Obszar

biologiczny

• Zbyt mało snu

• Zbyt mało ruchu (niemowlęta: brak zmiany
pozycji)
• Brak zaspokojenia potrzeb fizjologicznych
(niemowlęta: brudna pieluszka)
• Nieodpowiednia dieta (np. zbyt dużo cukru)
• Głód, pragnienie
• Zmęczenie
• Hałas
• Nadmiar bodźców wzrokowych (kolory,
światła)
• Nadmiar bodźców dotykowych (np. ścisk w
autobusie lub windzie)
• Nieprzyjemne bodźce dotykowe (np. twarde
krzesło)
• Nadmiar lub nieprzyjemne bodźców
zapachowe
• Alergeny, nietolerancje pokarmowe
• Skrajnie wysoka lub niska temperature
• Choroba, kolki, ząbkowanie itd.
• Brak stałego rytmu dnia
 Obszar
emocjonalny

• Silne negatywne emocje:

o Złość
o Rozczarowanie
o Frustracja
o Zmęczenie
o Ból
o Strach
o Wina
o Bezradność
o Żal
• Silne pozytywne emocje:
o Ekscytacja
o Radość
o Wzruszenie
• Koszmary senne
• Brak poczucia bezpieczeństwa
• Choroba członka rodziny
• Rozwód
• Śmierć członka rodziny
• Pojawienie się nowego członka rodziny
• Kłótnie, krzyki, konflikty – jako uczestnik i
jako obserwator
 Obszar
poznawczy

• Dystraktory, czyli to, co rozprasza

• Brak utrzymywania uwagi
• Trudności w myśleniu sekwencyjnym (czyli
świadomość ciągów przyczynowo-
skutkowych: “jak zrobię to, to stanie się to”)
• Ograniczona świadomość bodźców
zewnętrznych i wewnętrznych
• Informacje w innej niż preferowana
modalności (np. dźwiękowe, kiedy dziecko
jest tzw. “wzrokowcem”)
• Wrażenia sensoryczne, które trudno dziecku
zrozumieć, bo nie może znaleźć schematu,
który je powoduje
• Zbyt wiele informacji naraz lub zbyt złożone
informacje – mózg się “przegrzewa”
• Informacje podane zbyt wolno lub szybko
• Informacje abstrakcyjne, lub bazujące na
pojęciach, których dziecko jeszcze nie zna
• Wymaganie koncentracji zbyt długo dla
możliwości dziecka
 Obszar
społeczny

• Konflikty interpersonalne
• Sytuacje dezorientujące, nieporozumienia
• Sytuacje, w których dziecko jest ofiarą lub
nawet tylko świadkiem przemocy
• Konflikty w grupie
• Niezrozumienie wpływu własnych działań na
inne osoby
• Niezrozumienie oczekiwań innych osób
• Brak przyjaciół
• Poczucie wykluczenia (np. bycie cichą
osobą w głośnej grupie)
• Udział w przyjęciach urodzinowych
• Duże rodzinne spotkania
• Bycie w dużej grupie, w tłumie
• Zostanie sam na sam z kimś, kogo nie zna
się dobrze
• Konieczność przedstawienia się
• Znalezienie się w centrum uwagi
• Spotkanie kogoś nowego
• Wejście do grupy, gdzie nikogo się nie zna
 Obszar
prospołeczny

• Konieczność radzenia sobie z emocjami

innych ludzi
• Brak możliwości ucieczki przed
“zarażaniem” się emocjami innych ludzi
• Sytuacja, w której ktoś prosi dziecko, żeby
postawiło potrzeby innych osób ponad
swoimi
• Napięcia między wartościami dziecka, a
wyznawanymi przez inne dzieci czy osoby
• Sytuacje niejednoznaczne moralnie, np.
niesprawiedliwość (nawet malutkie dzieci
mają silne poczucie sprawiedliwości)
• Poczucie winy
• Trudności w odczytaniu emocji innych osób
• Przejmowanie negatywnych emocji od
innych dzieci
• Dawanie prezentu (“czy się spodoba?”)
• Otrzymywanie prezentu (“jak
zareagować?”)
• Oglądanie/słuchanie wiadomości
• Chęć pomagania innym
• Chęć zbawienia świata