Mayroon ding mga makata na nag-eeksperimento ng

kanilang tugmaan. (aaxaa), (bbxbb)

Oy Ang Yaman Mo’y Saan Galing?
Halimbawa: ni: Amado V. Hernandez
Mayron pa ba kayang ngayo’y nananalig (a)
Na ang isang hari’y nagbuhat sa langit? (a)
Gayon din, wala nang (x)
Sukat maniwalang mulala ma’t paslit (a)
Na ang bawat yama’y premyo sa swipstik. (a)

Sa lupaing ito’y nakapagtataka (b)

Na habang sa kurus baya’y nakaripa (b)
Ang nasa pedestal (x)
Ay mga patnugot na putik sa paa, (b)
Nangaguunahang sa glorya’y mapunta. (b)
Mga nahihiram na padron ng tugmaan ng ating mga
makata mula sa ibang bayan/bansa.

 Soneto

 Villanelle
 Soneto – May labing-apat (14) na taludtod o linya na may
pormal at sistematikong tugmaan.
- Nagpapahayag ito ng iba’t ibang aspekto ng isang ideya,
damdamin na karaniwang nilalagom sa pinakahuling linya.
Ayon kay William J. Kennedy (2011), isang iskolar
Ito ay may dalawang uri:
pampanitikan, nagmula ang soneto sa Europa.
sonetong Petrarchan at Shakesperean
- Ang Petrarchan ay may tugmaang, (a-b-b-a), (a-b-b-a) na
sinusundan ng (c-d-e-c-d-e) o (c-d-c-d-c-d), samantalang
ang Shakespearean ay may tugmaang (a-b-a-b), (c-d-c-d),
(e-d-e-f),(g-g) na ang huling dalawang taludtod ay isang
halimbawa ng tugmaang isahan.
 sonetong Petrarchan – 14 na taludtod na may octave, o
saknong na may walong taludtod at sestet, na may anim
na taludtod at may tugmaang, (abba), (abba) na
sinusundan ng (cdecde) o (cdcdcd) o (cdedce).
 Tunay na Kayamanan sonetong Petrarchan
Ako at papel (Blog)

Nasan na ang pagmamahal ng tao, (a)

Bakit nilimot ang tunay na pag-ibig, (b)
Bagay na para sa buong daigdig, (b)
Na ngayon ay nilamon ng gulo.
octave
(a)
Ng ang pagmamahal ay pinalitan ng luho, (a)
Buong mundo'y kapangyarihan ang usig, (b)
Bigla-biglang pinalitan ng ginto ang pusong, (b)
Nagmamahal at sa tuwina'y pag-ibig nilaho. (a)
Tayo ay magkaisa
(c)
Kung pasko ay pagmamahalan
(d)
Bakit di araw-araw
sestet
(d)
Tumayo at iparating sa iba
(c)
Kaguluhan ay limutin
(d)
Bagong mundo'y ating giliw.
(d)
https://www.facebook.com/AkoAtPapel/
 sonetong Shakesperean – 14 na taludtod na may tatlong
quatrain. May iba’t iba itong tugma na may couplet
(dalawang magkasunod na taludtod na may tugma) sa dulo
na may ibang tugma sa nauna. May tugmaang (abab),
(cdcd), (efef), (gg).
Silong Sa Bagwis Mo Pagnanduro ang Ulan sonetong Shakesperean
Ni: Romulo Baquiran Jr.
Sisilong sa bagwis mo pag nanduro ang ulan (a)
oh mangingibig sa duklay ng aking pangarap (b)
kahit na umagos ang bahang pantay-kawayan (a)
laging apoy ng iyong puso ang nasa palad. (b)
Kung isilang na muli ang bituing hilaga
liparin ang pahaghari sa dulo ng malay
(c)
(d) tatlong
walang pagod na pagaspas ko’y asahang sumpa (c)
laon ng alay sa iyo ang singsing ng buhay. (d) quatrain
Sa buhangin ng ginhawa’y sandaling humumpil (e)
halika‘t ikaw naman ang sa bagwis sumilong (f)
ipikit ang mata sa unos na umaangil (e)
matulog, sinta, sa pag-ibig kong bumabalong. (f)
Ang paglalakbay ko’y sa iyo lang humahangga
couplet
(g)
bahagharing minimithi’y ikaw pala sinta. (g)
 Musa Insurekta sonetong Shakesperean
Ni: Fidel Rillo
Hindi ako magtatanong kung kailan ka darating (a)
Wala ka man sa paningin, ang buhok mo'y lumulugay(b)
Na mithiin sa puso kong nangangarap ng bituing (a)
Nagliliyab sa sentido ng lahat ng walang malay. (b)
Hindi ako naghahangad na lagi ka sa tabi ko:
Di man kita nayayakap, ang tinig mo'y umiigkas
(c)
(d) tatlong
Na kamao sa dibdib kong may kidlat na lumulukso’t
quatrain
(c)
Nagnanais na tumarak sa bungo ng mararahas (d)
Pagkat ako ang sugatang mandirigmang umiibig (e)
Sa paglaya, ang puso ko'y maghahanap ng paglingap (f)
Sa awit mong nanghihiram ng indayog sa talahib. (e)
At sa tuwing ang puso ko'y nangangarap ng balikat, (f)
Ay alam kong nariyan kang may pulbura ang harana; (g)
Awit akong magliliyab sa ngalan mo, Alma Rosa… (g)
couplet
 villanelle – May 19 na taludtod na may 5 triplet (o berso
na may tatlohang taludtod) at may quatrain bilang
pagtatapos ng tula.
- May dalawa itong inuulit na taludtod na may regular na
interval, na unang ginamit sa umpisa at ikatlong taludtod ng
unang saknong, at salitang ginagamit muli sa hulihan ng
bawat saknong hanggang sa huling quatrain. Magtatapos ito
sa dalawang refrain na ginamit sa unang taludtod at ikatlong
taludtod ng tula.
Ang iskema ng tugma nito ay: (aba), (aba), (aba), (aba), (aba),
(abaa)
 Marka sa Alaala
Ni: Johanna F. Manuel
villanelle
Nagdaan ay ‘di na maibabalik pa. (a)
Kamusmusan ay lumipas, lumisan at (b)
isa na lamang marka sa alaala. (a)
Noon sa bisig, ako ay karga-karga. (a) Kalooban ko ngayon ay nagdurusa (a)
Sa’king paggising, ngiti ang kanyang bungad. (b) mga haplos mo ay hinahanap-hanap (b)
Nagdaan ay ‘di maibabalik pa. (a) Nagdaan ay ‘dina maibabalik pa. (a)
Walang humpay na halakhakang kay sigla (a) Isa na lamang marka sa alaala (a)
na inakalang hindi magwawakas, (b)
isa na lamang marka sa alaala. (a)
Ang walang sawang pagmamahal ni ina (a)
kailan pa man hindi malalasap. (b) - Dalawang tugma
Nagdaan ay ‘di maibabalik pa. (a) lamang ang ginagamit sa
(a)
Larawang sa gunita’ng tanging natira.
(b)
villanelle ang (a) at (b)
Mainit at mapagmahal niyang yakap
isan na lamang marka sa alaala. (a)
 Mga Antas ng Tugma
Apat na antas ng tugma:

