«ბრედას

დანებება» 1624

დიეგო
როდრიგეს დე
სილვია ი
ველასკეს 1635

პრადოს მუზეუმი
მადრიდი

ამბროხიო
სპინოლა
და ხუსტინ ვონ
ნასსაუ
 საერთაშორისო ურთიერთობების საწყისი
პრობლემები და ორი გაგება. თეორიის ადგილი
საერთაშორისო ურთიერთობების დისციპლინაში

საერთაშორისო ურთიერთობები თეორიები, კონცეფციები,

განხილვები
14:20
 სალექციო თემის შინაარსი
• საერთაშორისო ურთიერთობების საწყისი პრობლემები და ორი გაგება
• სუ როგორც შემეცნების ობიექტი და სუ დისციპლინა
• სუ როგორც შემეცნების ობიექტი და სუ დისციპლინა: შინაარსობრივი
მხარე
• სუ როგორც შემეცნების ობიექტი და სუ დისციპლინა:
განსაზღვრება
• წყალგამყოფი თარიღები სუ და სუ დისციპლინის ისტორიაში, მითები
და სინამდვილე
• არსებოსბ თუ არა სუ დისციპლინა?
• რას ნიშნავს ტემრინები
 საერთაშორისო ურთიერთობების საწყისი პრობლემები და
ორი გაგება

საერთაშორისო ურთიერთობების თეორიის შესწავლიასას

განსხვავებული მიდოგომები არსებობს
ჩვენი კურსისთვის ტერმინს სუ გამოივიყენებთ ორი გაგებით:

1. ურთიერთობები საერთაშორისო სივრცეში რომლეიც

ყოველდღიურად ხდება და მიედინება
2. მოძღვრება, როემლიც სწავლობს ასეთ ურთიერთობებს
აკადმიური თვალსაზრისით (IR)
 საერთაშორისო ურთიერთობების საწყისი პრობლემები და
ორი გაგება

სიმარტივისთვის აკდემიური მიმართულების აღნშვნისათვის,

როდესაც გულისხმობენ მეცნიერებას წერენ ასომთავრულით და
როდესაც მის პრაქტიკულ განზომილებაზე საურობენ მაშინ წერენ
პატარ ასოებით ან პირველი იწერება დიდ ასოთი და მეორე კი პატარა
ასოთი:
1. IR
2. Ir ან ir
პროფესორი დავით პატარია ქართული სინამდვილიდან გამოდინარე
ტერმინს საერთაშორიოს ურთიერთობები წერს ბრჭყალებით -
აკადმიურ დისციპლინაზე საუბრისას და როდესაც იყენებს მას
ფაქტობრივი მოვლენებისთვის მაშინ წერს ბრჭყალების გარეშე.
 საერთაშორისო ურთიერთობების საწყისი პრობლემები და
ორი გაგება

სუ არსობრივად წარმოდგენს ინტერდისციპლინარულ მოვლენას

იმისგან დამოუკიდებლად მეცნიერებაა, ეს თუ პოლიტიკური
მოძღვრება.
მისი სრულფასოვანი გაგებსა და დამოუკიდებელი გამოყენებისათვის
გვჭირდება:

1. აკადემიური ცოდნა - ისტორია, გეოგრაფია, სამართალი,

პოლიტიკა, სოცილოგია, ეკონომიკა, თავდაცვა და ეროვნული
უსაფრთხოება და სხვ.

2. ცხოვრებაში გამოყენება ანუ მისი შემოქმედება

 საერთაშორისო ურთიერთობების საწყისი პრობლემები და
ორი გაგება

• რას ნიშნავს სიტყვა საერთაშორისო?

