1.

Đặt vấn đề:

A. Lí do chọn đề tài
Câu hỏi đặt ra là vì sao nhà nghiên cứu lại chọn Tấm Cám để từ đó suy rộng ra và
cao hơn là khái quát những vấn đề thi pháp của tuyện cổ tích với tư cách là một thể
loại nòng cột của văn học dân gian? Nhà nghiên cứu đã xác tín “Truyện cổ tích là bộ
phận quan trọng nhất trong kho tàng truyện dân gian. Truyện cổ tích nảy sinh và
phát triển trên cơ sở cuộc sống muôn hình muôn vẻ của các dân tộc và là một trong
những tấm gương trung thành nhất phản ánh cuộc sống đó. Là một thể loại dân gian,
truyện cổ tích giàu tính chất dân tộc. Nhưng nhiều truyện cổ tích lại còn có tính chất
quốc tế nữa” (Sđd, tr.3). Và sự lựa chọn Tấm Cám, như nhà khoa học đã thao tác
nghiên cứu, là theo cách “bắn một mũi tên trúng hai đích”, vì “Truyện Tấm Cám là
một trong những truyện quen thuộc nhất, một truyện xuất hiện ở nước ta từ rất lâu
và lưu hành ở khắp nơi, từ nam chí bắc.

B. Xuất xứ của tác phẩm

Bản kể truyện Tấm Cám xưa nhất hiện còn là Truyện Tấm Cám do G. Jeanneau sưu
tầm ở Mỹ Tho, công bố năm 1886, rất tiếc không có bản gốc. Chúng ta chỉ biết được
qua tóm tắt của Nguyễn Đổng Chi trong Kho tàng truyện cổ tích Việt Nam (tập IV, tr.
1783-1785).

2. Giải quyết vấn đề:

A. Tập hợp, so sánh các bảng kể
- Các bản kể, dị bản:
1. Các bản kể của người Kinh
a) Các bản kể ở đồng bằng Bắc Bộ
b) Bản kể ở đồng bằng Nam Bộ
2. Các bản kể của đồng bào miền núi
a) Các bản kể của đồng bào Tày
b) Bản kể của đồng bào Nùng
c) Bản kể của đồng bào Thái
d) Bản kể của đồng bào Mèo
e) Bản kể của đồng bào Chàm
g) Bản kể của đồng bào Xơ-rê
3. Các bản kể ở nước ngoài
a) Bản kể ở Căm-pu-chia
b) Bản kể ở Thái Lan
c) Bản kể ở Trung Quốc
d) Bản kể ở Ấn Độ
e) Bản kể ở Pháp
- So sánh các bản kể, dị bản:
+ Nêu ra nội dung chính từng dị bản
+ Chỉ ra điểm khác biệt so với bản thông thường hay nghe kể
+ Kết luận chung:
Đối chiếu và so sánh các bản kể ở Việt Nam, bản kể mà chúng ta chọn giảng đã trải
qua một sự lựa chọn tinh vi và mang tính chất dân tộc sâu sắc. Truyện Tấm Cám của
ta có ba chặng rành mạch trong tình tiết :
1. Sự xung đột gia đình tập trung xung quanh chi tiết con bống và đôi giày.
2. Sự biến hoá của Tấm xung quanh chi tiết con vàng anh và quả thị.
3. Sự báo thù của Tấm và cái chết đáng kiếp của mẹ con mụ dì ghẻ.
Ở một số bản kể khác, các chi tiết không được phong phú như thế. Có truyện chỉ có
một hoặc hai chặng cuối. Một số truyện cho con người biến thành bò, thành hổ v.v…
rõ ràng là không lí thú bằng.
Có một số truyện ở phần kết thúc lại thuyết minh cho giáo lí đạo Phật hoặc đề cao
vương quyền không phù hợp với nội dung cơ bản của sáng tác dân gian.

