ewentualne spo-
ganych informacji). tkania, warto sprawdzić, czy zgodnie
z nowymi przepisami spółka nie po-
przetestuj pliki z dokumentami winna zawrzeć nowej umowy z au-
dytorem;
Często w praktyce przy zamknięciach ■ zweryfikowanie kadencji organów
roku pojawiają się problemy technicz- spółki oraz analizę aktualnych po-
ne. Spółki napotykają trudności z wgra- trzeb spółki – być może to dobra oka-
niem dokumentów finansowych do zja, żeby poszerzyć skład zarządu/
Repozytorium Dokumentów Finan- rady nadzorczej lub go ograniczyć;
sowych. Niestety się zdarza, że proble- ■ ustalenie dostępności wszystkich
my są identyfikowane dopiero po zgro- osób, których obecność na corocz-
madzeniu wspólników/akcjonariuszy, nym zgromadzeniu jest niezbędna
co z kolei komplikuje ich rozwiązanie. – trzeba pamiętać, by, oprócz obec-
Gdy sprawozdania będą już gotowe, nych członków zarządu i wspólni-
czyli zostaną podpisane przez wszyst- ków, o zgromadzeniu zawiadomić
kie zobowiązane do tego osoby, warto także byłych członków zarządu, ma-
testowo wgrać je do RDF. Może się oka- jących prawo i obowiązek brania
zać, że nazwa lub rozmiar pliku są nie- udziału w przygotowaniu sprawoz-
prawidłowe i system uniemożliwia ich dań i uczestniczenia w zwyczajnym
przesłanie. System RDF pokazuje także zgromadzeniu wspólników/akcjona-
błędy związane z niewłaściwymi usta- riuszy – o ile nie zostali z tego obo-
wieniami podpisów elektronicznych. wiązku zwolnieni. ©℗
Testowe wgranie niezwłocznie po pod-
pisaniu pozwoli na korektę nieprawidło- Podstawa prawna
wości i ponowne podpisanie dokumen- • rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady
tów w terminie. Korygowanie podpisów (UE) nr 910/2014 z 23 lipca 2014 r. w sprawie identy-
fikacji elektronicznej i usług zaufania w odniesieniu
w czerwcu czy w lipcu, gdy sprawozda- do transakcji elektronicznych na rynku wewnętrznym
nia miały być podpisane do końca mar- oraz uchylające dyrektywę 1999/93/WE (Dz.Urz. UE
ca, może rodzić sporo trudności (nieza- z 2014 r. L 257, s. 73; rozporządzenie eIDAS)

kwalifikowane) mogą okazać się dużym Członkowie rad nadzorczych, po ubie- chowanie terminu, ewentualne zmiany • art. 3 ust. 1a‒1e ustawy z 29 września 1994 r.
o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 120;
usprawnieniem w prowadzeniu bieżą- głorocznej nowelizacji kodeksu spółek personalne w zarządzie w tym czasie). ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 295)

Pozwolenie na przebudowę zjazdu i dodatkowe warunki

Złożyłem do wójta gminy wniosek o zgodę na przebudowę zjazdu – chciałem, zezwolenia na lokalizację zjazdu albo wy- konanie zjazdu. Wykonanie przepustu
aby klienci mieli dogodne warunki wjazdu na posesję, na której nasza spółka dać zezwolenie na lokalizację zjazdu na zostało zakwalifikowane jako element
prowadzi punkt usługowy. Jednak zostaliśmy zobowiązani do budowy prze- czas określony (por. wyrok Naczelne- parametrów technicznych zjazdu.
pustu, co zwiększy koszty o kilka tysięcy. Czy działanie wójta jest poprawne? go Sądu Administracyjnego z 17 stycz- Biorąc pod uwagę powyższe, należy
nia 2023 r., sygn. akt I OSK 3128/19). Jak- wskazać, że wójt gminy, wydając decy-
Marcin Nagórek i jego parametry techniczne, a w zezwo- kolwiek nie wynika to wprost z przepi- zję w sprawie przebudowy zjazdu, jest
radca prawny leniu na przebudowę zjazdu ‒ jego pa- sów, to we wspomnianej decyzji zarządca uprawniony do nałożenia na właściciela
rametry techniczne. drogi jest uprawniony do nałożenia okre- (np. spółkę) wykonania określonych prac
Budowa lub przebudowa zjazdu należy W orzecznictwie sądowym akcentuje ślonych wymogów wobec jej adresata, dodatkowych, które mogą być kwalifiko-
do właściciela lub użytkownika nieru- się, że w świetle art. 29 ust. 1 i 4 u.o.d.p. np. dotyczących wykonania przepustu. wane jako warunki techniczne. W kon-
chomości przyległych do drogi po uzy- budowa lub przebudowa zjazdu należy do W kontekście sytuacji przedstawionej sekwencji takie wymogi mogą finalnie
skaniu (w drodze decyzji administra- właściciela lub użytkownika nierucho- przez czytelnika użyteczny może być wy- zwiększyć koszty przedsiębiorcy zwią-
cyjnej) zezwolenia zarządcy drogi na mości przyległych do drogi, po uzyskaniu rok Wojewódzkiego Sądu Administracyj- zany z przebudową zjazdu.
