FILIPINO

Bryan Maderse, MAEd

 WIKA
- Ito ay isang masistemang balangkas
ng sinasalitang tunog na pinipili at
isinasaayos sa paraang arbitraryo
upang magamit ng mga taong
kabilang sa isang kultura (Gleason,
1988)
 Teorya ng Pinagmulan ng Wika
* Teoryang Bow-wow – Sinasabi sa teoryang
ito na nagkaroon ng wika ang tao dahil noong
umpisa’y ginagaya nila ang tunog na nililikha
ng mga hayop gaya ng tahol ng aso, tilaok ng
manok at huni ng ibon.

* Teoryang Ding-dong – Maliban sa tunog ng

hayop, ginagaya naman daw ng tao ang tunog
ng kalikasan at paligid gaya ng pagtunog ng
kampana, patak ng ulan at langitngit ng
kawayan.
• * Teoryang Pooh-pooh – Ang tao ay nakalilikha ng
tunog sanhi ng bugso ng damdamin. Gamit ang bibig,
napabubulalas ang mga tunog ng pagdaing na dala
ng takot, lungkot, galit, saya at paglalaan ng lakas.

* Teoryang Yo-he-ho – Isinasaad dito na nagsimula

ang wika sa indayog ng himig-awitin ng mga taong
sama-samang nagtatrabaho. Ang wika ay bunga
diumano ng pwersang pisikal ng tao.

* Teoryang Yum-yum – Sinasabi sa teoryang ito na

ang wika ay nagmula sa pagkumpas ng maestro ng
musika at sa bawat kumpas ay nagagawa niyang
lumikha ng tunog mula sa kanyang labi
• * Teorya sa Tore ng Babel – Ang
teoryang ito ay nahalaw mula sa
Banal na Kasulatan. Ayon sa
pagsasalaysay, noong umpisa’y iisa
ang wika ng tao na biyaya ng Diyos.
Dahil sa nagkakaunawaan ang lahat,
napag-isipang magtayo ng isang tore
upang hindi na magkawatak-watak at
nang mahigitan ang Panginoon.
• Bow Wow – kalikasan. Dito ang
tunog ng nalikha ng kalikasan,
anuman ang pinagmulan ay ginagad
ng tao. Halimbawa, ang tunog-kulog,
ihip ng hanging, at iba pa.
• Teoryang Ta-ta – nagmula sa
panggagaya ng dila sa kumpas o
galaw ng kamay ng tao na kanyang
ginagawa sa bawat partikular na
okasyon.
• Ding Dong - bagay. Ipinalagay sa teoryang
ito na ang lahat ng bagay sa kapaliran ay
may sariling tunog na siyang
kumakatawan sa nasabing bagay. Mga
tunog ang nagpapakahulugan sa mga
bagay tulad ng kampana, relo, tren, at iba
pa.
• Teoryang Ta-ra-ra-boom-de-ay
- ang wika ay nag-ugat sa mga tunog na
nilikha ng mga tao sa kailang ritwal.
 WIKA
Gamit ng Wika ayon kay Halliday

1. Instrumental – pagsulat ng liham pangangalakal,

pakikiusap at pag-utos
2. Regulatori – pagbibigay-panuto, babala o
direksyon
3. Interaksiyonal – pangangamusta, pagbibiro,
pagbati, pagpapakilala, pagpapasalamat at
paghingi ng paumanhin.
4. Pampersonal – pagsang-ayon, pagsalungat,
pagpuri, paglibak at paninisi.
5. Pang-imahinasyon – malikhaing pagbuo
ng iba’t ibang genre ng panitikan o
literari.
6. Heuristiko – pagtatanong, pagsasagawa
ng sarbey at pagsasaliksik. Naghahanap
ng impormasyon.
7. Informative – pag-uulat, pagtatalakay at
pagpapaliwanag.
 BARAYTI NG WIKA

1. Idyolek – ito ay tumutukoy sa at

kani-kaniyang paraan ng
paggamit ng wika.
Hal. Magandang gabi, bayan!
Halika kaibigan! Usap tayo.
2. Dayalekto – inuuri ayon sa lugar, panahon at
katayuan sa buhay ng mga taong nagsasalita
at kabilang sa isang heyograpikal na
komunidad.
Halimbawa:
Bikol: Dios maray na banggi
Hiligaynon: Maayong gab-i
Tagalog: Magandang gabi
Maynila: Aba, ang ganda!
Batangas: Aba, ang ganda eh.
3. Sosyolek – wikang ginagamit ayon sa
lipunang ginagalawan ng tao. Ito ay ayon
sa dimensyong sosyal dahil ito ay
nakabatay sa mga pangkat lipuunan.
Halimbawa:
Wiz ko feel ang mga hombre ditech, day!
Wow pare, ang tindi ng tama ko! Heaven!
 4. Jargon – ito ay mga tanging
bokabularyo ng isang partikular na
paggamit ng wika.
Hal:
Tsok, lesson plan, klas (Titser)
Appeal, justice, court, hearing
(Abogado)
 Ang Alpabetong Filipino
1. Alibata –ito ang pinakaunang alpabeto
na ginagamit ng sinaunang Pilipino.
2. Alpabetong Romano – kasabay ng
pagdating ng Kastila ay ang pagpalit ng
lumang alibata ng alpabetong Romano.
At ito ay tinatawag na pa-Kastila.
3. Abecedario – pinalitan ng pangalan ang
alpabetong Romano.
4. Abakada - taong 1940, binalangkas ni
Lopez K. Santos ang bagong alpabeto na
nakilala sa tawag na Abakada dahil sa
unang apat na titik niyon. (Original ay 20
titik). Pagdating ng 1971, dinagdagan ang
abakada ng labing-isang titik kaya ito ay
binubuo na ng tatlumpong isang titk.
5. Alpabetong Filipino – binubuo ng 28 na
letra alinsunod sa Kautusang
Tagapagpaganap Blg. 81.
 Kakayahang Panligguwistika sa
Akademikong Larangan
1. Ponolohiya o Palatunugan – tawag sa
maagham na pag-aaral ng mga ponema
(makabuluhang tunog).
2. Ponemang suprasegmental – ito ay
pantulong sa mga ponemang segmental para
sa mas maayos na pagbigkas. Isinasaalang-
alang ang katiyakan ng paraan ng pagbigkas
tulad ng tono (pitch), haba (lenght), diin
(stress) at antala (juncture)
PONEMA- pinakamaliit na Yunit ng Ponolohiya.
May dalawang uri ng ponema: ponemang
patinig at ponemang katinig. Ang limang patinig
ay ang mga /a,e,i,o,u/ at ang mga katinig ay
/p,t,k,b,d,g,m,n,ŋ,s,h,l,r,w,y/. Ang ponemang
impit binibigyan ng panandang /?/.
/ŋ/ aykambal-titik o diagrapong ng katumbas ng sa
ating alpabeto. Ito ay itinuturing na ponema
sapagkat makakapagbago ng kahulugan ng
salita. Kapag nagbago ang ponema, nagbabago
rin ang salita at gayundin ang kahulugan nito.
 Paraan ng Pan-labi Pang- Pang- Pang- Velar Glotall
Artilulasyon ngipin gilagid ngalangala

