MGA PONEMANG

SUPRASEGMENTAL

ROEL S. DANCEL
Ano ang Ponema?

 Ang ponema ay isa sa mga yunit ng tunog na

nagpapakita ng kaibahan ng isang salita mula
sa isa pang salita ng partikular na wika. Ang
pagkakaiba ng kahulugan ng mga salitang 
Filipino na "baha" at "bahay" ay bunga ng
pagkakaroon ng dagdag na ponemang /y/ sa
salitang "bahay". Kung gayon, ang ponema[1] ay
ang pundamental at teoretikong yunit ng tunog
na nagbubuklod ng salita. Nakakabuo ng ibang
kahulugan kapag pinapalitan ang isang ponema
nito.
 May mga ponema namang
nagtataglay ng mga likas na
katangiang tinatawag na prosodic o
suprasegmental. Tinatawag itong mga
ponemang suprasegmental tulad ng
tono o intonasyon, haba at/o diin, at
hinto o antala.
Tono o Intonasyon
Ang tono o intonasyon ay ang taas-baba
na iniuukol sa pantig ng isang salita o
pangungusap upang higit na maging malinaw
ang pakikipag-usap.Bawat tao’y may kani-
kaniyang paraan ng pagbigkas ngunit may
kinakailangan ding norm sa pagsasalita
upang higit na maiparating ang mensahe
(Gonzales , 1992).
Intonasyon at makabuluhang
pattern sa pagsasalita
(Gonzales, 1992)

Mataas

Normal

Mababa
 Karaniwang nagsisimula sa lebel 2 ang
intonasyon ng mga pangungusap, aabot
ito sa lebel 3 kapag ang pahayag ay
nagtatanong at lebel 1 kapag karaniwang
pagpapahayag lamang.
 Halimbawa

gu ni

Nagpapaliwanag ang
ka
ro
na
 Patanong

3 4
2 3

1 2
Mga halimbawa

na?
Ka

ni

kayo?
pala
Titser
 ro?

Nagpapaliwanag ang

gu

ba?

ka

Nasaan
Pakiusap

2
1
 Mga halimbawa

sa pamamagitan

Tulungan ninyo
ng panalangin

ka
Kumain

yo.
Padamdam

2
Mga halimbawa
rap!

sa
Ma

da!

is
Sariwa ang mga
Haba at Diin

Tumutukoy ang haba sa haba ng bigkas

na iniuukol ng nagsasalita sa patinig ng
pantig ng salita.

Tumutukoy naman ang diin sa lakas ng

bigkas sa pantig ng salita.
 Sinasabing syllable-timed ang Filipino ( batay
sa Tagalog na buhat sa angkang Malayo)

 Sinasabi namang stress-timed ang Ingles

(buhatsa angkang Indo-Europero)
 Sa Filipino, hindi dami ng diin ng taludtod
ang binibilang kundi pantig.

Halimbawa: (Tulang kundiman ni Dr. Jose Rizal)

Tunay ngayon umid yaring dila’t puso

Sinta’y umiibig, tuwa’y lumalaya
 Tula ni Santiago (2003)

Break, break, break

On thy coldd, gray stones, Oh Sea!

(Sapagkat stress-timed ang wikang Ingles, ang

tagal ng pagbigkas sa unang taludtod ay
kasintagal din ng pagbigkas sa ikalawang
taludtod na binubuo ng pitong pantig. )
Magkaugnay ang haba at diin sa pagbigkas
ng mga salita dahil may mga salita na kasama
ng diin ng patinig ng salitang
binibigkas.Nagkakaroon ng paghahaba kung
saan matatagpuan ang diin ng salitang
binibigkas.
Halimbawa

/sa.mah/ to come along with

/kasa.mah/ companion
/kasama h/ tenant
/bu.kas/tomorrow
/bukas/ open
Notasyong Ponemiko

- Ito ang simbolo sa pagsulat na

kakikitaan ng paraan ng pagbigkas. Kung
hindi sa katinig nagsisimula ang pagsulat
ng salita, nagsisimula ito sa /?/ at kung
hindi naman nagtatapos sa katinig,
nagtatapos ito sa /?/ o /h/ batay sa paraan
ng pagbigkas. Ang /./ ay
nangangahulugang paghahaba ng patinig.
Halimbawa

/pa.ko?/nail
/pako?/ fern
/tu.boh/ pipe
/tubo h/ sugar cane
/paso?/ flower pot
/paso h/ overdue
Halimbawa

/?a.soh / dog
/?aso h/ smoke
/ga.bih/ rootcrops
/gabi h/ night
/buhay/ alive
/bu.hay/ life
 Sa loob ng salitang magkasunod ang patinig ay
nagkakaroon ng /? sa pagitan ng mga ito.

Halimbawa:

/ka?ibi.gan/ friend
/ka?ibigan/ sweetheart
/kalaya.?an/ freedom
/pagtiti?is/ suffering
Antala/Hinto

- Ito ay ang saglit na pagtigil sa ating

pagsasalita upang higit na maging malinaw
ang mensaheng nais ipahiwatig o ipabatid sa
kausap. Upang maipakita sa puntong, ito ang
hinto o antala, ginamit ang simbolong #.
Subalit sa pagsulat, ang mga bantas na
kumakatawan dito ay maaaring
kuwit,tutuldok, tuldok-tuldok atbp.
Halimbawa

1. Hindi pula#
2. Hindi # pula #
3. Hindi sya si G. Carlos #
4. Hindi # siya si G. Carlos#
5. Hindi siya # si G. Carlos #
Maraming Salamat
sa Pakikinig 