HILIGAYNON LITERATURE FOR

CHILDREN:

ILONGGO CULTURAL MARKERS

Prof. Marievic M. Violeta
Objectives:
A. Classify children’s literature in
Hiligaynon according to types and
subtypes.
B. Identify the appropriate literature
for children in Hiligaynon.
 TRIVIA QUIZ IN HILIGAYNON LITERATURE
1. Ano ang nakita ni Amo kag Bao nga
nagalutaw-lutaw?
2. Sin-o ang nakadakup sa pispis
ngaAdarna?
3. Sin-o ang mga nagapanguna nga tinawo
sa istorya sang Hinilawod?
4. Ano ang tig-ulo sang istorya parti sa pito ka
malalison nga mag- ululutod?
5. Ano ang nagtigbaliw nga mga bituon
kag bulan sang pagtaas sang langit?
6. Sin-o ang matamad nga bata nga
naghulat sang bayabas nga mahulog?
7. Ano ang palaanggiran sa English?
8. Ano ang pinakalawig nga sugilanon
nga epiko sa Hiligaynon.
9. Ano ang tawag sa istorya parte sa isa ka
hitabo ukon baganihan?
10. Ano ang tawag sa kanta parte sa isa ka
hitabo ukon baganihan?
11. Ang balasahon nga ginprinta sa
Hiligaynon sang La Defensa press.
12. Ang pinakapopular nga manunulat nga
babayi sa Hiligaynon nga nagsugod sa
panahon sang Amerikano.
 Children’s Literature
Traditional Literature
This literature is born of oral tradition, and is
passed orally from generation to generation. Often
the book form is marked "retold by" or "adapted by"
on the title page of the book before the name of the
author. Likewise, it starts with the phrase "Once upon
a time..." and often has a happy ending. The story
often includes patterns of 3 (3 characters, 3 tasks, 3
events, etc.). There are many versions of the same
story. Good always conquers evil. Sub-genres of
traditional literature include fairy tales, folk tales,
rhymes, legends, myths, proverbs, epics, and fables.
Folk literature ranges from brief
riddles, proverbs, ditties, ritual
chants to elaborate love songs.
It is originally told in the local
language.
 Binalaybay is a poem.

The tale is the asoy or sugilanon. It can

be a legend or a tale about a folk hero
or a local happening
 Paktakon is a riddle.
Hurubaton is a proverb.
Both are usually in two lines and
rhymed.
Silinanto is the rhyme.
 Folksongs or ambahanon are maybe as
simple as
Ili-ili or lullaby
Or as intricate as ambahan,
which is a long song alternately sung by a
soloist and a chorus
 Dandansoy bayaan ta ikaw
Mapuli ako sa payaw
Ugaling kun ikaw hidlawon
Ang payaw imo lang lantawon.
Kumbento sa diin ang kura
Munisipyo sa diin hustisya
Yari si Dansoy makeha
Makeha sa paghigugma.
Panyo mo sa diin panyo ko
Gisigisi-a kay tambihon ko
Ugaling kun matambi mo
Bana ta ikaw, asawa mo ako.
 Siday can be a long poetic joust
between two paid poets respectively
representing two families in a marriage
suit.
Balitaw, a jocose love song sung in a
debating manner by a man and
woman
 Balitaw
Inday pamutos na
Sang imo mga bestida
Sin-o imo padal-on
Si Nonoy imo pamanhon.
Nonoy indi awaya
Si Inday imo asawa
Imo gani awayon
Si Inday amon bawion
Anhon niyo pagbawi
Kay ginkasal kami sa pari
Anhon niyo pagtomboy
Gin-ihawan kami baboy.
 Siday
Lalaki: Igsuon sa tabok nayon
Hapit ka anay sa amon
Kun wala kita sing kan-on
May buyo kita nga mam-on.
Babayi: Anhon ko ina nga buyo.
Sa balay duro kadamo
Ang akon ginapangayo
Ang singsing sa imo tudlo.
 Lalaki: Anhon mo ini nga singsing
Kay gutok sa kamalingking
Ang akon nga ginasiling
Ang gugma sang kasingkasing.
Babayi: Kasing-kasing maghinay-hinay
Corazon maghulat anay
Dal-on ta sing matawhay
Istoryang pagtambihanay.
 Ritual chants are delivered by the
babaylan or healer to appease the
diwata or supernatural beings or spirits
in exchange for good health and luck
in the home and in the fields during
planting and harvest season
HILIGAYNON FOLK LITERATURE for CHILDREN
Paktakon
Silinanto
Hurubaton
Ambahanon
Sugilanon
Binalaybay
Epiko
Maragtas
 Paktakon

1. Matahum nga prinsesa

Madamo sang mata.

2. Duha ka mag-abyan
Palumba-anay ang nahibalu-an.
 Paktakon

3. Duha ka bato nga itom

Ang maabot malayo kag madalom.

4. Matahum nga prinsesa

Nagapungko sa tasa.
 Paktakon

5. Isa ka hari
May panapton nga nanari-sari.

6. Indi makita pero mabatyagan

Kun nagahululag ang mga dahon sa
dalan.
 Paktakon

7. Wala ulo may dulunggan

Wala likod may tiyan.

