Professional Documents
Culture Documents
Thông Tin Môn Học
Thông Tin Môn Học
CHƯƠNG 3
3.1. Cấu trúc các tầng khí quyển
• Hỗn hợp của không khí khô và hơi nước tạo thành không
khí ẩm.
• Không khí với các thành phần như khí O2, CO2, NO2 ,…
cần cho hô hấp của động vật cũng như quá trình quang
hợp của thực vật nguồn gốc của sự sống.
Thông số vật lý của không khí ẩm:
Nhiệt độ: là thông số chỉ mức độ nóng lạnh của không khí.
Nó được đo trên nhiệt kế và biểu thị trên 2 đơn vị đo thường
gặp là độ bách phân (0C), độ F và độ K (trong tính toán kỹ
thuật).
Độ ẩm: mô tả lượng hơi nước tồn tại trong một
thể tích hỗn hợp dạng khí nhất định.
Độ ẩm tuyệt đối (g/m3): là thước đo tổng khối
lượng hơi nước trong một thể tích không khí
nhất định. Nó là một đại lượng phụ thuộc vào
nhiệt độ không khí và áp suất hơi nước (mm
Hg).
Máy đo độ ẩm không khí
Độ ẩm tương đối (%): là tỷ số giữa khối lượng nước trên một thể tích hiện tại so
với khối lượng nước trên cùng thể tích đó khi hơi nước bão hòa.
Dung ẩm: là trọng lượng hơi nước chứa trong khối không khí có phần khô là 1
kg.
Vai trò của khí quyển:
• Cung cấp oxy (cần thiết cho sự sống của trái đất)
• Cung cấp CO2 (cần thiết cho quá trình quang hợp của thực vật)
• Cung cấp khí nitơ cho vi khuẩn cố định nitơ và các nhà máy sản xuất amoniac
để tạo các hợp chất chứa ni tơ cần cho sự sống.
• Khí quyển là phương tiện vận chuyển nước hết sức quan trọng từ các đại
dương tới đất liền như một phần của chu trình tuần hoàn nước.
Sự thay đổi trong thành phần khí quyển trái đất theo thời gian
(Nguồn: www.scientificpsychic.com)
+ Kể từ khi hình thành, bầu khí quyển bị tác động liên tục của nhiều quá trình,
trong đó có 3 quá trình chủ yếu là quang hoá, quang hợp và oxy hoá:
* Quang hóa là phân ngành hóa học quan tâm đến những hiệu ứng hóa học của
ánh sáng.
Các phản ứng quang hoá sẽ phân huỷ các phân tử khí dưới tác động của tia
bức xạ vũ trụ.
Trong tự nhiên, quang hóa có một vai trò rất to lớn, nó là cơ sở cho quang
tổng hợp, thị giác, và sự tạo thành vitamin D với ánh sáng Mặt Trời
Quang hợp là quá trình thu nhận
năng lượng ánh sáng Mặt trời của
thực vật, tảo và một số vi khuẩn để
tạo ra hợp chất hữu cơ phục vụ
bản thân cũng như làm nguồn thức
ăn cho hầu hết các sinh vật trên
Trái đất.
Quang hợp là chuỗi phản ứng hóa học quan trọng bậc
nhất trên Trái đất, vì nó tạo năng lượng cho sự sống trong
Sự Oxy hóa (chất khử) là quá
trình làm cho chất đó nhường
electron hay làm tăng số oxi
hoá của chất đó.
Hình ảnh so sánh mức độ khí thải NO2 trong không khí giữa thời điểm dịch Covid 19 gia tăng và
thời điểm 1 năm trước đó nguồn từ cơ quan vũ trụ Châu Âu (ESA)
Mức độ ô nhiễm ở Trung Quốc trong tháng 1 tương phản với
mức độ trong tháng 2. Ảnh: NASA.
