Njohuri

Materiale
Historiku i zhvillimit te materialeve dentare
Perdorimi I materialeve dentare I takon epokes para krishtit 2500
p.e.s. Etrusket e vjeter dhe egjiptianet perdornin rripat e floririt
dhe telat per ndertimin e protezave dentare. Dokumenti me I
vjeter qe egziston ne te cilin permendet marja e mases se nje
pacienti me mungese totale te dhembeve I takon vitit 1711 dhe I
referohet perdorimit te dyllit nga Mathias Purmann

Ne 1728 Pierre Fauchard ka perkufizuar I pari karakteristikat

kryesore qe duhet te permbush materiali I mases. Ai pershkoi
gjithashtu metodat e ndertimit te dhembeve artificial duke I
skalitur ato ne fildish.

Ne vitin 1746 ne France u hap laboratori I pare ne ortopedine

stomatologjike ne pergatitjen e protezave dentare dhe mer
zhvillim pas viteve 1855 kur ne stomatologji u fut kaucuku.
Ne 1856 ne Londer Charles Stent krijoi nje perzierje
(dyll,rezine,puder) i cili zbutet ne 60 C per marje mase. Me vone
ne 1907 vellezerit Greene permiresuan perberjen e stentit.
Ne 1925,1937 u perdor agar-agari per te marr masa per proteza.

Ne 1928 u krijua Shoqata Amerikane Dentare se ciles i detyrohen

progreset rreth studimeve dhe perdorimeve te materialeve te
mases.

Ne 1923 u futen ne perdorim pastat me baze oksid zing- eugenoli

Ne 1935 u prodhuan materialet per bazen e protezave me plasmasat

artificiale,ne 1945 plasmasat vetepolimerizuese
ne 1950 u prodhuan plasmasat elastike

Se fundmi jane vendosur bazat e marjes se masave optike me

metoda kompjuterike
e cila perjashton perdorimin e materialeve te mases por qe nuk
perdoret gjeresisht sepse aparati ka kosto te larte
Materialet e forta te marjes se mases

Gipsi ;ka nje perdorim te gjere ne ortopedine

stomatologjike

CaSO4 x 2H2O sulfat kalciumi dihidrat

CaSO4 x H2O -//- -//- hemihidrat
CaSO4 -//- -//- anhidrat
CaSO4x2H2O--40C---45CCaSO4x1/2H2O (+uje)
Dihidrat Hemihidrat
--90C---100C-CaSO4(+uje)
Anhidrat I tretshem
--300C---400C-CaSO4
Anhidrat I patretshem

Hemihidrati eshte forma hidroze e sulfatit te kalciumit qe

perdoret si material mase
Llojet e gipsit
Gipsi sipas perdorimit klasifikohet

Tipi I pare Ne kete grup futet gipsi qe perdoret per marje

mase me precizion te larte,qendrueshmeri te ulet,I thyeshem
Tipi I dyte Ne kete grup futet gipsi qe perdoret per derdhjen
e modeleve te studimit,vendosjen e tyre ne artikulator,jo
shume I qendrueshem
Tipi I trete Ne kete grup ben pjese gipsi ne formen e
anhidratit CaSO4,perdoret per derdhjen e modeleve ne
protezat totale,parciale si dhe punime te tjera ku nevojitet
gips I forte,I qendrueshem
Tipi I katert Ne kete grup ben pjese gipsi ne formen e
anhidratit CaSO4 I modifikuar.Eshte gips I forte me saktesi
te larte me ekspansion (bymim) te vogel 0,1 % dhe perdoret per
derdhjen e modeleve ne protetiken fikse.
Allci tipi I Allci tipi II

Allci tipi IV
Allci tipi III
 Vetite fizike te gipsit

Fortesia nga 3-15 kg/cm,pas nje ore 3-7 kg/cm dhe

pas shtate oresh 8,7-14,2 kg/cm Qendrueshmeria
varet nga shpejtesia e reaksionit te kristalizimit .Sa
me I shpejte ky I fundit aq me pak I qendrueshem
gipsi.
Substancat qe pershpejtojne reaksionin-2,5-3% NaCl,
Na2SO4, KNO3, K2SO4
Substancat qe ngadalesojne reaksionin glicerine 3-
6%,tretesire sheqeri 5-6%,tretesire alkol etilik 5%
Bymimi eshte faktor jo I favorshem dhe ndodh nga
rritja e kristaleve te CaSO4 dihidrat ndryshon nga
njeri tip gipsi ne tjetrin dhe kufizohet psh.nga
boraksi
Vetite pozitive dhe negative te gipsit
(+)
-Pergatitet me lehtesi
-Qendron mire ne luge gjate marjes se mases
-Riprodhon me perpikmeri relievin e gojes
-Nuk irriton mukozen e gojes nuk shtyn ose deformon indet gjate
marjes se mases.
-Forcohet shpejt dhe nuk paraqet ndryshime ne vellim per nje
kohe te gjate
-Ka kosto te ulet
(-)
-Masa pas forcimit ne goje nxirret me veshtiresi sidomos ne
nofulla me retension (prandaj ne raste te tilla nuk perdoret)
-Nuk ka shije te kendshme prandaj mund te shkaktoj refleksin e
te vjellurit
-Gipsi I mases mund te bashkohet me gipsin e modelit (prandaj
masa me gips duhet te izolohet duke u futur ne 15-20 min ne
uje me sapun,uje qelqi
 Materialet termoplastike