lokalizację zjazdu lub przebudowę zjaz- zezwolenia zarządcy drogi na lokaliza- nego w Warszawie z 7 sierpnia 2012 r. ©℗
du. Wynika to z art. 29 ustawy o drogach cję zjazdu. Ze względu na wymogi wyni- (sygn. akt VII SA/Wa 8701/12), w którym
publicznych (dalej: u.o.d.p.). W zezwole- kające z warunków technicznych, jakim pojawił się poboczny wątek związany Podstawa prawna
niu tym (wydawanym na czas nieokreślo- powinny odpowiadać drogi publiczne, z wykonaniem przepustu jako warun- • art. 29 ustawy z 21 marca 1985 r. o drogach
publicznych (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 645; ost.zm.
ny) określa się miejsce lokalizacji zjazdu zarządca drogi może odmówić wydania ku powiązanego z zezwoleniem na wy- Dz.U. z 2023 r. poz. 1688)
C4
pytania do eksperta
Firmy będą musiały sprawdzać, czy ich kontrahenci
praktyka
przestrzegają praw człowieka
ENRIKA
GAWŁOWSKA-NABOŻNY
sustainability consultant, legal specialist,
Deloitte Risk Advisory
Choć w Polsce jeszcze nie zaczęła formalnie
obowiązywać unijna dyrektywa w sprawie
sprawozdawczości przedsiębiorstw w zakresie
zrównoważonego rozwoju (ang. Corporate Susta-
inability Reporting Directive; dalej: dyrektywa
CSRD), która w rzeczywistości już wymusza
takie raportowanie na wielu polskich firmach,
to na wejście w życie czeka kolejna dyrekty-
wa. Ta z kolei ma wprowadzić w wielu firmach
(w perspektywie dwóch kolejnych lat) m.in.
obowiązek raportowania, który będzie wymagał
sprawozdawczości korporacyjnej w zakresie
praw człowieka i wpływu na środowisko. Kogo
będzie dotyczyła ta dyrektywa w sprawie nale-
żytej staranności przedsiębiorstw w zakresie
zrównoważonego rozwoju (ang. Corporate
Sustainable Due Diligence Directive; dalej:
dyrektywa CSDD)?
Skupia się ona na dużych przedsiębiorstwach
z krajów członkowskich, zatrudniających po-
wyżej 500 pracowników i generujących obroty
przekraczające 150 mln euro w swojej globalnej
działalności. Przepisom tej dyrektywy podlega-
ją także firmy z UE w sektorach uznawanych za
wysokiego ryzyka, takich jak: produkcja i handel
hurtowy tekstyliami, odzieżą i obuwiem, rol-
nictwo (w tym leśnictwo i rybołówstwo), pro-
dukcja żywności, handel surowcami rolnymi,
wydobycie, handel hurtowy zasobami mineral-
nymi lub wytwarzanie powiązanych produktów
oraz budownictwo, zatrudniające powyżej 250
pracowników i generujące obroty przekracza-
jące 40 mln euro.
Z kolei w odniesieniu do przedsiębiorstw spo-
za UE kryterium zastosowania dyrektywy CSDD
ma się opierać na ich obrotach netto genero-
wanych w UE przy progu wynoszącym 300 mln
euro, co odbiega od pierwotnej propozycji Ko-
misji, zakładającej zastosowanie tego samego
progu 150 mln euro, który obowiązuje dla firm
z UE. Dyrektywa CSDD wprowadza również po-
średnie zobowiązania dla średnich i mniejszych
przedsiębiorstw będących partnerami bizneso-
wymi lub uczestniczących w łańcuchu dostaw
przedsiębiorstw objętych dyrektywą.
Szacuje się, że dyrektywa CSDD ma objąć
0,2 proc. przedsiębiorstw działających w UE (ok.