35
Hoạt động núi lửa
Cháy rừng
Bão cát
Các nguồn khác:
Thực vật, đại
dương, các nguồn
khác…
Đặc điểm của loại khí thải này là nguồn
thải thấp, di động và không đều.
Những chất ô nhiễm đặc trưng của khí
thải giao thông là bụi, CO, NOx, SOx, chì,
CO2 và VOCs.
Sản xuất công nghiệp sinh ra các chất ô nhiễm rất đa dạng với
khối lượng lớn. Ngoài các chất ô nhiễm sinh ra do các quá trình
đốt nhiên liệu, mỗi ngành công nghiệp còn sinh ra các chất ô
nhiễm đặc trưng.
Công nghiệp gang thép, năng lượng
Công nghiệp chế biến dầu mỏ
Nhà máy xi măng
Công nghiệp chế biến thực phẩm
Công nghệ dệt may
Nhà máy hóa chất….
Sản xuất nông nghiệp sinh ra các
chất ONKK chủ yếu từ việc sử
dụng thuốc bảo vệ thực vật và
phân hóa học, và quá trình đốt
các phế phẩm nông nghiệp trên
đồng.
Ảnh hưởng của chất lượng
không khí
Trong khi PM10 đi vào cơ thể qua đường dẫn khí và tích tụ trên phổi,
thì PM2.5 đặc biệt nguy hiểm hơn vì chúng bé đến mức có thể luồn
lách vào các túi phổi, tĩnh mạch phổi và xâm nhập vào hệ tuần hoàn
máu. Bụi PM 2.5 cộng với khí CO hay SO2, NO2 nhiều, sẽ cản
hemoglobin kết hợp oxi khiến tế bào thiếu oxi.
Các triệu chứng có thể được nhìn thấy ngay sau khi tiếp xúc với mức độ
ô nhiễm cao, bao gồm kích ứng đường hô hấp, khó thở và tăng nguy cơ
lên cơn hen suyễn
Tiếp xúc với ozon và các hạt bụi, chất ô nhiễm làm giảm chức năng phổi,
đồng thời làm tăng nặng các bệnh phổi mãn tính. Khi tiếp xúc với chất
gây ô nhiễm không khí trong một thời gian dài có thể làm gia tăng nguy
cơ mắc bệnh ung thư phổi.
Chất lượng không khí thấp dẫn đến bệnh nhân bị viêm mũi dị ứng, viêm
xoang tăng lên. Mũi là cửa ngõ của đường hô hấp, do đó, đây là cơ quan
đầu tiên chịu ảnh hưởng từ việc thay đổi thời tiết hay môi trường, khí hậu.
ONKK làm tăng nguy cơ loãng xương và các ca gãy xương liên quan. Tác
động này tương tự như tác động của khói thuốc lá đến hệ xương của cơ
thể.
Đau đầu: Trong thời gian mức độ ô nhiễm cao, các bệnh viện cũng
thường tiếp nhận nhiều ca đau nửa đầu hơn.
ONKK có tác động tiêu cực đến sức khỏe tim mạch, làm tăng nguy cơ
đau tim và tỷ lệ đột quỵ.
ONKK có mối liên quan chặt chẽ với bệnh thận và suy thận. Nguyên nhân
là do ô nhiễm không khí tạo gánh nặng khiến thận không thể lọc hết các
phân tử ô nhiễm trong máu.
Lão hóa da: Các chất ô nhiễm có thể phá hủy các tế bào da và ảnh
hưởng đến khả năng tự tái tạo của da, gây thay đổi sắc tố của da, đẩy
nhanh quá trình lão hóa khiến làn da trở nên xấu đi.
Số liệu do Trường Đại học Kinh tế Quốc dân
Kết quả nghiên cứu về chỉ số EPI của Việt Nam Năm
công bố liên quan đến số người tử vong liên 2012 (EPI - Đại học Yale)
quan đến ô nhiễm môi trường
Sự thay đổi màu: nâu tối, đen, màu đỏ không bình thường hoặc đỏ vết
(chấm đỏ) của sắc tố.
