HỌC VIỆN CÔNG NGHỆ BƯU CHÍNH VIỄN THÔNG

KHOA ĐA PHƯƠNG TIỆN

BỘ MÔN LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ

BÀI THU HOẠCH

VĂN HÓA TRUYỀN THÔNG ĐẠI CHÚNG

Họ và tên: Tạ Ngọc Khánh Chi

Mã sinh viên: B23DCBC016
Giảng viên giảng dạy: Trần Duy

Hà Nội – 2024
Đề bài: Nhận xét về con người, xã hội ở Sài Gòn và Hà Nội những
năm 90 của đạo diễn Trần Anh Hùng qua hai bộ phim “Xích lô” và
“Mùa hè chiều thẳng đứng”.

BÀI LÀM
I. Phim “Xích lô” (1995)
a, Bối cảnh xã hội:
- Có những cảnh chính sau:
+ Bối cảnh thứ nhất: căn hộ của nhân vật Xích lô là một căn phòng cũ kỹ,
tồi tàn, ẩm thấp, dột nát, chật hẹp nằm trong một tòa nhà chung cư cũ nhưng
vắng vẻ tuy rằng chung cư nằm trong khu đông đúc dân cư ở quận 5 Sài Gòn.
Đây là nơi Xích lô bị giam lỏng, dùng để tạm trú trước và sau khi gây án; Xích
lô phải ở đó để chờ lệnh của Nhà thơ và bà Chủ giao lệnh thực hiện các phi vụ
phạm tội như tưới nước bẩn kho gạo, đốt kho… bị đánh đập, dụ dỗ và được hai
tên đàn em của Nhà thơ dạy cách thực hiện phạm tội ác; Nơi này cũng là chỗ
Xích lô sinh hoạt cá nhân hằng ngày, tự hành hạ mình… nhiều sự việc, biến cố,
chuyển biến tâm lý của Xích lô đều xảy ra ở trong căn hộ này. Tuy phim được
thực hiện trên bối cảnh thật, nhưng các nhà làm phim đã cho thiết kế phục dựng,
chỉnh sửa, sắp đặt các vật dụng đạo cụ trong căn hộ này rất chi tiết, tỉ mỉ như
trần nhà bị dột, sàn nhà ẩm ướt, ban công cũ kỹ, những dây điện chằng chịch,
các vật dụng, những đồ bỏ đi, táp lô cũ với dây điện bị rò rỉ chạm tay vào là bị
điện giựt xẹt lửa… Tất cả những đạo cụ, cảnh trí trong phim đã cho người xem
nhận rõ đây là một căn hoang tàn, tạm bợ, chỉ dành cho những kẻ phạm tội trú
ẩn, những người xấu mới dám đặt chân vào đây.
+ Bối cảnh thứ hai: căn hộ của Nhà thơ - cánh tay đắc lực và là tình nhân
của bà Chủ, y là người điều hành trực tiếp các vụ phạm tội như phá hoại tài sản
nhà nước, giết người, vận chuyển và buôn bán ma túy, bảo kê gái mại dâm. Bối
cảnh này nằm trong khu chung cư đối diện với chung cư của Xích lô, là nơi trú
ngụ của y, chỗ chứa chấp gái bán hoa, cũng là nơi phục vụ cho khách làng chơi,
phục vụ những kẻ biến thái bị ám ảnh tình dục. Đây là chỗ có nhiều tội ác, dơ
bẩn, cũng chính là nơi kết thúc cuộc đời của Nhà thơ, một kẻ đã phạm nhiều tội
lỗi, kẻ có nhiều mâu thuẫn bên trong của một người đa nhân cách.
+ Bối cảnh thứ ba: nơi Bà chủ sống cùng đứa con trai bị thiểu năng, trạc tuổi
của Xích lô. Đây là chỗ ở và điều phối các công việc phạm tội, vi phạm pháp
luật của băng nhóm xã hội đen, tất cả do bà Chủ quản lý. Câu chuyện trong căn
hộ của bà Chủ: mọi việc đều xảy ra ở một căn phòng, có một cái giường, nơi bà
Chủ thường xuyên ngồi chơi với con trai. Đây cũng là nơi bà ta làm việc, điều
hành băng nhóm tội phạm, trong đó trực tiếp quản lý các phi vụ là Nhà thơ, hai
tên cận vệ của Nhà thơ và Xích lô. Cũng trong căn hộ của bà Chủ, còn có một
phòng với chiếc giường ngủ, chỉ thấy khi có phân đoạn bà Chủ ở chung với Nhà
thơ. Với các hình ảnh trong phim, người xem thấy rõ tuy rằng là bà Chủ nhưng
căn hộ của bà ta cũng không hơn gì các căn hộ khác. Cũng nằm cùng chung một
khu dân cư lao động, ở một quận tại Sài Gòn vào hoàn cảnh lịch sử lúc bấy giờ.
Ngoài ra, còn có bối cảnh của gia đình Xích lô, nằm trong một xóm lao động
nghèo, căn hộ ở sát một dòng kênh nước đen. Nơi đây Xích lô ở chung với ông
Nội, Chị và Em gái. Trong căn hộ của Xích lô, câu chuyện thường tập trung ở
không gian bếp, được thể hiện với các cỡ cảnh toàn hẹp, trung cảnh, cận cảnh
làm cho người xem hiểu rõ hơn đây là không gian chật hẹp. Là nơi chính để sử
dụng cho mọi sinh hoạt trong gia đình hằng ngày, trò chuyện, nấu ăn... đạo diễn
không cần cảnh toàn rộng để mô tả căn phòng cho người xem, đây cũng là một
phong cách thể hiện của tác giả. Tuy nhiên với cách dàn cảnh, diễn xuất của
diễn viên, cách đặt góc máy, sự chuyển động của máy quay, bố trí ánh sáng,
màu sắc… người xem vẫn hình dung và hiểu rõ được không gian thời gian xảy
ra câu chuyện về gia đình Xích lô. Khi gia đình Xích lô tập hợp lại vào buổi
chiều tối hằng ngày, sau khi bốn người đều đi làm, đi học, kiếm tiền về đều tập
trung ở chỗ có cái bếp, nơi chị của Xích lô nấu ăn. Các thành viên trong nhà đều
gom những đồng tiền công đã kiếm được trong ngày để đưa cho chị của Xích lô,
là người quản lý chi tiêu trong cuộc sống của gia đình

