Nhóm con

Bài giảng này trình bày khái niệm nhóm con của một nhóm. Đây là một kiểu tập
con đặc biệt của nhóm, được di truyền cấu trúc từ nhóm ban đầu.
Định nghĩa và ví dụ

ĐỊNH NGHĨA. Cho G là một nhóm. Một tập con S của G được gọi là
một nhóm con nếu nó thỏa mãn 3 điều kiện sau:

(a) e ∈ S trong đó e là phần tử đơn vị của G,

(b) S khép kín đối với phép toán của G, tức là, xy ∈ S với mọi x, y ∈ S,

(c) S khép kín đối với phép lấy nghịch đảo trong G, tức là, x−1 ∈ S với
mọi x ∈ S.

MỆNH ĐỀ (Nhóm con là nhóm). Cho G là một nhóm và S là một nhóm

con của G. Khi đó, hạn chế phép toán hai ngôi của G cho ta một phép toán
hai ngôi trên S. Hơn nữa, tập hợp S trang bị phép toán hai ngôi này là một
nhóm.

Chứng minh.

VÍ DỤ. Cho G là một nhóm. Hai nhóm con hiển nhiên của G là S = {e}
và S = G. Ta gọi hai nhóm con này là các nhóm con tầm thường của G.
Các nhóm con khác của G được gọi là nhóm con không tầm thường,
hoặc nhóm con thực sự.

VÍ DỤ. Một số nhóm con không tầm thường của nhóm (C, +) là

R, Q, Z, 2Z.

VÍ DỤ. Một số nhóm con không tầm thường của nhóm (C× , ·) là

R \ {0} , Q \ {0} , {1, −1} , R>0 , Q>0 , S1

trong đó S1 = {z ∈ C : |z| = 1}.

Nhóm con và đồng cấu nhóm

ĐỊNH NGHĨA. Cho φ : G → G′ là một đồng cấu nhóm.

ˆ Hạt nhân của φ, ký hiệu Ker (φ), là tập con sau đây của G

Ker (φ) = φ−1 e′ = x ∈ G : φ (x) = e′ .



ˆ Ảnh của φ, ký hiệu Im (φ), là tập con sau đây của G′

Im (φ) = φ (G) = {φ (x) : x ∈ G} .

MỆNH ĐỀ. Cho φ : G → G′ là một đồng cấu nhóm. Khi đó

(a) Hạt nhân Ker (φ) là một nhóm con của G.

(b) Ảnh Im (φ) là một nhóm con của G′ .

Chứng minh khẳng định (a). Ta chứng minh tập con Ker (φ) của G thỏa mãn
các điều kiện của nhóm con.

ˆ Vì φ là một đồng cấu nên φ (e) = e′ . Suy ra, e ∈ Ker (φ).

ˆ Lấy x, y ∈ Ker (φ). Theo định nghĩa, φ (x) = e′ và φ (y) = e′ . Suy ra

φ (xy) = φ (x) φ (y) = e′ e′ = e′ ,

tức là xy ∈ Ker (φ).

ˆ Lấy x ∈ Ker (φ). Theo định nghĩa, φ (x) = e′ . Suy ra

−1
φ x−1 = (φ (x))−1 = e′ = e′ ,

tức là x−1 ∈ Ker (φ).

Vậy, hạt nhân Ker (φ) là một nhóm con của G.

 VÍ DỤ. Tìm ảnh và hạt nhân của đồng cấu nhóm

φ : (Z, +) → C× , · , φ (n) = in

√
trong đó i = −1 là đơn vị ảo.

Giải. Ta biết rằng i4 = 1. Do đó, in = ir trong đó r là phần dư khi chia n cho 4.

Hơn nữa
i0 = 1, i1 = i, i2 = −1, i3 = −i.

Do đó 


1 n≡0 (mod 4)


n≡1 (mod 4)

i
φ (n) = in =


−1 n ≡ 2 (mod 4)


−i n ≡ 3 (mod 4).


Vậy hạt nhân và ảnh của đồng cấu φ lần lượt là

Ker (φ) = 4Z, Im (φ) = {1, i, −1, −i} .

