აკაკი წერეთლის სახელმწიფო უნივერსიტეტი

ეკონომიკის დეპარტამენტი
ასოცირებული პროფესორი ზვიად ბეშკენაძე
zviad.beshkenadze@atsu.edu.ge

ლექცია 10. მონოპოლისტური კონკურენცია

მიკროეკონომიკა

შინაარსი
1. მთლიანი
 1.

ოთხი ტიპის საბაზრო სტრუქტურა

I კითხვა:
რამდენი ფირმაა ბაზარზე?
ბე
ფი ვრი
რმ
ა
II კითხვა:

ფირ მე
მა
ენი
მა როგორი საქონლია (სახეობა)?
ირ

ი
ოდ

უქ ბულ
ფ
ი

რამ
თ

იდ ოდ
ოდ რე
ერ

ტი

პრ
ენ უქ
პრ ენცი

ტუ ტ
რ ი
რ

ი
ფე
დი
მონოპოლისტურ სრულყოფილი
მონოპოლია ოლიგოპოლია ი კონკურენცია კონკურენცია

•ონკანის წყალი •ტენისის ბურთები •წიგნები • ხორბალი

•საკაბელო •გადაუმუშავებელ •ფილმები • რძე
ტელევიზია ი ნავთობი
 არასრულყოფილი კონკურენციის ბაზრები

 მონოპოლისტური კონკურენცია
 ბევრი ფირმა ყიდის მსგავს მაგრამ არა
იდენტურ პროდუქტს .
 ოლიგოპოლია
 მხოლოდ რამოდენიმე ფირმა რომელიც
მომხმარებელს თავაზობს მსგავს ან
იდენტურ პროდუქტს.
 მონოპოლისტური კონკურენცია

• ბაზარი რომელსაც აქვს

გარკვეული მახასიათებლები
კონკურენციის და გარკვეული
მახასიათებლები მონოპოლიის
 მონოპოლისტური კონკურენციის თვისებები

 ბევრი გამყიდველი
 დიფერენცირებული პროდუქტი
 თავისუფალი შესვლა და
გამოსვლა ბაზრიდან
 ბევრი გამყიდველი

 ბევრი ფირმა უწევს ერთმანეთს

კონკურენციას ერთი და იგივე რაოდენობის
მომხმარებლისათვის
 პროდუქციის მაგალითებია: წიგნები, კინოები,
კომპიუტერული თამაშები, რესტორნები და სხვ.
 პროდუქციის დიფერენცირება

 თითოეული ფირმა აწარმოებს

ერთმანეთისგან ცოტათი მაინც
განსხვავებულ პროდუქტს.
 მაგრამ იმის ნაცვლად რომ ფასის მიმღებები
იყვნენ, იყენებენ მოთხოვნის კლებად მრუდს
 ბაზარზე თავისუფალი შესვლა და ბაზრიდან თავისუფალი გამოსვლა

 არ არსებობს ბაზარზე შესვლის გა

ბაზრიდან გამოსვლის ბარიერები
 ფირმები მანამდე შედიან და გამოდიან
ბაზრიდან სანამ ეკონომიკური მოგება
ნულს არ გაუტოლდება
 მონოპოლისტური კონკურენცია მოკლევადიან პერიოდში

მოკლევადიანი ეკონომიკური მოგება უბიძგებს ახალ

ფირმებს რომ შევიდნენ ბაზარზე
 იზრდება შე შეთავაზებული პროდუქტების

რაოდენობა.
 ამცირებს ბაზარზე არსებული ფირმების პროდუქტზე

მოთხოვნას.
 ბაზარზე არსებული ფირმების მოთხოვნის მრუდი

გადაადგილდება მარცხნივ
 ბაზარზე არსებული ფირმების მოთხოვნის

რაოდენობა მცირდება და მოგებაც მცირდება

 მონოპოლისტური კონკურენცია მოკლევადიან პერიოდში

მოკლევადიანი ეკონომიკური წაგება უბიძგებს

ფირმებს რომ გავიდნენ ბაზრიდან
 შეთავაზებული პროდუქტების რაოდენობა

მცირდება.
 ბაზარზე დარჩენილი ფირმების პროდუქტზე

იზრდება მოთხოვნა
 ბაზარზე დარჩენილი ფირმების მოთხოვნის

მრუდი გადაადგილდება მარჯვნივ

 ბაზარზე დარჩენილი ფირმების მოგება იზრდება .
 გრძელვადიანი პერიოდის მოგება

• ფირმები მანამდე შედიან და

გამოდიან ბაზრიდან სანამ მათი
ეკონომიკური მოგება არ იქნება ნული
 1. ოთხი ტიპის

ნახაზ 10.1. მოთხოვნის მრუდი წმინდა კონკურენციის,

მონოპოლისტური კონკურენციისა და მონოპოლიის
შემთხვევაში
რადგან

(ა) კონკურენტული ფირმის მოთხოვნის მრუდი (ბ) მოთხოვნის მრუდი მონოპოლისტური (გ) მონოპოლისტის მოთხოვნის მრუდი
კონკურენციისას
P P P P ↑  ∆PQ ↑  Ed <1
P ↑  ∆PQ ↓  Ed >1

P2
P2 + Ed<1
Ed∞ P1
+ Ed>1
D P1 _
_ D
D

0 Q 0 Q2 Q1 Q 0 Q2 Q1 Q

ნახაზი 10.1. მოთხოვნის მრუდი წმინდა კონკურენციის, მონოპოლისტური

კონკურენციისა და მონოპოლიის შემთხვევაში
 1.