• რა არის საერთაშორიოს ურთიერთობები და მსი დისციპლინის საგნობრივი
სივრცე?
• არის თუ არა სუ თვითმყოფადი დისციპლინა?
• რას ნიშნავს საერთაშორისო პლიტიკა, გლობალური პოლიტიკა, საგარეო
პოლიტიკა და რა მიმართებშია საერთაშორისო ურთიერთობებეთან?
• რა ძირითადი მიდგომები არსებობს საერთაშორისო ურთიერთობების თეორიებში
და არსებობს თუ არა შეთანხმებული დასხელებები და ჩამონათვალი?
- სუ დისციპლინის ობიექტსა და მეთოდოლოგიას ხსნიან სოციალური მეცნიერებების
მახასიათებლებით და კუთვნილებით და საბუნებისმეტყველო მეცნიერებებისგან
განსხვავების წარმოჩინებით
 საერთაშორისო ურთიერთობების საწყისი პრობლემები და
ორი გაგება

• «მეცნიერება ორგანიზებული ცოდნაა» - «Science is organized

knowledge» ჰერბერთ სფენსერი/ Herbert Spencer

• «ცოდნა განაპირობებს სამაყეს, რომ ამდენია შემცნებული,

სიბრძნე კი თავმდაბლობას, რომ მეტი არ იცი» უილიამ
ქოუფერი/ «Knowledge is proud that he has learned so much;
Wisdom is humble that he knows no more» - William Cowper

• The Oxford dictionary of Quotations, Oxford University Press, 2001

7.139,2.2.3.190
 საერთაშორისო ურთიერთობები როგორც შემეცნების
ობიექტი და საერთაშორისო ურთიერთობების დისციპლინა

საერთაშორისო ურთიერთობები ძალზე მრავალფეროვან

კავშირებს მოიცავს:
• მასში მონაწილეობს ადმიანი.
• ადმინი პირველადია და ადმინის გარეშე არ იარსებედა
საერთაშორიოს ურთიერთობები. საერთაშორისო
ურთერთობები წარმოებული შინაარსია იგი სამყაროში
დამოუკიდებლად არ არსებობს.
• ეს კიდევ ერთხელ მოწმობს, რომ საერთაშორისო
ურთიერთობები სოციალურ მეცნიერებებს განეკუთვენბა
 საერთაშორისო ურთიერთობები როგორც შემეცნების
ობიექტი და საერთაშორისო ურთიერთობების დისციპლინა

• მეორადი, ნწარმოები პირველადისგან არის სახელმწიფო.

• საერთაშორისო ურთიერთობების უკვე როგორც პოლიტიკის
ქმნადობის პრცესში მონაწილოებენ სახელმწიფოები
(მეორადი წარმოებული სუბიექტები).
• საერთაშორისო ურთიერთობები და პოლიტიკა შორდება
პირველად სუიექტს, რომელიც არ კარგავს თავის
მნიშვნელობას და რჩება გადამწყვეტად
• მეორადი სუბიექტები ანუ სახელმწიფოები იკავებენ
გაბატონებულ მდგომარეობას
 საერთაშორისო ურთიერთობები როგორც შემეცნების
ობიექტი და საერთაშორისო ურთიერთობების დისციპლინა

უნდა აღინიშნოს, რომ ადამიანი არის არა მხოლოდ

მწარმოებელი (პირველადი) ამ საერთაშორისო ურთიერთობისა
და პოლიტიკის (მეორადი) არამედ არის ამავდროულად
შემმეცნებელიც (სუბიექტი) სადაც საერთაშორისო
ურთიერთობები და პოლიტიკა წარმოადგენს შემეცნების
ობიექტს.
საერთაშორიოს ურთიერთობებისა და პოლიტიკისთვის
სახელმწიოფო წარმოდგენს სუბიექტს, მაგრამ ეს უკვე
სამართლებრივი ტერმინია.
ოროვე სუბიქტიცა და ობიექტიც ურთიერთკავშირშია და
ზემოქმედებს ერთმანეთზე.
 საერთაშორისო ურთიერთობები როგორც შემეცნების
ობიექტი და საერთაშორისო ურთიერთობების დისციპლინა

• საერთაშორისო სამართალში შენივთებულია სხვადასხვა

სამართლებრივი სკოლების გამოცდილება მაგრამ
ძირითადად იგი ევროცენტრულია და საფუძვლად უდევს
რომაული სამართალი და ანგლო საქსური სამართალი.
• საერთაშორისო სამართლის რეგულირების საგანს
წარმოადენს სახელმწიფოთა შორისი სივრცე, რომელიც
უმეტესწილად ჰორიზონტალურ არა იერარქიულ სიბრტყეში
ცხოვრობს და ვითრდება.
• ზუსტად ამას მივყავართ ნორმათა შემოქმედებისა და
აღსრულების რთულ და მრავალწახნაგოვან სისტემასთან.
 საერთაშორისო ურთიერთობები როგორც შემეცნების
ობიექტი და საერთაშორისო ურთიერთობების დისციპლინა

