‫جلسه سیزدهم و چهاردهم‬ ‫ورتل القرآن ترتیال‬

‫مد ‪ ....‬اسباب مد ‪.....‬القاب مد‪ ...‬اندازه مد‬

‫استاد حجت هللا البشایی‬

 ‫در این جلسه‪............‬‬

‫تعریف مد‪ ،‬حروف مد‪ ،‬اسباب مد‪ ،‬مقدار مد‪.‬‬

‫اقسام مد (مد اصلی‪ ،‬مد فرعی)‪.‬‬
‫حفظ سوره (الشمس)‬
‫مشق و تمرین‪.‬‬
‫الصغری‪ ،‬مدالعوض‪ ،‬مد البدل‪)...‬‬ ‫انواع مد اصلی ( مدطبیعی‪ ،‬مد الصلة‬
‫تعریف مد‪ ،‬حروف مد‪ ،‬اسباب مد‪ ،‬مقدار مد‪.‬‬
‫اقسام مد (مد اصلی‪ ،‬مد فرعی)‪.‬‬
‫حفظ سوره (الشمس)‬
‫مشق و تمرین‪.‬‬
‫انواع مد فرعی‪.‬‬
‫مدات به سبب همزه‪.‬‬
‫به سبب سکون‪.‬‬
‫حفظ سوره (البلد)‪.‬‬
 ‫انواع مد ‪......‬‬