b, Nhân vật:
- Xích lô (Lê Văn Lộc) là một thanh niên chất phác, mồ côi cả cha lẫn mẹ, kiếm
sống bằng nghề đạp xe xích lô tại Sài Gòn.
- Gia đình của Xích lô: ông Nội làm nghề bơm vá xe đạp, Chị (Trần Nữ Yên
Khê) và Em gái đang đi học.
- Bà Chủ (Như Quỳnh) với băng đảng xã hội đen, chuyên làm những việc tàn ác,
vi phạm luật pháp.
- Nhà thơ (Lương Triều Vỹ) dưới trướng và là nhân tình của Bà chủ. + Hai đàn
em thân cận của Nhà thơ.
- Nhân vật chính: Xích lô, như người dẫn chuyện, đã dẫn dắt người xem nghe và
thấy, hiểu rõ không gian – thời gian, các sự việc xảy ra qua từng giai đoạn trong
câu chuyện phim. Tất cả được thể hiện qua diễn xuất của diễn viên chính, các
góc nhìn chủ quan của nhân vật. Qua nhân vật Xích lô, người xem được nghe và
thấy được cuộc sống, những sinh hoạt hằng ngày, những đặc trưng của người
Sài Gòn ở Việt Nam. Thông qua câu chuyện của Xích lô, khởi đầu từ lúc Xích
lô bị mất cắp chiếc xe là phương tiện quan trọng dùng để kiếm sống hằng ngày.
Từ đó xảy ra rất nhiều chuyện, đã làm xáo trộn cuộc sống, tâm lý và tinh thần
của Xích lô.

