KAKAYAHANG

LINGGUWISTIKO
-tumutukoy sa kakayahang umunawa at
makabuo ng mga estruktura ng wika na
sang-ayon sa tuntunin ng gramatika
Ponolohiya – pag-aaral sa mga tunog
Ponema- pinakamaliit na
yunit ng tunog
Morpolohiya- maka-agham na pag-aaral ng morpema
Morpema- makabuluhang yunit
nga salita

Sintaks -pag-aaral sa istruktura ng mga

pangungusap.Pagsasama-sama ng mga salita para makabuo
ng mga pariral o pangungusap.

Sintaksis- pag-aaral mga pangnungusap na may

makabuluhang kahulugan na.
MGA BAHAGI NG
PANANALITA
(parts of speech)
 I. Mga salitang
pangnilalaman
1. Pangngalan- nagsasaad ng pangngalan ng tao,
bagay, hayop o pangyayari at iba pa.

•Pangngalang pantangi •Pangngalang pambalana

*Gng. Lacson •Aso
*Lungsod ng Bago •Lalaki/babae
•Bata
 2. Panghalip(pronoun)
-mga salitang panghalili o pamalit sa
pangngalan.
• akin
• niya
• iyon
• dito
• lahat
 3. Pandiwa(verb)
-mga salitang nagsasaad ng kilos.

• sumasayaw
• tumatakbo
• lumalangoy
4.Pang-uri (adjective)
- mga salitang nagbibigay-turing o
naglalarawan sa pangngalan at panghalip.
 5. Pangatnig (conjunction)
- mga salitang naguugnay ng dalawang
salita, parirala o sugnay.

• at
• subalit
• ngunit
 6.Pang-angkop (ligature)
-mga katagang nag-uugnay sa panuring
at salitang tinuturingan

• na
• ng
•PANG-ANGKOP na "NA"- nag-uugnay sa dalawang salita kung saan ang
naunang salita ay nagtatapos sa mga katinig o consonant maliban sa titik N.
HAL.
Tumalon si Cherry sa malalim na bangin dahil sa kilig.

•PANG-ANGKOP na "NG"- isinusulat karugtong ng mga

salitang nagtatapos sa patinig o vowel (a.e.i.o.u).
HAL.
Si Caesar ay mayroong malayang isipan.

PANG-ANGKOP na "G"- ginagamit kung ang salitang

durugtungan ay nagtatapos sa katinig na N.
HAL.
Masaya si Micheal dahil bumili ang kanyang ina ng kanyang
paboritong Barbie sa pamilihang bayan.
 7.Pang-ukol (preposition)
-mga salitang ginagamit kung para kanino o
para saan ang kilos.

• Para kay o para sa

• Ukol kay o ukol sa
8.Pantukoy (article/determiner)
– mga salitang.

• Si
• Ang
• ang mga
 9.Pangawing o Pangawil
(linker)
-salitang nagkakawing ng paksa(simuno) at
panaguri.
-nagpapakilala sa ayos ng pangungusap.

• ay
 Ortograpiya ng Wikang Filipino
A.Pasalitang Pagbaybay

Paletra ang pasalitang pagbaybay sa wikang Filipino na

nakaayon sa tunog-Ingles ng mga titik, maliban sa Ñ
(enye) na tunog-Espanyol.

Ibig sabihin, isa-isang binibigkas sa maayos na

pagkakasunod-sunod ang mga titik na bumubuo sa isang
salita, pantig, daglat, inisyal, akronim, simbolong pang-
agham, at iba pa.
A /ey/ B /bi/ C /si/ D /di/ E /i/

