თემა 1

კლინიკური ფსიქოლოგია ფსიქოლოგიის ერთ-ერთი დარგია, რომელიც

შეისწავლის და იკვლევს ფსიქიკურ/ფსიქოლოგიურ სირთულეებს და სევე
უზრუნველყოფს მკურნალობას, იღებს დიაგნოსტიკის პროცესში მონაწილეობას
და იკვლევს სხვადასხვა მიმართებებს.
ფსიქოპატოლოგიური ფუნქციონირება - ემოციური, ქცევითი ან აზრივნებითი
პროცესების დარღვევებს, რაც ბლოკავს მნიშვნელოვანი მიზნების მიღწევის
შესაძლებლობებს.
პათოფსიქოლოგია ფსიქოლოგიური კვლევების ის სფეროა, რომელიც ყველაზე
უშუალოდ შეეხება აზროვნების, განწყობისა და ქცევის ინდივიდუალური
პათოლოგიების ბუნების შეცნობას.
რა არის პათოლოგიური?
ადამიანის ფსიქოლოგიური აშლილობის შესახებ დასკვნა, მისი ქცევის შეფასებას
ეფუძვნება.
7 კრიტერიუმი, რომელიც ქცევისთვის პათოლოგიურის სტატუსის მისანიჭებლად
შეიძლება გამოვიყენოთ:
 დისტრესი ან უუნარობა - ინდივიდი განიცდის დისტრესს და
ახორციელებს უსარგებლო ქცევას.
 არაადეკვატურობა - ინდივიდის ქცევა აბრკოლებს მიზნის მიღწევას და არ
ემსახურება პიროვნულ კეთილდღეობას.
 არარაციონალურობა/ირაციონალურობა - ინდივიდი მოქმედებს ან
ლაპარაკობს სხვებისთვის გაუგებრად.
 არაპროგნოზირებადობა.
 არაშაბლონურობა და სტატისტიკური იშვიათობა -ინდივიდის ქცევა
სასურველი ქცევის სოციალურ სტანდარტებს არღვევს.
 დამკვირვებლის დისკომფორტი - ინდივიდი დისკომფორტს უქმნის სხვებს.
 ზნეობრივი და იდეალური სტანდარტების რღვევა - ინდივიდი არ ჯდება
სოციალური ნორმების სტანდარტებში.
სამედიცინო მოდელის წარმოქმა
18 საუკუნის მეორენახევარში პათოლოგიური ქცევის მიმართ შეიცვალა
დამოკიდებულება და მათ უკვე აღიქვამდნენ როგორც დაავადებით
დატანჯულებს და არა შეპყრობილებს. ფილიპ პინელი ერთ-ერთი პირველი
კლინიცისტი იყო, რომელმაც ფსიქოლოგიური დაავადებები მიამსგავსა ფიზიკურ
დაავადებებს. 1896 წელს გერმანელმა ფსიქიატრმა ემილ კრეპელინმა შექმნა
ფსიქოლოგიური აშლილობების პირველი რეალურად ამომწურავი კლასიფიკაცია.
მას სწამდა, რომ ფსიქოლოგიურ პრობლემებს ფიზიკური საფუძველი ჰქონდა.
ფსიქოლოგიური მოდელების წარმოქმნა
ფრანც მესმერი - მიაჩნდა, რომ მრავალი აშლილობა, ისტერიაც მათ შორის,
წარმოიშვებოდა მის მიერ ცხოველურ მაგნეტიზმად წოდებული იდუმალებით
მოცული ძალის ნაკადში გაჩენილი დარღვევებიდან. ერთ-ერთი მისი ტექნიკა
ცნობილი გახდა - ჰიპნოტიზმი.
ჟან შარკომ აღმოაჩინა, რომ ჰიპნოზის საშუალებით ისტერიის რომელიმე
სიმპტომის ლიკვიდირებაა შესაძლებელი.
ფსიქოპათოლოგიის ეტიოლოგია
ეტიოლოგია ეხება ფსიქოლოგიური და სამედიცინო პრობლემების განვითარების
მიზეზებსა და ხელშემწყობ ფაქტორებს. მიზეზობრივი ფაქტორების ორი
კატეგორია - ბიოლოგიური და ფსიქოლოგიური.
ბიოლოგიური მიდგომები
ბიოლოგი მკვლევრები ხშირად იკვლევენ ტვინის სტრუქტურულ ანომალიებს,
ბიოლოგიურ და გენეტიკურ ზეგავლენებს.
ტვინის ქსოვილში მომხდარი მცირეოდენი ცვლილებაც კი მნიშვნელოვანი
შედეგის მომტანი შეიძლება აღმოჩნდეს.
ფსიქოლოგიური მიდგომები
ამ მიდგომებში ფსიქოლოგიური აშლილობების საფუძვლად პიროვნულ
გამოცდილებას, ტრავმებს, კონფლიქტებსა და გარემოს ფაქტორებს მიიჩნევდნენ.
პათოლოგიის სამი ძირითადი ფსიქოლოგიური მოდელი: ფსიქოდინამიკური,
ბიჰევიორალური, კოგნიტური.
ფსიქოდინამიკური მოდელი. ბიოლოგიური მიდგომის მსგავსად,
ფსიქოდინამიკურიმოდელის მიხედვით ფსიქოპათოლოგიის მიზეზები
პიროვნების შიგნითაა ლოკალიზებული, თუმცა ფროიდის მიხედვით შინაგანი
ფაქტორები ფსიქოლოგიური უფროა ვიდრე ბიოლოგიური.
ფსიქოდინამიკური მოდელის თანახმად, ქცევა ხშირ შემთხვევაში
გაუცნობიერებელი ლტოლვებითა და სურვილებითაა მოტივირებული. თუ
არაცნობიერი კონფლიქტურ მდგომარეობაში იმყოფება და სავსეა დაძაბულობით,
პიროვნების შფოთვა და სხვა აშლილობები შეაწუხებს.
ბეჰივიორალური მოდელი
ბეჰივიორისტებს მიაჩნიათ, რომ პათოლოგიური ქცევის შეძენა ჯანმრთელი
ქცევის მსგავსად - დასწავლისა და განმტკიცების მეშვეობით ხდება. ისინი
ყურადღებას არ აქცევენ ბავშვობის გამოცდილებას, თუმცა ხაზს უსვამენ
მიმდინარე ქცევებს.
კოგნიტური მოდელი
კოგნიტური მიდგომის მიხედვით, ფსიქოლოგიური აშლილობების სათავეებს
ყოველთვის ვერ აღმოვაჩენთ. მნიშვნელობა აქვს, როგორ აღიქვამენ ადამიანები
საკუთარ თავსა და გარემოს.
სოციოკულტურული მიდგომა
სოციოკულტურული მოსაზრება ხაზს უსვამს კულტურის როლს პატოლოგიური
ქცევის გამსაზღვრასა და ეტიოლოგიაში.

