CHĂM SÓC ỐNG DẪN LƯU

VÀ NGƯỜI BỆNH CÓ ỐNG

DẪN LƯU
A. ỐNG DẪN LƯU
 1. ĐỊNH NGHĨA

Ống dẫn lưu là một hệ thống, là một vật

thể đặt từ một vùng, một khoang của cơ thể
để dẫn lưu dịch, máu hoặc chất tiết ra ngoài
hoặc từ cơ quan này sang cơ quan khác.
2. MỤC ĐÍCH
 2.1. Điều trị

Lấy hết chất dịch, mủ, khí vì nếu không

thoát hết thì diễn tiến trầm trọng hơn hoặc
có thể dẫn đến tử vong. Dẫn lưu ổ áp xe, tụ
dịch, máu, giải áp trong trường hợp tràn
máu, tràn khí màng phổi, tràn dịch từ cơ
quan…
 2.2. Phòng ngừa
- Tránh nhiễm trùng các cơ quan xung
quanh.
- Tránh loét miệng vết thương.
- Đề phòng tụ dịch sau mổ.
- Theo dõi nguy cơ chảy máu sau mổ.
- Theo dõi xì bục đường khâu miệng nối.
- Giúp theo dõi diễn tiến nơi vừa can
thiệp, theo dõi số lượng, màu sắc, tính chất
dịch mỗi ngày.
3. CÁC VỊ TRÍ ĐẶT ỐNG
DẪN LƯU
 - Dẫn lưu ổ bụng: dẫn lưu Douglas, dưới gan,
hố lách, ống mật chủ, túi mật.
- Dẫn lưu lồng ngực: trung thất, màng phỗi,
màng tim.
- Dẫn lưu tiết niệu: hố thận, bể thận, niệu đạo,
niệu quản.
- Dẫn lưu vết thương: Phần mềm, ổ áp xe.
- Dẫn lưu xương: ổ khớp.
- Dẫn lưu đầu: Shunt, dẫn lưu vết mổ dưới da
đầu, dẫn lưu giải áp não thất, dẫn lưu ổ áp xe
não…
 4. ĐẶC ĐIỂM ỐNG DẪN LƯU

- Ít gây phản ứng cho cơ thể.

- Ống có vạch cản quang để dễ theo dõi khi
chụp X quang.
- Mềm mại, trơn láng không gây bám dính.
5. CÁC LOẠI DẪN LƯU
 5.1. Dựa vào chất liệu

- Gạc ( Meches ): dẫn lưu nhờ vào tính

thấm, không để lâu quá 24 giờ.
- Ống cao su mềm ( Penrose ): Dẫn lưu nhờ
vào tính mao dẫn, không nên để lâu quá 72
giờ.
- Ống cao su ( Tubes ): dẫn lưu theo lực
thủy tĩnh.
 5.2. Dẫn lưu kiểu kết hợp

- Ống trong lam cao su ( Penrose drain )

- Dẫn lưu kiểu xì gà ( Cigarette drain )
- Dẫn lưu kiểu Sump ( Sump drain ): thường
dùng để dẫn lưu ổ bụng, cho không khí đi
vào để dễ hút mà không bị mạc nối đến bít
tắc. Mục đích vừa hút được lượng nhiều
vừa tưới rửa liên tục sau mổ.
 5.3 Dựa trên tác dụng

- Loại thụ động: dùng trong dẫn lưu hở.

- Loại chủ động: dùng trong dẫn lưu kín.
- Loại kết hợp: kiểu Sump.
6. TIÊU CHUẨN ĐẶT DẪN LƯU
- Nơi thấp nhất theo trọng lực của cơ thể,
nơi thấp nhất của ổ dịch.
- Không đặt ở vùng mà diễn tiến cọ xát dễ
gây loét, hạn chế xuyên qua khớp, thần
kinh, mạch máu.
- Dẫn lưu không nên đặt ngay trên vết mổ.
- Đường đưa ra da gần nhất.
- Đường vào cơ thể ngắn nhất.
- Dẫn lưu đặt ở vị trí dễ chăm sóc.
- Phải có biên bản và mô tả kỹ bằng sơ đồ.
7. NGUYÊN TẮC CHĂM SÓC
ỐNG DẪN LƯU
- Phải bảo đảm vô khuẩn tuyệt đối hệ thống
dẫn lưu.
- Người bệnh nên nằm ở tư thế giúp dịch
dẫn lưu dễ dàng, thông tốt.
- Tránh tắc nghẽn, dây câu nối nên có
đường kính lớn hơn đường kính ống dẫn
lưu, câu nối phải đúng cách.
- Bình hứng luôn đặt thấp hơn vị trí dẫn lưu
khoảng 60cm.
- Hút dịch liên tục hay ngắt quãng tùy vào
mục đích điều trị.
- Theo dõi số lượng, màu sắc, tính chất của
dịch dẫn lưu, ghi hồ sơ.
- Bơm rửa ống dẫn lưu tùy mục đích điều trị
và thời gian cho phép.
- Luôn theo dõi dấu hiệu mất nước, tình
trạng nước xuất nhập.
- Luôn đảm bảo chân ống dẫn lưu khô,
sạch, ngừa rôm lở da tích cực, phát hiện
sớm dấu hiệu nhiễm trùng.
- Rút dẫn lưu ngay khi đạt được mục đích
điều trị.
- Luôn giáo dục người bệnh tham gia vào
sự tự chăm sóc dẫn lưu như: cách ngồi dậy,
di chuyển, xoay trở khi có dẫn lưu để giúp
người bệnh an tâm.
- Đề phòng sút ống dẫn lưu, phòng ngừa
biến chứng.
 8. BIẾN CHỨNG