KATUPADA
1. Tugmang karaniwan
2. Tugmang tudlikan
3. Tugmang pantigan
4. Tugmang dalisay
 Mga Antas ng Tugma
Apat na tuldik ng mga salita
Malumay

Mabilis ( ́)

Malumi ( ̀)

Maragsa ( ̂)
 Mga Antas ng Tugma
Apat na tuldik ng mga salita
Malumay -binibigkas ang mga salita ng malumanay at
walang impit ang pagbigkas.
Hal. Nanay, tatay, bago, baso, kumot, likaw

Mabilis - Ang salita ay mabilis na binibigkas at walang

impit.
Hal. apóy, labás, tuláy, patáy, masdán, puntahán, tingnán,
asikasuhín
 Mga Antas ng Tugma
Apat na tuldik ng mga salita

Malumi - ang salita ay binibigkas ng may impit sa dulo

at malumanay na binibigkas.
Hal. pusà, pusò, ngusò, kusà, akalà, dapò

Maragsa - ang salita ay binibigkas ng mabilis at may

impit sa dulo.
Hal. Mutyâ,batyâ, tatû, kulô, kutyâ, akmâ, tulalâ, mukhâ
 Mga Antas ng Tugma
Apat na tuldik ng mga salita
Malumay Mabilis Malumi Maragsa
nanay apóy pusà mutyâ
tatay labás pusò batyâ
bago tuláy ngusò tatû
baso patáy kusà kulô
kumot masdán akalà kutyâ
likaw puntahán dapò akmâ
tingnán tulalâ
asikasuhín mukhâ
 Mga Antas ng Tugma
Apat na antas ng tugma:

KATUPADA
1. Tugmang karaniwan
2. Tugmang tudlikan
3. Tugmang pantigan
4. Tugmang dalisay
 Mga Antas ng Tugma

1. Tugmang karaniwan- ay may magkauring tunog ng

pandulong pantig sa dalawa o higit pang taludtod.

Sa Aking mga Kababata

ni: Jose P. Rizal
Ang hindi magmahal sa kanyang salitâ
Mahigit sa hayop at malansang isdâ
Kaya ang marapat pagyamaning kusà,
Na tulad sa inang tunay na nagpalà.
 Mga Antas ng Tugma

2. Tugmang tudlikan – kailangan magkakapareho ng bigkas

ang mga salitang ginagamit sa hulihang pantig.
Sandigan
ni: Amado V. Hernandez
Isang dakot na dukhâ
Na kung saan nagmulâ,
Isang langkay ng bisig, at anak ng dalitâ,
Binuklod ng adhikâ-
Magtayo ng sarili sa tulong ng Lumikhâ.
 Mga Antas ng Tugma