თემა 2
კლინიკური ფსიქოლოგი მონაწილეობას იღებს არა მხოლოდ წმინდად
კლინიკურ/აშლილობების შემთხვევებში, არამედ სხვადასხვა ხარისხის
ფსიქოლოგიურ სირთულეებშიც.
აღწერითი და ექსპერიმენტული ფსიქოპათოლოგია
ფსიქოპათოლოგია ფსიქიკის ანომალიურ მდგომარეობებს შეისწავლის და
საკითხის მიმართ ორ განსხვავებულ მიდგომას მოიცავს ესენია - აღწერითი
ფსიქოპათოლოგია და ექსპერიმენტული ფსიქოპათოლოგია.
აღწერითი ფსიქოპათოლოგია - ფსიქიკის ანომალიური მდგომარეობის
ობიექტური აღწერაა. აღწერითი ფსიქოპათოლოგიის მიზანია ნათელი მოჰფინოს
ავადმყოფური ფსიქიკური გამოცდილების არსებით თავისებურებებს და გაიგოს
თუ რა სახით განიცდება ,, საკუთარი“ დაავადება თითოეული პაციენტის მიერ.
ექსპერიმენტული ფსიქოპათოლოგია - ცდილობს არა მარტო აღწეროს არამედ
ახსნას კიდეც ანომალიური ფსიქიკური ფენომენები.
სიმპტომი და ნიშანი
სიმპტომები და ნიშნები სრულიად განსხვავებული ცნებებია და ასევე სრულიად
განსხვავებულ მდგომარეობას გულისხმობს ფსიქიატრიაში.
ნიშანი ფსიქიატრიაში ორი შინაარსით იხმარება
1. ის წარმოადგენს იმ მახასიათებლებს, რომლებიც დაკვირვებას ექვემდებარება
და არა იმას, რასაც პაციენტი გვეუბნება.
2. ისეთი სიმპტომთა ჯგუფია, რომელსაც დამკვირვებელი მთლიანობაში
განიხილავს,როგორც გარკვეული დარღვევისთვის დამახასიათებელ ნიშანს.
სუბიექტური და ობიექტური
ზოგადი მედიცინის სფეროში ტერმინები სუბიექტური და ობიექტური
გამოიყენეა, როგორც სიმპტომისა და ნიშნის შესაბამისი ცნებები. ობიექტურად
ითვლება ის სიმპტომები და ნიშნები, რომლებზე დაკვირვებაც ექიმს უშუალოდ
შეუძლია. და ჩვეულებრივ მაშინ გამოიყენება, როცა ფსიქიატრს უნდა საკუთარი
დაკვირვების შედეგად მიღებული ინფორმაცია პაციენტის მიერ აღწერილ
სიმპტომებს შეადაროს. ხოლო ის განცდები და მდგომარეობები რასაც პაციენტი
თვითონ განიცდის ტერმინი სუბიექტურით აღინიშნება.
ცალკეული სიმპტომი და სინდრომი
ფსიქიკური აშლილობის დიაგნოზის დასასმელად გარკვეული სიმპტომების
ჯგუფის (სინდრომის) არსებობაა საჭირო. ცალკე აღებული ნებისმიერი სიმპტომი
შეიძლება ჯანმრთელ ადამიანსაც აღენიშნებოდეს.
გუნება-განწყობილება; აფექტი და ემოცია
გუნება განწყობილების დარღვევები შეიძლება შეგვხდეს სხვადასხვა აშლილობის
დროს და მოიცავდეს მაგალითად - არაკონგრუენტულ ემოციას ან ემოციურ
გასადავებას და სხვა.
გუნება-განწყობა ფართო მნიშვნელობით შეგვიძლია გავიგოთ ტერმინი, რომელიც
ნებისმიერ ემოციას მოიცავს, თუმცა უფრო ვიწრო მნიშვნელობით ის ისეთ
კონტინუუმზე განლაგებული ემოციების აღსანიშნავად გამოიყენება, რომლის
ერთ ბოლოშიც დეპრესიაა მეორეში კი მანია.
სიტყვა აფექტი დღეს ჩვეულებრივ ტერმინის გუმება-განწყობის ნაცვლად
გამოიყენება.
ფსიქიკური აშლილობების დროს გუნება-განწყობის პათოლოგია სამი სახითაა
წარმოდგენილი:
1. შეცვლილია გუნება-განწყობის ხასიათი.
2. ჩვეულებრივთან შედარებით მეტად ან ნაკლებად მერყევია.
3.არ შეესაბამება პაციენტის აზრებსა და ქმედებებს , ან მის ამჟამინდელ
მდგომარეობას.
შფოთვა ნორმალურია როცა საშიშროების არსებობის დროს აღმოცენდება.
პათოლოგიურად ითვლება, მაშინ როდესაც მისი ინტენსივობა არსებული
საშიშროების ხარისხის არაპროპორციულია ან მასზე უფრო დიდხანს ვრცელდება.
შფოთვის 3 მთავარი კომპონენტია:
1. ფსიქოლოგიური კომპონენტი - აჟიტაცია, ცუდი წინათგრძნობა, რომელსაც თან
ახლავს მოუსვენრობა, წუხილი, გაღიზიანებულობა,მომატებული სიფხიზლე,
ყურადღების შეიწროება.
2. სომატური კომპონენტი - კუნთების დაძაბულობა და გახშირებლი სუნთქვა.
3. ავტონომიური კომპონენტი - გულისცემის გახშირება, მომატებული ოფლიანობა
და პირის სიმშრალე.ასევე შეიძლება აღინიშნებოდეს შარდვის ან დეფეკაციის
ძლიერი მოთხოვნილება.
დეპრესია
არის ნორმალური რეაქცია რაიმე დანაკარგსა და უბედურებაზე. ე.წ გლოვა ან
დარდი. დეპრესია მაშინაა არანორმალური, როდესაც ის უბედური შემთხვევის
არაპროპორციულია და ზედმეტად დიდხანს გასტანს.ზოგიერთ დეპრესიულ
პაციენტს აგზნების დონე დაქვეითეებული აქვს ,ზოგს კი პირიქით, მოუსვენრობა
და აჟიტაცია აღენიშნება
მანია
მანიაკალური მდგომარეობა წარმოადგენს აწეული გუნება-განწყობის
ექსტრემალურ ხარისსხს და დეპრესიასთან შედარებით ნაკლებადაა შესწავლილი.
იგი დეპრესიის მსგავსად გარკვეულ ცვლილებებთანაა დაკავშირებული,მაგრამ აქ
გაზრდილ თვითდაჯერებულობასა და კეთილდღეობის განცდასთან ერთად