Pasara p t k ?
b d g
Pailong m n ŋ
Pasutsot s h
Pagilid l
Pakatal r
Malapatinig y w
 Mga Diptonggo
HARAP SENTRAL LIKOD

MATAAS iw, iy uy

GITNA ey oy

MABABA aw, ay
Klaster – kambal-katinig na magkasama sa isang
pantig sa salita.
-ang katinig na maaaring maging pangalawang
katinig ay ang s, l, r, w at y. Samantala ang
katinig na t ay maaari lamang na maging
unang katinig kapag kasama ng katinig na s .
Hal:
tseke tsip tsapa tsamba
tsinelas tsamporado tsaa tsaleko
tsampyon
DIIN O STRESS- Ang karaniwang
inilalagay sa taas ng patinig ay
maaring mabilis, malumi,malumanay
o maragsa. Ang pahilis (´ ) na guhit ay
para sa mabilis, ang paiwa( `) at ang
pakupya(^) ay para sa maragsa.
ANTALA O JUNCTURE
Ito ay tinatawag na din na antala(juncture). Ang
saglit na pagtigil sa pagbigkas ng salita ay
nangangahulugan lamang ng pagbibigay ng
ibayong kalinawan sa mensaheng ipinahahatid sa
kausap.Ang sandaling pagtigil sa pagitan ng
dalawang magkaibang kahulugan.

Halimbawa:
• Hindi siya.( walang pagsubali na hindi siya)
• Hindi,siya.( may ibang itinutoro maliban sa siya)
3. Ponemang Segmental – ang tawag sa
mga makabuluhang tunog na
inirerepresenta ng simbolo at mga
titik na maaaring katinig o patinig at
nagsisilbing gabay sa pagbigkas.
Ponemang katinig at ponemang patinig.
 Mga Ponemang Segmental
1. Mga Pares Minimal – pares ng salita na
magkaiba ng kahulugan ngunit magkatulad
sa bigkas maliban sa isang ponema sa
magkatulad na pusisyon
Hal: salita – balita mesa - misa
wala – dala oso – uso
iba – isa butas - botas
pito – pato
2. Mga Ponemang Malayang Nagpapalitan
- magkakaibang ponemang matatagpuan sa
magkatulad na kaligiran ngunit hindi
nagbabago sa kahulugan ng mga salita
Hal: marumi – madumi
doon – duon dami -rami
nuon – noon tutoo - totoo
lalaki -lalake
MORPOLOHIYA
- ang tawag sa pag-aaral ng mga morpema (bawat
yunit ng mabubuong salita mula sa mga makabuluhang
tunog,
Tumutukoy sa makaagham na pag-aaral ng mga
makabuluhang yunit ng isang salita o morpema. Ang
Morpema ay maaring isang ponema. Halimbawa nito ay
ang /o/ at /a/ na sa ating wika ay maaring mangahulugan
ng kasarian.(maestra-maestro)
Ang ikalawang uri ng morpema ay ang mga salitang-
ugat. Mga payak itong salita dahil walang panlapi.
Halimbawa: mata, tuwa, bato
Ang morpema ay maaring ring 1) may kahulugang
leksikal 2) pangkayarian. Leksikal ang kahulugan ng isang
morpema kung ang isang salita ay pangnilalaman.

Halimbawa: salitang panawag sa mga konkreto at abstraktong

bagay o pangalan,salitang panlarawan o pang-uri at pang-
abay.
 Pagbabagong Morpoponemiko
1. Asimilasyon- sakop ng uring ito ang
pagbabagong nagaganap sa unang posisyong
pinal dahil sa impluwensya ng ponemang
kasunod nito.
Hal: Asimilasyong Parsyal
pang + bayan = pambayan
pang + parke = pamparke
pang ay nagiging pan /d/, /l/,/r/,/s/,/t/
pang + daigdig = pandaigdig
pang + lamay = panlamay
Asimilasyong Ganap
Halimbawa
pang + pasko = pampasko = pamasko
pang + pukaw = pampukaw = pamukaw
2. Pagpapalit ng Ponema- may mga ponemang
nagbabago o napapalitan sa pagbubuo ng mga
salita.
Hal: Ang /d/ ay nagiging /r/
ma + dapat = madapat marapat
lakad + an = lakadan lakaran
ma + dami = madami marami
Ang /e/ ay nagiging /i/
ka + lalake + an = kalalakehan kalalakihan

Ang /o/ ay nagiging /u/

dugo + -an = dugoan duguan
payo + -an = payohan payuhan
3. Pagkakaltas ng Ponema-nagaganap ang
pagbabagong ito kung ang huling ponemang
patinig ng salitang-ugat ay nawawala sa
paghuhulapi nito.

Hal. Takip + -an = takipan = takpan

kitil + -in = kitilin = kitlin
sara + -an = sarahan = sarhan
Metatesis- kapag ang salitang- ugat na
nagsisimula sa /l/ o /y/ nilalagyan ng gitlaping
–in, ang /i/ at /n/ ay nagkakapalitan ng
posisyon.
Hal.
-in + lipad = inilipad = nilipad
atip + -an = atipan = aptan
-in + lukso = linukso = nilukso
-in + lakbay = linakbay = nilakbay
4. Paglilipat-diin- may mga salitang
nagbabago ng diin kapag nilalapian.
Maaring malipat ng isa o dalawang
pantig ang diin patungong huling pantig o
maaaring malipat ng pantig patungong
unahan ng salita.
Hal.
basa + -hin = basahin
inom + an = inuman
5. Reduplikasyon- pag- uulit ng mga salita. Ang
pag uulit na ito ay maaaring magpapahiwatig
ng kilos na ginagawa o gagawin pa lamang,
tagagawa ng kilos o nagpaparami.

Hal. matataas
magtataho
pupunta
6. Pagsusudlong – ang pagbabago kapag
may pagdaragdag ng isa pang hulapi sa
salita gayong mayroon na.
Hal:
alala + han + in = alalahanin
antabay + an + an = antabayanan
totoo + han + in = totohanin
7. Maypungos – ang pagbabago kung
may pagbawas ng unlapi sa salita
Hal:
ipatayo ay nagiging patayo
magpabunot ay nagiging pabunot
8. Pag-aangkop – ang tawag sa pagbabagong
may pag-iisa ng dalawang salita, may
pagkakaltas ding kasama.
Hal:
wika + mo = kamo
sabi + nila = anila
tingnan + mo = tamo
tayo + na = tena
9. Reduksyon: teka = hintay + ka
 SINTAKS
- Ito ay ang makaagham na pag-aaral at
pagsusuri ng mga pangungusap.
a. Karaniwang Ayos – nagsisimula sa panaguri
at nagtatapos sa simuno.
Hal: Nagsinungaling si Janet Napoles.
b. Di-Karaniwang Ayos – nagsisimula sa simuno
at nagtatapos sa panaguri.
Hal: Si Janet Napoles ay nagsinungaling.
Pangungusap
- isang salita/mga sambitla (sambit
lamang) o lipon ng mga salita na may
buong diwa, ito ay binubuo ng
bahaging predikatibo (panaguri) at
paksa (dating simuno).
1. Pamanahon (penomenal at temporal )
Hal. Kahapon pa, Maaga pa,
2. Pautos
Hal. Urong! Takbo! Alis!
3. Panawag
Hal. Kuya! Tsong!Juan!
4. Pagtawag
Hal. Tena! Halina! Halika!
5. Pormulasyong panlipunan
Hal. Paumanhin! Paalam! Magandang umaga!
6. Panagot
Hal. Oo. Maaari. Marahil.
7. Eksistensyal
Hal. May bukas pa. Wala na. Mayroon ba.
8. Modal
Hal. Nais niya . Gusto ko. Ibig niya.
9. Panlunan
Hal. Sa Roxas. Nasa Capiz Nasa
Kusina
10. Ka-pandiwa
Hal. Kababalik lang.
Kaaayos lang.
Kaakyat lang.
 Uri ng Pangungusap ayon sa Kayarian

