TIẾP CẬN TRIỆU CHỨNG

BỤNG TO- BÁNG BỤNG

ThS. BS Bùi Nguyễn Lan Khanh

Bộ môn: Nội tổng quát
Khoa: Y
 MỤC TIÊU BÀI HỌC

Có thể phân biệt các nguyên nhân gây bụng to

thường gặp. 1

Nắm được những thông tin cần hỏi và khám khi

tiếp cận bệnh nhân bụng to - báng bụng.
2

Nắm được những thông tin cần hỏi và khám khi

tiếp cận bệnh nhân bụng to - báng bụng. 3
 NỘI DUNG BÀI HỌC

Nguyên nhân Nguyên nhân Phân tích

Đại cương gây bụng to- gây báng dịch
tiếp cận bụng- tiếp cận màng bụng
bụng to báng bụng
01 02 03 04
ĐẠI CƯƠNG
• Bụng to là biểu hiện của nhiều
bệnh lý khác nhau
• Lý do đến khám:
– Đầy bụng, chướng bụng
– Gia tăng vòng bụng, cảm giác quần
áo chật
– Có thể kèm theo đau bụng, khó thở
• Báng bụng:
– Tụ dịch bất thường khoang phúc mạc
– 80% là do xơ gan
NGUYÊN NHÂN BỤNG TO

Flatus: chướng hơi

Fat: béo phì

6F Fluid: dịch

Feces: phân

Fetus: mang thai

Fulminant mass: khối u

TIẾP CẬN TRIỆU CHỨNG BỤNG TO
 HỎI BỆNH:

• Thời gian khởi phát & tính chất bụng to:

– Bụng to nhanh, có thể thay đổi trong ngày  chướng hơi, phân

– Bụng to cân đối, không thay đổi trong ngày dịch

– Bụng to tăng dần  béo phì, mang thai, khối u

 TIẾP CẬN TRIỆU CHỨNG BỤNG TO
• Các triệu chứng kèm theo:

– Cảm giác đầy bụng; giảm khi ợ hơi, xì hơi  chướng hơi

– Táo bón kéo dài  ứ phân

– Tích tụ mỡ nhiều vùng cơ thể khác  béo phì

– Phụ nữ độ tuổi sinh đẻ, trễ kinh, cảm giác thai máy  mang thai

– Các triệu chứng HC cận ung: chán ăn, sụt cân, đổ mồ hôi đêm  khối u

– Bệnh lý đi kèm: gan, thận, tim, suy dinh dưỡng… gợi ý do dịch
 TIẾP CẬN TRIỆU CHỨNG
BỤNG TO
KHÁM LÂM SÀNG
Khám tổng trạng:

• BMI, phân bố mỡ trên cơ thể

• Khám da, niêm mạc

• Khám hạch

• Khám tim tìm dấu hiệu suy tim, tĩnh mạch cổ nổi

• Dấu sao mạch, lòng bàn tay son, tuần hoàn bàng hệ

kiểu cửa chủ, nữ hóa tuyến vú: gợi ý bệnh gan mạn.
 TIẾP CẬN TRIỆU CHỨNG
BỤNG TO
KHÁM LÂM SÀNG
 Khám bụng:

• Nhìn: Bụng to cân đối (béo phì, dịch, mang thai,

chướng hơi) hoặc không cân đối/khối nhô lên khu
trú (khối u, ứ phân)
• Nghe: nhu động ruột tăng (tắc ruột cơ học), giảm
(liệt ruột).
• Gõ: gõ vang (chướng hơi) hoặc gõ đục (dịch).
• Sờ:
– Thành bụng dày
– Sờ thấy khối u/ khối phân
– Khám gan, lách
1. Abdominoplasty: An Easy Approach to Giant Abdominal Lipomas, case report in Surgery, 2020
2. Philippa Kaye, “What is linea nigra? And when does it appear?”,Getty, 2023
3. Portal Hypertension Cirrhossis, VIR clinic
NGUYÊN NHÂN BÁNG BỤNG

• 84% do xơ gan.