მომატებულია აქტიურობა და სიფხიზლის დონე, რაც ჩვეულებრივ
პაციენტისთვის სასიამოვნო გრძნობაა, მაგრამ ზოგიერთ შემთხვევაში მის მიერ
შემაწუხებელ მოუსვენრობად განიცდება.
გაღიზიანება და სიბრაზე-გაღიზიანებადობა არის ისეთი მდგომარეობა, რომელიც
გაბრაზების მზაობის აქტივაციას წარმოადგენს.
ჰალუცინაცია
უობიექტო აღქმაა, ჰალუცინაციის სახეები და ფორმები განსხვავებულია, როგორც
მოდალობების ისე სიმარტივისა და სირთულის მიხედვით. ჰალუცინაციების
სახის კარგად გამოკვლევა და შესწავლა მნიშვნელოვანია დიაგნოსტიკისა და
პაციენტის მდგომარეობის გაგებაში. მხოლოდ ჰალუცინაციის სიმპტომით
დიაგნოზს ვერ დავსვამთ ან ვერ გადავწყვეტთ რომ პაციენტს აქვს ფსიქოზი.
ფსევდოჰალუცინაცია
ეს ტერმინი მიუთითებს გამოცდილებაზე, რომელიც ჰალუცინაციების
მსგავსია,მაგრამ არ აკმაყოფილებს მისი დეფინიციის ყველა მოთხოვნას.
ილუზია
-გარეგნული სტიმულის მცდარ აღქმას წარმოადგენს.
აზროვნების დარღვევა/ბოდვები
ბოდვა არის მყარი და მცდარი რწმენა, რომელსაც აქვს არადაკევატური და
შეუსაბამო საფუძველი. ბოდვის გაბათილება ან გადარწმუნება ფაქტიურად
შეუძლებელია.
პირველადი და მეორადი ბოდვა
პირველადი ანუ ავტოქტონური ბოდვა - ყოველგვარი წინმსწრები ფსიქიკური
მოვლენის გარეშე, უეცრად და სრული დარწმუნებულობით იჩენს თავს.
მაგალითად შოზოფრენიით დაავადებულმა პაციენტმა შეიძლება უეცრად,
ყოველგვარი წინმსწრები მიზეზისა და ფიქრების გარეშე იფიქროს, რომ სქესი
შეეცვალა.
მეორადი ბოდვა - აშკარად წინა ავადმყოფური გამოცდილებიდან მომდინარეობს
და შეიძლება სხვადასხვა სახის იყოს.ის შეიძლება მოიცავდეს:
ჰალუცინაციებს,დაქვეითებულ გუნება -განწყობას ან ბოდვით იდეას.
ობსესიური და კომპულსიური სიმპტომები:
ობსესიები ნიშნავს, განმეორებად და პერსისტენტულ, ხატებს, აზრებს,
იმპულსებს. შეწინააღმდეგებოს ფონზეც მაინც იჭრებიან ცნობიერებაში.-
კომპულსია წარმოადგენს განმეორებად მოქმედებას, რომელსაც წესით ძლიერი
შფოთვის შემცირების დატვირთვა უნდა ჰქონდეს, თუმცა ის ვერ ამცირებს შოთვას
და განმეორებით ხასიათს იძენს, მაგალითად ხელის ბანის კომპულსია, რომელიც
თან სდევს დაბინძურების შესახებ ობსესიას. შესაძლოა ზოგ შემთხვევაში
კომპულსია არის იყოს და მხოლოდ ობსესიებთან გვქონდეს საქმე. ეს სიმპტომები
როგორც წესი ობსესიურ-კომპულსიურ აშლილობას უკავშრდება.
ასოციაციური პროცესების დარღვევები
აზრების მოჭარბება ან გაღარირება შეიძლება შეგვხდეს სხვადასხვა დარღვევის
დროს;
 - აზრების ბლოკირება
 - პერსევერაციები
 - აზრების „ქარიშხალი“
 - აზროვნების სტრუქტურის დაკარგვა
სხეულის ხატი და მისი აღქმა
სხეულის მთლიანობის აღქმა (მაგ. ანოზოგნოზია ან ჰემისომატოგნოზია)
- სხეულის ხატის და მთალიაბოს დარღვევა ნევროლოგიურ მდგომარეობას
შეიძლება უკავშირდებოდეს
- სხეულის ხატი შეიძლება შეიცვალოს სხვადასხვა ნარკოტიკული საშუალებების
ან ჰალუციოგენების მიღების შემდეგ
- ნერვული ანორექსია და სხეულის ხატი
-სხეულის აღქმა და დღევანდელობა/ კულტურა/ სოციუმი/ მოთხოვნები/
დაწესებული ნორმები
- სხეულის ხატის დარღვევა შეიძლება მოცემული იყოს სხვადასხვა აშლილობების
მაგალითად ფსიქოზის დროს.
„მე“-სთან დაკავშირებული დარღვევები
დეპერსონალიზაცია -,,მე“-ს ცნობიერების შეცვლა, როდესაც პიროვნების მიერ
საკუთარი პერსონა განიცდება,როგორც არარეალური, მოწყვეტილი საკუთარ
გამოცდილებას.პაციენტს არ შეუძლია ემოციის განცდა.
დერეალიზაცია - იგივე სახის ცვლილებაა, ოღონდ გარემოსთან არის
დაკავშირებული. ობიექტები არარეალურად გამოიყურება, ხოლო ადამიანები -
როგორც უსიცოცხლო, ორგანზომილებიანი ფიგურები.
პაციენტი დეპერსონალიზაციასა და დერეალიზაციას აღწერს ,როგორც
უკიდურესად უსიამოვნო განცდას, მიუხედავად იმისა , რომ ისინი ემოციების
უუნარობას უჩივიან.
დარღვევები
კომა,აბნევა, სტუპორი, ტორპორი, ონეიროიდული მდგომარეობა, ცნობიერების
დაბინდვა და სხვა.
სტუპორი - მდგომარეობა ფსიქიატრიაში, რომლის დროსაც პაციენტი
არამობილური და დამუნჯებული და ურეაქციოა.
აბნევა - ნათლად აზროვნების უნარის არ ქონა.
ცნობიერების დაბინდვა - მდგომარეობა,როდესაც ადამიანი სრულყოფილად ვერ
რეაგირებს სტიმულებზე.
ტორპორი - მთვლემარე მდგომარეობა,რომელიც ადვილად გადადის ძილში.ამ
დროს პაციენტს აღენიშნება აზროვნების შენელება და აღქმის ველის შევიწროება.
ონეიროიდული მდგომარეობა - სიზმრის მსგავსი მდგომარეობა,რომლის დროსაც
ადამიანს რეალურად არ სძინავს.