B. Những nhận định đã có của giới nghiên cứu

- Truyện Tấm Cám là một câu chuyện dân gian nổi tiếng của Việt Nam, và đã được
nghiên cứu và đánh giá từ nhiều khía cạnh khác nhau
Một số nhận định đáng chú ý về truyện Tấm Cám:
-Văn hóa dân gian: Truyện Tấm Cám được coi là một tác phẩm văn hóa dân gian
quan trọng của Việt Nam.
-Đấu tranh giới tính: Truyện Tấm Cám thường được xem là một câu chuyện về sự
đấu tranh giữa hai người phụ nữ, Tấm và Cám.
-Tình yêu gia đình: Truyện Tấm Cám cũng thể hiện tình yêu gia đình và lòng hiếu thảo
của Tấm đối với mẹ kế
-Sự thay đổi và cải thiện: Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng truyện Tấm Cám có sự
thay đổi và cải thiện so với các phiên bản truyện cổ tích khác.
 Nhận định về truyện Tấm Cám có thể khác nhau tùy thuộc vào quan điểm và phân
tích của từng nhà nghiên cứu. Điều quan trọng là tìm hiểu và đọc các nghiên cứu cụ
thể để có cái nhìn toàn diện về truyện Tấm Cám.

C. Phân tích tác phẩm

- Cốt truyện:
Bố mẹ mất sớm,Tấm phải ở chung với Cám và gì ghẻ .Hằng ngày,Tấm làm việc vất
vả còn Cám thì ăn trắng mặc trơn,được mẹ nuông chiều.
Một hôm mẹ ghẻ cho Tấm và Cám đi mò cua,bắt tôm cá.Tấm thì chăm chỉ còn
Cám thì lười nhác nhưng đến cuối cùng Cám lại lừa trút hết giỏ của Cám rồi về lấy
chiếc yếm đỏ là phần thưởng của mẹ
Tấm òa khóc và bụt xuất hiện ,Tấm tìm được Bống và ngày ngày nuôi Bống lớn lên
Hai mẹ con nhà Cám nhân lúc Tấm đi chăn trâu xa .bắt lấy bống và ăn thịt
Tấm về gọi Bống như thường lệ nhưng chẳng thấy bống đâu chỉ thấy giọt máu đào
đọng lại trên mặt giếng.Tấm khóc ,bụt lại hiện ra và giúp Tấm tìm được tro của bống
chia vào ba hũ rồi để dưới giường
 Nhà vua mở hội tìm vợ.Mẹ con Cám làm khó Tấm.Lại một lần nữa nhờ bụt mà
Tấm có đồ đẹp đi dự lễ.
Vua gặp và yêu Tấm trong lúc về Tấm đánh rơi chiếc giày và cũng chính nhờ nó mà
vua tìm được Tấm và cho về cung làm hoàng hậu.
Đến ngày giỗ cha .Mẹ con Cám lừa Tấm lên trèo cau rồi chặt đứt cây cau.Tấm chết
nhưng sau khi chết Tấm hóa thành chú chim vàng oanh.Bị mẹ con cám giết thêm lần
nữa .Tấm lại hóa thân thành cây xoan,khung cửi và cuối cùng trở thành quả thị thơm
ngát, rơi xuống bị của một bà lão đi đường có lòng thành.Từ trong quả thị chui ra cô
Tấm ngoan hiền,sống với bà lão như hai mẹ con.
Vua và Tấm gặp nhau sau bao lần ngăn cách nhờ miếng trầu nàng tiên
- Về các nhân vật:
+ Nhân vật chính, điều tác giả muốn nói qua nhân vật: Tấm là trái tim của câu
chuyện, và qua hành trình của mình, cô biểu tượng cho lòng tốt và lòng nhân ái, giúp
tạo nên thông điệp tích cực trong truyện Tấm Cám. Cô Tấm được xếp vào kiểu nhân
vật người mồ côi
*Trong việc kể về hành động, phẩm chất, và số phận của nhân vật Tấm trong truyện
Tấm Cám, tác giả dân gian có thể muốn truyền đạt một số thông điệp và giáo lý về
giá trị nhân văn, đạo đức và tâm hồn:Tình Thương và Hiếu Khách;Chân Thật và Chính
Trực;Kiên Nhẫn và Tự Chủ;Hậu Quả Của Hành
Động Xấu;Giá Trị của Vẻ Đẹp Tâm HồnTìm Thấy Hạnh Phúc Trong Lòng Nhân Loại.
+ Các nhân vật khác trong truyện:
Cám: Cám được miêu tả như một nhân vật ganh tị, xấu xa, và tham vọng. Cô ghen
tỵ với Tấm và luôn tìm cách hại người em gái. Cám thực hiện nhiều hành động ác
độc, bao gồm trốn tránh trách nhiệm trong việc nuôi heo, phá hủy chiếc giày vàng
của Tấm, và cố gắng phá hoại cuộc sống của Tấm. Cám phải nhận trừng phạt vì hành
động xấu của mình khi bị vua phát hiện.
Bà mẹ ghẻ: Bà mẹ ghẻlà một nhân vật phản diện trong câu chuyện. Bà ta là người
trung ương trong việc gây khó khăn và thử thách cho Tấm.Bà mẹ ghẻ tạo ra những
tình huống khó khăn và đặt ra những yêu cầu khắc nghiệt để kiểm tra Tấm.Bà mẹ
ghẻ đóng vai trò quan trọng trong việc tạo nên những thử thách và làm phức tạp
thêm câu chuyện.
Vua: Vua là một nhân vật quyền lực trong truyện, đóng vai trò trong việc quyết
định số phận của Tấm và Cám.Quyết định của vua về việc kết hôn với ai trong hai chị
em Tấm và Cám là yếu tố quyết định diễn biến của câu chuyện
Trong số những nhân vật này, Cám được coi là đáng chú ý nhất vì tính cách xấu xa,
tham vọng, và hành động ác độc của cô tạo nên những thách thức và căng thẳng
trong câu chuyện. Hành động của Cám cũng góp phần làm nổi bật sự tốt lành và lòng
nhân ái của nhân vật chính Tấm.

