Młodzi melomani.

Kilka wskazówek, jak wychować miłośnika muzyki

Jednym z najbardziej odpowiedzialnych zadań nauczyciela muzyki w szkole Do najważniejszych
podstawowej jest przygotowanie uczniów do pełnego uczestniczenia w szeroko zadań szkoły należy
pojętym życiu kulturalnym. Nie chodzi o to, aby wykształcić zawodowego muzy- przygotowanie uczniów
ka. Tym zajmują się szkoły i akademie muzyczne. Uczeń szkoły podstawowej do roli świadomego
powinien uzyskać takie przygotowanie i takie podstawy, ażeby w przyszłości odbiorcy muzyki
stał się osobą muzykalną, dla której obcowanie z muzyką będzie naturalną i uczestnika życia
potrzebą, przyjemnością, jednym ze sposobów spędzania wolnego czasu i prze- kulturalnego.
żywania własnych emocji.

yyKształtowanie potrzeby percepcji muzyki

Osiągnięciu opisanego we wstępie celu sprzyja
przede wszystkim odpowiednia, pozytywna atmo­
sfera na lekcjach muzyki. Jej stworzenie ułatwią
rozwiązania i narzędzia proponowane w podręcz­
nikach, Zeszytach ucznia i innych publikacjach
składających się na pakiet „Lekcja muzyki”. Są one
bowiem nastawione raczej na zabawę i rozwijanie
kreatywności niż egzekwowanie wiedzy w formie
sprawdzianów i egzaminów.
Podręczniki i pomoce dydaktyczne to jednak
nie wszystko. Wiele zależy od nauczyciela oraz od
środowiska, w jakim wzrasta uczeń i funkcjonuje
szkoła. Na ten ostatni czynnik trudno skutecznie
wpłynąć, warto więc skupić się na tym, co należy
zrobić, aby zachęcić uczniów do aktywnego i bier­
nego uczestnictwa w kulturze muzycznej oraz
rozbudzić w nich takie właśnie potrzeby i nawyki.
Nauczyciel może oddziaływać w dwóch kierunkach:
kształtować potrzebę percepcji muzyki (korzysta­
nia z nagrań, audycji radiowych i telewizyjnych
oraz internetu, uczęszczania do filharmonii, opery,
udziału w wydarzeniach muzycznych, takich jak
koncerty, przeglądy, festiwale) oraz zachęcać dzieci
do czynnego muzykowania (śpiewania, grania na
instrumentach, tańca). W niniejszym artykule pre­
zentujemy propozycje związane z tym pierwszym
obszarem. Nauczyciel sam zdecyduje, które z nich
zechce wdrażać w swojej codziennej pracy dydak­
tycznej z konkretną klasą w danej szkole i znanym
sobie środowisku. Ważne jest, by nie poprzestawać
na jednorazowych działaniach, gdyż te, choć mogą
być dla uczniów spektakularne i budzić w nich emo­
cje, nie zawsze kształtują u młodych ludzi właściwe
nawyki.

yyWłasne podwórko – działania w klasie i na terenie szkoły

Dobrym punktem wyjścia do rozwijania zaintere­
sowań muzycznych może być rozmowa z uczniami
na temat słuchanej przez nich muzyki. Atmosfera
życzliwości i akceptacji pozwoli dzieciom się otwo­
rzyć. W klasach, w których prezentowanie własnych
opinii sprawia młodym ludziom trudność, można
rozpocząć od prezentacji nauczyciela – może on sam
przygotować krótki przegląd ciekawych nagrań.
Nie należy oceniać uczniowskich upodobań. Ce­
lem jest pozyskanie zaufania uczniów, przełamanie
oporów w ujawnianiu przez nich własnych preferen­
cji i potrzeb. Warto poprzedzić rozmowę ustaleniem
zasady obowiązującej wszystkich: nie oceniamy i nie
krytykujemy (powrót do kontraktu z klasy 4, patrz:
podręcznik „Lekcja muzyki 4”, s. 2 okładki). Warto
pamiętać, że nawet mimika jest w stanie zdradzić,
iż np. nie uważamy danego wykonawcy za twórcę
wartościowej muzyki, a rap wyłączamy po paru
taktach. W pierwszych dyskusjach warto wyjść
poza własne preferencje. Zaowocuje to otwartością
dzieci. Efektem rozmowy może być zestawienie in­
formacji o różnych nośnikach nagrań dostępnych
uczniom (płyta CD, płyta winylowa, MP3, nagra­
nia zamieszczone w internecie, prezentowane
w radiu i telewizji) oraz prezentacja utworów w for­
mie jednorazowej audycji muzycznej przygotowanej
przez ochotników lub systematycznie powtarzanej
klasowej listy przebojów, przedstawianej na zaję­
ciach co pewien czas przez kilka minut. Interesu­
jącym pomysłem wydaje się także zorganizowanie
cyklu „Uczniowie polecają”, w ramach którego, np.
raz w miesiącu, jeden z uczniów przedstawi na lek­
cji ulubiony styl muzyczny lub wybranego artystę.