საერთაშორისო ურთიერთობები რთული ურთიერთქმედებების

სივრცეა სადაც თავის ადგილი უკავიათ:

1. ადმიანს, როგრც ურთიერთობების პირველად მწარმოებელს,

2. ადმინისგან განპირობებულ (წარმოებულ) მეორად მოქმედ
სუბიექტებს, როგრც საერთაშორისო ურთიერთობების ქმნადობის
პროცესისი ძირითადად მონაწილეებს;
3. ადამიანს, როგორც საერთაშორისო ურთიერთობების
შემმეცნებელს;
4. ადმინის (სუბიექტის) შემეცნების შედგების უკუზეგავლენას
ნამდვილ საერთაშორისო ურთიერთობებზე (ობიექტზე).
 საერთაშორისო ურთიერთობები როგორც შემეცნების
ობიექტი და საერთაშორისო ურთიერთობების დისციპლინა
შინაარსობრივი მხარე
• რას ნიშნავს საერთაშორიოს ურთერთობები ? და კონკრეტულად რა ურთიერთობებს ვიკვლევთ და
რა საერთაშორისოს? რა არის ჩვენი კვლევის ობიექტი?
• ტერმინი ,,საერთაშორისო’’ ურთიერთობების კვლევის კონტექსტში 1789 წ. ჩნდება და უკავშირდება
ინგლისელ მეცნიერ ჯერემი (იერემია) ბეთამს - ნაშრომში «ზნეობისა და კანონმდებლობის
პრინციპების შესავალი» (An Introduction to the Principles of Morals in Legislation) ოღონდ ავტორი აქ გამოკვეთავს
,,საერთაშორისო იურისპრუდენციის’’ უპირტესობას. მისი ნაშრომი გათვლილია გამოკვეთოს
სამართლის დარგი, რომელსაც უპირტესად უწოდებენ სახელმწიფოთა ანუ ნაციათა სამართლას
(Law of Nations)

• International სიტყვასიტყვით ნიშნავს ერთა შორის, მაგრამ თავდ ერს აქვს სახელმწიფოს
მნიშვნელობა, ამდენად ეს არის სახელმწიფოთა შორის ურთიერთობები.
• შემეცნების პროცესში საერთაშორიოს ურთიერთობები არის შემეცნების ობიექტი , მაგრამ არა
ერთადერთი. მას საკუთარი სმრეკლოდან შეისწავლის ისტორია, ეკონომიკა, სოციოლოგია,
საერთაშორიოსო საართალი, თავდაცვა და ეროვნული უსაფრთხოება.
 საერთაშორისო ურთიერთობები როგორც შემეცნების ობიექტი და
საერთაშორისო ურთიერთობების დისციპლინა: შესწავლის საგანი

სახელმწიფოთა შორის ურთიერთობის მრავლწახნაგოვნება, რამდნეადაც იგი

ინტერდისციპლინარული მეცნიერბა ანუ თუნდაც პოლიტიკური მოძღვრებაა.
პოლიტიკური მოღვაწეობა ორ ან ორზე მეტ სახელმწიფოს შორის საერთაშორისო ურთიერთობად
იწოდება. სახელმწიფოებს უპირატესობას ანიჭებს ომისა წარმოებისა და მშვიდობის გამონაკლისი
უფლება. ყველაფერი ექვემდებარება ერი სახელმწიფოს პოლიტიკურ ნებაში ასახულ
გადაწყვეტილებას რომელიც ეროვნული, საერთაშორიოსდ დაგენილი საზღვრებს მიღმა ქმედებს.
ერი სახელმწიფოს ნების/ნებელობის სუ პოლიტიკაში გადათარგმნა ხდება ეროვნული
ძალუფლების სახელოებით : პოლიტიკა, დიპლომატია, სამხედრო, ეკონომიკა.
საერთაშორისო სარბიელზე სახელმწიფოების გარდა ქმედებენ: სამთავრობო საერთაშორისო
ორგანიზაციები, საერთაშორისო კორპორაციები, თუნდაც ცალკეულ პირები, არაღიარებულ
მოთამაშეები და სხვა. უბრალოდ, სუბიექტები (ვინც ან რაც ქმედებს), რომლებიც სუვერენები არიან
 საერთაშორისო ურთიერთობები როგორც შემეცნების
ობიექტი და საერთაშორისო ურთიერთობების დისციპლინა:
შესწავლის საგანი