II. Phim “Mùa hè chiều thẳng đứng” (2000)

a, Bối cảnh xã hội:

- Có những cảnh chính sau:
+ Bối cảnh thứ nhất: Căn phòng này là của người em trai tên Hải ở chung
với cô út Liên. Bối cảnh này có hai gian phòng được thông nhau bằng tấm vách
hở, sát mỗi bên vách là hai chiếc giường của hai anh em. Căn phòng có hai cửa
ra ban công và một cửa ra vào. Bối cảnh được thiết kế cho phù hợp với ý đồ của
đạo diễn, các vách được phủ màu xanh lá cây và màu vàng, các tấm mành ngay
cửa cũng là màu vàng. Màu xanh là tông màu chủ đạo của bối cảnh. Các đồ vật,
trang trí, các đạo cụ đã được tổ thiết kế thực hiện sao cho phù hợp với nội dung
và ý đồ của đạo diễn. Mô tả lại câu chuyện, những sinh hoạt bình thường hằng
ngày của hai anh em Hải và Liên, với phong cách của những thanh niên trẻ trung
năng động vào thời điểm bấy giờ.
+ Bối cảnh thứ hai: Đây là nhà của chị cả Sương, với các sự kiện như đám
giỗ của người Mẹ, các câu chuyện riêng tư của ba chị em, những sinh hoạt hàng
ngày, quán cà phê của chị cả, xung đột của vợ chồng Sương - Quốc. Không gian
trong nhà chị cả rộng hơn căn hộ của Hải và Liên. Căn nhà này có tầng trệt và
tầng lầu, trên lầu là phòng của vợ chồng chị cả, gian nhà tầng trệt là phòng
khách, phòng thờ, các công trình phụ xung quanh, bên cạnh nhà là khu vực nấu
ăn, nhà tắm… Ngôi nhà được chọn nằm ở mặt đường, là bối cảnh thật, con
đường thật ở Hà Nội, nhưng cũng được nhà thiết kế chỉnh trang theo ý đồ của
đạo diễn.
+ Bối cảnh thứ ba: đây là nhà của chị hai Khanh và người chồng tên Kiên -
là nhà văn. Câu chuyện được kể trong căn hộ chỉ có hai nhân vật là vợ chồng
Khanh và Kiên. Với bối cảnh của chị hai Khanh và Kiên thì công tác chỉnh sửa
ít hơn bối cảnh nhà chị cả Sương. Màu sắc trong bối cảnh này, tác giả cũng sử
dụng vách tường màu xanh và màu vàng, không đậm màu và mang nét cũ kỹ,
không tươi trẻ như nhà của Hải và Liên. Bối cảnh này cũng có không gian bên
ngoài thoáng đãng với cây xanh rất nhiều, phù hợp với tính cách của nhân vật và
các tình huống trong câu chuyện.

b, Nhân vật:
- Gồm có bốn chị em: chị cả Sương (Nguyễn Như Quỳnh), chị Hai Khanh (Lê
Khanh), em trai Ba Hải (Ngô Quang Hải), em gái út Liên (Trần Nữ Yên Khê).
- Mối quan hệ giữa các nhân vật:
+ Vợ chồng anh chị cả Sương và Quốc có với nhau một đứa con, Quốc là
một họa sĩ và nhiếp ảnh, anh hay đi xa sáng tác trong nhiều ngày. Mối quan hệ
vợ chồng Sương – Quốc có sự bất hòa, không hạnh phúc.
+ Kiên – Khanh, đôi vợ chồng đang mặn nồng hạnh phúc với nhiều cử chỉ,
hành động và lời nói mặn nồng, đắm thắm, luôn quấn quýt bên nhau.