Ta lektura, podobnie ak tysiące innych, est dostępna on-line na stronie

wolnelektury.pl.
Utwór opracowany został w ramach pro ektu Wolne Lektury przez fun-
dac ę Wolne Lektury.

JULIAN TUWIM

Matka

Jest na łódzkim cmentarzu¹,
Na cmentarzu żydowskim,
Grób polski mo e matki, Matka
Mo e matki żydowskie .

Grób mo e Matki Polki, Żyd, Polska

Mo e Matki Żydówki²,
Znad Wisły ą przywiozłem
Na brzeg fabryczne Łódki.

Głaz mogiłę przywalił, Chwała

A na głazie pobladłym
Trochę liści wawrzynu³,
Które z brzozy opadły.

A gdy wietrzyk słoneczny

Igra z nimi złociście,
W Polonię⁴, w Komandorię⁵
Układa ą się liście.

¹cmentarz żydowski w Łodzi — cmentarz żydowski działa ący od  r. w Nowych Bałutach (obecnie w gra-
nicach miasta Łódź przy ul. Brackie ). Na większa pod względem powierzchni nekropolia żydowska w Polsce
(teren cmentarza za mu e , ha, a łącznie z placami, na których po wo nie powstały zabudowania, , ha).
Na terenie cmentarza zna du e się ok.  tys. nagrobków. [przypis edytorski]
²Tuwim, Adela (–) — matka Juliana Tuwima, była córką właściciela łódzkie drukarni, pochodziła
z inteligenckie żydowskie rodziny zasymilowane uż od kilku pokoleń, tzn. używa ące na co dzień ęzyka
polskiego i zna ące dobrze kulturę polską. Po próbie samobó cze , do które prawdopodobnie przyczyniła się
śmierć męża, została umieszczona w ośrodku leczenia nerwic, tzw. Zofiówce, w Otwocku, podwarszawskie
mie scowości uzdrowiskowe położone nad Wisłą. W czasie wo ny ako prywatna pac entka mieszkała poza
gettem, prawdopodobnie przy ul. Ceglane , a następnie przy ul. Reymonta  (obecnie ). W trakcie likwidac i
getta została ednak odnaleziona przez nazistów i zamordowana, a e ciało wyrzucono przez okno. Je zwłoki
zostały zakopane na terenie poses i. Po powrocie do Polski z wo enne emigrac i Julian Tuwim przeniósł zwłoki
matki do rodzinnego grobowca w Łodzi. [przypis edytorski]
³liście wawrzynu — wawrzyn, nazywany także laurem, drzewem laurowym, to rodza drzew i krzewów z ro-
dziny wawrzynowatych, które rosną m.in. w basenie Morza Śródziemnego. W starożytności w Grec i i Rzymie
z liści wawrzynu wito wieniec laurowy będący symbolem zwycięstwa, chwały, tryumfu, otrzymywali go m.in.
zwycięzcy zawodów olimpijskich. Przystra ał nim głowę także Juliusz Cezar, a po nim inni rzymscy cesarze.
[przypis edytorski]
⁴Polonia Restituta — Order Odrodzenia Polski a. Polonia Restituta; drugie po Orderze Orła Białego pod
względem starszeństwa polskie państwowe odznaczenie cywilne nadawane od  r. za wybitne osiągnięcia
m.in. na polu oświaty, nauki, sportu, kultury, sztuki, gospodarki, obronności kra u, działalności społeczne .
[przypis edytorski]
⁵komandoria — komandoria a. krzyż komandorski; drugi stopień orderów wielostopniowych. [przypis
edytorski]

Zastrzelił ą faszysta⁶, Matka
Zagłada
Kiedy myślała o mnie,
Zastrzelił ą faszysta,
Kiedy tęskniła do mnie.

Nabił — zabił tęsknotę,

Znowu zaczął nabijać,
Żeby potem… — lecz potem
Nie było uż co zabijać.

Przestrzelił świat matczyny:

Dwie pieszczotliwe zgłoski,
Trupa z okna wyrzucił
Na święty bruk otwocki.