• 10 – 15% do suy tim, ung thư phúc mạc

hoặc báng bụng hỗn hợp (do xơ gan và 1
bệnh lý khác)
• NN ít gặp: K di căn gan, nhiễm trùng (lao,
Chlamydia), viêm tụy, bệnh thận (hội
chứng thận hư).
 Tăng áp tĩnh mạch cửa Hạ albumin máu
Xơ gan Hội chứng thận hư
Viêm gan do rượu Bệnh ruột mất protein
Suy gan cấp Suy dinh dưỡng nặng
Bệnh tắc tĩnh mạch gan
Suy tim
Viêm màng ngoài tim co thắt
Báng bụng do chạy thận nhân tạo
Bệnh lý của phúc mạc Căn nguyên khác
Ác tính Báng bụng dưỡng chấp
Viêm dạ dày ruột tăng bạch cầu ái toan Phù niêm (suy giáp)
Nhiễm khuẩn Báng bụng do tụy
Thẩm phân phúc mạc Tràn máu phúc mạc
U trung biểu mô đa nang Tổn thương hệ tiết niệu
1. Elsa Solà, Pere Ginès (2021), " Ascites and Spontaneous Bacterial Peritonitis", Sleisenger and Fordtran's Gastrointestinal and Liver Disease, 11th Edition, Elservier Inc, United State of America
2. Alex S. Befeler(2022), "Cirrhosis and Its Complication", Harrison's Principles of Internal Medicine, 21th Edition, McGraw-Hill Education, United State of America
 TIẾP CẬN TRIỆU CHỨNG BÁNG BỤNG
 Tốc độ hình thành dịch báng:
HỎI BỆNH
– Vài ngày: xuất huyết do chấn thương.
– Vài tuần: xơ gan.
– Vài tháng: bệnh lý ác tính.

 Triệu chứng đi kèm:

– Đau bụng
– Sốt
– Khó thở
– Tiêu chảy
– Phù ngoại biên
1. Bruce A Runyon (2022). “Evalution of aldults with ascites”.
2. Elsa Solà, Pere Ginès (2021), " Ascites and Spontaneous Bacterial Peritonitis", Sleisenger and Fordtran's Gastrointestinal and Liver Disease, 11th Edition,
3. Alex S. Befeler(2022), "Cirrhosis and Its Complication", Harrison's Principles of Internal Medicine, 21th Edition, McGraw-Hill Education, United State of America
 TIẾP CẬN TRIỆU CHỨNG BÁNG BỤNG
 Do suy tim:
HỎI BỆNH
• Khó thở: khó thở khi nằm đầu thấp, khó thở khi gắng sức,
khó thở kịch phát về đêm
• Phù chi dưới nhiều về cuối ngày

 Do hội chứng thận hư:

• Tiểu bọt
• Phù mi mắt, phù mặt, phù ngoại biên nhiều vào sáng sớm

1. Bruce A Runyon (2022). “Evalution of aldults with ascites”.

2. Elsa Solà, Pere Ginès (2021), " Ascites and Spontaneous Bacterial Peritonitis", Sleisenger and Fordtran's Gastrointestinal and Liver Disease, 11th Edition,
3. Alex S. Befeler(2022), "Cirrhosis and Its Complication", Harrison's Principles of Internal Medicine, 21th Edition, McGraw-Hill Education, United State of America
 TIẾP CẬN TRIỆU CHỨNG BÁNG BỤNG
 Do dưỡng chấp:
HỎI BỆNH
– Tiêu chảy và phân mỡ, suy dinh dưỡng,
– Phù, hạch to, buồn nôn, no sớm, sốt và đổ mồ hôi
ban đêm.

 Do xơ gan:
– Báng bụng thường xuất hiện ở giai đoạn xơ gan mất bù  có
thể kèm theo các biến chứng khác (XHTH, bệnh não gan…)