Z biegiem czasu może się to przekształcić w „Kącik
melomana” – w którym zachęceni przez nauczyciela
uczniowie poszliby o krok dalej, wychodząc poza
własne upodobania i odnajdując interesujących
dla nich kompozytorów w muzyce artystycznej czy
jazzowej. Ciekawą inicjatywą jest także stworzenie
powiązanego z „Kącikiem” klasowego „Kalendarza
koncertowego” w formie papierowej (np. gazetki
ściennej) lub elektronicznej. Ważne, żeby ucznio­
wie mieli możliwość współtworzenia go poprzez
dodawanie własnych propozycji rocznic, koncertów
i innych wydarzeń muzycznych.
Podczas spotkań tego rodzaju warto skłaniać
dzieci do refleksji, w jakich okolicznościach słuchają
muzyki, co wpływa na wybór takich, a nie innych
nagrań, jak działa na nich muzyka. Nauczyciel
może być również partnerem w takich rozmowach,
tzn. zaprezentować przykłady nagrań, których sam
słucha lub słuchał, gdy był w wieku uczniów. Nie
powinien jednak swoimi prezentacjami zdominować
dyskusji. Kolejnym etapem będzie dyskusja o tym,
gdzie można znaleźć muzykę. W tym przypadku na­
uczyciel musi najpierw wysłuchać dzieci, a następ­
nie uzupełnić uzyskane od nich informacje. Warto
wspomnieć o programach radiowych prezentują­
cych ambitniejsze utwory, np. o Programie II Pol­
skiego Radia, Radiu RMF Classic, i powołać się na
konkretne audycje, co bardziej przemówi do wy­
obraźni uczniów. Można także przywołać nazwy
internetowych serwisów muzycznych, takie jak
Deezer czy Spotify. O ile to możliwe, warto pokazać
yyMuzyka w eterze – radio w edukacji muzycznej
Istnieje także wiele aktywności, w których ucznio­
wie mogą uczestniczyć poza szkołą. Nie wszystkie
muszą być tak kosztowne i czasochłonne jak zorga­
nizowanie wycieczki do odległego miasta na koncert
– choć jest to również doskonała forma przygotowa­
nia przyszłych melomanów do uczestnictwa w kul­
turze muzycznej.
Podstawową, dostępną wszystkim aktywnością
jest słuchanie radia. Odbiornik posiada większość
rodzin. Aby uatrakcyjnić tę formę kontaktu z mu­
zyką, warto też zaproponować uczniom korzysta­
nie z radia za pośrednictwem internetu. Tradycyj­
ne rozgłośnie udostępniają w sieci swój program.
Można również znaleźć wiele takich, które nadają
wyłącznie w internecie.
Stacje radiowe często realizują transmisje z kon­
certów, premier i festiwali w ważnych ośrodkach
muzycznych na całym świecie. Wysłuchanie audy­
cji poświęconej takiemu wydarzeniu z pewnością
wzmocni w dzieciach przekonanie, że niezależnie
yyBlogowanie o muzyce
Internet dostarcza wielu narzędzi ułatwiających
oswajanie dzieci z różnymi formami kontaktu z mu­
zyką. Dostęp do sieci nie jest jednak warunkiem
sine qua non i nie powinien determinować całego
przedsięwzięcia. Uczniowskie forum wymiany mu­
zycznych fascynacji i odkryć może z powodzeniem
przybrać formę zawieszonej na ścianie w klasie ta­
blicy korkowej, a samoprzylepne karteczki pozwo­
lą zastąpić wpisy do elektronicznego kalendarza.
Jeśli jednak do dyspozycji jest łącze internetowe,
warto skorzystać z możliwości, jakie daje sieć.