1. Payak-iisa at buo ang ideyang ipinapahayag

Halimbawa:
Ang lahat ng mamamayan sa Pilipinas ay
yamang tao sa bansa.
Nag-aral nang mabuti at nagbasa ng
maraming aklat ang mag-aaral.
2. Tambalan- higit sa isangkaisipan o ideyang
ipinapahayag, maaring magkapantay o magkasulungat
ang ideyang ipinapahayag, at ginagamitan ng
pangatnig na magkatimbang gaya ng: at, saka,pati o,
ngunit.
Halimbawa:
Ang ating mga kakayahan ay mahalaga at ito ay
kailangan sa pag-unlad ng bansa.
3. Hugnayan- higit sa dalawang ang ideya o
sugnay, may makapag-iisa at di-makapag-
iisang sugnay at ginagamitan ng pangatnig
na’di magkatimbang tulad ng: sapagkat,
upang, nang,kung.dahil

Halimbawa:
Tayo ay pinagkukunan ng yaman kaya dapat
tayong bigyan ng pagkakataong mapaunlad
ang sarili.
4.Langkapan- binubuo ito ng tambalan at
hugnayang pangungusap.

Halimbawa
An gating mga kakayahan ay mahalaga at ito
ay kailangan sa pag-unlad ng bansa kaya
dapay nating linangin ang mga angking
kakayahan.
1. Nag-aral nang mabuti at nagbasa ng maraming
aklat ang mag-aaral at kaniyang kaibigan.
2. Nag-aral nang mabuti ang mag-aaral; nagbasa ng
maraming aklat ang kanyang kaibigan.
3. Kinilala ng marami ang kahusayan ni Pacquiao
habang pinapurihan namn si Efren Penaflorida.
4. Ang pangulong nagtatalumpati ay pinakinggang
mabuti ng taumbayan.
5. Sinasabi ko na hawak natin ang kinabukasan at
makakamit natin ang kaunlaran.
 Mga Bahagi ng Pananalita sa Filipino
A. Pangngalan
a. Pambalana tumutukoy sa pangkalahatan o
karaniwang pangalan ng tao, hayop at bagay at
isinusulat sa maikling titik ang unang letra ng salita.
Hal: bansa, presidente, bayani
2. Pantangi – nagsasaad ng tanging pangalan ng tao,
hayop at bagay at isinusulat sa malaking titik ang
unang letra ng salita.
Hal: Pilipinas, Mar Roxas, Bryan Maderse
B. Panghalip – mga salita na humahalili o
pumapalit sa mga pangngalan.
Hal: ako, ikaw, siya
C. Pang-uri – mga salitang naglalarawan ng
pangngalan o panghalip
1. Panlarawan – anyo, laki, lasa, amoy at hugis
2. Pamilang – dami o bilang
3. Pantangi – anyong pangngalang pantangi.
4. Paari – salitang paari na tumuturing sa
pangangalan.
 Kayarian ng Pang-uri
1. Payak – binubuo ito ng salitang-ugat lamang.
Hal: sapat, tangi, dakila
2. Maylapi – binubuo ito ng salitang-ugat at panlapi.
Hal: masipag, matiyaga, masarap
3. Inuulit – pag-uulit ng salitang-ugat o sa pang-uring
maylapi.
Hal: baliw na baliw, magandang maganda, kaakit-akit
4. Tambalan – binubuo ng dalawang magkaibang salita
Hal: isip-bata, balat-sibuyas, hampaslupa
 Kaantasan ng Pang-uri
1. Lantay – nagbibigay ng simple o payak na
paglalarawan sa isang pangngalan o panghalip.
Hal: Ang prinsesa ay maganda.
2. Pahambing – naghahambing ng katangian ng
dalawang pangngalan panghalip. Ginagamit ito ng
mas, lalo, di hamak, lubha, kaysa at iba pa.
Hal: Ang prinsesa ay mas maganda kaysa sa reyna.
3. Pasukdol – ngabibigay ng sukdulang paglalarawan o
katangiang nakahihigit sa lahat. Ginagamitan ito ng
pinaka, napaka, hari ng, ubob ng, saksakan ng,
lubos na at iba pa.
D. Pandiwa – mga salita na nagsasaad
ng kilos o galaw.
Hal: kain, inom, lipad
 Pokus ng Pandiwa
Ang tawag sa relasyong pansemantika ng
pandiwa sa paksa ng pangungusap ay pokus.
Ang pandiwa ay may iba’t ibang pokus ayon sa
kung ani ang kaganapan ng pandiwa sa
posisyong pamaksa ng pangungusap.
- relasyon ng pandiwa sa paksa ng
pangungusap
1.Pokus sa Tagaganap o Aktor- ang paksa ng
pangungusap ang tagaganap ng kilos na
isinasad sa pandiwa. Ito ay nasa banghay na –um,
mag-, mang-.