Trạng thái cây: Tác hại dạng ẩn có thể biểu hiện trong quá trình phát triển,
sự suy yếu biểu hiện ở kích thước trong tăng trưởng, ở ngọn biểu hiện
dạng xoắn, phình to; sự trương nở hoặc tàn của hoa thường dẫn đến sinh
ra dị dạng, sự phát triển không đồng đều của cuống lá và phiến lá gây ra
hiện trạng xoắn lá và dị dạng ở phiến lá.
MƯA AXÍT
Mưa axit hủy hoại rừng cây ở dãy núi blue Mưa axit ăn mòn tượng đá vôi
Ridge, North Carolina
• Làm tổn hại đến sức khoẻ con người
• Mưa axit làm ô nhiễm nguồn nước trong hồ và phá hỏng các loại thức
ăn, uy hiếp sự sinh tồn của các loài cá và các sinh vật khác trong nước
• Trở ngại quá trình quang hợp, làm cho chất dinh dưỡng trong đất bị tan
mất, phá hoại sự cố định đạm của vi sinh vật và sự phân giải các chất
hữu cơ, làm giảm độ màu mỡ của đất, cản trở sự sinh trưởng của bộ rễ
làm suy giảm khả năng chống bệnh và sâu hại.
Hiệu ứng nhà kính: là quá trình nóng lên một cách tự nhiên do sự
có mặt của các khí nhà kính trong khí quyển (giống hiện tượng ấm
lên bên trong các nhà kính nên gọi là hiệu ứng nhà kính - green
house effect).
Các khí nhà kính trong bầu khí quyển bao gồm các khí nhà kính tự
nhiên và các khí phát thải do các hoạt động của con người.
Một số khí nhà kính tiêu biểu:
Carbon Dioxit (CO2, đóng góp 60% cho quá trình làm tăng nhiệt độ
khí quyển),
Hơi nước
Methane (CH4)
Ôxit Nitơ (N2O)
Ozone (O3)
Chlorofluorocarbons (CFC).
Các khí nhà kính là các khí có khả năng hấp thu bức xạ hồng ngoại
Các khí này không hấp thu các bức xạ của mặt trời nên các bức xạ hồng
ngoại từ trái đất bị các khí nhà kính hấp thu, ngăn không cho năng lượng
thoát ra ngoài không gian, khiến cho nhiệt độ khí quyển tăng lên, sinh ra hiệu
ứng nhiệt.
Nhiệt độ bề mặt trung bình của trái đất được quyết định bởi sự cân
bằng giữa:
Bức xạ nhiệt của mặt trời là bức xạ sóng ngắn dễ dàng xuyên qua lớp
khí nhà kính (CO2, NOx, CH4, CFC,..), còn bức xạ nhiệt từ trái đất là
bức xạ nhiệt sóng dài nên không thể xuyên qua lớp khí nhà kính.
Nhiệt độ khí quyển quanh trái đất nóng lên (+15oC thay vì -30oC)
Hiệu ứng nhà kính là sự gia tăng (theo dự báo) tỷ lệ lưu giữ năng lượng ở lại tầng
đối lưu dẫn đến việc nhiệt độ khí quyển tăng lên tới mức có hại tới môi trường, khí
hậu toàn cầu.
Theo dự đoán của Ủy ban Thế giới về Môi trường và Phát triển của Liên hợp
quốc, nhiệt độ của trái đất trong thế kỷ tới sẽ tăng từ 1,5 đến 4,5oC so với nhiệt độ
hiện nay.
Thay đổi về nhiệt độ, mực nước biển và lớp tuyết bao phủ ở Bắc bán cầu
(Ủy ban liên quốc gia về biến đổi khí hậu, Báo cáo tổng hợp, 2007)
Lỗ thủng của tầng ozone theo định nghĩa của Cục Môi Trường (EPA) Mỹ là
khu vực có hàm lượng ozone thấp hơn 220 đơn vị dobson (DU).