Z jednej strony wiąże się to z wieloma praktycznymi
udogodnieniami, a z drugiej – umożliwia wkroczenie
z muzyką bezpośrednio w świat wirtualnej codzien­
ności dzieci i nierzadko stwarza okazję, by czegoś się
od nich nauczyć.
na komputerze lub urządzeniu przenośnym (smart­
fon, tablet), jakie są możliwości tych portali. Z uży­
ciem takich narzędzi można konstruować z ucznia­
mi listy nagrań (playlisty) z muzyką na różne okazje
(np. na urodziny, do sprzątania, do nauki, na rozpo­
częcie dnia, przed snem, na miłe popołudnie) oraz
związaną z nastrojem (muzyka do refleksji i zadu­
my, muzyka pobudzająca, napawająca optymizmem,
pozwalająca poczuć się lepiej). Od czasu do czasu
trzeba uzupełniać zestawienia, odtwarzać nagrania,
rozmawiać o muzyce i sprawdzać, czy rzeczywiście
umieszczenie danego utworu na liście było uzasad­
nione. Staje się to naturalną, niewymuszoną okazją
do elementarnej analizy utworu pod kątem tempa,
nastroju, być może wykorzystanych instrumentów,
obsady wykonawczej itp.
od swojego miejsca zamieszkania i możliwości fi­
nansowych rodziców mogą uczestniczyć w kulturze
na światowym poziomie. Programom muzycznym
w niektórych rozgłośniach towarzyszą dyskusje eks­
pertów. Słuchanie ich pozwoli uczniom na zgłębie­
nie sztuki rozmawiania o muzyce i wyrobienie sobie
gustu muzycznego.
Zachęcając dzieci do słuchania radia, warto wska­
zać im rozgłośnie prezentujące muzykę z różnych
stylów, pokazać, gdzie można znaleźć program ra­
diowy, polecić konkretną audycję. Jej wysłuchanie
może stanowić interesujący punkt wyjścia do dysku­
sji w klasie. Zaznajomieni z muzyką radiową ucznio­
wie mogą następnie – pod nadzorem nauczyciela
– polecać swoje ulubione programy i audycje kole­
żankom i kolegom. W ten sposób lekcje muzyki staną
się przestrzenią wymiany muzycznych doświadczeń,
poznawania nowych artystów i utworów, a także
dzielenia się radością ze słuchania muzyki i two­
rzenia społeczności skupionej wokół tego przeżycia.
Jedną z form pogłębiania wiedzy i pracy nad
kształtowaniem własnego gustu muzycznego może
być prowadzenie bloga poświęconego ulubionej
muzyce. Przed poproszeniem uczniów o założe­
nie internetowego dziennika (indywidualnie lub
w niewielkich zespołach), warto poświęcić chwilę
na omówienie, jakiego rodzaju treści powinny się
tam znaleźć. Trzeba również wspomnieć o kwestii
praw autorskich i skierować młodych ludzi do legal­
nych źródeł zawierających materiały audiowizualne.
Ważne jest też zaplanowanie, w jaki sposób gotowe
blogi zostaną zaprezentowane. Być może uda się za­
mieścić odnośniki do nich na witrynie internetowej
szkoły? A może uczniowie stworzą własną stronę
poświęconą muzyce, na której znajdą się prowadzo­
ne przez nich dzienniki?
yy„Ratunku! Idę do opery!” – co powiedzieć uczniom,
żeby nie bali się iść na spektakl lub koncert?
Klasowa wycieczka do opery czy filharmonii będzie Należy zapoznać z nimi młodych słuchaczy i uświa­
z pewnością wydarzeniem budzącym wiele emocji, domić im konieczność przestrzegania przedstawio­
jednak przedsięwzięcie takie wymaga od nauczycie­ nych reguł. Zaprezentowane wytyczne można rów­
la wiele pracy i przygotowań, a nierzadko bywa też nież spisać i wyeksponować je w widocznym miejscu
dość kosztowne. Przed zorganizowaniem wyjazdu w klasie.
bądź wyjścia należy znaleźć czas na właściwe przy­
gotowanie merytoryczne dzieci, dla wielu z nich Jak znaleźć koncert odpowiedni dla uczniów?