– Sốt + đau bụng+ báng bụng tăng nhanh  nghi ngờ

VPMNKNP

1. Bruce A Runyon (2022). “Evalution of aldults with ascites”.

2. Elsa Solà, Pere Ginès (2021), " Ascites and Spontaneous Bacterial Peritonitis", Sleisenger and Fordtran's Gastrointestinal and Liver Disease, 11th Edition,
3. Alex S. Befeler(2022), "Cirrhosis and Its Complication", Harrison's Principles of Internal Medicine, 21th Edition, McGraw-Hill Education, United State of America
 TIẾP CẬN TRIỆU CHỨNG
BÁNG BỤNG
KHÁM LÂM SÀNG
Khám bụng:
• Nhìn: bụng cân đối, to bè ra 2 bên
• Gõ:
– Gõ đục vùng thấp  cần ít nhất
1500ml dịch bụng
– Vùng đục di chuyển: vị trí gõ đục
dịch chuyển khi bệnh nhân thay
đổi tư thế nằm (từ thẳng sang
nghiêng)
– “Dấu sóng vỗ”
• Nghe & sờ: khó khám khi báng
bụng lượng nhiều.
1. Bruce A Runyon (2022). “Evalution of aldults with ascites”.
2. Elsa Solà, Pere Ginès (2021), " Ascites and Spontaneous Bacterial Peritonitis", Sleisenger and Fordtran's Gastrointestinal and Liver Disease, 11th Edition ,
3. Alex S. Befeler(2022), "Cirrhosis and Its Complication", Harrison's Principles of Internal Medicine, 21th Edition, McGraw-Hill Education, United State of America
 TIẾP CẬN TRIỆU CHỨNG
BÁNG BỤNG
Phân độ báng bụng:

Độ 1: rất ít dịch, chỉ phát hiện được trên siêu âm.

Độ 2: dịch trung bình, bụng to cân đối, vừa.

Độ 3: dịch nhiều, bụng căng to.

TIẾP CẬN TRIỆU CHỨNG BÁNG BỤNG
Do xơ gan:
• Hội chứng tăng áp tĩnh mạch cửa (báng bụng, tuần hoàn bàng hệ cửa chủ, phù
chi dưới…)
• Hội chứng suy tế bào gan (vàng da, vàng mắt, dấu sao mạch, lòng bàn tay son…)
• Nữ hóa tuyến vú, tuyến mang tai to: gợi ý xơ gan do rượu

Do suy tim:

• Tim to, mỏm tim lệch đường trung đòn, âm thổi tim…
• Tĩnh mạch cổ nổi
• Sung huyết phổi (ran ẩm 2 đáy)
• Phù ngoại biên

1. Bruce A Runyon (2022). “Evalution of aldults with ascites”.

2. Elsa Solà, Pere Ginès (2021), " Ascites and Spontaneous Bacterial Peritonitis", Sleisenger and Fordtran's Gastrointestinal and Liver Disease, 11th Edition,
3. Alex S. Befeler(2022), "Cirrhosis and Its Complication", Harrison's Principles of Internal Medicine, 21th Edition, McGraw-Hill Education, United State of America
Liver Disease and Cirrhosis, JAMA evidence, 2020
 Tuần hoàn bàng hệ cửa-chủ

1. Nishith K Singh (2010), “Caput medusae”, BMJ Case Report

TIẾP CẬN TRIỆU CHỨNG BÁNG BỤNG
Do dưỡng chấp:  Do hội chứng thận hư:

• Suy dinh dưỡng • Phù ngoại biên

• Teo cơ
• Phù mi mắt, phù mặt
• Hạch ngoại vi to
• Suy dinh dưỡng do tiểu đạm

1. Bruce A Runyon (2022). “Evalution of aldults with ascites”.

2. Elsa Solà, Pere Ginès (2021), " Ascites and Spontaneous Bacterial Peritonitis", Sleisenger and Fordtran's Gastrointestinal and
Liver Disease, 11th Edition,
3. Alex S. Befeler(2022), "Cirrhosis and Its Complication", Harrison's Principles of Internal Medicine, 21th Edition, McGraw-Hill
Education, United State of America
CHỌC DỊCH
MÀNG BỤNG
 Chống chỉ định tương đối:
• Bệnh nhân không hợp tác
• Nhiễm trùng vùng da dự định chọc DMB
• Có thai
• Rối loạn đông máu nặng: tiêu sợi huyết tiến triển hoặc đông máu nội
mạch lan tỏa
• Ruột chướng căng
Portal Hypertension (Cirrhosis), VIR clinic
CHỌC DỊCH
MÀNG BỤNG
 Đề nghị XN DMB:
• Đếm tế bào (hồng cầu, bạch cầu)
• Sinh hóa (albumin, protein, glucose, LDH, ADA)
• Cấy DMB khi nghi ngờ có nhiễm trùng
• Đếm tế bào lạ (Cell bloc) khi nghi ngờ bệnh lý ác tính
• Tùy từng trường hợp cụ thể, có thể XN thêm amylase DMB khi nghi ngờ rò dịch
tụy, billirubin khi nghi ngờ rò dịch mật…

