1/9/2024

ĐẠI CƯƠNG
TƯƠNG TÁC THUỐC – DINH DƯỠNG

TS. Nguyễn Quốc Hòa

Bộ môn Dược lâm sàng – Đại học Y Dược TP. HCM
Email: nqhoa@ump.edu.vn

MỤC TIÊU

1. Trình bày được khái niệm tương tác thuốc – dinh dưỡng

2. Trình bày được ý nghĩa của tương tác thuốc – dinh dưỡng

1
 1/9/2024

NỘI DUNG BÀI HỌC

• Khái niệm tương tác thuốc – dinh dưỡng

• Ý nghĩa tương tác thuốc – dinh dưỡng

KHÁI NIỆM
TƯƠNG TÁC THUỐC – DINH DƯỠNG

2
 1/9/2024

MỘT SỐ KHÁI NIỆM

Chất dinh dưỡng

Chất dinh dưỡng là các chất (hóa học) trong thực phẩm được cơ thể sử dụng
cho sự tăng trưởng, duy trì và hoạt động.
• Carbohydrate
• Protein
• Chất béo
• Vitamin và khoáng chất

MỘT SỐ KHÁI NIỆM

Thực phẩm
Thực phẩm là sản phẩm mà con người ăn, uống, ở dạng tươi sống hoặc đã
qua sơ chế, chế biến, bảo quản.
Không bao gồm mỹ phẩm, thuốc lá và các chất sử dụng như dược phẩm.

(Luật an toàn thực phẩm/BYT) 6

3
 1/9/2024

MỘT SỐ KHÁI NIỆM

Tình trạng dinh dưỡng

Là kết quả của ăn uống và sử dụng các chất dinh dưỡng của cơ thể.

MỘT SỐ KHÁI NIỆM

Thuốc
• Thuốc là chế phẩm có chứa dược chất hoặc dược liệu dùng cho người
nhằm mục đích phòng bệnh, chẩn đoán bệnh, chữa bệnh, điều trị bệnh,
giảm nhẹ bệnh, điều chỉnh chức năng sinh lý cơ thể người.
• Bao gồm thuốc hóa dược, thuốc dược liệu, thuốc cổ truyền, vắc xin và
sinh phẩm.

(Luật dược 105/2016) 8

4
 1/9/2024

MỘT SỐ KHÁI NIỆM

Thực phẩm chức năng

Là thực phẩm dùng để hỗ trợ chức năng của các bộ phận trong cơ thể người,
có tác dụng dinh dưỡng, tạo cho cơ thể tình trạng thoải mái, tăng sức đề kháng
và giảm bớt nguy cơ gây bệnh.
• Thực phẩm bổ sung vi chất dinh dưỡng
• Thực phẩm bổ sung
• Thực phẩm bảo vệ sức khoẻ
• Sản phẩm dinh dưỡng y học.

(Luật an toàn TP/BYT) 9

MỘT SỐ KHÁI NIỆM

Thuật ngữ
• Tương tác: tác động qua lại lẫn nhau.
• Tương kị: có tính chất kị nhau ≠ Tương hợp: phù hợp với nhau.
Từ điển Tiếng Việt – Hoàng Phê

Có thực phẩm, chất dinh dưỡng nào tương tác với nhau
(tương kị/ tương hợp)?

10

10

5
 1/9/2024

MỘT SỐ KHÁI NIỆM

Thuật ngữ
Tương tác thuốc – dinh dưỡng: Sự tương tác về vật lý, hóa học, sinh lý hoặc
sinh lý bệnh giữa thuốc và chất dinh dưỡng, thực phẩm hoặc tình trạng dinh
dưỡng.
(Greenfiel L. et al., 1997)

11

11

MỘT SỐ KHÁI NIỆM

Thuật ngữ
• Tương tác thuốc: là tương tác xảy ra bên trong cơ thể.
• Tương kị thuốc: là tương tác ngoài cơ thể khi pha chế, trộn lẫn thuốc
trong cùng bơm tiêm hoặc pha thuốc vào dịch truyền, hoặc thuốc tiếp
xúc với vật đựng.