‫اقسام مد‬

‫مد فرعی‬ ‫مد اصلی‬

‫سکون‬ ‫همزه‬

‫سکون‬ ‫سکون‬
‫مد بدل‬ ‫مد منفصل‬ ‫مد متصل‬
‫عارضی‬ ‫الزمی(اصلی)‬

‫مد الزم حرفی‬ ‫مد الزم حرفی‬ ‫مد الزم کلمی‬ ‫مد الزم کلمی‬
‫مخفف‬ ‫مثقل‬ ‫مخفف‬ ‫مثقل‬
 ‫_مد اصلی(طبیعی)‪ :‬مد را گوید که بعد ازحروف مد همزه و یا سکون عارض ی و الزمی (اصلی) و اقع نشده باشد‪.‬‬
‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬
‫ل‬
‫مثال‪ :‬قال‪ ،‬قو ‪ِ ،‬قيل ‪.‬‬
‫احکام مد‬
‫حکم مد اصلی(طبیعی) ‪ :‬نزد جمیع بشمول حفص به اندازه یک الف که دو حرکت شود کش میشود و هم چناان ایام ماد را ماد قصار‬
‫نیزگویند‪.‬‬
‫مد قصر(اصلی) سه نوع است‪:‬‬
‫َ‬
‫مد قصرالفی‪ :‬آن مدی را گویند که حرف مد(الف) باشد مثال‪:‬قال‪.‬‬
‫مد قصریایی‪ :‬آن مدی را گویند که حرف مد(یا) باشد مثال‪ِ :‬ق ْيل‪.‬‬
‫ْ‬ ‫َُ‬
‫مد قصرواوی‪ :‬آن مد را گویند که حرف مد(واو) باشد مثال‪ :‬یقو ‪.‬‬
‫ل‬
‫‪_2‬مااد عر اای‪ :‬و هااو مااا اساان ساازبه ال ماازن یو المااکون وعناای مااد را گوینااد کااه بعااد ازحااروف مااد هماازه یااا سااکون اصاالی (الزماای) و عارضا ی‬
‫و اقع شده باشد‪.‬‬
 ‫اسباب مد عر ی به دو نوع است‪:‬‬
‫الف‪ -‬مد که سزب اش همزه است‪.‬‬
‫ب‪-‬مد که سزب اش سکون است‪.‬‬
‫• مد که سزب اش همزه باشد به سه نوع تقمیم میشود‪:‬‬
‫‪-۱‬مد متصل واجب‪ :‬و هو ین يأتي حرف املد وال مزن بعده في كلمة واحده يعني مد را گویند که حروف مد و سزب مد (همزه) در یک‬
‫سلمه و اقع شود‪.‬‬
‫مد متصل را به خاطرمتصل گوید که حرف مد و سزب آن دریک سلمه و اقع شود‪.‬‬
‫ٓ‬ ‫ُ‬ ‫ُ ٓ َ َ َٓ ُ‬
‫مثال‪ :‬یول ِئك‪ ،‬و ِجيء‪ ،‬قروء‪.‬‬
‫حکم مد متصل‪ :‬نزد جمیع قراء درحالت وقف و وصل پنج حرکت که دونیم الف می شود کش میشود‪.‬و ایم مد وجوب میباشد‪.‬‬
‫‪-۲‬مد منفصل جایز‪ :‬و هو ین ياأتي حارف املاد فاي آخارال لماة‪ ،‬وال مازن فاي یول ال لماة بعاده‪ ،‬يعنای ماد‬
‫را گوینااد کااه حاارف مااد دریااک سلمااه و ساازب آن (هماازه) درسلمااه جاادا بیایااد‪ .‬ایاام را بااه خاااطرمنفصاال‬
‫ُْ ُْ َ ُ‬ ‫َ ُْ‬
‫گوید که حرف مد و سزب اش درسلمه جدا می آید‪.‬مثال‪ِ :‬بما ینزل‪ ،‬قوا ینفمكم‪.‬‬
‫ُْ‬
‫هرگاه به سلمه (بما انزل)دقت کنیم درمای یاابیم کاه حارف ماد درسلماه جادا کاه (بماا) اسات اماده و سازب آن کاه‬
‫همزه است درسلمه جدا که (ینزل) است آمده است‪.‬‬
‫ار حرکت شود کش میشود و ایم مد جائزی میباشد‪.‬‬ ‫حکم مد منفصل‪ :‬نزد جمیع قراء دو الف که چ‬
‫‪-۳‬مد بدل‪ :‬هو إبدال ال مزن الثانیة حرف مد یناسب الحرکاة الياي قبل اا وعنای إبادال همازه دوم باه حرکات مناساب‬
‫حرف ما قبل آن‪.‬‬
‫ی ااا با ااه عبا ااار دی ا اار‪ :‬ما ااد را گوین ااد کا ااه قبا اال ازحا اارف ما ااد هما اازه آم ااده باشا ااد و بعا ااد ازآن هما اازه و سا ااکون نداشا ااته‬
‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ُ ُ‬
‫باشد‪.‬مثال‪ :‬آمم‪ِ ،‬ايمانا‪ ،‬اوتوا که دراصل خود (ءءمم‪ِ ،‬ءءمانا‪ ،‬ءءتوا) ميباشد‪.‬‬
‫قاعااده‪ :‬هرگاااه دو هماازه پاای درپاای دریااک سلمااه و اقااع شااود کااه هماازه اول مت اار و دوم ساااکم باشااد هماازه دوماای بااه‬
‫تقاضااای حرکاات ج ا آ مااا قباال آن بااه الااف‪ ،‬واو و یااا تباادیل میشااود‪ .‬ایاام مااد را بااه خاااطرمااد باادل گویااد چااون هم ازه‬
‫به(الف‪،‬واو‪ ،‬یا) بدل میشود‪.‬‬
‫حکم مد بدل‪ :‬یک الف که دو حرکت شود کش میشود‪.‬‬
 ‫•مد که سبب اش سکون است به دو نوع تقسیم میشود‪:‬‬