9400 dużych z UE i ok. 2600 dużych spoza UE).
Czy w związku z tym, że dyrektywa CSDD
nakłada na duże spółki obowiązki w zakre-
sie należytej staranności w odniesieniu do ich
rzeczywistego i potencjalnego negatywnego
wpływu na prawa człowieka i środowisko,
konieczne będzie np. podejmowanie nawet
drastycznych środków, takich jak zobowiązanie
do zakończenia relacji biznesowych
z podmiotami mającymi negatywny wpływ
na wspomniane kwestie?
Tak, choć – jak wyjaśnia dyrektywa CSDD – śro-
dek ten musi być postrzegany jako ostatecz-
ność. Warto też pamiętać, że identyfikowanie
wspomnianego negatywnego wpływu na prawa
człowieka i środowisko, zapobieganie mu i eli-
minowanie go to obowiązek w odniesieniu do
całych łańcuchów wartości firm objętych po-
rozumieniem. Co jednak dokładnie należy ro-
zumieć przez łańcuch wartości, tego wciąż nie
wiadomo, bo na razie nie jest znana jego legal-
na definicja.
Wiadomo jednak, że wszystkie firmy objęte
CSDD, w tym sektor finansowy, będą musiały
przyjąć plan zapewniający zgodność ich modelu
biznesowego z ograniczeniem globalnego ocie-
plenia do 1,5 st. C. Kierownictwo firm zatrud-
niających ponad 1000 pracowników otrzyma
korzyści finansowe za wdrożenie planu, ale nie
są jeszcze znane szczegóły tych wynagrodzeń.
A jak ma wyglądać egzekwowanie prawa
przez organy publiczne i prywatne?
Jeśli chodzi o tę kwestię, to dyrektywa CSDD wy-
posaża organy nadzoru w państwach członkow-
skich w uprawnienia do wszczynania inspekcji
i dochodzeń oraz nakładania kar, w tym wska-
zywania publicznie tych, którzy nie dotrzymają
postanowień, oraz nakładania na przedsiębior-
ców grzywien w wysokości do 5 proc. ich glo-
balnych obrotów netto. Szczegóły tego państwa
członkowskie będą ustalać same w ustawach
krajowych wdrażających dyrektywę.
Jeśli chodzi o odpowiedzialność cywilną za
szkody wynikające z nieprzestrzegania dyrekty-
Dziennik Gazeta Prawna, 27 lutego 2024 nr 41 (6206)
wy CSDD, to ofiary, ale także związki zawodowe
lub organizacje społeczne, będą miały legityma-
cję do wnoszenia skarg i oczekiwania naprawie-
nia szkody. Okres przedawnienia roszczeń usta-
lono na pięć lat. Dyrektywa ogranicza również
wymóg ujawnienia dowodów, daje możliwość
nałożenia środków nakazujących zaprzestanie
szkodliwych praktyk oraz pokrycia kosztów po-
stępowania dla powodów.
Dyrektywa CSDD przewiduje również, że zgod-
ność z nią może być stosowana jako kryterium
udzielania zamówień publicznych i koncesji.
Jaka jest różnica między dyrektywą CSDD
a dyrektywą CSRD?
Obie dyrektywy różnią się w kilku kluczowych
aspektach. Pierwszą różnicą jest charakter obo-
wiązków. Dyrektywa CSDD stawia na obowiąz-
kową należytą staranność, obligując firmy do
podjęcia kroków mających na celu zminima-
lizowanie negatywnego wpływu ich działal-
ności na środowisko i prawa człowieka. Z kolei
dyrektywa CSRD koncentruje się na sprawoz-
dawczości, określając wytyczne dla firm w za-
kresie informowania o ich wysiłkach związa-
nych ze zrównoważonym rozwojem.
Kolejną różnicą jest zasięg geograficzny. Dy-
rektywa CSDD ma globalne zastosowanie, obej-
muje przedsiębiorstwa zarówno z UE, jak i spo-
za niej, działające na całym świecie. Dyrektywa
CSRD jest skoncentrowana na spółkach z państw
członkowskich i ogranicza swoje działanie do
obszaru Unii.
Oba te akty różni też ich główny cel. Dyrek-
tywa CSDD dąży do ograniczenia negatywnych
skutków działalności firm dla środowiska i praw
człowieka. Natomiast dyrektywa CSRD skupia
się na zapewnieniu przejrzystego i porówny-
walnego raportowania wyników ESG (ang. Envi-
ronmental, Social, Governance; spojrzenie na
zarządzanie w aspektach środowiskowych, spo-
łecznych i korporacyjnych) dla interesariuszy,
promując transparentność i ujawnianie infor-
macji.