 XN máu (cùng lúc XN DMB): albumin, protein, glucose, LDH máu

 PHÂN TÍCH DỊCH MÀNG BỤNG
1/MÀU SẮC:

• Trắng trong, vàng trong: thường gặp

• Vàng chanh: lao màng bụng
• Vàng sậm, dịch đục: nhiễm trùng (VPMNKNP)
• Hồng/ đỏ: chạm mạch máu, lao, ung thư…
• Trắng sữa: tràn dịch dưỡng chấp
• Dịch nâu: nhiều bilirubin (rò từ đường mật).
• Dịch đen: hoại tử (tụy, ruột…), ung thư sắc tố di căn

1. Bruce A Runyon (2022). “Evalution of aldults with ascites”.

2. Elsa Solà, Pere Ginès (2021), " Ascites and Spontaneous Bacterial Peritonitis", Sleisenger and Fordtran's Gastrointestinal and Liver Disease, 11th Edition,
3. Alex S. Befeler(2022), "Cirrhosis and Its Complication", Harrison's Principles of Internal Medicine, 21th Edition, McGraw-Hill Education, United State of America
 PHÂN TÍCH DỊCH MÀNG BỤNG
2/XÉT NGHIỆM SINH HÓA DMB:

Bước 1: Dịch tăng áp cửa hay không tăng áp cửa?

• SAAG = Albumin máu – Albumin DMB

• SAAG > 1,1 g/dL  tăng áp tĩnh mạch cửa.

 Nguyên nhân: xơ gan, suy tim, hội chứng Budd-Chiari…

• SAAG < 1,1 g/dL  không do tăng áp cửa

 Nguyên nhân: lao, ung thư, hội chứng thận hư, suy dinh dưỡng…

1. Bruce A Runyon (2022). “Evalution of aldults with ascites”.

2. Elsa Solà, Pere Ginès (2021), " Ascites and Spontaneous Bacterial Peritonitis", Sleisenger and Fordtran's Gastrointestinal and Liver Disease, 11th Edition,
3. Alex S. Befeler(2022), "Cirrhosis and Its Complication", Harrison's Principles of Internal Medicine, 21th Edition, McGraw-Hill Education, United State of America
 PHÂN TÍCH DỊCH MÀNG BỤNG
2/XÉT NGHIỆM SINH HÓA DMB:

Bước 2: Protein DMB là bao nhiêu?

• SAAG > 1,1 g/dl và protein DMB > 2,5 g/dl:

– Suy tim
– Hội chứng Budd Chiary giai đoạn sớm
• SAAG > 1,1 g/dl và protein DMB < 2,5 g/dl:
– Xơ gan
– Hội chứng Budd Chiary giai đoạn muộn

1. Bruce A Runyon (2022). “Evalution of aldults with ascites”.

2. Elsa Solà, Pere Ginès (2021), " Ascites and Spontaneous Bacterial Peritonitis", Sleisenger and Fordtran's Gastrointestinal and Liver Disease, 11th Edition,
3. Alex S. Befeler(2022), "Cirrhosis and Its Complication", Harrison's Principles of Internal Medicine, 21th Edition, McGraw-Hill Education, United State of America
 PHÂN TÍCH DỊCH MÀNG BỤNG
2/XÉT NGHIỆM SINH HÓA DMB:

Bước 2: Protein DMB là bao nhiêu?