Kỷ lục thấp nhất của tầng ozone là 88 DU được ghi nhận vào năm 1994.
Diện tích lớn nhất ở một thời điểm xác định là 26 triệu km2 ghi nhận được
vào năm 1996.
Hàng năm lổ thủng tầng ozone bắt đầu xuất hiện vào tháng 8, đạt đến cực
đỉnh vào tháng 10
Thủng tầng ozon sẽ gây ra hiện tượng một lượng lớn tia cực tím sẽ chiếu
xuống trái đất.
Ở vùng Nam Cực lượng mất ôzôn càng trầm trọng, nhất là vào mùa
đông do các nguyên nhân:
Vì vào mùa đông có sự tạo các đám mây ty do các sol khí núi lửa.
Các đám mây ty chứa các tinh thể băng rất nhỏ và trên bề mặt các
hạt băng này sẽ sảy ra các phản ứng dị thể giữa CFC, ôzôn và *O*
để duy trì các phản ứng phá huỷ ôzôn. Ngoài ra còn một loạt phản
ứng nữa liên quan đến sự có mặt của NO2 trong tầng bình lưu để tạo
ra Cl* và phá huỷ ôzôn.
Lực quay của trái đất
Nguồn: NASA
Làm suy giảm sức khỏe và phá hủy hệ thống miễn dịch của cơ thể người và
động vật.
Làm hủy hoại các sinh vật nhỏ: mất cân bằng hệ sinh thái động thực vật
biển. Tia UV tăng lên thì sẽ có ảnh hưởng nghiêm trọng đến quá trình sinh
trưởng của các loài tôm, cua, cá,… và cũng làm giảm khả năng sinh sản của
chúng.
Làm giảm chất lượng không khí: Tầng ozon suy giảm sẽ làm tăng lượng
bức xạ tử ngoại UV-B đến mặt đất, làm tăng phản ứng hóa học từ đó sẽ dẫn
đến ô nhiễm khí quyển.
Gây hại đến thực vật và giảm năng suất cây trồng
Tác động tới vật liệu: Bức xa của tia tử ngoại sẽ làm giảm nhanh tuổi
thọ của các vật liệu, làm mất độ bền chắc. Ngoài ra nó còn đóng góp
vào việc tăng cường hiệu ứng nhà kính.
Biện pháp ngăn ngừa ô nhiễm không khí:
• Thường xuyên theo dõi tình hình chất lượng không khí trên các ứng dụng,
phương tiện thông tin truyền thông chính thống
• Một ngày nên duy trì xịt mũi, rửa mắt, súc miệng 2 lần với nước muối sinh
lý
• Các Bộ ngành, người dân cần quan tâm công tác quản lý và bảo vệ môi
trường không khí quyết liệt hơn nữa.
• Tuyên truyền để nâng cao ý thức cho người dân
Đối với không khí trong nhà:
• Vệ sinh cảnh quan sống, trồng nhiều cây
xanh
• Nên bỏ hẳn hoặc hạn chế hút thuốc, nên
tránh xa khói thuốc;
• Bảo vệ sức khỏe từ bên trong để tăng
cường đề kháng, nên tập thể dục thường
xuyên.
Đối với không khí trong nhà:
• Hạn chế đốt vàng mã, đốt nhang quá nhiều vào các dịp lễ;
• Hạn chế mở cửa khi không khí bên ngoài ô nhiễm nặng, nhất là những nhà gần
đường giao thông, khu vực ô nhiễm;
• Thay thế nhiên liệu đốt cháy
Đối với không khí trong nhà:
• Sử dụng máy lọc không khí, máy hút mùi hay chất độc khác;
• Thiết kế nhà thông thoáng tận dụng dòng khí lưu thông tự nhiên vào và ra khỏi
nhà;
• Hạn chế tối thiểu việc sử dụng các năng lượng khi không cần thiết
• Bố trí các kiến trúc hợp lý.