მეორე განმარტება - აქც მთავრია ეროვნული, საერთაშორიოსდ დაგენილი საზღვრებს მიღმა ქმედება. იგი
შეიძლება იყოს პოლიტიკურიც და არა პოლიტიკურიც. ეს განმარტება სცდება სახელმწიფოთა შორის
კლასიკურ საერთშორისო ანუ პირველ განმარტებას და ყურადრებას ამახვილებს:

1. ურთიერთობები შინაარსის მიხედვით

2. ურთიერთობები სუბიექტების კრიტერიუმების მიხედვით
3. პირველი ორის ნაზავი

საერთაშორისო ურთიერთობების როგორც აკადემიური დისციპლინის მიზნებისთვის საერთაშორისო

ურთიერთობეი შეიძლება განვსაზღვროთ როგორც პოლიტიკური საზღვრის (სუვერენიტეტის) მიღმა მდებარე
საერთაშორისო პოლიტიკური და არაპოლიტიკური ურთიერთობები სახელმწიფოებს, სახემწიფოებსა
(სუვერენები) და საერთაშორისო გარემოში მოქმედ სხვა მოქმედ პირებსა და თავად ამ სხვა მოქმედ პირებს
შორის.
 საერთაშორისო ურთიერთობები როგორც შემეცნების
ობიექტი და საერთაშორისო ურთიერთობების დისციპლინა:
განსაზღვრება

საერთაშორისო ურთიერთობების როგორც აკადემიური დისციპლინის

მიზნებისთვის საერთაშორისო ურთიერთობეი შეიძლება
განვსაზღვროთ როგორც:
1. პოლიტიკური მოღვაწეობა ორ ან ორზე მეტ სახელმწიფოს შორის
საერთაშორისო ურთიერთობად იწოდება.
2. პოლიტიკური საზღვრის (შენი სუვერენიტეტის) მიღმა მდებარე
საერთაშორისო პოლიტიკური და არაპოლიტიკური ურთიერთობები
სახელმწიფოებს, სახემწიფოებსა (სუვერენები) და საერთაშორისო
გარემოში მოქმედ სხვა მოქმედ პირებსა და თავად ამ სხვა მოქმედ
პირებს შორის.
საერთაშორისო ურთიერთობები საერთაშორისო
ურთიერთობების დისციპლინის ფოკუსში

მოქმედი
პირები

ქმედება და საერთაშორისო საერთასორ

ზემოქმედება
ურთიერთობები ისო გარემო

ურთიერთობების
შინაარსობრივი
შემადგენელი
წყალგამყოფი თარიღები სუ და სუ დისციპლინის
ისტორიაში, მითები და სინამდვილე

ოცდაათწლიანი ომი 1618 -1648 წწ

ვესტფალიის ზავმა საფუძველი ჩაუყარა საერთაშორისო
ურთიერთობების დღევანდელ მოდელს ისტორიაში,
მითები და სინამდვილე
მოსაზრება, რომ 1648 წლის ვესტფალიის ზავმა საფუძველი
ჩაუყარა საერთაშორისო ურთიერთობების დღევანდელ
მოდელს ისტორიაში მეცნიერთა მოსაზრებებს სამ ნაწილად
ყოფს:

• რადიკალები,
• ზომიერები და
• მითოლოგები.
 ვესტფალიის ზავმა საფუძველი ჩაუყარა საერთაშორისო
ურთიერთობების დღევანდელ მოდელს ისტორიაში, მითები
და სინამდვილე