Nhóm con cyclic

MỆNH ĐỀ. Cho G là một nhóm và a ∈ G. Khi đó tập con

⟨a⟩ = {an : n ∈ Z}

của G là một nhóm con.

Ta gọi nhóm con ⟨a⟩ là nhóm con cyclic sinh ra từ G. Nó là nhóm con nhỏ nhất
của G mà chứa phần tử a.
Ta có thể chứng minh tập con ⟨a⟩ của G là một nhóm con bằng cách chỉ ra nó thỏa
mãn các điều kiện trong định nghĩa của nhóm con.
Tuy nhiên, ở đây, ta sẽ cho một chứng minh gián tiếp. Không phải vì nó đơn giản
hơn, mà để minh họa các cách làm khác nhau.
Ta biết rằng ảnh và hạt nhân của một đồng cấu nhóm đều là các nhóm con. Do
đó, để chứng minh một tập con là một nhóm con, ta chỉ cần chỉ ra nó là ảnh hoặc
là hạt nhân của một đồng cấu nhóm nào đó. Trong bài này, ta sẽ chỉ ra tập con
⟨a⟩ là ảnh của một đồng cấu nhóm.

Chứng minh. Xét ánh xạ

φ : (Z, +) → G, φ (n) = an .

Ánh xạ này là một đồng cấu nhóm. Thật vậy, với mọi m, n ∈ Z, ta có

φ (m + n) = am+n = am an = φ (m) φ (n) .

Vì ánh xạ φ là một đồng cấu nhóm nên ảnh của nó là một nhóm con của G. Ta
thấy
Im (φ) = {φ (n) : n ∈ Z} = {an : n ∈ Z} = ⟨a⟩ .

Vậy ⟨a⟩ là một nhóm con của G.

VÍ DỤ. Xác định các nhóm con cyclic của nhóm Z6 và vẽ sơ đồ Hasse thể
hiện mối quan hệ bao hàm của các nhóm con này.
Giải. Với mỗi x ∈ Z6 , ta sẽ tính tường minh nhóm con cyclic ⟨x⟩

⟨x⟩ = {0, x, 2x, 3x, . . .} .

ˆ ⟨[0]⟩ = {[0]},

ˆ ⟨[1]⟩ = {[0] , [1] , [2] , [3] , [4] , [5]} = Z6 ,

ˆ ⟨[2]⟩ = {[0] , [2] , [4]},

ˆ ⟨[3]⟩ = {[0] , [3]},

ˆ ⟨[4]⟩ = {[0] , [4] , [2]} = ⟨2⟩,

ˆ ⟨[5]⟩ = {[0] , [5] , [4] , [3] , [2] , [1]} = Z6 = ⟨[1]⟩.

Như vậy Z6 có 4 nhóm con cyclic. Sơ đồ Hasse của các nhóm con này là

Z6

⟨[2]⟩ ⟨[3]⟩

{[0]}
Bài tập

Bài tập 1.6.3. Đặt ω = cos 2π 2π

3 + i sin 3 . Xác định hạt nhân và ảnh của
đồng cấu nhóm
φ : (Z, +) → C× , · , φ (n) = ω n .

Bài tập 1.6.4. Cho ánh xạ

φ : (R, +) → C× , · ,


φ (x) = cos x + i sin x.

(a) Chứng minh rằng φ là một đồng cấu nhóm.

(b) Xác định hạt nhân và ảnh của φ.

Bài tập 1.6.5. Xác định các nhóm con cyclic của nhóm Z12 và vẽ sơ đồ
Hasse thể hiện mối quan hệ bao hàm của các nhóm con này.

Bài tập 1.6.6. Xác định các nhóm con cyclic của nhóm đối xứng S3 và vẽ
sơ đồ Hasse thể hiện mối quan hệ bao hàm của các nhóm con này.

Bài tập 1.6.7. Xác định các nhóm con cyclic của nhóm nhị diện D4 và vẽ
sơ đồ Hasse thể hiện mối quan hệ bao hàm của các nhóm con này.