8. Kabayo nga katingalahan

Indi magkaon kung indi pagsakyan.
 Paktakon

9. May kahoy wala sanga

May dahon wala bunga.

10. Baboy ko sa Jolo

Matalum ang balahibo.
 Hurubaton

Ang indi magbalikid sa ginhalinan,

indi maka-abot sa padulungan.

Malaba kag malawig man ang prusisyon

Sa simbahan man gihapon ang padulong!
 Hurubaton

Ang tawo nga may sinuptan

May kuotun sa tingulan.

Wala ako kinahanglan sang pilak kag

bulawan
Ang maayo nga batasan ang akon nahamut-
an
 SILINANTO

Ang patola arikutoy

Halampangan sang tutoy
Inagaw sang kuring,
Aringkinding.
 SILINANTO

Juan bika bika

Iya taya
Juan bika bika
Ang indi magbika
Siya taya
 SILINANTO

Hure, hure kamansi

Latay-latay sa buri
Hulog sa bubon
Si Jose bugalon
 SILINANTO
Penpen de sarapen
De kutsilyo, de almasin
Haw, haw de karabaw
De batutin
Sayang pula, tatlong pera
Sayang puti, tatlong salapi
Tigbak, buang,
Binuno sang aswang.
SILINANTO NGA MAY HULAG KAG
HAMPANG-KAMOT

Ini ang uma

Ini ang mangunguma
Ini ang arado,
Arado, arado, arado
Ini ang adlaw
Silak, silak, silak
Ini ang ulan
Tulo, tulo, tulo
Ini ang humay
Tubo, tubo, tubo
 Ini ang simbahan
Ini ang kampanaryo
Buksan ang ganhaan
Masulod mga tawo
Ini ang simbahan
Ini ang kampanaryo
Buksan ang ganhaan
Gwa mga tawo
Ini ang antipara ni Lola
Ini ang kamut ni Lola
Ibutang sa paa
Kag mamati sa maestra
KALANTAHON PAMBATA
May duha akong kamot
wala kag tuo
Ibayaw sa ibabaw
Matinlo kaayo
Palakpak mahinay
Isa, duha, tatlo
Matinlo nga kamot
Tulukon ninyo
KALANTAHON PAMBATA

Ang diutay nga damang

Nagsaka sa sanga
Umabot ang ulan
Naanod siya
Bumutlak ang adlaw
Nagmala ang duta
Ang diutay nga damang
Nagbalik sa sanga
Ang dyip ni Juan may buho
sa goma(3x)
Gani gintakpan niya sang
“bubblegum”
Sin-o naghimo sang adlaw
Sang adlaw, sang adlaw
Sin-o naghimo sang adlaw
Ang diyos nga Amay.
 Ulo kag liog, abaga kag
hawak
Hawak kag tuhod, tuhod kag
tiil
Tiil kag tuhod, hawak kag
abaga
Liog kag ulo para sa Dios
 Iloilo ang banwa ko
Ginahingadlan
Matam-is nga pulong ang
akon ginmat-an
Dili ko ikaw bulagan
Banwa kong nahamut-an
 Ikaw ang gintuna-an
Sang kalipayan.
Ilonggo kami nga tunay
Nga nagapuyo sa higad sang
baybay
Manami magki-ay ki-ay
Sa tagipusu-on, bug-os ang
kalipay.
Pitu-pito lamano Alimango,
Silindron cuatro alimusan, daw
ropo isda
Tukaran ang kadalagkuan
bukid Kun sin-o ang
Maguwa madakpan sia
alimango. gid ang
mataya.
 Tatlo ka pato ang nakita ko
matambok, maniwang pulupareho.
Apang ang isa ikog naga-alsa
Humlad ang pakpak kag magkapa-kapa.
Sa suba sila kun udto
Langoy-langoy, langoy-langoy
Ila opisyu
Apang ang isa ikug naga-alsa
Humlad ang pakpak kag magkapa-kapa
Binalaybay nga Pambata

Si Juan kag si Juana

Sa bungyod nagsaka
Sa pagkuha tubi
Nga isa ka timba.
Si Juan nahulog,
Naglitik ang ulo
Si Juana nagligid
Sa iya pakadto
 Sin-o ang nakakita sang hangin?
Wala ako kag wala ikaw
Apang kun ang mga dahon nagakulurog
Ang hangin naga-agi sa ibabaw.
Sin-o ang nakakita sang hangin?
Wala ikaw kag wala ako
Apang kun ang kakahuyan nagaduluko
Ang hangin naga-agi sa ila luyo.
 Bugtaw kabataan
Bugtaw gilayon
Aga na nian
Umabot gihapon
Lukso sa higdaan
Dayon sa paliguan
Paligo agud mabugnawan
Kag ang buling luguran.
 Isuksok ang panapton
Isuob sing mainamdamon
Kag ang kuko dapat tinlu-an
Ang buhok dapat husayon.