Materialet termoplastike behen plastike nen veprimin e

nxehtesise, pa pesuar modifikime te struktures kimike,
per sa kohe qe temperatura eshte ne kufijte e lejuar.
Tejkalimi I kufirit maksimal te temperatures ndikon ne
nje seri perberesish te struktures. Materialet
termoplastike ndahen ne 2 kategori:

1. Masa termoplastike qe plastifikohen ne temp. nga 50-

57C
2. Masa bukoplastike qe plastifikohen ne temp. 30-40C
Perberesit e Stentit
Nga pikepamja e perberjes kimike, masat e Stentit kane
perberje heterogjene.
Ne formulen e Stentit hyjne tre lloje materialesh:

1. Materiale plastike (kopal 28%, rezina 6%)

Materialet plastike perfaqesojne perberesin kryesor. Ato
luajne rolin e lidhesit, duke I dhene dhe veti
termoplastike.
Ne vend te ketyre materialeve mund te perdoren dhe
kolofoni, rezina sintetike. Rezinat i sigurojne materialit
faqe te lemuara dhe I japin mundesi te siguroje detaje
te sakta ne mase.
2. Materiale elastike qe japin fluiditet (dylle
4%, stearine 2%)
Materialet elastike zvogelojne fortesine dhe ulin
temperaturen e plastifikimit nga 50-45C dhe sigurojne
rikthimin e materialeve ne gjendje te forte ne temp.
37C. ne vend te ketyre materialeve mund te perdoren
kaucuk primar, gutaperke, stirol, parafine, ac.oleik.
Yndyrnat futen me qellim qe te pengojne ngjitjen e
materialit me lugen.

3. Ngjyrues dhe materiale plotesuese (puder

59%, ngjyrues 1%)
Pudra pervecse perdoret si material plotesues, ul dhe
ngjitshmerine e Stentit.
Kushtet qe duhet te plotesoje materiali

1. Te behen te forta (rigide) ne nje temperature pak me

te larte se ajo e zgavres se gojes
2. Te behen plastike ne nje temperature aq sa te mos
prodhojne djegie ose plage te indeve te buta te gojes
3. Te mos permbajne produkte irritante e toksike
4. Te plastifikohen ne menyre uniforme e te mos ngjiten
me indet e fushes protetike
5. Te mos paraqesin deformime ose modifikime te tjera
dimensionale pas marrjes se mases
6. Te jene te qendrueshme ne temperaturen e mjedisit
te kabinetit ose laboratorit
Riperdorimi I materialeve termoplastike nuk
rekomandohet per arsye te pamundesise se
sterilizimit si dhe te demtimit te tyre termik, me
efekte negative mbi cilesine e mases.

Indikacionet
Ne marrjen e mases fillestare qe sherben si luge
individuale
 Gutaperka
Perberja e gutaperkes eshte:
- Gutaperke 60%
- Rezine 25%
- Materiale plotesuese 15%

Gutaperka oksidohet lehte nga qendrimi ne ajer dhe drite, duke u

bere e thermueshme prandaj ajo duhet te ruhet ne vende te
erreta.
Disavantazhet:
Paraqet modifikime ne vellim gjate ngrohjes dhe ftohjes

Indikacionet:
Meqenese nuk forcohet menjehere ne zgavren e gojes me te
mund te merren mire levizjet funksionale te indeve te
buta.

- Perdoret si material mase ne nofulat pa dhembe

- Perdoret per marrjen e mases funksionale ne protezat e
plota
- Perdoret per marrjen e mases per pergatitjen e protezave
kirurgjikale, protezave te fytyres
 Materialet bukoplastike
Materialet gjysme rigide karakterizohen nga fakti se
qendrojne ne gjendje plastike ne temp. e gojes (36.5-
37C) dhe njihen me emrin materiale bukolinguale.

Perberja

-Dylli I bletes
-Dylli I bardhe
-Cerezina
-Parafina
-Kolofoni
-Materiale plotesuese
-ngjyrues
Avantazhet
-Lejojne marrjen e nje mase funksionale cilesore
-Lejojne marrjen shume te sakte te mases se periferise se
fushes protetike
-Masa mund te rifutet ne zgavren e gojes dhe mund te
korigjohet

Indikacionet
-Marrje mase per ribazim e protezave te skeletuara dhe
protezave mandibulare ne fushat protetike deficitare
-Material per korigjimin e kufijve te masave, te marra me
materiale te forta

Ruajtja
Ngrohja nuk mund te kaloje 60C, sepse mund te ndryshoje
perberja nepermjet avullimit te disa perberesve.