ოსანბრიუკი და
მიუნსთერის
ხელშეკრულებები
ოცდაათწლიანი ომი 1618 -1648 წწ და ნიდერლანდების ომის დამოუკიდებლობისათვის 1568-1648 წწ.
 წყალგამყოფი თარიღები სუ და სუ დისციპლინის
ისტორიაში, მითები და სინამდვილე
სემინარის თემა
ვესტფალიის ზავმა საფუძველი ჩაუყარა საერთაშორისო
ურთიერთობების დღევანდელ მოდელს ისტორიაში, მითია თუ
სინამდვილე ?
რა არის ვესტფალიის ისოტრიული პროცესის ის ძირითადი შედეგი რაც
მნიშვნელოვანია საერთაშორისო ურთიერთობების ისტორიისთვის
არის თუ არა საერთასორიოს ურთიერთობები ჯერ კიდევ ამერიკული
დსიციპლინა?
რას ნიშნავს საერთაშორისო ტემრინები საერთაშორისო პოლიტიკა,
საგარეო პოლიტიკა, ტრანსნაციონალური პოლიტიკა, მსოფლიო
პოლიტიკა, გლობალური პოლიტიკა
წყალგამყოფი თარიღები სუ და სუ დისციპლინის ისტორიაში,
მითები და სინამდვილე

რა მოვლენებს უკავშირდება
ვესტფალიის ზავი
ვერსალის ზავი
წყალგამყოფი თარიღები სუ და სუ დისციპლინის ისტორიაში,
მითები და სინამდვილე

ვესტფალიის ზავით საბოლოოდ ჩამოყალიბდა და შედგა ერი სახელმწიფო,

საერთაშორისო სამართლის სუბიექტი რომელიც წინამორბედისგან განსხვავდებოდა
ექვსი ნიშნით და სამი პრინციპით:
1. სახელმწიფოს ცენტრალური ხელისუფლება არის სუვერენი. ცენტრალური
ხელისუფლება, როგორც სუვერენიტეტის მატრებეი საბოლოოდ გამოეყო და გემიჯნა
სხელმწიფოს სხვა ინსტიტუტებს, უპირველეს ყოვლისა კი ეკლესიას
2. ერმა სახელმწიფომ შექმნა ნაციონალიზმის წანამძღვრები
3. ერმა სახემწიფომ დააჩქარა მრავალკლასობრივი სისტემის სექმნა და საშუალო
კლასის წამოჩინება;
4. ერი-სახელმწიფო გახდა მკაფიო გეოგრაფიული ერთეული, რმელის საზღვრებიც
დგინდებოდა ბუნებრივი ფარგლებისა და ჰომოგენური მოსახლეობის კრიტერიუმით
5. საერთაშორისო სამართლის თანამედროვე (პოზიტიური) მოდელს დანერგვა
6. მუდმივოქმედი დიპლომატიურ მისიების განვითარება
წყალგამყოფი თარიღები სუ და სუ დისციპლინის ისტორიაში,
მითები და სინამდვილე

სამი პრინციპი:
1. Rex est imperator in regno suo - მეფე არის საკუთარი
სამეფოს სუვრენი და დამოკიდებული არ არის ნებისმიერი
სხვს პოლიტიკურ ნებაზე
2. Cuiuc regio, eius religio - მეფეს აქვს ძალაუფლება საკუთარ
სამეფოში რელიგის არჩევანში. ეს რინციპი კრძალავდა
რელიგიურ საფუძველზე სხვასახელმწიფოს შინაურ
საქმეებში ჩარევას
3. Raison d’etat - სახელმწიფო ინტერესი. მან ჩაანაცვლა
რელიგიური უნივერსალიზმი
წყალგამყოფი თარიღები სუ და სუ დისციპლინის
ისტორიაში, მითები და სინამდვილე

Raison d’etat

არმან-ჟან დუ პლესი, კარდინალი და ჰერცოგი რიშელიე

Un pour tous tous pour un ! Armand-Jean du Plessis, cardinal et duc de Richelieu (1585 – 1642)
წყალგამყოფი თარიღები სუ და სუ დისციპლინის ისტორიაში,
მითები და სინამდვილე

ზეპირად
Rex est imperator in regno suo
Cuiuc regio, eius religio
Raison d’etat
განმარტებები მოთხოვნილი იქნება გამოცდაზე
წყალგამყოფი თარიღები სუ და სუ დისციპლინის ისტორიაში,
მითები და სინამდვილე