Trường hợp nào là tương tác thuốc, tương kị thuốc?

1) Hòa thuốc vào sữa rồi uống.
2) Dùng sữa để uống thuốc.

12

12

6
 1/9/2024

Ý NGHĨA
TƯƠNG TÁC THUỐC – DINH DƯỠNG

13

13

HỆ QUẢ TƯƠNG TÁC THUỐC

Tương tác được xem là có ý nghĩa lâm sàng khi:

• Tương tác làm ảnh hưởng đến tình trạng dinh dưỡng.
• Làm thay đổi đáp ứng dược lý của thuốc: ảnh hưởng đến hiệu quả/độc
tính thuốc đến mức cần chỉnh liều hoặc có biện pháp can thiệp).

14

14

7
 1/9/2024

HỆ QUẢ TƯƠNG TÁC THUỐC

Thuốc – tình trạng dinh dưỡng

Thiếu Vitamin B12
Metformin
Triệu chứng và cách xử trí?

- Tăng cường bổ sung

bằng thực phẩm
giàu vitamin B12
(thịt, cá, trứng,
sữa,…)
- Bổ sung vitamin
tổng hợp đường
uống/tiêm

15

15

HỆ QUẢ TƯƠNG TÁC THUỐC

Thuốc – hội chứng rối loạn chuyển hóa

Thuốc chống loạn thần

Thuốc chống trầm cảm

Thuốc lợi tiểu

Thuốc chẹn beta

Thuốc ngừa thai đường

uống
16

16

8
 1/9/2024

HỆ QUẢ TƯƠNG TÁC THUỐC

Thuốc – chán ăn

Cloramphenicol
Thuốc chống
Metronidazol trầm cảm

Metformin

17

17

HỆ QUẢ TƯƠNG TÁC THUỐC

Thuốc – thèm ăn

“Thần dược” ăn ngon

- Dexamethason TÁC DỤNG PHỤ:

- “Đề xa” - Phù
- Thuốc hột dưa - Tăng huyết áp
- Prednison - Loét dạ dày
- Prednisolon - HC Cushing
- Methylprednisolon - Loãng xương
- Suy giảm miễn dịch
18

18

9
 1/9/2024

HỆ QUẢ TƯƠNG TÁC THUỐC

Thực phẩm thay đổi tác dụng của thuốc

Ví dụ:
• Tetracyclin và sữa
• Sắt fumarate và nước cam

19

19

YẾU TỐ NGUY CƠ TƯƠNG TÁC THUỐC

Thuốc Đặc điểm di truyền Tình trạng người bệnh

• Sử dụng nhiều thuốc • Biến dị di truyền liên • Chức năng các cơ quan
• Thuốc có khoảng trị quan đến hệ thống • Tình trạng dinh dưỡng
liệu hẹp vận chuyển thuốc, kém
enzyme, thụ thể

Delafuente, J.C., 2003. Critical reviews in

oncology/hematology, 48(2), pp.133-143. 20

20

10
 1/9/2024

TÓM TẮT

 Tương tác thuốc – dinh dưỡng có thể ảnh hưởng đến tác dụng của thuốc
hoặc làm thay đổi mức độ hấp thu dinh dưỡng/ tình trạng dinh dưỡng của
bệnh nhân.

 Cần biết những thuốc có khả năng tương tác cũng như yếu tố nguy cơ
nhằm giảm thiểu các tương tác bất lợi đến bệnh nhân.

21

21

CA THẢO LUẬN

BN 52 tuổi, bị loãng xương và thiếu máu thiếu sắt. BS kê đơn thuốc

kèm khuyên gặp chuyên gia dinh dưỡng để tư vấn.

Rx
Alendronate

?
Sắt fumarate

22

22

11