może być to bowiem pierwszy kontakt z instytucją Nauczyciel prowadzący klasę łatwo oceni, jaki reper­
kultury wysokiej. Wrażenia, jakie uczeń wyniesie tuar jest odpowiedni dla jego uczniów. Aby nie prze­
z tego wydarzenia, mogą zaważyć na tym, czy nie oczyć ciekawego koncertu, warto śledzić na bieżąco ak­
ostatni. Trzeba więc grun­ tualności muzyczne. Dobrym
townie przygotować mło­ źródłem informacji mogą być
dych melomanów: wyjaśnić Przykład: serwisy internetowe:
im, w co powinni się ubrać • Polskie Centrum Infor­
Koncert krok po kroku
oraz jak mają się zacho­ macji Muzycznej (adres:
wywać podczas spektaklu 1. Przeczytaj program koncertu. Korzyści, jakie www.polmic.pl/),
czy koncertu, zapoznać ich to ze sobą niesie, warte są wysiłku. • C yfrowa Biblioteka Pol­
z librettem, jeśli będą wi­ 2. Zadbaj o stosowny ubiór – w ten sposób skiej Piosenki (adres:
dzami i słuchaczami opery, wyrażasz szacunek dla wykonawców. http://bibliotekapiosenki.
poświęcić chwilę na przybli­ 3. Przyjdź kilkanaście minut wcześniej. W wielu pl/static:Aktualnosci),
żenie postaci kompozytora instytucjach spóźnieni słuchacze nie są • newslettery i profile orga­
i artystów. Wreszcie – po wpuszczani na salę koncertową. nizacji i instytucji mu­
powrocie do szkoły – należy 4. Skorzystaj z łazienki przed koncertem. zycznych, artystów oraz
dobrze wykorzystać zdobyte zespołów (na Facebooku
5. Między rzędami przechodź twarzą do siedzą-
przez dzieci doświadczenia, można znaleźć dziesiątki
cych osób.
porozmawiać o ich wraże­ profilów oper, filharmonii
niach i odczuciach. Warto 6. Pamiętaj, że na schodach, w korytarzach i teatrów muzycznych z ca­
też zorganizować konkurs i przejściach obowiązuje ruch prawostronny.
łego kraju, które zamiesz­
na recenzję albo pracę pla­ 7. Wyłącz telefon komórkowy (a nie tylko wycisz czają aktualne informacje
styczną zainspirowaną dzie­ dźwięk!). Zdarzało się, że muzycy przerywali na temat swojego reper­
łem, z którym uczniowie się występy z powodu grającego telefonu. tuaru; często można też
zapoznali. Istotne, by utrwa­ 8. Nie nagrywaj występu ani nie rób zdjęć. wziąć udział w konkursie
lić w młodych ludziach pozy­ Obsługa może skonfiskować Twój sprzęt. i wygrać darmowy bilet).
tywne emocje i skojarzenia 9. Klaszcz w stosownych momentach.
związane z wydarzeniem Generalna zasada mówi, że nie należy bić
mu­z ycznym. Jeśli utkwi Zakończenie
brawa między częściami utworu. Jeśli nie
w ich pamięci jako odświętne wiesz, ile części mają poszczególne dzieła, Przedstawione w tekście
i atrakcyjne, najprawdopo­ masz trzy wyjścia. propozycje stanowią zaled­
dobniej zechcą powtórzyć to • Po pierwsze: przestudiuj program przed wie niewielki wycinek moż­
doświadczenie w przyszłości. koncertem. liwości, jakie stoją przed
Nie zawsze mamy moż­ • Po drugie: obserwuj dyrygenta. Klaszcze- nauczycielem pragnącym
liwość zabrania na koncert my, kiedy odwróci się twarzą do publicz- przygotować swoich uczniów
całej klasy, warto jednak ności. do uczestnictwa w kulturze
zachęcić uczniów do uczest­ • Po trzecie: w ostateczności możesz dys- muzycznej. Warto podkreś­
niczenia w takich wyjściach kretnie zerknąć na innych słuchaczy. Ich lić, że zastosowanie choć
we własnym zakresie. Z pew­ zachowanie może być jednak mylące, jednego pomysłu w praktyce
nością wsparciem będzie dla ponieważ niektórzy z nich mogą być tak szkolnej stanowi ważny krok
nich dostarczenie aktual­ samo nieprzygotowani jak Ty. do tego celu.
nych informacji przez na­ Na podstawie materiałów Istotą tego podejścia nie
uczyciela, a jego rekomen­ z profilu Filharmonii Bałtyckiej: jest bowiem ani wdroże­
dacje ułatwią im wybór. www.facebook.com/filharmonia nie w szkole kursu kryty­
Młodzi ludzie powinni mieć [11.03.2014]. ki artystycznej, ani pójście
też odpowiednie warunki, z uczniami na wszystkie
by po koncercie podzielić się premiery w danym sezonie.
wrażeniami z koleżankami i kolegami z klasy. Najważniejsze, aby wprowadzić dzieci w bogaty
Podczas występu odbywającego się w filharmonii świat kultury i ukształtować w nich potrzebę stałe­
czy w jakiejkolwiek innej instytucji albo zaadapto­ go kontaktu ze sztuką oraz wyrobić nawyk sięgania
wanej do tego celu sali, obowiązują te same zasady. po muzykę w wielu życiowych sytuacjach.