Ang ngipon sipilyuhan

Agud magputi kag magkilan
Nga mapabugal sa iban
Kun ini ila makit-an
 Sa salaming pagtan-aw
Katahum sang imu dagway.
Dali ikaw magpamahaw
Nagabagtaing na ang lingganay.
 Maayong aga mahumot nga rosas
Kun mahimu sa akon italastas
Agud magmahumot katulad sa imo.
Ano ang pagahimu-on ko?
Kun ikaw mangin mahumot nga rosas
Bata nga diutay katulad mo
Magtubo, kag magtubo, kag magtubo
Ina ang pagahimuon mo.
 Mitolohiya

Ang Ginsuguran sang Kalibutan

Kaptan kag Magwayen
Lihangin kag Lidagat
Likalibutan, Liadlao, Libulan, kag Lisuga
Sikalak kag Sikabay
 ANG
GINSUGURAN
SANG
KALIBUTAN
 Sang una nga panahon ang diwa nga si
Kaptan kag diwata nga si Magwayen amo
ang nagapamuno sang kalibutan.
Ini si Lihangin,
anak ni Kaptan.
Sia ang diwa
sang hangin.
Ini si Lidagat,
anak ni
Magwayen.
Sia ang diwata
sang balud.
Ginpakasal si
Lihangin kag
si Lidagat.
Ginbugayan
ang ila
pagtambipalad
sang apat ka
mga anak.
Ang
kamagulangan
amo si
Likalibutan.
Isa sia ka maisog
kag isganan nga
tinuga.
Ang ikaduha
amo si
Liadlaw.
Nagabana-ag
ang iya panit
nga bulawan
kag
masinadyahon
ini nga lalaki.
.
Ang ikatlo
amo si
Libulan.
Masana-ag
ang panit
niya nga
saway pero
mahuluyaon
ini nga lalaki.
Si Lisuga lang
ang babayi.
Matahum ini
kag
nagainggat-
inggat ang
panit niya
nga pilak.
Sa malain nga palad
nailo sila samtang
indi pa hamtong
ang ila mga edad.
Gani ginpadaku sila
sang ila lolo kag
lola, si Diwa Kaptan
kag Diwata
Magwayen.
Apang sa ila pagdaku
nangin malupigon kag
hambog si Likalibutan.
Gindamgo niya ang
pagpukan sang
ginharian sa panganud
sang iya lolo nga si Diwa
Kaptan. Ginpwersa niya
nga mag-upod sa iya
maitum nga buko, ang
duha ka mga utod nga
lalaki.
Ginpatumba niya sa mabaskug nga
hangin ang nagabalabag nga pader
sa ginharian sa panganud
Sang pagkahibalo ni Kaptan sa amo nga pag-atake,
nangakig ini. Naghaboy sang mabaskug nga kilat
pakadto sa tatlo ka mga apo.
Naigo ang mag-ululutod sang
mabaskog nga kilat.
 Ang lawas ni Likalibutan
nagkalarugmok kag nahulog sa dagat
Pareho nga natunaw nga pilak kag
saway si Liadlaw kag Libulan.
Si Lisuga nga
nagakabalaka sa
mga utod nga
lalaki dali-dali nga
nag-apas pakadto
sa panganod.
Naigo man sia
sang kilat kag
nagwarasa-ag ang
iya lawas sa
kahawa-an.
 Makahalanusbo ang
hitabo apang wala gid
sang nahimo si Kaptan
kag Magwayen para
maliwat ang kapalaran
sang mga apo.
Gani bilang pagpakita
sang daku nga kasubo
ginbugayan nila sang
kasanag ang
nagkaladugmok nga
mga kalawasan
nanday Liadlaw,
Libulan kag Lisuga.
Si Liadlao nangin
adlaw.
Si Libulan nangin
bulan..
Kag si Lisuga nangin mga bituon sa
kalangitan.
 Gintamnan ni Kaptan sang isa ka
gutok ang isa ka parte sang
nagwarasaag nga lawas ni Likalibutan.
Isa ka kawayan ang namuhi kag sa sini
nga kahoy naguwa si Sikalak, ang una
nga lalaki kag si Sikabay, ang una nga
babayi.
Ini nga lalaki kag babayi ang una nga mga
ginikanan sang mga tawo sa kalibutan.
KATAPUSAN
 Maragtas

Ang Napulo ka Datu sang Borneo

“Baylohay”
 Palaanggiran

Ang Palaanggiran sang Napulo ka

Birhen
Ang Pala-anggiran sang
Manugsab-og
 Iban pa nga mga Sugilanon o Epiko
Sang una nga panahon, sa pulo sang mga
Negrosanhon ang mga pumuluyo mapisan,
masinadyahon kag mapinalangga-on.
Apang may isa ka butang nga nagahatag
kakugmat sa ila tanan….
“Ang Bakunawa sa bukid nagbugtaw na
naman!”
 IBONG
ADARNA
The coming of the American is
the so-called Golden Age of
Hiligaynon Literature
(Spanish didactic & Roman
Catholic but nationalistic)
Hiligaynon Magazine
by
Liwayway Publication
Yuhum
La Defensa Press
Madamo nga Salamat!