‫سبب مد سکون‬

‫سکون عارضی‬ ‫سکون الزمی‬

‫مدالزم حرفی مخفف‬ ‫مدالزم حرفی مثقل‬ ‫مدالزم کلمی مخفف‬ ‫مدالزم کلمی مثقل‬
‫‪-۱‬مااد الزم‪ :‬مااد را گویااد کااه بعااد ازحااروف مااده سااکون اصاالی و دایناای آمااده باشااد وعناای سااکون آن درحالاات وقااف و‬
‫وصل ثابت باشد‪.‬‬
‫مد الزم را به خاطرالزم گوید چون سکون آن بعد ازحرف مد درحالت وقف و وصل ثابت میباشد‪.‬‬
‫مد الزم به چ ارنوع تقمیم میشود‪:‬‬
‫الف‪-‬مد الزم سلنی مثقل‪ :‬ایم مد را باه خااطرالزمای گویاد کاه ساکون آن الزمای اسات و سلنای باه خااطرگویاد کاه حارف ماد و سازب ماد‬
‫(سکون) درسلمه و اقع شده است و به مثقل به خاطری گوید که بعد ازحرف مد مشدد میباشد‪.‬‬
‫ْ َ َّ‬ ‫مثال‪َّ :‬‬
‫حآج‪ ،‬ضآال الحآقة‪.‬‬
‫هرگاه دقت کنیم درمی یابیم که حرف مد(الف) و بعد ازآن حرف (ق) سکون الزمی که سزب مد است و اقع شده است‪.‬‬
‫ب‪-‬مااد الزم سلناای م فااف‪ :‬ایاام مااد را بااه خاااطرالزم گویااد کااه سااکون آن الزماای بعااد ازحاارف مااد میباشااد و بااه خاااطرسلناای‬
‫گویااد کااه مااد و ساازب آن(سااکون) درسلمااه و اقااع شااده اساات و بااه خاااطری م فااف گویااد کااه بعااد ازحاارف مااد سااکون‬
‫م فف ذکرشده است ‪ .‬مثال‪ :‬ءالئن‪.‬‬
‫هرگاه درایم سلمه دقت کنیم متوجه میشویم حرف مد را (الف) و بعد ازحرف مد ساکون الزمای بااالی (ل) آماده اسات‬
‫و سکون آن سکون م فف است‪.‬‬
‫ج‪ -‬مااد الزم حرفاای مثقاال‪ :‬ایاام مااد را بااه خاااطرحرفاای گوینااد کااه حاارف مااد و ساازب آن(سااکون) درحاارف ذکاارشااده اساات و بااه خاااطرالزماای‬
‫گوید که سکون آن الزمی است و به خاطری مثقل است که بعد ازحرف مد سکون آن مشدد باشد‪ .‬مثال‪ :‬الم‪ ،‬طمم‪.‬‬
‫د‪ -‬مااد الزم حرفاای م فااف‪ :‬ایاام مااد را بااه خاااطرالزماای گویااد چااون سااکون آن الزماای اساات و بااه خاااطرحرفاای گویااد چااون حاارف مااد و سازب‬
‫اش(سکون) درحرف و اقع شده است و به خاطرم فف گوید که سکون آن م فف میباشد‪.‬مثال‪ :‬ق‪ ،‬ن ‪ ،‬وآ‪ ،‬الر‪.‬‬
‫‪-۲‬مااد عااارس للمااکون‪ :‬مااد را گویااد کااه ساازب آن بعااد ازحااروف ماادی و حااروف لااین درحالاات وقااف‬
‫ْ‬ ‫َْ َ ْ ْ َ‬
‫الديم‪ ،‬الطیر‪.‬‬‫ثابت باشد و سکون آن به سزب وقف به وجود آید‪.‬مثال‪ :‬یوم ِ‬
‫تنزیه‪ :‬اگردرمد عارس للمکون وقف ن ردد مد صور نمی یرد‪.‬‬
‫موارد تطبیق مد عارض ی‬
‫الف‪ -‬هرگاه اخیرمد عارض ی به عت ه ختم شود سه حالت دارد‪:‬‬
‫طول وعنی دو نیم الف و پنج حرکت‪.‬‬
‫توسط وعنی دو الف و چ ارحرکت‪.‬‬
‫قصروعنی یک الف و دو حرکت‪.‬‬
 ‫القاب مدود‬
‫تعریااف صااله‪:‬صااله عبااار ازتلفاان نمااودن هاءضاامیرمفاارد ما کر ائااب متصاال بااه حاارف ماادی مااه دارای حرکاات‬
‫مناسااب حاارف مااد باشااد بااه ن ااوی کااه ازحرکاات ضاامه آن حاارف واو و ازحرکاات کمااره آن حاارف یاااء بااه دساات آیااد‪.‬‬
‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َّ ُ َ‬
‫مثال‪﴿ :‬إنه سان ِفي یه ِل ِه ممرورا﴾‪.‬‬