Hal.
1. Ang mga ninuno ay nagpapalaganap ng mga
katutubo.
2. Nagpakita ng kahusayan sa gawain ang mga
kinatawan ng bawat paaralan
3. Natuwa ang mga magulang sa kahusayang
ipinamalas ng anak.
2.Pokus sa layon o Gol-tuwirang layon/direct
object at nasa banghay na –in.
Hal.
1. Ang sungkaan ay pinunasan niya.
2. Binigkas niya ang talumpati.
3. Binigay ng binata ang rosas sa kanyang
nililigawan
4.Pokus sa Tagatanggap o Benepaktib-di-
tuwirang layon/indirect object at nasa
banghay i- at ipag-
Hal.
1. Ipinagdasal niya ang mga manlalaro sa
Olympics.
2. Ipaghahanda ng ibang pagkain ang
mga kinatawan ng workshop.
5. Pokus sa Ganapan o Lokatib-ang paksa
ay lugar o ganapan ng kilos.
Hal. Pinagdausan ng pulong ang
bulawagan.
6. Pokus sa Gamit O Instrumental-
ginagamit ang paksa sa pagsasagawa ng
kilos. Ito ay nasa banghay na ipang-, ipina-
Hal. 1. Ipinanghalo niya ang sandok.
7.Pokus sa Sanhi o Kawsatib- ang paksa ay
nagpapahayag ng dahilan o sanhi ng kilos. Ito
ay nasa banghay na ikina-, ika-.
Hal.
1. Ang pagkakaisa nila ay ikinatuwa ng guro.
2. Ikinabigla ng lahat ang pagpanaw ng kalihim
ng samahan.
8. Pokus-Resiprokal – kapwa paksa ang
gumaganap at tumatanggap ng kilos at
nasa banghay na mag-, -an.
Hal.:
Nagtanungan ang magkatunggali sa
pagtatalo.
Nagpasalamatan ang magkamag-aral
E. Pang-abay – mga salitang naglalarawan
ng pandiwa, pang-uri o kapwa pang-abay.
Hal: Nagdasal nang mataimtim si Honesto.
F. Pang-ukol – bahagi ng pananalitang nag-
uugnay sa pangngalan, panghalip,
pandiwa at pang-abay na pinag-uukulan
ng kilos, gawa,
ari, balak o layon.
Hal: laban sa, para sa, tungkol sa
Diptonggo – pinagsamang
tunog ng isang patinig
(a,e,i,o,u)) at isang
malapatinig (w,y).
Klaster/kambal katinig –
magkasunod na tunog
katinig, karaniwang salitang
hirm ang may ganitong
tunog.
 Mga Uri ng Pandiwang Di-
Karaniwan
Maykaltas
Ito ay kapag may titik o pantig na kulang sa
salita.
Kunin (kuhanin), damhin (damahin),
bathin (bati-hin)
Maylipat
Ito ay may titik na nag-iiba ng lunan sa loob ng
salita.
Maypalit
Ito ay kapag mayroong isa o dalawang titik na
napalitan ng iba.
Hagkan (halikan), datnan (datingan), tawanan
(tawahan)
Maykutad
Ito ay may ponemang napapalitan ng iba.
Sarhi (sarhan), buksi (buksan) , dalhi (dalhan)
Metatesis – kapag ang salitang ugat na
nagsisimula sa /i/ o /y/ ay nilalagyan
ng gitlaping in-, ang /i/ at /n/ ay
nagkakapalitan ng posisyon (nilipad)
(pagkakaltas + paglipat) hal. mangtahi
= mananahi
mambato = mamato
Asimilasyon – pagbabagong nagaganap
sa unang posisyon
pinal dahil sa impluwensya ng
ponemang kasunod nito.
Hal: pang+bansa = pambansa
Pantali = panali
Pamasko = pampasko
pagpapalit - ano+ano = anu+ano
Paglilipat – y+ in + akap = yinakap = niyakap
Pagkakaltas – bili + han = bilihan = bilhan
Pagdaragdag – paala+han = paalahan + an =
paalahanan
Pag-aangkop – hintay + ka = teka
SILABIKASYON
PKK – eks – tra
KPKK – is - kawt
KKPK – trak
KKPKK – mag – drayb
KPKKK – a – nawns - ment
Ang wika ay kasangkapan sa
komunikasyon at katulad
ng iba pang kasangkapan,
kailangan patuloy itong
ginagsmit.
Kapag binibigkas ang mga
titik na /p/. /b/, /m/ ay
ginagamit ang labi
upang magkaroon ng
tunog.
• Ponolohiya – patern o kumbinasyon ng mga
tunog sa loob ng isang wika.
• Morpolohiya – maagam na pag-aaral ng mga
makabuluhang yunit ng isang salita o
morpema at may kinalaman sa pagbuo ng
salita
• Ponema – pinakamaliit na yunit ng ponolohiya
(21)
Maykaltas
Ito ay kapag may titik o pantig na kulang sa
salita.
Kunin (kuhanin), damhin (damahin),
bathin (bati-hin)
Lope K. Santos – ang
gumawa ng ABAKADA
bilang alpabetong Pilipino
batay sa tagalog lamang.
Ang pormal na salita ay mga
salitang tanggap at gamitin
sa mga paaralan at
pamahalaan bilang wika ng
komunikasyon.
• Payak – ay isang ganap na sugnay
sapgkat ito’y binubuo ng isang
malayang sugnay na maaaring may
isang simuno at isang panaguri, isang
simuno at dalawang panaguri o
dalawang simuno at dalawang
panaguri.
 Uri ng mga pangungusap
Ayon sa pangugusap na walang paksa