- Nhiễm trùng ngược dòng.

- Sút ống, nghẹt ống.
- Nhiễm trùng chân dẫn lưu.
- Xì rò dịch sau khi rút dẫn lưu.
- Tổn thương các cơ quan xung quanh.
 9. RÚT DẪN LƯU
- Rút dẫn lưu khi không còn mục đích điều
trị, nếu dẫn lưu có dịch ra từ 20 – 50ml/24
giờ hoặc dẫn lưu không còn hoạt động thì
thường có y lệnh rút.
- Nếu là mục đích dự phòng và theo dõi thì
nên rút trong một thì duy nhất.
- Nếu nhằm mục đích điều trị phải đặt lâu
quá 3 ngày thì khi rút nên xoay vặn ống và
rút dần vài cm cho đến khi hết.
B. DẪN LƯU Ổ BỤNG
 1. CHỈ ĐỊNH
- Dẫn lưu ổ áp xe trong ổ bụng để ổ áp xe
có thể lành từ đáy dần ra.
- Khi khâu nối ống tiêu hóa mà vị trí khâu
nối không có thanh mạc bao phủ.
- Khi khâu nối mà phẫu thuật viên không an
tâm.
- Phẫu thuật dẫn lưu đường mật, dẫn lưu hố
lách, dẫn lưu tụy...
2. CÁC ỐNG DẪN LƯU Ổ BỤNG
 2.1. Ống Kehr ( chữ T )

- Thường dùng để dẫn lưu ống mật chủ.

- Mục đích: giải áp, tưới rửa, theo dõi, điều trị tại
chỗ, tán sỏi qua ống dẫn lưu Kehr.
- Chăm sóc: ghi nhận số lượng dịch mật dẫn lưu,
theo dõi nước xuất nhập, ion đồ thường xuyên.
Không xoay ống khi thay băng hay khi rút, rút 1
lần.
- Chỉ định rút Thời gian khoảng 7 – 10 ngày sau
mổ, dịch ra trong màu vàng óng ánh. Siêu âm hết
sỏi. X quang có thuốc cản quang: các nhánh
đường mật thông, thuốc xuống tá tràng dễ dàng.
Ống Kehr (chữ T)
 2.2. Dẫn lưu ổ tụy
- Đặt trong trường hợp mổ viêm tụy, ung
thư tụy, chấn thương tụy, áp xe tụy, phẫu
thuật Whipple.
- Chăm sóc: thường là Sumpdrain để bơm
rửa sau mổ, ngăn ngừa rôm lở da tích cực,
theo dõi nhiệt độ 4 giờ/lần, theo dõi nước
xuất nhập vì dịch qua dẫn lưu tụy rất nhiều
trong ngày. Rút dẫn lưu tùy vào tình trạng
người bệnh.
 2.3. Dẫn lưu Douglas

- Mục đích phòng ngừa: rút sớm khi dịch

nhỏ hơn 20ml/ngày, rút 1 lần, xoay ống khi
rút nếu dẫn lưu ổ bụng ( trừ dẫn lưu Kehr ).
- Mục đích điều trị: thay băng mỗi ngày.
Theo dõi số lượng, màu sắc, tính chất dịch,
rút dần vài cm mỗi ngày cho đến khi ống sút
ra, xoay ống khi rút.
 2.4. Dẫn lưu dưới gan

- Mục đích: phòng ngừa.