+ Đánh giá về thể loại, nghệ thuật của truyện:

 Truyện thuộc thể loại truyện cổ tích thần kì
* Những chi tiết như :
* Các yếu tố thần kì, hoang đường kì ảo:
+ Ông Bụt xuất hiện cứu giúp Tấm
+ Tấm hóa thân sau khi chết (cây xoan đào, chim vàng anh, khung cửi, quả thị)
– Phản ánh khát vọng về công bằng xã hội, cái thiện chiến thắng cái ác + Cuộc
đấu tranh và chiến thắng của Tấm phản ánh ước mơ của nhân dân
– Kiểu nhân vật chức năng:
+ Các nhân vật trong truyện không có nội tâm, hay diễn biến tâm lý sâu sắc. Nhân
vật không có tính cách riêng
Truyện Tấm Cám mang đến nhiều nét đặc sắc về nghệ thuật, thể hiện qua cách tác
giả xây dựng câu chuyện, sử dụng ngôn ngữ và kỹ thuật diễn đạt.Kỹ Thuật Mô Tả và
Miêu Tả;Kỹ Thuật Lặp lại và Sự Sống Động;Ngôn Ngữ Thơ Mộng và Phong Cách Cổ
Điển;Sử Dụng Biểu Tượng và Tượng Trưng;Cấu Trúc Câu Chuyện Logic và Hiệu
Quả;Thể Hiện Nền Văn Hóa và Truyền Thống
=>Những nét đặc sắc này cùng nhau tạo nên một tác phẩm nghệ thuật dân gian phản
ánh sự sâu sắc và độc đáo trong văn hóa Việt Nam.

+ Những truyện có thể xếp cùng loại để nghiên cứu? Sự gần gũi và khác biệt giữa các
truyện cùng loại nói lên điều gì?

Truyện Tấm Cám thuộc thể loại truyện dân gian và có đặc điểm của truyện cổ tích.
Cùng với Tấm Cám, một số truyện khác trong văn hóa Việt Nam hoặc trên thế giới
cũng thuộc thể loại tương tự:Truyện Sơn Tinh - Thủy Tinh(Việt Nam) ;Truyện Rồng
Chầu Ngọc(Trung Quốc);Truyện Cô Bé Lọ Lem(Châu Âu);Truyện Người Đẹp Và Quái
vật(Pháp);Truyện Bạch Tuyết và Bảy Chú Lùn(Đức)
=> Những truyện này chia sẻ một số đặc điểm chung với Tấm Cám, như sự xuất hiện
của những yếu tố kì ảo, thử thách, và thông điệp về lòng nhân ái, lòng chân thật, hay
sự đối đầu giữa tốt và xấu.
=> Mặc dù các truyện cổ tích và truyện dân gian chung một dạng thể loại văn hóa,
nhưng có những sự khác biệt trong nội dung, bối cảnh, nhân vật, và thông điệp mà
mỗi câu chuyện mang lại, sự khác biệt giữa các truyện cùng loại với Tấm Cám thường
nói lên sự đa dạng và phong phú trong văn hóa cổ tích và truyện dân gian, đồng thời
phản ánh cả độ sâu và đặc sắc của từng nền văn hóa.