• SAAG > 1,1 g/dl và protein DMB > 2,5 g/dl:

– Lao màng bụng
– Ung thư
• SAAG > 1,1 g/dl và protein DMB < 2,5 g/dl:
– Hội chứng thận hư
– Suy dinh dưỡng

1. Bruce A Runyon (2022). “Evalution of aldults with ascites”.

2. Elsa Solà, Pere Ginès (2021), " Ascites and Spontaneous Bacterial Peritonitis", Sleisenger and Fordtran's Gastrointestinal and Liver Disease, 11th Edition,
3. Alex S. Befeler(2022), "Cirrhosis and Its Complication", Harrison's Principles of Internal Medicine, 21th Edition, McGraw-Hill Education, United State of America
 PHÂN TÍCH DỊCH MÀNG BỤNG
 ĐẾM TẾ BÀO DMB:

Tăng BC, Neutrophile ưu thế (> 50% BC và > 250 TB/mm3) nhiễm trùng
• VPM thứ phát khi thỏa ít nhất 2/3 tiêu chuẩn:

– Protein DMB > 1 g/dl

– Glucose DMB < 50 mg/dl
– LDH DMB > LDH máu
(Thỏa 0/3 hoặc 1/3 tiêu chuẩn: VPMNKNP)
Tăng BC, Lympho ưu thế  lao hoặc ung thư

• Ung thư: CELLBLOC (lấy > 50 ml dịch).

• Lao màng bụng: ADA (độ nhạy cao khi > 40 U/L), PCR lao…
1. Bruce A Runyon (2022). “Evalution of aldults with ascites”.
2. Elsa Solà, Pere Ginès (2021), " Ascites and Spontaneous Bacterial Peritonitis", Sleisenger and Fordtran's Gastrointestinal and Liver Disease, 11th Edition,
3. Alex S. Befeler(2022), "Cirrhosis and Its Complication", Harrison's Principles of Internal Medicine, 21th Edition, McGraw-Hill Education, United State of America
 PHÂN TÍCH DỊCH MÀNG BỤNG
 XN KHÁC:

• Báng bụng do tụy: amylase dịch báng thường > 1000 mg/dl.
• Báng bụng do rò dịch mật: bilirubin DMB cao

 NỘI SOI Ổ BỤNG SINH THIẾT:

• Khi không rõ NN gây báng bụng

• Tiêu chuẩn vàng tuy nhiên xâm lấn, phức tạp  ít
được thực hiện trên LS

1. Bruce A Runyon (2022). “Evalution of aldults with ascites”.

2. Elsa Solà, Pere Ginès (2021), " Ascites and Spontaneous Bacterial Peritonitis", Sleisenger and Fordtran's Gastrointestinal and Liver Disease, 11th Edition,
3. Alex S. Befeler(2022), "Cirrhosis and Its Complication", Harrison's Principles of Internal Medicine, 21th Edition, McGraw-Hill Education, United State of America
 KẾT LUẬN

• Bụng to- báng bụng là triệu chứng thường gặp khiến BN đến khám tiêu hóa

• Tiếp cận BN bụng to phải nghĩ đến “6F”

• NN gây báng bụng rất đa dạng, trong đó xơ gan chiếm chủ yếu. Ngoài ra báng
bụng có thể gặp trong suy tim, hội chứng thận hư, bệnh lý phúc mạc, báng
dưỡng chấp…

• Phân tích DMB là XN cơ bản gợi ý NN báng bụng

• Phân tích DMB phải trả lời câu hỏi: dịch tăng áp cửa hay không, dịch thấm hay
dịch tiết, có nhiễm trùng không.
 TÀI LIỆU THAM KHẢO

Hoàng Văn Sỹ, Quách Trọng Đức. Tiếp cận các vấn đề thường
gặp. Bộ môn Nội tổng quát. Đại học Y dược TP.HCM. Nhà xuất
bản Y học. 2020; tr: 104-112

Trần Thị Khánh Tường. Triệu chứng học nội khoa . Bộ môn Nội
tổng quát. Trường Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch. Nhà xuất
bản Y học. 2020; tr: 585-590

Alex S. Befeler (2022), "Cirrhosis and Its Complication",

Harrison's Principles of Internal Medicine, 21th Edition , McGraw-
Hill Education, United State of America, pp 2624-2633.

Bruce A Runyon (2022). “Evalution of aldults with ascites”.

Elsa Solà, Pere Ginès (2021), " Ascites and Spontaneous

Bacterial Peritonitis", Sleisenger and Fordtran's Gastrointestinal
and Liver Disease, 11th Edition, pp 1471-1483
Thank You