Przydatne linki
•w
 ww.prosinfonika.eu/strona-glowna#/strona­
-glowna
Prosinfonika – Wielkpolska.
•w
 ww.muzykajest.pl/
Fundacja „Muzyka jest dla wszystkich” – cała
Polska.
•w
 ww.spiewajmimamo.pl/spiewaj-mi-mamo/
Strona poświęcona popularyzacji śpiewu rodzin­
nego – informacje, piosenki w wersji wokalnej
i instrumentalnej.
•w
 ww.lutnia.pl/WordPress/
Bractwo lutni – zespół popularyzujący domowe
śpiewanie w wielogłosie.
•w
 ww.muzykotekaszkolna.pl/
Muzykoteka szkolna – serwis edukacyjny, które­
go celem jest kształcenie świadomych odbiorców
muzyki i aktywnych uczestników kultury oraz
podniesienie poziomu powszechnej edukacji mu­
zycznej w Polsce.
•w
 ww.witrynawiejska.org.pl/strona.
php?p=1891&c=3777
Radość muzykowania – kilka cennych rad dla or­
ganizatorów imprez popularyzujących muzyko­
wanie.
•w
 ww.ptmpruszkow.pl/zesp%C3%B3%C5%82-in­
strumentalny-ptm/
Zespół Instrumentalny Pruszkowskiego Towarzy­
stwa Muzycznego – inspiracja do działania w dzie­
dzinie aktywizacji dzieci kończących edukację mu­
zyczną, ale nie tylko.
•w
 ww.muzobaza.pl/w-sieci/blogi-muzyczne.html
Zbiór linków do stron internetowych prowadzo­
nych przez osoby zafascynowane muzyką – in­
spiracja dla osób chcących założyć własny blog
muzyczny.
•w
 ww.niebojesiemuzyki.pl/
Projekt „Nie boję się muzyki” – jego celem jest
wprowadzanie słuchaczy w świat muzyki kla­
sycznej, obalanie związanych z nią stereotypów,
przełamywanie barier związanych z jej odbiorem.
• http://trubadur.pl/inne-strony-operowe
Klub Miłośników Opery „Trubadur” pod patro­
natem Programu II Polskiego Radia – strony ope­
rowe.
Narzędzia
• www.spotify.com
Serwis umożliwiający słuchanie muzyki. Zawiera
bogate zasoby legalnych utworów reprezentują­
cych różne rodzaje muzyki. Daje olbrzymie moż­
liwości przeszukiwania zasobów, w tym tworzenia
własnych playlist. Na stronie znajduje się także
radio proponujące utwory z bazy danych zgodne
z preferencjami słuchacza. Użytkownik może też
zapoznać się z playlistami znajomych, a dzięki
odrębnej aplikacji (w tym również na urządzenia
mobilne) nie musi korzystać ze strony WWW ser­
wisu. Minusem serwisu jest konieczność wysłu­
chiwania reklam lub uiszczania opłat za wersję
pełną (bez reklam).
• www.deezer.com
Serwis oferujący użytkownikom dostęp do wielu
nagrań muzycznych. Możliwości podobne do Spo­
tify.
• www.jamendo.com.pl
Strona internetowa publikująca muzykę na licen­
cjach Creative Commons/Free Art License. Jej za­
letą jest możliwość bezpłatnego pobierania utwo­
rów na twardy dysk (wcześniej należy się zapoznać
z licencją konkretnej płyty). Do wad serwisu za­
licza się brak znanych, popularnych wykonaw­
ców oraz stosunkowo ograniczoną bazę utworów.
• www.magnatune.com
Serwis amerykańskiej wytwórni płytowej Magna­
tune umożliwiający słuchanie całych utworów za
pośrednictwem strony WWW. Plusem jest boga­
ta baza nagrań, minusem – płatna pełna wersja
serwisu oraz konieczność wysłuchiwania reklam
Magnatune po zakończeniu każdego utworu,
a niekiedy także w jego trakcie. Ponadto serwis
jest dostępny wyłącznie w języku angielskim.