• Mga pangungusap na eksistensyal - nagpapahayag ng

pagkamayroon ng isa o higit pang tao, atbp. Pinangungunahan
ito ng may o mayroon. Halimbawa: Mayroon daw ganito roon.
• Mga pangungusap na pahanga – nagpapahayag ng
damdaming paghanga. Halimbawa: Kayganda ng babaing
iyun!
• Mga sambitlang – tumutukoy sa mga iisahin o dadalawahing
pantig na nagpapahayag ng matinding damdamin.
Halimbawa: Aray!
• Mga pangungusap na pamanahon – nagsasaad ng oras o uri
ng panahon. Halimbawa: Maaga pa.
• Mga pormularyong panlipunan – mga pagbati, pagbibigay-
galang, atbp. na nakagawian na sa lipunang Pilipino.
Halimbawa: Magandang umaga po.
Epipora – pag-uulit ito sa huling bahagi ng
pahayag taludtod.
Anapora – pag-uulit sa unag bahagi ng pahayag
o ng isang taludtod.
Empanados – pagbalik ng pag-uulit
Hal. Ang langit ay lupa’t ang lupa ay langit. Ang
Diyos ang simula ng wakas at ang wakas ng
simula.
Metatesis – kapag ang salitang ugat na
nagsisimula sa /i/ o /y/ ay nilalagyan
ng gitlaping in-, ang /i/ at /n/ ay
nagkakapalitan ng posisyon (nilipad)
(pagkakaltas + paglipat) hal. mangtahi
= mananahi
mambato = mamato
Antas ng Wika
1. Pormal - salitang standard dahil
kinikilala, tinatanggap at gingamit ng
higit na nakararami.
a. Pambansa – ginagamit sa aklat
pangwika/pambalarila. Hal. (INA)
b. Pampanitikan – ginagamit ng manunulat
sa kanilang akdang pampanitikan.
Hal. Ilaw ng tahanan
2. Impormal – salitang karaniwan, palasak, pang-
araw-araw na madalas nating gamitin sa
pakikipag-usap.
a. Lalawiganin – bokabularyong dayalektekal.
Hal. (Inang)
b. Kolokyal – pagkakataong inpormal
Hal. Nanay – nay
c. Balbal – ingles na slang. Pinakamababang
antas ng wika. Usapang kalye. Hal. Ermat
Panghalip Pamatlig
- ginagamit na panghalili sa pagtuturo ng
pangngalan.
- pamatlig na paukol – rito, riyan at roon kung
ang sinundang salita ay nagtatapos sa patinig
at malapatinig na w at y.
Panghalip na Panaklaw
- may sinasaklaw na kaisahan, bilang, dami o
kalahatan. Maaring tiyakano di-tiyakan.
Hal. Tiyakan – isa, dalawa, bawat isa, pulos, iba,
lahat at pawang.
Di-tiyakan – anuman, sinuman, kaninuman,
ninuman, saanman.
Kaukulan ng Panghalip
1. Palagyo – ginagamit na paksa
Hal. Ako ay tumutulong sa mga biktima
ng sakuna.
- Ginagamit kaganapang pansimuno
Hal. Ang tagapamahala sa donasyon ay
siya.
2. Paari – nagpapakita ng pagmamay-ari at hindi
katabi ng pangngalan.
Hal. Kanila ang toldang ginagamit sa
evacuation center.
3. Paukol – ang panghalip kung katabi o
kasunod ito ng pandiwa o layon ng pang-ukol.
Hal. Para sa kanila ang mga nalikom na halaga
Pang-uri – salitang naglalarawan sa katangian o bilang
ng pangngalan.
Kayarian ng Pang-uri
1. Payak – binubuo ng salitang ugat lamang.
Hal. Tunay, dakila, payapa
2. Maylapi – binubuo ito ng salitang-ugat
at panlapi
Hal. Masigla, napakahusay, maasahan
3. Inuulit – binubuo ng pag-uulit sa salitang ugat o pang-uring
maylapi.
Hal. Kaaya-aya, malakas na malakas, araw-araw
4. Tambalan – binubuo ng dalawang magkaibang salita
Hal. Anak-pawis, basang sisiw, buhay-alamang
Pang-abay – salitang nagbibigay-turing o naglalarawan
sa pandiwa, pang-uri o kapwa pang-abay.
URI NG PANG-ABAY
1. Pamaraan – sumasagot sa tanong na paano
ginawa, ginagawa at gagawin ang kilos.
2. Pamanahon – kailan ginawa, ginagawa at gagawin
ang kilos.
3. Panlunan - saan ginawa, ginagawa at gagawin ang
kilos.
4. Kataga o Inglitik – katagang karaniwang sumusunod
sa unang salita ng pangungusap.
Hal. Kasi, man, sana, din/rin,
daw/raw,tuloy,yata,lamang/lang,kaya,nang,naman,
ba, pala at nga.
Pangatnig – ginagamit upang pag-
ugnayin ang salita sa iba pang bahagi
ng pangungusap.
Hal. At, pati, o, ni, saka, maging, gayon,
kung, palibhasa, kapag, subalit,
datapwat, sapagkat, kaya, upang,
dahil, samantalang, habang.
Pang-ukol – bahagi ng pananalitang
nagsasabi kung saang pook o
bagay ang pinag-uukulan ng kilos,
gawa, nalak, uri o layon.
Hal. Sa, ng, ukol sa, ayon sa, dahil
sa, mula sa, laban sa.
Pantukoy/Pananda – tumutukoy
sa pangngalan at ipinapakita
rin ang kailanan nito.
Hal. ang, ang mga, ng, si, sina,
kay, kina
Panlapi
1. Unlapi – ma
salitang ugat – ayos
maayos
2. Gitlapi – in
salitang ugat – sakop
sinakop
3. Hulapi – han
salitang-ugat – tinda
tindahan
Pito – bilang
PitÒ – hinihipang instrumento
Hamón – ham
Hamon – challenge
Balót – itlog ng pato
Balot – empake
Bukás – di nakasara
Bukas – kasunod na araw
Baga – live ember
Bagà – lung
Bagá – expression
Bagâ - tumor
 URI NG SPEECH ACT
1. Lokusyunaryo – nagpapahayag ng literal na
paglalarawan at pagkaunawa sa ginagamit na
wika. Isinasagawa ang aktuwal na kilos at
binabanggit din ang mga tinatawag na
performative-verb. (inuulat, tinatanong,
sinusubok, ipinag-uutos, tinatawagan at
nangangako).
Hal. Inuulat ko na ang tungkol sa diskurso
Tinatanong ko sa iyo kung saan magaganap ang
seminar.
2. Ilokusyunaryo – nagpapahayag ng
tungkulin sa pagsasakatuparan ng bagay
o mensahe batay sa nais o intensyon ng
tagapaghatid.
Hal: Sasamahan kitang bumili ng mga aklat.
(pangako).
Maaari mo ba akong samahang bumili
ng mga aklat? (pakiusap)
3. Perkolusyunaryo – ang akto kung
nagpapahayag ng bisa, puwersa, o
epekto ng pahayag ng aktong
ilokusyunaryo.
Hal:
Isinakatuparan na binata ang utos ng
magulang.
Sinunod niya ang utos ng hari.
 Mga Hakbang sa Pagpaunlad ng
Filipino sa Akademikong LArangan
1. Modernisasyon – ito ay pakikibagay ngg
wika sa modernong pamumuhay at kultura
sa nagbabagong panahon.
2. Istandardisasyon – Ito yaong pagtiyak sa
wikang gagamitin sa mga gawaing pagtuturo
at pagkatuto. Hindi lamang ito tungkol sa
kung anong wika ang gagawing uniporme,
ito ay pagtiyak kung sino ang gagamit sng
istandard na wika.
3. Intelekwalisasyon – Hangaring ganap na
magamit bilang wika ng pagkatuto at
iskolarling talakayan at daluyan ng karunungan
ang Filipino.
Mga Pagdulog sa Pag-unawa ng Teksto
Pagbasa Bilang Sikolohikal na Proseso
1. Teoryang Bottom-up
- ang mambabasa (up) ay tatanggap ng mga
impormasyon mula sa teksto (bottom).
- tinawag itong outside-in na proseso Ni
McCarthy kung saan tinukoy na ang kahulugan ay
nasa teksto mismo (in) at ang interpretasyon ay
nasa gampanin ng mambabasa (outside)
2. Teoryang Top-down – magsisimula ang
impormasyon sa bumabasa (top)
patungo sa teksto ( down)
3. Teoryang Iskima – pinaniniwalaan dito
na walang kahulugan taglay ang teksto
 Pagbasa Bilang Interaktibong Proseso
Teoryang Interaktibo
- ito ay bunga ng pagsasanib ng bottom-up at
top-down.
- malinaw na makikita ang sinasabing
interaktibong ugnayan ng mambabasa at
awtor.
Metakognitibong Proseso ng Pagbasa
Metakognitibong Pananaw
- hindi sapat na tinatanong ang kung ano ang
naunawaan; mahalagang bantayan at alamin
ng mambabasa ang kasanayan niyang pag-
iisipan ang nilalaman ng teksto.
ISTRATEHIYA DESKRIPSON
SA PAGBASA
Iskiming/pahapyaw Hinahagip lamang ng paningin ang o
na pagbasa sa teksto tulad ng mga salita o
pahayag na italisado/bold/highlight/
may salungguhit, paunang talata o di
kaya mga pamaksang pangungusap.

Iskaning/masusing Ito ay masusing pagtingin sa

pagbasa kabuuan ng teksto at paghahanap sa
partikular na impromastong may
kinalaman sa tinutugunang paksa o
layunin sa pagbasa.
 Pagbasa sa ideya Pagkuha at pag-unawa sa
(close o idea pangunahing ideya ng teksto,
reading) paghanap sa ugnayan ng iba
pang nakapaloob na ideya at
pagbuo ng kongklusyon.
Pagbasang may Pagbasa nang may damdamin.
ekspresyon Angkop na tinig at ekspresyon
ng mukha. Pagsasanay sa
pagbasa ng malakas.
Pagbasa sa bawat Paghinto sa bawat talata ng
talata teksto.
Pagbasa sa bawat Paghinto sa bawat katapusanp
pahina ng isang buong pahina.