Zapamięta , córeczko!
Przypomnij, późny wnuku!
Wypełniło się słowo:
«Ideał sięgnął bruku»⁷.

Zabrałem ą z pola chwały,

Oddałem ziemi-macierzy…
Lecz trup mo ego imienia Trup, Imię
Do dziś tam eszcze leży.

⁶faszysta — osoba wyzna ąca ideologię faszystowską lub należąca do organizac i faszystowskie . Faszyzm
to skra nie prawicowa ideologia oparta na przemocy i polityce nierównego traktowania, segregac i, izolac i,
a niekiedy także eksterminac i grup i osób ze względu na ich cechy (np. kolor skóry, pochodzenie etniczne,
odmienność kulturową, religijną, płeć, preferenc ę seksualną, niepełnosprawność itp.). W nowoczesne postaci
faszyzm, ako ideologia i system władzy, narodził się we Włoszech na początku XX wieku, a na bardzie znanym
przedstawicielem był włoski dyktator Benito Mussolini (–). Faszyzm ako system władzy państwowe
stawia państwo i lidera nad ednostką, wykorzystu ąc propagandę, cenzurę i przemoc do kontroli społeczeń-
stwa, zwłaszcza opozyc i i grup mnie szościowych. Łączy w sobie elementy nac onalizmu, militaryzmu i tota-
litaryzmu. Sprzeciwia się szczególnie komunizmowi, soc alizmowi, prawom ednostki, zasadzie równości oraz
demokratycznym instytuc om. [przypis edytorski]
⁷Przypomnij późny wnuku… Ideał sięgnął bruku — odniesienie do agmentu wiersza Cypriana Kamila
Norwida Fortepian Chopina. [przypis edytorski]

  Matka 

Wszystkie zasoby Wolnych Lektur możesz swobodnie wykorzystywać, publikować i rozpowszechniać pod wa-
runkiem zachowania warunków licenc i i zgodnie z Zasadami wykorzystania Wolnych Lektur.
Ten utwór est w domenie publiczne .
Wszystkie materiały dodatkowe (przypisy, motywy literackie) są udostępnione na Licenc i Wolne Sztuki ..
Fundac a Wolne Lektury zastrzega sobie prawa do wydania krytycznego zgodnie z art. Art.() Ustawy o
prawach autorskich i prawach pokrewnych. Wykorzystu ąc zasoby z Wolnych Lektur, należy pamiętać o zapisach
licenc i oraz zasadach, które spisaliśmy w Zasadach wykorzystania Wolnych Lektur. Zapozna się z nimi, zanim
udostępnisz dale nasze książki.
E-book można pobrać ze strony: https://wolnelektury.pl/katalog/lektura/tuwim-matka/
Tekst opracowany na podstawie: Julian Tuwim, Dzieła tom I, Wiersze, Czytelnik: 
Wydawca: Fundac a Wolne Lektury
Publikac a zrealizowana w ramach biblioteki Wolne Lektury (https://www.wolnelektury.pl). Reprodukc a cy-
owa wykonana przez Fundac ę Wolne Lektury.
Opracowanie redakcy ne i przypisy: Aleksandra Sekuła, Maria Świetlik, Paulina Choromańska.
ISBN ----
Wesprzyj Wolne Lektury!
Wolne Lektury to pro ekt fundac i Wolne Lektury – organizac i pożytku publicznego działa ące na rzecz wol-
ności korzystania z dóbr kultury.
Co roku do domeny publiczne przechodzi twórczość kole nych autorów. Dzięki Two emu wsparciu będziemy
e mogli udostępnić wszystkim bezpłatnie.
Jak możesz pomóc?
Przekaż ,% podatku na rozwó Wolnych Lektur: Fundac a Wolne Lektury, KRS .
Wspiera Wolne Lektury i pomóż nam rozwijać bibliotekę.
Przekaż darowiznę na konto: szczegóły na stronie Fundac i.

  Matka 