Co w takim razie dyrektywy mają ze sobą
wspólnego?
Obydwie mają zapewnić przejrzystość firm w za-
kresie zrównoważonego rozwoju przez skupie-
nie się na środowisku, prawach człowieka i in-
nych aspektach ESG. Ponadto zarówno dyrektywa
CSDD, jak i dyrektywa CSRD korzystają z między-
narodowych standardów, takich jak wytyczne
OECD dla przedsiębiorstw wielonarodowych oraz
zasady ONZ dotyczące biznesu i praw człowie-
ka. Te regulacje opierają się na tych samych fila-
rach dotyczących ochrony praw człowieka i śro-
dowiska, takich jak: obowiązek udostępniania
informacji przez przedsiębiorców, przestrzega-
nie praw człowieka, ochrona praw pracowników,
walka z dyskryminacją w zatrudnieniu, elimi-
nacja pracy przymusowej i pracy dzieci, uczci-
wa konkurencja, ochrona praw konsumentów,
stosowanie się do zasad opodatkowania, prze-
ciwdziałanie korupcji, rozwój nauki i technolo-
gii, ochrona środowiska. W rezultacie firmy już
przestrzegające tych międzynarodowych wytycz-
nych i realizujące wewnętrzne polityki oparte na
tych zasadach są na dobrej drodze do zapewnie-
nia zgodności z obiema dyrektywami.
By podsumować: dyrektywa CSDD nakłada
na firmy obowiązek przyjęcia odpowiedzial-
ności środowiskowej i społecznej, podczas gdy
dyrektywa CSRD zapewnia europejskim przed-
siębiorstwom przejrzystość w tych kwestiach.
Kluczowym celem jest skoordynowane stoso-
wanie obu dyrektyw przez firmy podlegające im
jednocześnie. CSDD jest traktowana jak kom-
pleksowy zestaw narzędzi dla firm, pomagający
im spełnić obowiązki związane z ochroną śro-
dowiska i prawami człowieka, ale także dosko-
nale wpisuje się w wymagania CSRD dotyczące
sprawozdawczości z zakresu zrównoważone-
go rozwoju. To synergiczne podejście pozwala
przedsiębiorstwom prezentować pełen obraz
ich zrównoważonej i odpowiedzialnej działal-
ności, tworząc spójną narrację dotyczącą ich
zaangażowania w te kwestie. Wspólne stoso-
wanie tych dyrektyw stanowi klucz do uwydat-
nienia dążeń firm do zrównoważonego rozwo-
ju i spełnienia norm europejskich w dziedzinie
środowiska i społeczeństwa. ©℗
Rozmawiała Izabela Rakowska-Boroń
Podstawa prawna
• dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/2464
z 14 grudnia 2022 r. w sprawie zmiany rozporządzenia (UE)
nr 537/2014, dyrektywy 2004/109/WE, dyrektywy 2006/43/WE
oraz dyrektywy 2013/34/UE w odniesieniu do sprawozdawczości
przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju
(Dz.Urz. UE z 2022 r. L 322, s. 15; dyrektywa CSRD)
gazetaprawna.pl
Spółka musi się dostosować
do wymogów czynszowych
określonych przez miasto
Po pięciu latach dzierżawy budynku należącego do mia-
sta, a wykorzystywanego przez naszą spółkę na prowadze-
nie przedszkola, wystąpiłem do urzędu miasta o zawar-
cie umowy na kolejny pięcioletni okres. Rada miasta się
zgodziła, ale burmistrz skierował pismo z informacją, że
stawka za mkw. wzrośnie aż o 30‒40 proc. Czy może ona
dwukrotnie przekraczać stawkę minimalną z zarządze-
nia? Czy stawka może być ustalona dowolnie w zarządze-
niu burmistrza? Czy można się odwołać do rady miasta?
Marcin Nagórek
radca prawny
To gmina (jednostka samorządu terytorialnego) ma wy-
łączne prawo do określenia wysokości stawek czynszu
dzierżawnego. Uprawnienie to wynika z korelacji przepi-
sów ustawy o gospodarce nieruchomościami (dalej: u.g.n.)
oraz ustawy o samorządzie gminnym (dalej: u.s.g.).