D. Nhận xét, đánh giá sức sống của tác trong đời sống hiện đại.
Câu chuyện Tấm Cám đã được tái hiện và chuyển thể thành nhiều phiên bản sân
khấu, phim ảnh, và các sản phẩm nghệ thuật khác trên khắp thế giới. Việc tái sinh
truyện cổ tích và truyện dân gian trong các phương tiện truyền thông hiện đại không
chỉ giữ vững giá trị văn hóa mà còn tạo ra những trải nghiệm mới và độc đáo cho
khán giả. Truyện Tấm Cám thường được biểu diễn trên sân khấu, trong các vở kịch,
và có nhiều phiên bản truyện tranh, nhưng chưa có sự chuyển thể rõ ràng thành bộ
phim điện ảnh có quy mô lớn.

3. Kết luận:
A. Khẳng định ý nghĩa của truyện cổ
Truyện cổ tích Tấm Cám, như một tấm gương lịch sử, kể về hành trình đầy gian khổ
và lòng nhân ái. Qua cuộc sống của Tấm và Cám, chúng ta học được sự quý giá của
tình thương gia đình, nơi mà lòng hiếu thảo vươn lên cao hơn mọi khó khăn. Tấm,
biểu tượng của lòng tốt lành, bị thử thách bởi sự ác độc của Cám, nhưng niềm tin và
lòng chung thủy giúp cô vượt qua mọi khó khăn. Truyện cũng là một lời phê phán sâu
sắc về địa vị của phụ nữ trong xã hội. Tấm, mặc dù mang trong mình tâm hồn thuần
khiết và lòng tốt, lại phải đối mặt với sự bất công và đổ lỗi. Đây là hình ảnh của nhiều
phụ nữ trên thế giới, nơi họ phải chiến đấu cho quyền bình đẳng và sự công bằng.
Tấm Cám còn mang theo một thông điệp triết học sâu sắc về việc chấp nhận số phận
và vượt qua khó khăn bằng lòng kiên nhẫn và lạc quan. Câu chuyện là một bài học về
tình người và lòng nhân ái, khuyến khích chúng ta giữ vững lòng tin trong những thời
kỳ khó khăn. Với những giá trị nhân văn và bài học sâu sắc, không chỉ là một truyện
cổ tích, mà là một tác phẩm văn hóa, một tình thương và lòng nhân ái đọng mãi
trong trái tim của những người đọc, đưa ta đến với những giá trị truyền thống, và
mở ra những triết lý sâu xa về cuộc sống.

B. Những vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu

Nghiên cứu về truyện cổ Tấm Cám không chỉ là việc khám phá một câu chuyện dân
gian quen thuộc, mà còn là cơ hội để khám phá những chiều sâu văn hóa và xã hội
đặc biệt. Đối với những nghiên cứu tiếp theo, việc phân tích đa chiều về nhân vật
trong truyện là một hướng đi quan trọng. Không chỉ là Tấm và Cám, mà còn các nhân
vật phụ, mỗi người mang đến một góc nhìn độc đáo về cuộc sống và giáo lý. Một
khía cạnh khác cần tập trung là nghiên cứu về sự thay đổi và biến thể của Tấm Cám
qua các phiên bản và các khu vực khác nhau trong Việt Nam. Sự so sánh này sẽ đưa
ra những đặc điểm độc đáo và sự đa dạng trong cách mà truyện được hiểu và kể lại.
Vấn đề về địa vị của phụ nữ trong Tấm Cám cũng là một lĩnh vực nghiên cứu sâu
rộng. Việc phân tích cách mà những hình ảnh này thể hiện và ảnh hưởng đến tư duy
xã hội về vai trò của phụ nữ có thể làm sáng tỏ những diễn biến xã hội và văn hóa.
Bên cạnh đó, nhìn xa hơn, nghiên cứu về ảnh hưởng của Tấm Cám trong nghệ thuật
và văn hóa đương đại sẽ giúp chúng ta hiểu rõ hơn về tầm ảnh hưởng lâu dài của
truyện cổ tích này trong xã hội hiện đại. Những tác động này có thể thể hiện thông
qua các tác phẩm nghệ thuật, phim ảnh, và văn xuôi, mang lại cái nhìn đa chiều và
sâu sắc về sức sống và ý nghĩa của Tấm Cám trong văn hóa Việt Nam.