‫اقسام هاء ضمیر مفرد مذکر غائب‬

‫به دو نوع است‪:‬‬
‫الف‪-‬اینکه مضموم بوده و قبل از آن فتحه یا ضمه و بعد از آن متحرک باشد‪.‬‬
‫ب‪ -‬اینکه مکسور باشد و قبل از آن هم کسره آمده باشد و بعد از آن نیز متحرک باشد‪.‬‬
 ‫احکام هاء ضمیر مضمومه‬
‫هرگاه بعد از(هاء) ضمیرهمزه قطع بیاید مد صله کبری صور می یرد‪.‬و به انادازه چ ااریاا پانج حرکات کاش میشاود‪.‬مثاال‪َ ﴿ :‬و‬
‫َ‬ ‫َََ‬ ‫َ‬ ‫ُ َ ُ َ ُُ َ َ ْ َ‬
‫هو ی ِاوره یکفر بال ِ ي خلقک﴾‪.‬‬
‫هرگاه بعد از(هاء) ضمیر به یرازهمزه قطع متباقی حروف بیاید مد صله صارری صاور می یارد‪.‬و باه انادازه دو حرکات یاا یاک‬
‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ َ َ‬
‫احبه ﴾‪.‬‬‫الف ( مد طبیعی) کش میشود‪ .‬مثال‪ ﴿ :‬قال له ص ِ‬
‫احکام ضمیرهاء مکموره‬
‫اگاار ااآ از(هاااء) ضاامیرمکمااوره هماازه و اقااع نشااده بااود ازآن کمااره یاااء بااه دساات ماای آیااد و اکاار ااآ ازآن هماازه و اقااع شااود بااه‬
‫ْ‬ ‫ْ َ َ َ ََُ‬
‫اندازه چ ار و یا هم پنج حرکت مد میشود‪ .‬مانند‪ ﴿ :‬إن اإلنمان ِلرِبه لکنود﴾‪.‬‬
‫چه وقت در(هاء) ضمیرصله صور می یرد ؟‬
‫هرگااه (هااء) ضامیرمفارد ائاب وصال باه ماا بعاد خاود خوانااده شاود اماا اگاربارآن وقاف صاور گیارد صاله درآن نمیشاود بلکااه‬
‫(هاء) ساکنه میباشد‪.‬‬
 ‫مد عارس لین‬
‫هرگاه بعد ازحرف لین سکون عارض ی بیاید مد عارض ی لین صور می یرد‪ .‬مثال‪َ :‬خ ْوف‪َّ -‬‬
‫الص ْیف‪.‬‬
‫مقدارآن‪ :‬دو حرکت یا یک الف ‪ ،‬چ ارحرکت یا دو الف‪ ،‬دو نیم الف یا پنج حرکت میباشد‪.‬‬
‫مد الزم لین‬
‫هرگاه بعد ازحروف لین سکون اصلی بیاید مد الزم لین صور می یرد‪ .‬مثال‪َ :‬ع ْین‪.‬‬
‫مد عوس‬
‫وقف نمودن درسلمه است که دراخرآن تنویم عت تین آمده باشد‪ ،‬که درحالت وقف به الف مده تبدیل میشود‪ .‬مانند‪َ :‬ر ِح ْی ًم – َر ِح ْی ًما‪.‬‬
‫مقدارآن‪ :‬دو حرکت یا یک الف کش میشود‪.‬‬
‫مد تمکین‬
‫ُ‬
‫هرگاه دو یاء دریک سلمه قرارب یرد و یا اولی تشدید به کمره باشد و یاء دوم ساکم باشد مد تمکین صور می یرد‪ .‬مانند‪ُ :‬ح ِی ْیتم‪.‬‬
‫مقدارآن‪ :‬دو حرکت یا یک الف کش میشود‪.‬‬
 ‫اختتامیه جلسه‬
‫‪ ....... ۰۷۸۲۸۰۸۲۸۲‬استاد حجت هللا البشایی‬