F /ef/ G /dyi/ H/eyts/ I /ay/ J /dyey/

K /key/ L/el/ M /em/ N/en/ Ň /enye/

NG O/o/ P /pi/ Q /kyu/ R /ar/
/endyi/

S /es/ T /ti/ U /yu/ V /vi/ W

/dobolyo/
X/eks/ Y /way/ Z /zi/
B. Pasulat na Pagbaybay
Narito naman ang ilang tuntunin sa pagbaybay ng mga salita,
partikular sa paggamit ng walong dagdag na titik (c, f, j, ñ, q, v, x, z)
para sa:
1. Pagpapanatili ng mga kahawig na tunog sa pagsulat ng mga salita
mula sa mga katutubong wika sa Pilipinas.
Halimbawa:
palavvun (Ibanag) bugtong
kazzing (Itawes) kambing
jambangán (Tausug) halaman
safot (Ibaloy) sapot ng gagamba
masjid (Tausug, Mëranaw) gusaling samabahan ng mga
Muslim
2. Mga bagong hiram na salita sa mga wikang banyaga. Ang mga
dating hiram na salitang lumaganap na sa baybay na ayon sa
abakada ay hindi na saklaw ng panuntunang ito.
Halimbawa:
selfie
digital detox
 WASTONG GAMIT NG MGA
SALITA
Pagpapalit ng D Tungo Sa R : Rin/raw at Din/rin
Paggamit ng Nang at ng , Kung at kong
Wastong paggamit ng Gitling
 Paggamit ng Kung at Kong:
Kung
Pangatnig na panubali at karaniwang ginagamit sa
hugnayang pangungusap.

Halimbawa:
“Malulutas ang suliranin ng bayan kung makikiisa
ang mga mamamayan”
Kong
Nanggaling sa panghalip na panao na ko at
inaangkupan ng ng.

Halimbawa:
“Nais kong tulungan mo muna ang iyong
sarili”
 Sa kaso ng din/rin, daw/raw, ang D ay napapalitan
ng R kung ang sinusundan nitong salita ay
nagtatapos sa patinig o sa malapatinig na W at Y
halimbawa:
malaya rin
mababaw raw

 Nanatili ito sa D kung sa katinig naman nagtatapos

ang sinusundang salita (halimbawa: aalis din,
malalim daw).
halimbawa:
magaling din
araw-araw daw
 *May limang tiyak na paggamit ng nang:

a. bilang kasingkahulugan ng noong

halimbawa:
“Nang dumating ang mga Amerikano sa Pilipinas, kaagad
silang nagpatayo ng mga paaralan.”

b. bilang kasingkahulugan ng upang o para

halimbawa:
“Ikinulong ni Ana ang aso nang hindi na ito makakagat pa.”
c. katumbas ng pinagsamang na at ng
halimbawa:
“Malapit nang makauwi ang kaniyang tatay mula sa Saudi
Arabia.”
 d. pagtukoy sa pang-abay na pamaraan at pang-abay na
panggaano

halimbawa:
“Iniabot nang palihim ni Carl ang liham kay Christine.”
“Tumaas nang sobra ang presyo ng langis.”

e. bilang pang-angkop ng inuulit na salita

halimbawa:

“Pabilis nang pabilis ang ikot ng elisi ng eroplano.”

 Pahirin- pag-alis o pagpawi sa isang bagay.
Pahiran -paglalagay ng kakaunting bagay.

Subukin- tingnan ang kalagayan o ayos. Katumbas

ng try sa Ingles
Subukan- tingnan kung ano ang ginagawa ng isang
tao o di kaya’y magmanman. Katumbas ng spy sa
Ingles
Wastong Gamit ng Gitling (-)
a. sa inuulit na salita, ganap man o hindi
halimbawa:
araw-araw gabi-gabi para-paraan
b. sa isahang pantig na tunog o onomatopeya
halimbawa:
tik-tak brum-brum
c. sa paghihiwalay ng katinig at patinig
halimbawa:
pag-aaral mag-asawa
d. sa paghihiwalay sa sinusundang banyagang salita na
nasa orihinal na Baybay
halimbawa:
mag-compute pa-encode
e. sa bagong tambalang salita
halimbawa:
lipat-bahay amoy-pawis
f. sa paghihiwalay ng numero sa oras at petsang may
ika-
halimbawa:
ika-12 ng tanghali ika-23 ng Mayo

g. at sa pagbilang ng oras, numero man o salita, na

ikinakabit sa alas-
halimbawa:
alas-2 ng hapon alas-dos ng hapon
h. sa kasunod ng “de”
halimbawa:
de-lata de-kolor
i. sa kasunod ng “di”
halimbawa:
di-mahawakan di-kalakihan
j. sa apelyido ng babaeng nag-asawa upang maipakita ang
orihinal na
apelyido noong dalaga pa
halimbawa:
Genoveva Edroza-Matute