ფსიქოპათოლოგიაში ტერმინი ,,ინსაითი“ ნიშნავს პაციენტის მიერ საკუთარ თავში

მომხდარი ავადმყოფური ცვლილებების გაცნობიერებას და მათ მიმართ სწორი
დამოკიდებულების შემუშავებას. რაც ზოგ შემთხვევაში იმის გაცნობიერებასაც
გულისხმობს, რომ ეს ცვლილებები ფსიქიკურ დარღვევაზე მიუთითებს.

თემა 3
ფსიქიკური გამოკვლევის ძირითადი ნაწილებია ავადმყოფობის ისტორია და
ფსიქიკური სტატუსის კვლევა, რაც ინტერვიუს დროს გამოვლენილი
სიმპტომებისა და ნიშნების დაფიქსირებას გულისხმობს.
ანამნეზის შეკრების სქემა:
ინფორმატორი
 ჩვეულებრივ, ინფორმატორი პაციენტია.
 სხვა ინფორმატორის ვინაობა, მისი კავშირი პაციენტთან.
 ვისგანაა მომართვა და მომართვის მიზეზი.
ამჟამინდელი მდგომარეობა
 ჩამოთვალეთ სიმპტომები, როდის იჩინა თითოეულმა თავი და მათი
დინამიკა.
 იკითხეთ იმ სიმპტომების შესახებ, რომელთა გამოვლენა მოსალოდნელი
იყო და არ იჩინა თავი.
 დროში კავშირი სიმპტომებსა და რომელიმე ფსიქიკურ აშლილობას,
ფსიქოლოგიურ ან სოციალურ პრობლემას შორის.
 სიმპტომით გამოწვეული ნებისმიერი ფუნქციური გაუარესების ბუნება და
ხანგრძლივობა.
 ნებისმიერი სახის ჩატარებული მკურნალობა, მისი შედეგები და გვერდითი
მოვლენები.
ოჯახის ანამნეზი
 მშობლები და და-ძმა. ამჯამინდელი ასაკი ან რა ასაკის გარდაიცვალა.
გადრდაცვალების მიზეზი. ფსიქიკური ან სომატური დაავადების ისტორია.
 იჯახის სოციალური მდგომარეობა.
ცხოვრების ანამნეზი
 ორსულობა და დაბადების დროინდელი ანომალიები.
 ადრეული განვითარების ძირითადი ეტაპები.
 ბავშვობა, ემოციური ხასიათის პრობლემები.
 სკოლა და უმაღლესი განათლება. ურთიერთობა სხვა მოსწავლეებტან,
კლასგარეშე აქტივობები, სპორტი.
 შრომითი საქმიანობა.
 ახლანდელი ურთიერთობები. პარტნიორის იდენტობა და სქესი,
ურთიერთობის ხანგრზლივობა, სტატუსი. პარტნიორის ჯანმრთელობა.
 სქესობრივი სფერო. დამოკიდებულება სექსისადმი, ჰეტერო და ჰომო
გამოცდილება, ამჯამინდელი სქესობრივი ცხოვრება.
 შვილები, მათი ვინაობა, აბორტების ან მკვდრადშობის შემთხვევების
რაოდენობა, ემოციური განვითარება, ფსიქიკური და ფიზიკური
ჯანმრთელობა.
 სოციალური პირობები.
 ალკოჰოლის, თამბაქოს, არალეგალური ნარკოტიკების მოხმარება.
წარსულში გადატანილი სომატური და ფსიქიკური დაავადებები
 გადატანილი სომატური დაავადებები.
 გადატანილი ფსიქიკური დაავადებები, თითოეულის ხასიათი
ხანგრზლივობა. თვითდაზიანების ეპიზოდები.
 რომელ პრეპარატებს იღებს ახლა, კონტრაცეპტულის ჩათვლით,
ურეცეპტოები.
 სამართალდარღვევები.
პიროვნული მახასიათებლები
 ინტერვიუს ამ ეტაპზე პაციენტის მიერ თავისი ისტორიის აღწერა და მისი
თხრობის მანერა მეტყველებს მის პიროვნებაზე.
 ურთიერთობები, მეგობრები, რამდენიმე თუ ბევრი, ზედაპირული თუ
ახლო, საკუტარ თუ საწინააღმდეგო სქესთან.
 თავისუფალი დროის გატარება: ჰობი და ინტერესები.
 დომინანტური განწყობა და ემოციები.
 ხასიათის სხვა თავისებურებანი.
 სოციალური განწყობები და სტანდარტები. მორალური და რელიგიური
შეხედულებები.
ანამნეზის შეკრება
მომართვის მიზეზები
კეთდება მოკლე ჩანაწერი, მაგალითად „მძიმე დეპრესია, არ რეაგირებს
მედიკამენტებზე.“ პაციენტის მომართვის მიზეზი შესაძლოა განსხვავებული იყოს,
რაც თავისთავად ღირებული ინფორმაციაა.
ამჟამინდელი მდგომარეობა
ეს ნაწილი შედარებით ვრცელია. გვხვდება რამდენიმე სიმპტომი და ხდება
თითოეულის დახასიათება. ყველა მკურნალობის ეტაპის მონიტორინგი.
ოჯახის ანამნეზი
გენეტიკური ფაქტორების გამოვლენა ან გარემოს ზეგავლენა. უნდა დაისვას
კითხვები მშობლებისა და და-ძმის ურთიერთობის შესახებ.
პიროვნების განვითარების ისტორია
ორსულობასა და მშობიარობასთან დაკავშირებული გართულებები, რადგან ისინი
ზოგიერთი ფსიქიკური აშლილობის რისკფაქტორს წარმოადგენენ.
ბავშის განვითარება
ძალიან ცოტა პაციენტმა თუ იცის გაიარა თუ არა მან ნორმალურად განვითარების
ყველა საფეხური. ეს საკითხი გვაქვდის ინფორმაციას ინდივიდის პიროვნულ
ჩამოყალიბებაზე.
განათლება
ვადგენთ პაციენტის ინტელექტს, მიღწევებსა და სოციალური განვითარების
დონეს.
შრომითი საქმიანობის ისტორია
გვეხმზრება დავადგინოთ პაციენტის სოციალური და ფინანსური მდგომარეობა.
წინა სამსახურების დატოვების მიზეზების გარკვევა საჭიროა.
სქესობრივი სფერო
გვაინტერესებს სქესობრივი ხასიათის პრობლემები პაციენტის სხვა სირთულეების
მიზეზია თუ თანმდევი მოვლენა. სწორი დროის შერჩევა სექსუალური
ძალადობის შესახებ კითხვის დასმისას. ამ საკითხზე ყურადღების გამახვილება
პირველ ინტერვიუზე არაა რეკომენდირებული.
ქორწინების ისტორია
იგულისხმება ყველა სახის ხანგრძლივი ინტიმური ურთიერთობა. კითხვებში არ
უნდა იკვეთებოდეს პარტნიორის სქესი.
შვილები
ორსულობა, მშობიარობა და ორსულობის ბუნებრივი შეწყვეტა - მოვლენები,
რომლებიც არასასურველ ფსიქოლოგიურ რეაქციებთან ასოცირდება.
მნიშვნელოვანია ვიცოდეთ, უვლის თუ არა ჩვილს მძიმე დეპრესიაში მყოფი
დედა.
გადატანილი სომატური დ ფსიქიკური დაავადებები
აუცილებელია პაციენტის გამოკითხვა წარსულში ჩატარებულ ქირურგიულ
ჩარევებზე. და იმ ფსიქიკური აშლილობების შესახებ, რომელიც წარსულში
აღინიშნებოდა.
სოციალური პირობები
პაციენტის სოციალური გარემოებების შესწავლაში გვეხმარება შეკითხვები
საცხოვრებლის, ფინანსური მდგომარეობის და ოჯახის შემადგენლობის შესახებ.
ფსიქოაქტიური ნივთიერებების გამოყენება
წარსულში და ამ დროში ალკოჰოლისა და სხვა ნივთიერებების მოხმარება.
აღიწეროს წამლების არასწორად მოხმარების ფაქტები. თუ პაციენტი პასუხს თავს
არიდებს ან ყოყმანობს უმჯობესია ინფორმაცია გადამოწმდეს სხვა
ინფორმატორებთან.
პიროვნული მახასიათებლების შეფასება
პაციენტის თვითშეფასების მონაცემები, მის ქცევაზე დაკვირვება და ინფორმაციის
მოპოვება იმათგან, ვინც კარგად იცნობს მას. პაციენტის პიროვნების
დასახასიათებლად შესაძლოა ვკითხოთ, თუ როგორ მოიქცეოდა ის რაიმე
კონკრეტულ სიტუაციაში. ინტერვიუ ფსიქიკური აშლილობის გამოვლინების
საშუალებას უნდა იძლეოდეს.
ურთიერთობები
პაციენტი მორცხვია თუ არა? შეუძლია თუ არა ხნგგრძლივი ურთიერთობების
შენარჩუნება? ის, თუ როგორ ატარებს ადამიანი თავისუფალ დროს, ნათელს ჰფენს
მის პიროვნულ მახასიათებლებს.
გუნებ-განწყობა
შევეკითხოთ პაციენტს ჩვეულებრივ, მხიარულად არის თუ უგუნებოდ?
ფსიქიკური სტატუსის კვლევა
ავადმყოფის ისტორიაში მოცემულია ის სიმპტომები, რომლებიც გასაუბრებამდე
იყო, ხოლო ფსიქიკური სტატუსის კვლევა გულისხმობს იმ სიმპტომებზე და
ქცევაზე დაკვირვებას, რომელიც გასაუბრების პერიოდში აღინიშნა. ფსიქიკური