Đối với giao thông:
• Che chắn xe vận chuyển phế thải xây dựng, bùn thải, các công trình xây dựng; vệ
sinh sạch các phương tiện trước khi ra khỏi công trường;
• Hạn chế sử dụng phương tiện cá nhân chuyển qua phương tiện giao thông công
cộng.
• Thay đổi công nghệ các phương tiện giao thông, sử dụng nhiên liệu xanh thay thế
dần cho nguyên liệu hóa thạch; bảo trì bảo dưỡng xe thường xuyên; thu hồi, loại bỏ
các xe cũ không đủ điều kiện lưu hành.
Đối với giao thông:
Đối với giao thông:
• Đeo khẩu trang đạt tiêu chuẩn chất lượng
• Tắt máy xe khi dừng đèn đỏ nếu chờ lâu
• Thiết kế mạng lưới quan trắc theo dõi chất
lượng không khí trên phạm vi vùng và quốc gia
• Trồng nhiều cây xanh; phun nước rửa đường
thường xuyên tại các trục đường giao thông
chính để hạn chế bụi phát tán
Đối với công nghiệp và xây dựng:
• Chế tạo ra những dây chuyền máy móc công nghệ hiện đại, ít ô nhiễm để thay
thế
• Sử dụng các nhiên liệu xanh (nhiên liệu sinh học) thay thế dần cho các nhiên
liệu hóa thạch trong sản xuất, kiểm soát tốt quá trình đốt
• Quy hoạch lại nhiều khu - cụm công nghiệp, hạn chế tình trạng ô nhiễm môi
trường ảnh hưởng đến khu dân cư
• Lắp đặt các hệ thống chống
rung giảm thiểu tiếng ồn
Đối với công nghiệp và xây dựng:
• Có các quy định và biện pháp chặt chẽ hơn về QC kỹ thuật và chế tài xử lý đối với các
nguồn phát thải công nghiệp.
• Cần xây dựng các hàng rào che chắn cho các công trình để hạn chế bụi phát tán
• Các nhà máy cần đầu tư cho công
nghệ xử lý khí thải công nghiệp phù
hợp với từng ngành nghề sản xuất
• Trang bị bảo hộ lao động đảo bảm
cho công nhân
Đối với nông nghiệp:
• Hạn chế quá trình đốt cháy chất thải, tận dụng chất thải hữu cơ để làm
phân bón sinh học thay thế phân bón hóa học
• Thiết kế và vận hành các trang trại hợp vệ sinh, xử lý chất thải trước khi
đưa vào môi trường
• Tổ chức tốt công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật, giúp người dân
nâng cao nhận thức về bảo vệ môi trường, thực hiện, chấp hành nghiêm
các quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường trong sản xuất nông
nghiệp, chăn nuôi.
Đối với nông nghiệp:
• Khuyến khích áp dụng các mô hình xử lý sinh học tiên tiến, hiện đại tại các hộ
gia đình, trang trại chăn nuôi
• Quản lý chặt chẽ hoạt động sử dụng hóa chất, chất cấm, chất kích thích sinh
trưởng, kháng sinh trong chăn nuôi
• Hướng dẫn người dân sử dụng đúng kỹ thuật các loại thuốc và phân bón.
1. Phân tích nguồn gốc và nguyên nhân gây ô nhiễm không khí trong nhà.
2. Phân tích nguồn gốc và nguyên nhân gây ô nhiễm không khí từ hoạt
động giao thông.
3. Phân tích nguồn gốc và nguyên nhân gây ô nhiễm không khí từ quá trình
sản xuất công nghiệp.
4. Phân tích tình hình ONKK tại các thành phố lớn ở Việt Nam.
5. Trình bày các giải pháp có thể áp dụng nhằm cải thiện chất lượng không
khí tại nơi anh/chị sinh sống.
6. Để bảo vệ sức khỏe của bản thân khỏi tác động của ONKK, anh/chị cần
làm gì?