კონკურენტული ფირმისთვის P=MR=MC=ATC

მონოპოლისტური კონკურენციის პირობებში P>MR=MC; P=ATC
მონოპოლიური ფირმისთვის P>MR=MC; P>ATC

ნახაზ 10.3. -ის ახსნა:

როდესაც ფირმები მოგებას იღებენ, როგორც ეს „ა“ ნახაზზეა ნაჩვენები, ახალ ფირმებს ბაზარზე შესვლის სტიმული უჩნდებათ. ეს
შესვლა ზრდის იმ საქონლის რაოდენობას, რომელიც აფართოვებს მომხმარებლის არჩევანს და ამიტომ ამცირებს აქამდე არსებულ
მოთხოვნას თითოეული ფირმის საქონელზე. სხვაგვარად რომ ვთქვათ - მოგება ფირმებს ბაზარზე შესვლისკენ უბიძგებენ , შესვლა კი
ბაზარზე აქამდე მოქმედ ფირმების შესაბამისი მოთხოვნის მრუდებს მარცხნივ გადაადგილებს. როდესაც ძველი ფირმების საქონელზე
მოთხოვნა მცირდება, ამ ფირმების მოგებაც მცირდება.
ახალი ფირმის შესვლით ტიპიური ფირმის მოთხოვნის მრუდი მარცხნივ (ქვემოთ ) გადაადგილდება და უფრო ელასტიური გახდება,
რატომ? იმიტომ, რომ ყველა ფირმას მთლიანი მოთხოვნის ნაკლები წილი გააჩნია და ახალი შემცვლელების დიდ რაოდენობას
აწყდება (ჩ.გ. მეტი ფირმის არსებობა მეტი სახეობის პროდუქციას ნიშნავს - დიფერენციაციის ხარისხი იზრდება და მომხმარებელს
თითოეული ფირმის პროდუქციის ჩანაცვლების მეტი შესაძლებლობა აქვთ). ამას, თავის მხრივ, ეკონომიკური მოგების გაქრობის
ტენდენცია გააჩნია.
(ა) მოკლევადიანი პერიოდი - ფირმა იღებს მოგებას (ბ) გრძელვადიანი პერიოდი- ფირმა ნახულობს
ნულოვან მოგებას
P,C, R P,C, R
MC (S) MC (S)
P ATC ATC

(P>ATC) +
(P=ATC)
ATC
AR0(D0) AR0(D0)

AR1(D1) AR1(D1)

MR0 MR0

MR1 MR1
O Q Q O Q Q
ნახაზი. 10.3. მონოპოლისტური კონკურენცია მოკლევადიან პერიოდში
 1.

კონკურენტული ფირმისთვის P=MR=MC

მონოპოლიური ფირმისთვის P>MR=MC

ნახაზ 8.6. მონოპოლიის მოგების მაქსიმიზაცია

ფირმა ახდენს მოგების

მაქსიმიზაციას, როდესაც
მონოპოლისტური კონკურენციისას წმინდა კონკურენციისას
აწარმოებს იმ რაოდენობის
P=ATC; P>MC P=MC=ATC
პროდუქციას, როდესაც
MR=MC
 
P,C, R P,C, R
MC (S)
ATC
ATC
P B
P=MC P=MR=AR(D)
დანამატი
(P-MC)

MC
AR(D)

A
ჭარბი სიმძლავრე
0-ოვანი მოგება
(P=ATC)
Qm – წარმოებული
საქონელი MR
მონოპოლიდტური
კონკურენციისას

QE - ეფექტიანი მასშტაბი
O Qm =QE Q O Qm = QE Q

ნახაზი. 10.4. მონოპოლისტური კონკურენცია და

სრულყოფილი კონკურენცია
 1.

ნიშნები სრულყოფილი მონოპოლისტური მონოპოლის

კონკურენცია კონკურენცია
სამივე სისტემის საერთო ნიშანი
ფირმების მიზანი მოგების მაქსიმიზაცია მოგების მაქსიმიზაცია მოგების მაქსიმიზაცია

მაქსიმიზაციის წესი MR=MC MR=MC MR=MC

შეუძლია თუ არა მიიღოს ეკონომიკური
მოგება მოკლევადიან პერიოდში დიახ დიახ დიახ

მონოპოლისტური კონკურენციისა და მონოპოლიის საერთო ნიშნება

ფასის მიმღები დიახ არა არა

ფასი P=MC P>MC P>MC

აწარმოებს პროდუქციის
კეთილდღეობის მმაქსიმიზებელ დიახ არა არა
რაოდენობას
მონოპოლისტური კონკურენციისა და სრულყოფილი კონკურენციის საერთო ნიშნები
ფირმების რაოდენობა ბევრი ბევრი ერთი

გრძელვადიან პერიოდზე გასვლა დიახ დიახ არა

შეუძლია თუ არა მიიღოს ეკონომიური არა არა დიახ
მოგება გრძელვადიან პერიოდში
 1.
რეგულირებადი მონოპოლია

ATC

ATC3 3
რეკლამის ხარჯები

ATC1
1 2 ATC რეკლამის შემდეგ
ATC2

ATC რეკლამის გარეშე

O Q1=Q3 Q2 Q
ნახაზი. 10.4. რეკლამის დანახარჯები
1.
 ლიტერატურა

სავალდებულო ლიტერატურა
1. სილაგაძე ა., კახნიკაშვილი ჯ., მექვაბიშვილი ე., მიკროეკონომიკსი, თბ., 2006.
2. არნანია-კეპულაძე თ., მიკროეკონომიკა: თეორიული გზამკვლევი, ამოცანები და კომენტარები

დამხმარე ლიტერატურა
ლექციის დასასრული