მდგომარეობის კვლევა ითვალისწინებს ფსიქიკური აშლილობის ნიშნების
არსებობის ან არარსებობის შესაბამისი თანმიმდევრობით აღწერას. ფსიქიკური
სტატუსის კვლევა მოითხოვს საგანგებო უნარჩვევებს, რომლებიც შემუშავდება
გამოცდილ ინტერვიუერზე დაკვირვებით, პროფესიონალის მეთვალყურეობის
ქვეშ მიმდინარე პრაქტიკული საქმიანობით და შესაბამისი ლიტერატურის
გაცნობით. ფსიქიკური სტატუსის გამოკვლევით ხდება მნიშვნელოვანი
დიაგნოსტიკური ინფორმაციის მოპოვება.
გარეგნობა და ქცევა
პაციენტის გარეგნობას უდიდესი დიაგნოსტიკური მნიშვნელობა აქვს. ხშირად
გამოცდილი კლინიცისტი წინასწარ დიაგნოზს პაციენტთან შეხვედრის
პირველივე წუთებიდან სვამს. ჭუჭყიანი ტანსაცმელი მიუთითებს საკუთარი
თავის უგულებელყოფაზე. მანიაკალურ პაციენტს შესაძლოა ეცვას ჭრელი ან
შეუფერებელი ტანსაცმელი. მშრალ ამინდში საწვიმარის ტარება შეიძლება
პაციენტის ბოდვით აზრებს მივაწეროთ.
სახის გამომეტყველება და ემოციების გამოხატვა
სახის გამომეტყველება ინფორმაციას გვაწვდის პაციენტის განწყობის შესახებ.
დეპრესია - დაწეული ტუჩის კუთხეები, წარბებს შორის ვერტიკალური ღარები.
შფოთვა - ჰორიზონტალური ღარები შუბლზე, თვალის ქუთუთოებს შორის
გაფართოებული ნაპრალი. ა.შ.
პოზა და მორაობა
პოზა და მოძრაობა ასევე ასახავს განწყობას. დეპრესიული პაციენტისთვის
დამახასიათებელია მხრებში მოხრილი ჯდომა, მზერის ქვევით მიმართვა.
შფოთვის მქონე პაციენტი შეიძლება იჯდეს სკამის კიდეზე, სკამის გვერდებზე
ხელჩაჭიდებული. მანიაკალური პაციენტი არის აქტიური და ა.შ.
სოციალური ქცევა
პაციენტის სოციალური ქცევა და ურთიერთობები განპირობებლია მისი
პიროვნული თვისებებით და ინტერვიუს მიმართ დამოკიდებულებით. ქცევაზე
ასევე შესაძლოა გავლენას ახდენდეს ფსიქიკური აშლილობა. მანიაკალური
პაციენტები ზედმეტად ფამილიარულები არიან და თავს ვერ იკავებენ, ხოლო
დემენციის მქონე პაციენტები ისე იქცევიან თითქოს სამედიცინო ინტერვიუზე არ
იმყოფებოდნენ.
მეტყველება
მეტყველების შეფასებისას ყურადღებას ვამახვილებთ საუბრის ტემპზე,
სისხარტეზე, სიტყვათა მარაგზე, სიტყვის გამოთქმის სირთულეებზე და ა.შ.
მეტყველება შეიძლება იყოს უჩვეულოდ სწრაფი და მრავალსიტყვიანი
მანიაკალური მდგომარეობის დროს. დეპრესიის შემთხვევაში ნელი,
გაღარიბებული და მონოტონურია.
ნეოლოგიზმები - პაციენტის მიერ გამოგონილი სიტყვებია, რომელსაც ის იყენებს
თავისი ავადმყოფური განცდების ასაღწერად.
დეპრესია და მანია
მანიის დროს პაციენტს შეიძლება ახასიათებდეს გაღიზიანებადობა, ასევე როგორც
მხიარული გუნებ-განწყობა. კლინიკურად გამოხატული დეპრესიისა და აწეული
გუნებ-განწყობის დროს სახეზეა თითოეული მათგანისთვის დამახასიათებელი
ნიშან-თვისებები. მაგალითად დაღლილობა დაკონცენტაციის უნარის
დაქვეუთება დეპრესიის დროს. ამიტომ ფსიქიკური მდგომარეობის კვლევის ეს
ნაწილი სასურველია გაღრმავდეს კითხვებით, რომელიც შეეხება გუნებ-განწყობის
აშლილობის დიაგნოსტიკურ ნიშნებს.
ცვალებადი და შეუსაბამო გუნებ-განწყობა
დომინანტური გუნებ-განწყობის შეფასებისას, ინტერვიუერმა უნდა გაარკვიოს,
თუ როგორ ცვალებადობს იგი. თუ გუნებ-განწყობა ინტენსიურად ცვალებადობს,
მას ლაბილური ეწოდება.
ჩვეულებრივ, ინტერვიუს დროს გუნებ-განწყობა განხილული თემების
პარალელურად ცვალებადობს. როდესაც გუნებ-განწყობა არ შეესაბამება
კონტექსტს, მას შეუსაბამოს ვუწოდებთ.
სუიციდური აზრები
ზოგი გამოუცდელი ინტერვიუერი ერიდება სუიციდზე ლაპარაკს, იმ
მოსაზრებით, რომ არ გაუჩინოს პაციენტს თვითმკვლელობასთან დაკავშირებული
აზრები, თუმცა ასეთი რამ ნაკლებსავარაუდოა.
შფოთვა
შფოთვის შეფასება ხდება სუბიექტური შეგრძნებების, შფოთვასთან
დაკავშირებული ფიზიკური სიმპტომებისა და კოგნიციის შესახებ კითხვების
დასმით.
დეპერსონალიზაცია და დერეალიზაცია
ჩვეულებრივ, დეპერსონალიზაცია და დერეალიზაცია შფოთვით აშლილობას
ახასიათებს. მნიშვნელოვანია მათი გამიჯვნა ფსიქოზური სიმპტომებისგან.
პაციენტებს, რომელთაც განუცდიათ დერეალიზაცია უჭირთ ამ მდგომარეობის
აღწერა. დერეალიზაციის მქონე პაციენტები გარემოში არსებულ ობიექტებს
აღწერენ როგორც ხელოვნურს და უსიცოცხლოს. დეპერსონალიზაციის
პაციენტები კი ამბობენ, რომ საკუთარ თავს გაუცხოებულად აღიქვამენ და არ
შეუძლიათ ემოციების განცდა. მათი თქმით თავს ისე გრძნობენთ თითქოს რაღაც
როლს ასრულებენ.
აზრები
კლინიცისტმა ყურადღება უნდა მიაქციოს პაციენტის აზრების ძირითად შინაარსს.
გამოკითხვის ძირითადი მიზანია პაციენტის აზრების ხასიათის განსაზღვრა,
სახელდობრ კი, ობსესიური და ბოდვითი აზრების გამოვლენა.
ობსესიები
პაციენტს შეიძლება ერიდებოდეს იმის აღიარება, რომ მას აკვიატებული აზრები
აქვს, განსაკუთრებით თუ ისინი ძალადობას ან სექსს ეხება. ამიტომ საჭიროა
დავანახოთ თანაგრძნობა.
კომპულსიები
აკვიატებულ აზრებს ხშირად თან სდევს კომპულსური ქცევა. ზოგიერთ ქცევაზე
დაკვირვება უსუალოდაა შესაძლებელი, ზოგიერთზე კი შეუძლებელია
დაკვირვება.
ბოდვა
ბოდვის შესახებ პირდაპირი კითხვების დასმა შეუძლებელია, რადგან პაციენტი
ვერ აცნობიერებს, რომ ის განსხვავებულია მისი სხვა შეხედულებებისგან. ბოდვის
არსებობაზე ეჭვი ინტერვიუერს შეიძლება გაუჩნდეს სხვებისგან მიღებული
ინფორმაციის ან პაციენტის ცხოვრებაში მომხდარი ფაქტების საფუძველზე.
ბოდვის ზოგიერთი ფორმა, რომლებიც შიზოფრენიას ახასიათებს, ძნელი
ამოსაცნობია, ესენია:
 აზრების გახმოვანების ბოდვა.
 აზრების „ჩანერგვის“ ბოდვა.
 ზემოქმედების ბოდვა.
ინტერვიუერს უნდა შეეძლოს ერთმანეთისგან პირველადი და მეორადი ბოდვის
განსხვავება და ყურადღების გამახვილება ბოდვით აღქმასა და ბოდვით გუნებ-
განწყობაზე.
აღქმა
არვიცი დავიღალე გამანებეთ ჩაიჭერით
სმენითი ჰალუცინაციები
თუ პაციენტი აღწერს სმენით ჰალუცინაციებს, საჭიროა დამატებითი კითხვების
დასმა იმის მიხედვით, თუ რანაირად განიცდება ისინი პაციენტის მიერ, რადგან
ეს მნიშვნელოვანია დიაგნოსტიკური თვალსაზრისით. გასარკვევია პაციენტს
ხმები მიმართავენ, თუ ერთმანეთს ესაუბრებიან (ხმები ანუ o.o). თუ პაციენტს
ელაპარაკებიან ხმები, უნდა გაირკვეს რას ამბობენ ისინი და განიცდება თუ არა
მათი ნათქვამი როგორც ბრძანება.
კოგნიტური ფუნქციები
კოგნიტური დაქვეითების ნიშნები ინტერვიუს ადრეულ ეტაპზევე შეიძლება
გამოვლინდეს. ასეთ შემთხვევაში აუცილებელია კოგნიტური თვისებების
სათანადო შეფასება (კაი გაფიცებ).
დემენციისა და სხვა ორგანული აშლილობების დიაგნოსტირებისას, კოგნიტური
ფუნქციების კვლევა შეფასების ცენტრალურ კომპონენს წარმოადგენს.