3. Tugmang pantigan – magkasintunog ang panghuling

katinig at patinig sa pinagtutugmang taludtod, gaya ng lolo
at bolo, o kaya’y kasa at lasa.
Mahay
awiting-bayan ng mga Sebwano
Ayay, ayay, ayay, ayay,
Hubog akong magmahay.
Ayay, ayay, ayay, ayay,
Sa luna magpatagay.
(Almario 1997, 33)
 Mga Antas ng Tugma

4. Tugmang dalisay – magkauri ang patinig ng mga pantig

bago ang huling pantig ng pandulong salita, gaya ng mga
salitang “”wakas” at “lakas”, magkauring patinig ay “akas”.
Utang
ni: W.P. Ortiz
Nakasusulasok ang galamay ng iyong usok
Walang magagawa ang patalim na lusok
Mga takot ay galit na lumulutang
Ngunit, lahat ay magbabayad ng buhay na inutang.
 Sa Awa Mo na Rin sonetong Petrarchan
Iňigo Ed. Regalado

Palibhasa mandin ako’y nasa hirap (a)

Kaya di mo pansin ang luhang nanatak, (b)
Bawat tingin mo pa ay tinging may irap (b)
Parang sa noo ko’y may masamang tatak.
octave
(a)
Marahil wika mo, ako’y isang baliw (a)
Hindi iniino ay daing ng daing (b)
Manong mayaan mo sa ganyan mag-aliw (b)
Ang puso may sugat na lanta na’t laing. (a)

Bukas makalawa’y iyong mababatid (c)

Na walang ligayang di may-sukling sakit; (d)

sestet
Sa ganyang ang luha’y luhang walang patid! (c)

Ano man ang kirot ng iyong pasakit (d)

May munting pag-asang sa puso ay hatid; (c)
Ang awa mo na rin ang magmamalasakit. (d)
 sonetong Petrarchan – 14 na taludtod na may octave, o
saknong na may walong taludtod at sestet, na may anim
na taludtod at may tugmaang, (abba), (abba) na
sinusundan ng (cdecde) o (cdcdcd) o (cdedce).
Pag-uulit o Repetisyon
1. Anapora
2. Anadiplosis
3. Epidiplosis
4. Pabalik na pag-uulit
5. Aliterasyon
6. Asonansiya
Pag-uulit o Repetisyon

1. Anapora- Pag-uulit ng isang salitang nasa unahan ng

isang saknong/sugnay.

Republikang Basahan
ni: Teodoro Agoncillo
Ang paglaya’y nakukuha sa tulis ng isang sibat,
Ang tabak ay tumatalim sa pingki ng kapwa tabak.
Ang paglaya’y isang tining ng nagsamang dugo’t luha,
Sa saro ng kagitinga’y bayani lang tutungga.
 Juicy Fruit
ni: Randell A. Suba
Juicy fruit ang pag-ibig.
Sa una ay napakatamis,
Sa katapatan sinisipsip
Juicy fruit ang pag-ibig.
Sa una ay napakalambot,
Kaya’t ingat na pinupupog.
Juicy fruit ang pag-ibig.
Sa katagala’y tumatabang
Upang tuluyang pagsawaan.
Juicy fruit ang pag-ibig.
Sa kangangata’y kumukunat,
Iniluluwa pagluwat.
Pag-uulit o Repetisyon
2. Anadiplosis- Parehong salita ang ginagamit sa hulihan
at unahan ng magkasunod na sugnay.

Humalik ang apoy

Apoy na dumadarang
luhaang parang.

Sa Kaluwalhatian mo’t kagitingan

Kagitingang minsan kong kinalimutan.
Pag-uulit o Repetisyon

3. Epidiplosis- Pag-uulit sa parehong salita sa simula at

katapusan ng isang pangungusap.

Kumakaway ang talim ng talahib,

At maging ang mga dahoon ng puno ay kumakaway.

Kumikislot ang aking dibdib

Sa gabing garalgal ang along kumikislot.
Pag-uulit o Repetisyon

4. Pabalik na pag-uulit – Tulad ng pangalan, binabaliktad

lamang ang ayos ng pahayag.
Gumuguhit ang talim sa balat
Sa balat gumuguhit ang talim
Inaalon ng tubig ang nag-iisang sagwan
Ang nag-iisang sagwan, inaalon ng tubig.

Nagbabadya ng matatalim na titig ang langit

Matatalim na titig ng langit, nagbabadya.
Pag-uulit o Repetisyon
5. Aliterasyon – paggamit ng magkakatunog na
salitakaraniwang katinig, upang lumikha ng musika sa
taludtod.(UP Diksyonaryong Filipino)
Siklo
ni: W.P. Ortiz
Humahalik ang kagigising
na hangin
sa hamog ng hasmin.
Sa pagdadapit-hapon
Tahimik na humuni
Ang humahapong ibon.
Pag-uulit o Repetisyon
6. Asonansiya– pagkakatulad ng himig ng mga
magkasunod na salita dahil sa pagkakatugma ng dalawa o
higit pang patinig.

Alay
Alay ng apoy
ang aandap-andap
na alab
sa kanyang dibdib
Maraming
Salamat!