W art. 13 ust. 1 u.g.n. wskazano, że nieruchomości mogą
być przedmiotem obrotu, w szczególności przedmiotem
sprzedaży, zamiany i zrzeczenia się, oddania w użytko-
wanie wieczyste, w najem lub dzierżawę, użyczenia, od-
dania w trwały zarząd, a także mogą być obciążane ogra-
niczonymi prawami rzeczowymi, wnoszone jako wkłady
niepieniężne (aporty) do spółek, przekazywane jako wypo-
sażenie tworzonych przedsiębiorstw państwowych oraz
jako majątek tworzonych fundacji. Z kolei z art. 30 ust. 2
pkt 3 u.s.g. wynika, że do zadań wójta (burmistrza) należy
w szczególności gospodarowanie mieniem komunalnym.
Jest tylko minimum
Co istotne z punktu widzenia poruszonego przez czytel-
nika pytania, wójtowie czy burmistrzowie na podstawie
ww. regulacji określają m.in. stawki czynszów dzierżaw-
nych czy z najmu w drodze zarządzeń. I choć nie stano-
wią one przepisów prawa miejscowego, to są regulacja-
mi wewnętrznymi, które muszą być respektowane przede
wszystkim przez gospodarującego mieniem samorządo-
wym. Taki też status prawny ma wspomniany burmistrz
miasta. W konsekwencji jest on władny określić w drodze
zarządzenia przepisy dotyczące stawek czynszów, które
są stosowane w relacjach prawnych z podmiotami korzy-
stającymi z mienia samorządowego, z tym że zasadniczo
chodzi o stawki minimalne. A zatem, ustalając stawki
czynszowe w związku z konkretną nieruchomością (bu-
dynkiem), burmistrz jest ograniczony tylko stawkami
minimalnymi, a nie maksymalnymi. W związku z tym,
oddając np. budynek w dzierżawę, może stosować stawki
wyższe i nie można w tym kontekście stawiać mu sku-
tecznie zarzutu zawyżonej dzierżawy. Co więcej, z per-
spektywy organów kontrolujących gminę (np. regional-
na izba obrachunkowa czy Najwyższa Izba Kontroli) takie
działanie jest wręcz pożądane, ponieważ przynosi wyż-
sze dochody budżetowe.
Bez odwołania
Warto wskazać, że ustawodawca nie przewidział mecha-
nizmu prawnego w postaci odwołania od postanowienia
burmistrza. A to dlatego, że umowy dzierżawy (podobnie
jak inne umowy cywilnoprawne), w których występuje
gmina czy inna jednostka samorządowa, podlegają zasa-
dom prawa cywilnego, a nie zasadom publicznoprawnym.
W tym kontekście to właściciel nieruchomości decyduje
finalnie o kosztach udostępnienia mienia, a zaintereso-
wany korzystaniem z tego mienia, jakim jest np. przed-
siębiorca czy spółka, w zasadzie nie może podważyć woli
dysponenta mienia, którym w przypadku gmin jest or-
gan wykonawczy, czyli wójt/burmistrz/prezydent miasta.
Zatem nie ma możliwości odwołania do rady miasta. Co
więcej, nawet gdyby spółka uznała, że burmistrz naruszył
jej uprawnienia, to również skarga na jego działanie by-
łaby zapewne bezskuteczna.
Na koniec należy wskazać, że powyższe uprawnienie
burmistrza jest całkowicie niezależne od uprawnienia
rady miasta określonego w art. 37 ust. 4 u.g.n. Postano-
wiono w nim, że zawarcie umów użytkowania, najmu lub
dzierżawy na czas oznaczony dłuższy niż trzy lata lub na
czas nieoznaczony następuje w drodze przetargu. Woje-
woda albo odpowiednia rada lub sejmik mogą wyrazić
zgodę na odstąpienie od obowiązku przetargowego try-
bu zawarcia tych umów.
Reasumując, okoliczność wyrażenia zgody przez radę
miasta na zawarcie kolejnej umowy dzierżawy nie ozna-
cza jeszcze, że stawki czynszowe pozostaną na dotychcza-
sowym poziomie. Burmistrz miasta, jako gospodarujący
mieniem samorządowym, jest władny narzucić zaintere-
sowanej spółce nowe stawki dzierżawne i w tym zakresie
trudno podważyć jego działania, tym bardziej gdy zosta-
ną spełnione warunki określone wewnętrznymi przepi-
sami dotyczącymi stawek minimalnych.
©℗
Podstawa prawna
• art. 13 ust. 1, art. 37 ust. 4 ustawy z 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nierucho-
mościami (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 344; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 2029)
• art. 30 ust. 2 pkt 3 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym
(t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 40; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 1688)