ბავშებო ძაან დავიღალე ბანძი თემაა და აღარ ვაგრძელებ.

 თემა 4
ფსიქიატრიული ინტერვიუ თარდება სხვადასხვა ტიპის გარემოში მაგრამ
ყველაზე მნიშვნელოვანი კომპონენტებია:
 პაციენტმა კომფორტულად იგრძნოს თავი
 დაცული იყოს საუბრის კონფიდენციალურობა
 დაცული იყოს უსაფრთხოება
სასურველია ჩანაწერების გაკეთება, მაგრამ უნდა შევარჩიოთ შესაბამისი მომენტი,
ანუ პაციენტი თუ ზედმეტად ღელავს ან შფოთავს სასურველია რომ ჩანაწერები
ინტერვიუს მერე გავაკეთოთ.
უსაფრთხოების დაცვის მიზნით შედგენილი წესები:
 დაზუსტებული უნდა იყოს დრო და ადგილი თუ სად და როდის
ჩატარდება ინტერვიუ.
 ინტერვიუს ნებისმიერ მომენტში უნდა იყოს შესაძლებელი მივმართოთ
დახმარებისთვის მესამე პირს.
 ინტერვიუერსა და ოთახიდან გასასვლელს შორის არსებული სივრცე
თავისუფალი უნდა იყოს რათა საჭიროების შემთხვევაში დროულად
დატოვოს ოთახი.
 გაიტანეთ ოთახიდან ნებისმიერი საგანი, რომელიც შეუძლია პაციენტს, რომ
იარაღად გამოიყენოს.
ინტერვიუს დაწყება
ინტერვიუერი ესალმება პაციენტს, მიმართავს მასსახელით და აცნობს საკუთარ
თავს. აცნობს მკლედ შეხვედრის მიზანს და მიზეზს. პაციენტს ვაცნობთ
ინტერვიუს ზოგად სტრუქტურას. ინტერვიუ იწყება ღია კითხვებით, რომელზეც
შეიძლება ვუპასუხოთ კი და არა პასუხებით. მნიშვნელოვანია პაციენტთან
მზერითი კონტაქტის დამყარება. თავიდნვე იფიქრეთ შესაძლო დიაგნოზის
შესახებ და დასვით შესაბამისი კითხვები, რომ თქვენი ვარაუდი ან დადასტურდეს
ან არა. ყურადღება მივაქციოთ იმას, თუ როგორ ცდილობს პაციენტი
სიმპტომებთან გამკლავებას. კარგი იქნება თუ დავსვამთ შემაჯამებელ კიტხვას,
მაგალითად „ხომ არ დამავიწყდა ისეთი რამის კითხვა, რაც შენი აზრით
საინტერესო უნდა იყოს?’ თუ ინტერვიუში მესამე პირები ერთვებიან, ეს მხოლოდ
პაციენტის თანხმობით (არ ეხება ბავშვებს).

თემა 5
შფოთვითი სიმპტომი არაერთი აშლილობის დროს იჩენს თავს, თუმცა შფოთვითი
აშლილობის დროს იგი ყველაზე მკვეთრად და მძიმედ გამოხატული ნიშანია.
შფოთვითი აშლილობა არის ანომალიური მდგომარეობა. მისი ძირითდი ნიშან-
თვისებები - შფოთვითი, ფიზიკური და ფსიქიკური სიმპტომებია. თითოეული
ტიპის შფოთვით აშლილობას საკუთარი მახასიათებელი პატერნი გააჩნია.
შფოთვით აშლილობებში არსებული განსხვავებები:
 გენერალიზებული შფოთვითი აშლილობის დროს შფოთვას
პერსისტენტული ხასიათი აქვს, თუმცა შეიძლება ინტენსივობის მიხედვით
იცვლებოდეს.
  ფობიკურ-შფოთვითი აშლილობისას შფოთვას პერიოდული ხასიათი აქვს
და მხოლოდ გარკვეულ ვითარებებში აღმოცენდება.
 პანიკური აშლილობისას შფოთვას პერიოდული ხასიათი აქვს და მისი
აღმოცენება რაიმე კონკტულ ვითარებას არ უკავშირდება.