- Chú ý: khi đặt trong trường hợp cắt dạ
dày, thường sẽ để lâu hơn khoảng 5 – 6
ngày sau mổ. Trong các trường hợp mục
đích dẫn lưu khác thì vẫn theo dõi bất
thường của dịch dẫn lưu.
 2.5 Dẫn lưu hố lách

Theo dõi chảy máu sau mổ. Nhân viên y

tế cần theo dõi sát vì thường người bệnh có
bệnh lý chảy máu, người bệnh thường có
biểu hiện rối loạn đông máu.
 2.6. Ống thông để nuôi ăn

- Nhân viên y tế cần cột ống lại sau ăn và

câu nối cao hơn dẫn lưu để tránh thức ăn
chảy ngược ra ống. Chăm sóc chân da
tránh rôm lở, nhiễm trùng.
- Chú ý: cần tráng ống sau khi cho ăn.
3. DẪN LƯU TRONG NIỆU KHOA
 3.1. Dẫn lưu bể thận

- Mục đích: dẫn lưu nước tiểu, mủ, sỏi, máu.

- Chăm sóc: Dẫn lưu này chỉ có nước tiểu
mà không có máu. Không xoay ống khi
chăm sóc cũng như khi rút.
- Chỉ định rút: khoảng 10 – 12 ngày, nước
tiểu trong, tổng trạng tốt.
- Siêu âm hết sỏi. X quang không có sỏi.
 3.2. Dẫn lưu bàng quang ra da

- Mục đích: bơm rửa, điều trị tạm thời, cầm

máu, dẫn lưu nước tiểu. Thường dùng ống
thông Malecot hay Pezzer.
- Chăm sóc: không xoay ống, ngừa rôm lở
da tích cực, theo dõi sát nước tiểu về số
lượng, màu sắc, tính chất nước tiểu.
- Chỉ định rút: sau mổ khoảng 10 – 12 ngày
hoặc tùy theo mục đích điều trị.
 3.3 Dẫn lưu niệu quản ra da

- Mục đích: dẫn lưu niệu quản ra da hay dẫn

lưu trong niệu quản.
- Chăm sóc: dẫn lưu liên tục, không xoay
ống khi chăm sóc, ngừa rôm lở da, theo dõi
tính chất, màu sắc, số lượng của nước tiểu
qua dẫn lưu.
- Chỉ định rút: tùy theo mục đích điều trị.
Cần chú ý không xoay ống khi rút, theo dõi
nước tiểu.
 4. DẪN LƯU XƯƠNG

Là dẫn lưu kín hoàn toàn, hút theo áp

suất chân không trong chai, rút khi chai
hứng dịch không còn khả năng dẫn lưu, rút
1 lần và không thay băng mỗi ngày. Theo
dõi màu sắc, số lượng, mùi, tính chất dịch
và nhiệt độ người bệnh.
5. DẪN LƯU LỒNG NGỰC
- Mục đích: dẫn lưu khí, máu, dịch từ trong
khoang màng phổi ra ngoài, tái lập áp suất
âm trong khoang màng phổi để giúp phổi nở
ra. Thường được sử dụng trong các trường
hợp tràn khí màng phổi, tràn máu màng
phổi, mổ lồng ngực.
- Chăm sóc: hệ thống dẫn lưu luôn kín và 1
chiều, chai hứng luôn phải thấp hơn lồng
ngực, phải quan sát mực nước lên xuống
theo nhịp thở của người bệnh để đánh giá
thông hay không thông. Hướng dẫn người
bệnh cách thở, nghe phổi 2 – 4 giờ/lần.
- Cách xử trí:
+ Sút ống: dùng gạc vaseline băng kín
vết thương không cho không khí lọt vào.
+ Bể bình: luôn có 2 kẹp đặt cạnh
giường người bệnh để kẹp ống lại kịp thời
khi vỡ bình.
+ Rút ống khi X quang phổi giãn nở tốt,
thời gian 24 giờ sau mổ, rút 1 lần rút ở thì
hít vào và khi rút xong nên kẹp vết thương
lại bằng Agraff hay khâu lại để tránh khí tràn
vào màng phổi.
6. DẪN LƯU SỌ NÃO
 6.1. Dẫn lưu Shunt

Theo dõi tình trạng nghẹt ống, dấu hiệu

tăng áp lực nội sọ sau mổ. Chăm sóc vết
thương ở vùng bụng.
 6.2. Dẫn lưu đưới da đầu sau mổ

Rút khi hết dịch, thường sau 24 giờ, thay

băng khi thấm dịch.
 6.3. Dẫn lưu não thất

Phải đảm bảo vô trùng. Theo dõi số

lượng, màu sắc, tinh chất dịch. Chăm sóc
dẫn lưu mỗi ngày. Theo dõi nhiệt độ, dấu
hiệu tăng áp lực nội sọ.