Ugnayang Tanong- 1. Tanong na ang kasagutan ay

Sagot (Question- nasa teksto mismo.
Answer 2. Tanong na ang kasagutan ay
Relationship)QARs pag-iisipan at hanapin
3. Tanong na ang kasagutan ay
nasa awtor at sa iyo.
Tanong na ang kasagutan ay
nasa iyo.
 Pamaraang SQ4R
1. SURVEY – patunghay sa pagbasa ng aklat
tulad ng pamagat ng bawat kabanata,
panimula, lagom, mga katanungan at
pagsasanay.
2. QUESTION – bumuo ng tanong tulad (Sino?
Ano? Kailan? Saan? Bakit?
3. RECORD – pagtala ng mambabasa ng
mahalagang detalye at pangunahing ideya.
4. READ – mula sa sinundang hakbang,
hahanapin sa yugtong ito ang kasagutan sa
pamamagitan ng pagbasa.
5. RECORD – sa bahag ito, maaring magtala ang
mambabasa ng mahahalagang detalye at
pangunahing ideya.
6. RECITE – sa kanayang pasalita, maaaring
balikan ang mga tanong mga kaugnay na
kasagutan.
7. REVIEW – maaaring balikan ang buong
materyal at isagawang muli ang mga nasa
itaas na hakbang.
Wastong Pili at Gamit ng mga Salita
Nang at ng
Magkaiba ang gamit bagaman magkatulad ng bigkas.
Nang
Nang (when)- Karaniwang ginagamit na pangatnig sa
mga hugnayang pangungusap at panimula ng katulong
na sugnay.
Mga halimbawa:
• Uminom kayo ng gatas nang araw-araw.
• Nang dumating sila nagkagulo nang mga tao sa bahay.
• Mag-aral kang mabuti nang matupad mo ang iyong
mga pangarap
Ang nang ay nagmula sa na at inangkupan
ng ng at inilagay sa pagitan ng pandiwa
at panuri nito.
Mga halimbawa:
• Marami nang nakukuha ang lalaki.
• Nagsalita nang malinaw ang dekano.
• Nangusap nang magalang ang binata sa
mga magulang ng dalaga.
Ng
Ang ng (of) ay ginagamit na pananda ng aktor
o tagaganap ng pandiwa sa tinig balintiyak.
Mga halimbawa:
• Pinangaralan ng guro ang mga mag-aaral.
• Tinulungan ng pamahalaan ang mg sinalanta
ng bagyo.
• Nililinis ng katulong ang maruming
kasangkapan.
Ang ng ay ginagamit na pananda sa tuwirang
layon ng pandiwang palipat.
Mga halimbawa:
• Sila ay nagpapatay ng mga ilaw para makatipid
sa kuryente.
• Nag-aaral sya ng leksyon para sa nalalapit na
pagsusulit.
• Ako’y bumili ng mga pagkain para sa aking
mga kapatid.
Ang ng ay ginagamit kapag nagsasaad ng
pangngalang nag-aari sa pangungusap.
Mga halimbawa:
• Ang kagandahan ng kanyang kapatid ay
hinahangaan ng buong mundo.
• Ang bag ng guro ay kinuha ng mag-aaral.
• Ang mga lumang damit ng matanda ay
ipinagkaloob sa mga pulubi.
 KUNG at KONG
Kung
Ang kung ay pangatnig na pasubali at karaniwang
ginagamit sa hugnayang pangungusap.
Mga halimbawa:
• Kung hindi ka agad uuwi sa inyong lalawigan,
baka hindi mo na siya makausap.
• Ang solusyon sa pagbaha ay malulutas kung tayo
ay tutulong na huwag magtapon ng ating mga
basura sa mga imburnal at estero.
• Madadali ang kanyang paggaling kung iinumin
niya palagi ang mga gamot na inireseta ng doktor.
Kong
Ang kong ay nanggaling sa panghalip na ko at
dinugtungan ng pang-angkop na ng.
Mga halimbawa:
• Ang matalik kong kaibigan ang tumulong sa
akin upang mapasok sa bangkong aking
pinagtatrabahuhan.
• Ang kasuotan kong ito ay binili niya sa
Singapore.
• Sa iyo na ang mga pagkain kong ito.
 MAY at MAYROON
May
Ginagamit ang may kapag sinusundan ng
pangngalan.
Mga halimbawa:
• May kasama siyang kaibigan.
• May kapatid siyang darating mula sa Miami,
Florida.
• May pag-asa ka pang pumasa, mag-aral ka
lang.
 Ginagamit din ito kapag sinusundan ng
pandiwa.
Mga halimbawa:
• May dadaluhang seminar ako bukas.
• Sila ay may pag-aaralang bagong aralin.
• Sa tuwing kaarawan niya, may inaasahan
siyang regalo sa akin.
Ginagamit din ito kapag sinusundan ng isang
pang-uri.
Mga halimbawa:
• Sina Lita ay may malawak na lupain.
• Ang ina at ang anak ay kapwa may busilak na
kalooban.
• Ang Pangulong Gloria Macapagal Arroyo ay
may malinis na hangarin sa paglilingkod sa
bansa.
Ginagamit din ang may kapag ito ay sinusundan
ng panghalip panao sa kaukulang paari.
Mga halimbawa:
• Bawat isa ay may kanya-kanyang talentong
ibinigay ng Diyos.
• Huwag na natin silang pakialaman, may kanya-
kanya na silang buhay.
• Ang taong masikap ay may magandang
kinabukasan.
 Mayroon
Ang mayroon ay ginagamit kapag may
napapasingit na kataga sa salitang sinusundan
nito.
Mga halimbawa:
• Mayroon pang natitirang ulam sa
paminggalan.
• Mayroon daw proyekto ang pamahalaan para
sa mga kabataan.
• Mayroon bang problema ang kapatid mo?
Ang mayroon ay ginagamit din panagot sa
tanong.
Mga halimbawa:
• May aklat ka bang “Sining at
Komunikasyon”? Mayroon.
• May pagkain ba tayo? Mayroon.
• May pag-asa ba ang iniluluhog kong pag-
ibig sayo? Mayroon.
Ang mayroon ay ginagamit kung
nangangahulugan ng katayuan sa buhay.
Mga halimbawa:
• Ang pamilyang laurel ay mayroon sa
lalawigan ng Batangas.
• Isa sila sa mayroon sa kanilang bayan.
• Ang sabi nila ay mayroon na sina Robert
ngayon kaya ayaw niyang
makipagbarkada sa akin, dahil mahirap
lang kami.
Ang mayroon ay ginagamit kung
sinusundan ng panghalip panao.
Mga halimbawa:
• Mayroon silang panauhin ngayon.
• Mayroon kaming pulong bukas.
• Mayroon kayong dadaluhang kainan
mamayang gabi.
 PAHIRIN at PAHIRAN
Pahirin
Ito ay tumutukoy upang alisin ang isang
bagay sa pamamagitan ng pamunas.
Mga halimbawa:
• Pahirin mo ang dungis sa iyong mukha.
• Ang pawis sa noon g bata ay pahirin mo.
Pahiran
Ito ay nangangahulugan ng paglalagay ng
kaunting bagay na karaniwan ay sa bahagi ng
katawan.
Mga halimbawa:
• Pahiran mo ng langis ang mga paa niya.
• Ang pisara ay pahiran mo ng basang basahan.
• Ang mukha mo ay pahiran mong muli ng
kaunting pulbos.
 SILA at SINA, KINA at KILA
Ang sila ay panghalip na panao na nasa
ikatlong panauhan samantalang ang sina ay
mga pantukoy na maramihan.
Mga halimbawa:
• Sina Dr. Jose Rizal at Apolinario Mabini ay
mga bayani n gating bansa.
• Sina Alma ay nagwagi sa paligsahan.
• Sila ang mga kabataang pag-asa ng bayan.
• Darating na sila bukas.
Walang salitang kila sa wikang Filipino.
Ang salitang kina ay panandang
pangkayarian sa pangngalan ng sina.
Mga halimbawa:
• Tutungo sila kina Cheryll.
• Kina Jonathan pala ang lakad mo?
• Saan ba rito ang kina Ann?
 DIN at RIN, DAW at RAW