შფოთვა ხშირად თან სდევს სხვადსხვა აშლილობებს, მათ შორის დეპრესიას, რის
გამოც 19 სუკუნის მეორე ნევრამდე იგი განწყობის აშლილობებში ერთიანდებოდა.
ფროიდმა პირველმა თქვა, რომ შემთხვევები, როცა შფოთვა წამყვანი და
ძირითადი სიმპტომია ცალკე უნდა იყოს გამოყოფილი კატეგორიად „შფოთვითი
ნევროზების“ სახელით. მოგვიანებით ეს ჯგუფი ორ ნაწილად გაყო:
1. შფოთვითი ნევროზები - როდესაც პაციენტებს ძირითადად შფოთვის
ფსიქოლოგიური სიმპტომები ახასიათებთ.
2. შფოთვითი ისტერია- როცა პაციენტს ფიზიკური სიმპტომები და ფობიები
ახასიათებს.
ფობიკური აშლილობები - ფროიდმა დაყო ორ ჯგუფად: ზოგადი (პიროვნებას
ეშინია მაგალითად სიბნელის, სიმაღლის და აშ.) და სპეციფიკური (ეშინია
მოვლენების, რომლებიც ჩვეულებრივ სიტუაციაში ადამიანებისთვის საშიში არაა.
მაგ გაშლილი სივრცის შიში და სხვა.).
არსებობს სამი ტიპის შფოთვითი აშლილობა:
1. გენერალიზებული შფოთვითი აშლილობა.
2. ფობიკური შფოთვითი აშლილობა
3. პანიკური აშლილობა.
გენერალიზებული შფოთვითი აშლილობა- მისი სიმპტომები პერსისტენტულია
და მისი გამოვლენა არ არის ასოცირებული რამე კონკრეტულ ვითარებასთან. ამ
დროს პაციენტს შეიძლება აღენიშნებოდეს შემდეგი სიმპტომები:
1. საშიშროების მოლოდინი
2. სესიტიურობა ხმაურის მიმართ
3. ცუდი კონცენტრაცია
4. შემაწუხებელი აზრები
5. პირის სიმშრალე
6. ყლაპვის გაძნელება
7. ჩასუნთქვის გაძნელება
8. გაძლიერებული გულისცემა
9. დისკომფორტი გულის არეში
10. ერექციის დარღვევა
11. მენსტრუალური დისკომფორტი
ასევე დამახასიათებელია შემდეგი პატერნი:
 წუხილი და ცუდი წინათგრძნობა ხანგრძლივია ჯანმრთელი ადამიანთან
შედარებით და ხშირად კონკრეტულ ერთ საკითხზე არ არის
კონცენტრირებული, როგორც პანიკური შეტვის, სოციალური ფობიის ან
ობსესიურ-კომპულსიური აშლილობის დროსაა.
 ფსიქოლოგიური აგზნება, შეიძლება გამოიხატებოდეს გაღიზიანებაში,
სუსტ კონცენტრაციასა და ხმაურზე სენსიტიურობაში. ზოგიერთი პაციენტი
 მეხსიერების გაუარესებასაც უჩივის, რაც კონცენტრაციის სისუსტითაა
გამოწვეული.
 ვეგეტატიური ჰიპერაქტიურობის დროს ყველაზე ხშირი სიმპტომებია
ოფლიანობა, გულისცემის აჩქარება, პირის სიმშრალე, თავბრუსხვევა.
 კუნთების დაძაბულობა რომელიც განიცდება მოუსვენრობის, კანკალის,
მოდუნების უუნარობისა და მხრების, ზურგისა და თავის ტკივილით.
 ჰიპერვენტილაცია, რომელიც ხშირად იწვევს თავბრუსხვევას, ჩხვლეტის
შეგრძნებას ან ქოშინის განცდას.
 ძილის დარღვევები ჩაძინებასთან დაკავშირებულ პრობლემებს
გულისხმობს, ომლის დროსაც ხშირია მოუსვენარი ფიქრები, ძილი კი
წყვეტილი და არაჯანსაღია. ზოგს ძილის დროს შიშები და შფოთვები
ეწყება და ეღვიძება კიდეც.
 სხვა ნიშან-თვისებები დაღლილობა, დეპრესიის სიმპტომები, ობსესიური
სიმპტომები, დეპერსონალიზაცია. ესენი მთავარი სიმპტომები არაა. თუ
ისინი მკვეთრადაა გამოკვეთილი მაშინ სხვა დვადების არსებობის
შესაძლებლობაც უნდა განვიხილოთ.

ფიზიკური სიმპტომები - ხსირად სახე დაძაბულია, შუბლი შეჭმუხნული,

მთლიანი პოზაც დაძაბულია. ადამიანი მოუსვენრად გრძნობს თავს და შეიძლება
კანკალებდეს. ახასიათებს კანის სიფერმკრთალე, ოფლიანობა და ცრემლიანობა.
გენერალიზებული შფოთვით აშლილობა შეიძლება გამოწვეული იყოს როგორც
წარსულში განცდილი უარყოფითი გამოცდილებებით, ისე გენეტიკით.
პაციენტს გენერალიზებული შფოთვითი აშლილობის სიმპტომბი 6 თვის მნძილზე
მაინც უნდა აღენიშნებოდეს. ამ კრიტერიუმის საფუძველია ის, რომ შფოთვით
აშლილობებს, რომლებიც ექვს თვეზე მეტია გრძელდება, ცუდი პროგნოზი
უკავშირდება. ამ დიაგნოზის მქონე ადამიანები მეტად მიდრეკილნი არიან
დეპრესიისაკენ, თუმცა არა ბიპოლარული აშლილობისა და შიზოფრენიისკენ.
მკურნალობა - ადრეულ ეტაპზე კონსულტაციები დადბით ეფექტს იძლევა.
ზოგჯერ უფრო პერსისტენტული ხასიათის გენერალიზებული შფოთვითი
აშლილობის მქონე პაციენტებიც დადებითად რეაგირებენ კონსულტანციაზე,
თუმცა ხსირად საჭიროებენ კოგნიტურ-ბიჰევიორისტულ თერაპიანს ან
მედიკამენტურ მკუნალობას. ამ დიაგნოზის დროს კონსულტაცია შემდეგი
პრინციპების მიხედვით ტარდება:
 მართვის გეგმის დეტალურად შემუშავება.
 პაცინტისთვის დიაგნოზის ბუნების შესახებ ინფორმაციის მიწოდება და
დარწმუნება, რომ სიმპტომები სომატურ დაავადებასთან კავშირში არა.
 პრობლემის გადაჭრაში და ადაპტაციაში დახმარების გაწევა.
 კოფეინის მიმართ სენსიტიურები არაინ ამიტომ მიღების დოზის
შემცირებაზე რჩევის მიცემა.

ფობიკურ-შფოთვითი აშლილობა - გენერალიზებული შფოთვითი აშლილობის

სიმპტომები აქვს ძირითადად, მაგრამ მხოლოდ გარკვეულ ვითარებაში იჩენს
თავს. ზოგიერთი ფობიკური აშლილობისას პაციენტი შფოთვებს არ განიცდის,
ზოგიერთ შემთხვევაში კი პირიქით, შფოთვის გამომწევი ბევრი ვითარება
არსებობს და ისიც უფრო ხშირად იჩენს თავს. განასხვავებენ სამ ძირითად
ფობიკურ სიმპტომს: სპეციფიკური ფობია, სოციალური ფობია და აგორაფობია.
სპეციფიკური ფობია - რაიმე ობიექტის დანახვისას ან გარკვეულ სიტუაციაში
მოხვედრისას არაადეკვატური შფოთვის განცდა.
სპეციფიკური ფობიის დროს ადამიანში შფოთვას იწვევს გარკვეული სიტუაციები
და ცდილობს თავი აარიდოს. მაგ: ობობები ფობია.
არსებობს ოთხი ტიპის სპეციფიკური ფობია:
 ცხოველებთან
 ბუნებრივ მოვლენებთან
 სისხლთან,ფიზიკურ დაზიანებასთან
 სიტუაციების შიში, მიეკუთვნება ექიმთან ვიზიტის, გაგუდვის,
სტომატოლოგების შიში.

ზრდასრულ ასაკში არსებული ფოებიების უმეტესობა ბავშვობაშია შეძენილი.

ძირითადად მსგავსი ფობიების მკურნალობა ექსპოზიციის მეთოდის საშუალებით
ხდება.
სოციალური ფობია - სოციალურ სიტუაციებში არაადეკვატური შფოთვები იწყება,
თითქოსდა სხვები გვაკრიტიკებენ და გვაკვირდებიან. ამ ფობიის მქონე ადაიანები
მაქსიმალურად ცდილობენ თავი აარიდონ მსგავს სიტუაციებს ან ბოლომდე არ
ერთვებიან სიტუაციებში, თავს არიდებენ საუბარში მონაწილეობას,
განცალკეევებით სხდებიან და სხვა. ზოგი ამ ფობიის გაკონტროლებას
ალკოჰოლის ხარჯზე ცდილობს. სოციალური ფობიის განვითრება ყოველთვის
რაიმე უსიამოვნო გამოცდილებასთან კავსირში არაა.
არსეებობს ორი ტიპი:
 ექსკრეციის ფობია - სოცილაური ფობიის გამო ვერ ფსამენ ან პირიქით
ხსირად ეფსიათ და გონიათ რო ჩაიფსამენ ხალხის წინ.
 გულისრევის ფობია - გონიათ რომ სხვების წინ გულ აერევათ და შფოთვას
და გულისრევას განიცდიან.