Ang mga katagang rin at raw ay ginagamit

kung ang sinusundang salita ay nagtapos
sa patinig at sa malapatinig na W at Y.
Mga halimbawa:
• Sila ay kasama rin sa mga dadalo.
• Sasakay raw siya sa tren bukas.
• Ikaw raw ay napiling “Makata ng Taon”
Ang din at daw ay ginagamit kung ang
salitang sinusundan ay nagtatapos sa
katinig maliban sa W at Y.
Mga halimbawa:
• Malakas din ang negosyo nila katulad ng
sa inyo.
• Masakit daw ang tiyan niya kaya hindi
nakarating.
 OPERAHIN at OPERAHAN
Operahin
Ang salitang operahin ay tumutukoy sa tiyak
na bahaging tinitistis o inoopera.
Mga halimbawa:
• Ooperahin ang puso ni Aling Susan sa Heart
Center.
• Ang bukol niya sa mata ay ooperahin bukas.
• Inopera na ang apendisitis niya sa U.S.T.
hospital.
Operahan
Ang salitang operahan naman ay tumutukoy sa
tao at hindi sa bahagi ng katawan.
Mga halimbawa:
• Sa bansang Amerika ooperahan si Mang Nitoy.
• Siya ay ooperahan sa pagamutan ng St. Lukes.
• Hirap na hirap na siya, kaya ooperahan na siya.
 SUBUKIN at SUBUKAN
Subukin
Ang subukin ay nangangahulugan ng pagsusuri o
pagsisiyasat sa uri, lakas o kakayahan ng isang tao
o bagay.
Mga halimbawa:
• Subukin mo ang pabangong ito at napakabango.
• Susubukin namin kung may natatanging talino ka.
• Ang sabong panlaba na inaanunsiyo ay susubukin
ng aking labandera.
• Susubukin ko ang kakayahan ng mga gurong ito.
Subukan
Ang subukan ay ang pagtingin upang malaman
ang ginagawa ng isang tao o mga tao.
Mga halimbawa:
• Subukan natin kung nagdaraya sa eksmin ang mga
mag-aaral.
• Subukan natin kung ano ang ginagawa ng mga
bata.
• Bakit ka naririto at sino ang iyong sinusubukan?
• Huwag mong susubukan ang ginagawa ng ibang
mga tao.
 Bumangon at ibangon

1) Bumangon siya ng maaga kanina.

(He got up early a while ago.)
2) Ibangon mo ang may sakit.
(Help the sick person get up.)
 Bunutin at Bunutan
Ang salitang bunutin at bunutan ay may
magkaibang kahulugan.
Ang bunutin ay nangangahulugang alisin
tulad ng damo.
Samantalang ang bunutan ay alisan, tulad
ng pag-aalis ng puti sa buhok.
 Alisin at Alisan
Ang alisin ay nangangahulugang tanggalin ang
buong bagay na ipinaaalis.
Halimbawa:
• Alisin mo ang aklat sa mesa upang may magamit
na
sulatan ang mga mag-aaral.
Ang alisan ay ang bahagi ng kabuuan na siyang
tatanggalin.
Halimbawa:
• Alisan mo ng tuyong dahon ang halaman.
 Piliin ang wastong sagot sa loob ng
panaklong.
1. (Pahirin, Pahiran) mo ang iyong pawis sa iyong
mukha.
2. Maaga siyang (bumangon, magbangon) upang
makapasok nang maaga.
3. (Kung, Kong) darating siya nang maaga, tutuloy
kami sa handaan.
4. Sasalubungin (nina, nila) ang kanilang mga
panauhin.
5. (Nang, Ng) sila’y dumating, sinumulan agad ang
palatuntunan
 Walisin at Walisan
WALISIN- ginagamit kung may kalat na aalisin.
Ito ay Ginagamit bilang pandiwang pokus sa
layon.
Hal: Walisin ang mga nagkalat na punit-punit
na papel sa likod ng mga upuan.

WALISAN- ginagamit kung may lilinising lugar.

Ito ay ginagamit bilang pandiwang pokus sa
ganapan.
Halimbawa:
1. Walisin mo ang mga tuyong dahon sa
bakuran.
2. Aking wawalisin ang mga alikabok sa aking
kuwarto.
3. Tayo nang walisin ang mga dumi sa sahig.
Gamitin ang salitang walisan kung ang tinutukoy ay
isang partikular na lugar na marumi.

Halimbawa:
1. Napakarumi ng iyong silid. Pwede
bang walisan mo naman 'yan?
2. Aking wawalisan ang silid-aklatan dahil may
bibisita bukas.
3. Walisan mo ang ating bakuran. Tambak ito ng
mga tuyong dahon.
(Wawalisan, Wawalisin) ko ang mga
duming naroon.
(Wawalisin, Wawalisan) ko rin ang
bakuran.
Aking (wawalisin, wawalisan) ang mga
papel at tuyong dahon upang maging
malinis ito sa kanyang paningin.
 KAPAG at KUNG
KAPAG at KUNG - Ipinakikilala ng kung ang di-katiyakan ng
isang kalagayan; ipinakikilala ng kapag ang isang
kalagayang tiyak.
Halimbawa:
Umuuwi siya sa probinsiya kapag araw ng Sabado.
Hindi niya masabi kung Sabado o Linggo ang pag-uwi
niya sa probinsiya.
1. Mag-ingat ka naman kapag nagmamaneho ka.
2. Mag-ingat ka kung ikaw ang magmamaneho ng
kotse.
 KIBO at IMIK
KIBO at IMIK - Pagkilos ang tinutukoy
ng kibo; pangungusap ang tinutukoy
ng imik.
Hal.
1. Wala siyang kakibu-kibo kung matulog.
2. Hindi siya nakaimik nang tanungin ko.
3. Hindi lamang sa tao nagagamit
ang kibo.
 HABANG at SAMANTALANG

Habang - ang isang kalagayang

walang tiyak na
hangganan,o “mahaba”.
Samantalang- ang isang kalagayang
may taning, o “pansamantala”.
 Hal.
1. Kailangang matutong umasa habang nabubuhay.
2. Nakikitira muna kami sa kanyang mga magulang
samantalang wala pa akong trabaho.
3. Gulung-gulo ang isip niya habang hindi pa siya sinsagot
ng kanyang kasintahan.
4. Gulung-gulo ang isip niya samantalang hindi pa
dumarating ang sulat ng kanyang kasintahan.
5. May iba pang gamit ang samantala. Ipinakikilala nito
ang pagtatambis sa dalawang kalagayan.
 PINTO at PINTUAN
Pinto - ang inilalapat sa puwang upang
hindi ito mapagdaanan

Pintuan- ang puwang sa dingding o

pader na pinagdaraanan.
 Hal.
1. Huwag kang humara sa pintuan at
nang maipinid na ang pinto.
2. Gayon din ang pagkakaiba
ng hagdan sa hagdanan
Hagdan - ang inaakyatan at binababaan
Hagdanan - nag kinalalagyan ng hagdan
 NAMATAY at NAPATAY
Napatay -may tiyak na tao o hayop na pumaslang ng
kusa/sinasadya
Namatay
-kung ang isang tao ay binawian ng buhay
sanhi sakit, katandaan o anumang dahilang hindi
sinasadya;

- ginagamit din sa patalinghagang paraan doon sa

mga bagay na walang buhay.
 Hal.
Namatay ang kanyang lolo dahil
sa sakit sa atay.
Napatay ang aking alagang aso.
MAGSAKAY at SUMAKAY

magsakay - magkarga ( to load)

sumakay - to ride
Hal.
Nagsakay ng sampung kahon ng lansones sa
bus si Jo.
Sumakay na tayo sa daraang bus.
 KATA at KITA
kata - ikaw at ako
kita - ikaw
Hal.
Manood kata ng sine.
Iniibig kita.
 Ikit at Ikot
Ginagamit ang ikit para maipakita ang kilos na
paggilid mula sa labas patungo sa loob. Ang ikot
naman ay mula sa loob patungo sa labas.

Hal. Nakatatlong ikit muna sila bago nila

natunton ang daan patungo sa loob ng kuweba.
Nahirapan pala silang makalabas ng tunnel.
Umikut-ikot muna sila sa loob nito bago nila
nakita
 Kung di, kundi at kundi
Ang kung di ay paikling anyo ng buong pahayag
na “kung hindi” na ang kahulugan ay “if not”.

Di ako aalis kung di ka sasama o kung hindi sa

sasama.
Walang salitang kundi. Hindi ito dapat ipalit o
gamiting pamamlit sa kung di.
- Tayutay (figures of speech) –
nagpapaganda sa akda, nagpapalalim
sa kaisipan at nagpapayaman sa
guniguni ng bumabasa. Ang mga
tayutay ay madalas na gamitin sa
mga akdang pampanitikan.
 Mga Uri ng Tayutay
Patulad o Simile – paghahambing ng dalawang bagay na
magkaiba ng uri (ginagamitan ng salitang para, gaya,
katulad, kaparis, at iba pa).
Halimbawa:
• Para ng halamang lumaki sa tubig,
Daho’y nalalanta munting di madilig.
Pawangis o Metapora – paggamit ng salitang
nangangahulugan ng isang bagay sa pagpapahayag ng
ibang bagay.
Halimbawa:
• Sapagkat ang haring may hangad sa yaman
Ay mariing hampas ng langit sa bayan.
 Pagpapalit-saklaw Sinekdoke – gumagamit ng
bahagi sa halip ng kabuuan o ng kabuuan sa
halip ng bahagi.
Halimbawa:
• Apat na mga mata ang patuloy na
tumitig sa kanya.
Panawagan o Apostrophe – kagyat na pagtutol
sa naunang pagpapahayag at pananawagan sa
tao o bagay na wala roon.
Halimbawa:
• Kamataya’y nahan ang dating bangis mo?
Pandiwantao o Personification – binibigyang-
katauhan ang isang bagay na walang buhay o
kaisipang basal (abstract).
Halimbawa:
Parang walang malay hanggang sa magtago’t
Humilig si Pebo sa hihigang ginto.
Pagmamalabis o Hyperbole – pahayag na
ibayong maindi kaysa katotohanan o lagpas sa
maaaring mangyari.
Halimbawa:
• Ang kanyang buhay ay isang bukas na aklat.
Aliterasyon – paulit-ulit na tunog ng isang katinig na
ginagamit sa mga magkakalapit na salita o pantig.
Halimbawa:
At sa mga pulong dito’y nakasabog, nangalat,
nagpunla.
Nagsipanahanan, nangagsipamuhay, nagbato’t
nagkuta.

Asonans – inuulit ang tunog ng isang patinig sa halip ng

katinig.
Halimbawa:
Ang buhay ng tao at sa taong palad,
Nasa ginagawa ang halaga’y bigat.
 MATATALINGHAGA PAHAYAG (Idiomatic Expressions)
• hampas sa kalabaw, sa kabayo ang latay – pasaring na
pagwiwika, di-tuwirang pagtukoy o pagtuligsa
Ang ama ni Laura ay nagsalita sa mga panauhin, ngunit lubos
kong naunawaang yao’y hampas sa kalabaw, sa kabayo ang
latay
• hanggang sa labi ng hukay – hanggang sa kamatayan,
hanggang sa libingan
Siya ay sasama sa iyo hanggang sa labi ng hukay.
• hari ng daldal – napakatabil, walang katulad sa katabilan
Huwag kang magpaparinig ng anumang lihim kay Rosenda.
Ang babaing iyan ay hari ng daldal.
• hilong talilong – nalilito at di malaman kung ano ang gagawin,
parang lasing
Pagdating niya ng bahay ay di ko na makausap at parang
hilong talilong.
ibangon ang puri – ibalik ang puring nadungisan
Ipinasya ng dalagang ibangon ang kanyang puri, anuman ang
mangyari.
humanap ng batong ipinukpok sa ulo – gumawa ng isang bagay
na nakapinsala sa sarili
Sa ginawa mong iyan, ikaw ay humanap ng batong ipinukpok
sa ulo mo.
igisa sa sariling mantika – anyayahan ang isang kaibigang kumain
at pagkatapos ay siya ang papagbayarin ng mga kinain
Talagang tuso iyang si Sixto. Akalain mong igisa sa sariling
mantika si Arturo noong mananghali sila sa Wa Nam.
 Bugtong
- pahayag na may kinalaman sa
paglalarawan ng isang bagay na
ipinasasagot sa tinatanong. May tugma
rin ito. Karaniwang isinasagawa noon sa
mga lamayan bilang libangan sa mga
nagsisipaglamay
Halimbawa:
May puno walang bunga
May dahon walang sanga.

Nagtago si Periko
Nakalitaw ang ulo.

Nagsisira lamang
Akin pang minamahal.