თვლიან რო დიდწილად გენეტიკურია. შეიძლება დიდი როლი ითამაშოს:

 სოციალური ქცევის მეტისმეტად მაღალმა სტანდარტებმა
 უარყოფითი სხედულება საკუთარ თავზე
 სოც სიტუაციაში თავის გადაჭარბებული კონტროლი
 საკუთარ თავზე ნეგატირი წარმოდგენები და მათი სხვაზე მიწერა.
 სამკურნალოდ კოგნიტურ-ბიჰევიორისტულ თერაპიას მიმარტავენ.

აგორაფობია- შფოთვა სახლის მოშორებით ყოფნისას. ისეთ ხალხმრავალ ადგილას

ყონისას, რომლისგანაც თავის დაღწევა მარტივი არ იქნება. მსგავს სიტუაციებს
თავს არიდებენ თუ ვერ აარიდეს კიდე შფოთვები ეწყებათ.
 შფოთვა - იგივე სიმპტომები რაც სხვა შფოთვითი აშლილობების დროს.
თუმცა ორი უმთავრესი:
o პანიკის შეტევები. სპონტანურად ან რეაქცია გარე სტიმულზე.
o შფოთვები გულის წასვლაზე ან თავზე კონტროლის დაკარგვაზე.
  სიტუაციები - შფოთვისა და განრიდების რეაქციის პროვოცირებას ახდენს
სახლისგან შორს ყოფნა, ხალხმრავალ ადგილას ყოფნა და ადგილას ყოფნა,
სადაც გადაადგილება შეზღდულია. მაგ: მატარებლები, აეროპორტები,
მაღაზიები. ასევე სტრესული ხდება ისეთ ადგილას ყოფნაც, რომლის
დატოვებაც სხვათა ყურადღების გარეშე შეუძლებელია მაგ საკონფერენციო
დარბაზი და აშ. მსგავს სიტუაციების ინტენსიურობას ასუსტებს ისეთ
ადამიანთან ყოფნა, რომელთანაცც კომფორტულად ხარ, ზოგისთვის კი
უბრალოდ ცხოველის ან ბავშვის თანხლებაც საკმარისია.
 ანტიციპატორული შფოთვა - მოლოდინის შფოთვა. რამდენიმე საათით
ადრე იწყება და დისტრესს აძლიერებს.
 უმეტეს შემთხვევაში აგოროფობია 20-25 წლის ასაკში იწყება. ძირითადად
ეს აშლილობა ხალხმრავალ ადგილას ყოფის დროს უეცარი შფოთვითი
შეტევის დაწყებით იწყება. ამ როს ადამიანი გაქცევით შველის თავს და
შველას სახლში ან საავადმყოფოში წასვლით პოულობს. პაციენტების
უმეტესობას მიზეზად სერიოზული პრობლემები მოჰყავთ ხოლმე და
უჭირთ გაიხსენონ პირველი შემთხვევა. მსგავსი სიტუაციების მოხდენის
შედეგად ადამიანი უფრო და უფრო ხშირად არიდებს თავს ხალხმრავალ
სიტუაციებს და არაკომფორტული ადგილების რაოდენობა დროდადრო
უფრო იზრდება, რის შედეგადაც პიროვნებას განრიდების ჩვევა
უყალიბდება.

პანიკური აშლილობა - ამ აშლილობის ძირითადი თვისებები პანიკური შეტევები,

ანუ უეცარი შფოთვითი შეტევბია. ამ დროს სომატური სიმპტომები დომინირებს.
მათ კი თან ახლავს ჯანმრთელობის გასერიოზულების ძლირი შიში.
დიაგნოზის დასასმელად საკმარისია ოთხი სიმპტომის არსებობა:
1. გახშირებული გულისცემა
2. ოფლიანობა
3. თავბრუსხვევა ა გულის წასვლის შეგრძნება
4. კანკალი
პანიკური შეტევის მნიშვნელოვან დამახასიათებელ ნიშან-თვისებას წარმოადენს:
 შფოთვის სწრაფი აღმოცენება
 მძიმე სიმპტომები
 კატასტროფული შედეგების შიში

პანიკური შეტევის დიაგნოზი ისმევა მაშინ თუ:

 შეტევა მოულედნელად იწყება
 ოთხი კვირის მანძილზე შეტევა ოთხჯერ მაინც განმეორდა. ან ერთხელ
მოხდა და განმეორების შიში ოთხი კვირის მანძილზე მაინც არსებობს.

მიიჩნევა რომ გენეტიკა გარკვეულწილად როლს თამაშობს პანიკური აშლილობის

განვითარებაში. სამკურნალოდ გამოიყენება სამი სახის მედიკამენტი ან
კოგნიტური თერაპია.
ობსესიურ-კომპულსური აშლილობა - სუბიექტური კომპულსიის განცდა,
რომელსაც წინააღმდეგობას უწევს პიროვნება. კომპულსია შეიძება ეხებოდეს
რაიმე ქმედების განხორციელებას, გამოცდილების გახსენებას ან აბსტრაქტულ
თემაზე ფიქრს. არასასურველი ფიქრები პიროვნების მიერ უაზროდ აღიქმება.
OCDისთვის დამახასიათებელია ობსესიური აზროვნება, კომპულსიური ქცევა,
სხვადსხვა ინტენსივობის შფოთვა, დეპრსია, დეპერსონალიზცია.
ობსესიური აზრები ის სიტყვები, იდეები და რწმენებია, რომლებიც პაციენტის
ნებისგან დამოუკიდებლად იჭრება და აღიქმევა, როგორც საკუთარი. ისინი
ძირითადად უსიამოვნოა რის გამოც პაციენტი მათთან შეწინააღმდეგებას
ცდილობს. ობსესიური ხატები ნათლად წარმოსახულ სცენებია, რომელბიც
ძირითადად ძალადობრივი ან ზიზღისმომგვრელია.
ობსესიური იმპულსები უხამსი ქცევების განხორციელებისკენ ლტოლვაა.
ობსესიური რიტუალები ფსიქიკური ან ფიზიკური აქტივობები, რომლებიც
გამუდმებით მეორდება. ფსიქიკური - გარკვეული წესით თვლა, გარკვეული
სიტყვების წარმოთქმა. ფიზიკური - ხელების ხშირი დაბანა, სიარულისას
ფილების ხაზებზე ფეხის არ დაბიჯება და ხვა. ზოგიერ რიტუალს პირდაპირი
კავშირი აქვს მიზეზთან ხელის ხშირი დაბანა მის დაბინძურების შიშთან
სოცირდება. თუმცა არის შედარებით ბუნდოვანი სიტუაციებიც, როცა გარკვეული
საგნები გარვკეული თანმიმდევრობით უნდა იქნეს დალაგებული, თუ ეს
თამიმდევრობა დაინგრა მაშინა ადამიანი ვალდებულია ახლიდან დაიწყოს
დალაგება.
ობსესიური ფობიები ისეთი ადგილები რომელიბიც ობსესიური კომპულსიებისა
და აზრების გამძაფრებას იწვევს. მაგალითად ადამიანს რომელსაც სხვებისთვის
ზიანის მიყნების ობსესბიური ფიქრები აქვს შეიძლება აზრები გაუძლიერდეს
სამზარეულოში ყოფნიას სადაც იგი გარშემორტყმულია დანებითა და სხვა
ხელსაწყოებით. ფობია ეწოდება იმიტომ, რომ ადამიანი ამ ფიქრების შიშის გამო
თავს არიდებს მსგავს ადგილებს..
ხშირად მშობლებისგან აქვთ ხოლმე ეს აშლილობა. მკურნალობა არსებობს
როგორც მედიკამენტური, ისე კოგნიტურ-ბიჰევიორისტული.