1648 წლისთვის ჩამოყალიბდა ან ჩამოყალიბებას იწყებს ისეთი

მნიშვნელოვანი მოვლენა ერი სახელმწიფოს ცხოვრებაში, როგორებიცაა:
1. საშინაო და საგარეო სუვერნიტეტი და პოლიტიკა,
2. სახელმწიფო ბიუროკრატია,
3. ტერიტორიაზე ცენტრალიზებული კონტროლი
4. რეგულარული არმია
5. იარაღის (არტილერიის) წარმოების მონოპოლია
6. საერთაშორისოდ აღიარებული საზღვრები
7. ფულის მოჭრის სუვერენული უფლება
ვესტფალიის ზავით საერთაშორისო ურთიერთობების სიტემა გაფორმდა,
როგორც ცენტრულიზებული სახელმწიფო სისტემა.
წყალგამყოფი თარიღები სუ და სუ დისციპლინის ისტორიაში,
მითები და სინამდვილე

ოსნაბრიუკისა და მიუნსთერის ხელშეკრულებებში

საერთაშორისო სამრთლის უმნიშვნელოვანესი დებულებეია
გადმოცემული :
- ომზე მორატორიუმი
- დავების მშვიდობიანი მექანიზმებით გადაწყვეტა
- აგრესორის წინააღმდეგ ინდივიდუალური და კოლექტიური
სანქციები
წყალგამყოფი თარიღები სუ და სუ დისციპლინის ისტორიაში,
მითები და სინამდვილე

ვესტფალიის ზვის სიტემა კონკრეტულ ისტორიულ მომენტში,

რომელიც მოყვა ევრპაში ორი ომის დასრულებას, კრძოდ:
1. ოცდაათწლიან ომსა 1618 – 1648 წწ და
2. ნიდერლანდების ომს დამოუკიდბელობისათვის 1568 – 1648
წწ
იგი განპირობებული იყო წარსულით, შექმნილი აწმყოთი,
მოდიფიცირებული მომავლით და ამ გზით მოსული
საერთაშორისო ურთიერთობების დღევანდელ მოდელამდე.
წყალგამყოფი თარიღები სუ და სუ დისციპლინის ისტორიაში,
მითები და სინამდვილე

მეორე თარიღია 1919 წ. საერთო აღიარებით დაიბადა საერთაშორისო

ურთიერთობები, როგორც აკადმიური დისციპლინა. უელსის
უნივერსიტეტში დაარსდა საერთაშორისო ურთიერთობების კათედრა.
კატედრის დაარსება უკავშირდება ორ მოვლენას:
1. პირველი მსოფლიო ომის (1914-1918 წწ) დასასრულს
2. ლიბერალურ შეხედულებებს რომლის მიხედვითაც საერთაშორისო
ურთიერთობების აკადემიური დისციპლინის განვითრება ხელს
შეუწყობდა საერთაშორისო ურთიერთობებში მშვიდობის,
საერთაშორისო სამრთლისა და ერთა ლიგის მხარდაჭერას - რომლის
თეორიული საფუძველია «ლიბერალური ინტერნაციონალიზმი».
 ვესტფალიის ზავმა საფუძველი ჩაუყარა საერთაშორისო
ურთიერთობების დღევანდელ მოდელს ისტორიაში, მითები
და სინამდვილე

- ვესტფალიის ზავთან დაკავშირებული ტრადიციული

შეფასება კლასიკურად არის გაფორმებული ლეო გროსის
ცნობილ ესსეში: Leo Gross «Esseys on international law and
organisation, Transnational Publishers, Imc. New York USA and
Martinus Nijhoff publishers, Inc. The Hague, The Netherlands,
1984,»
- მოწინააღმდეგე ანუ მკვლევარი და მეცნიერი, რომელიც
გნეკუთვნება მითოლოგებს კი არის ბენო ტეშკე: Benno
Teschke The Myth of 1648, Class, Geopolitics and the Making of
Modern international Relation, Verso,2003
 არსებოსბ თუ არა საერთაშორისო ურთირთობების
დისციპლინა?

არსებობს თუ არა ,,საერთაშორისო ურთიერთობების’’

თვითმყოფადი მეცნიერული დისციპლინა თუ ის მაინც აკადმიური
დისციპლინაა ან სულაც მხოლოდ კვლევითი მიმართულებაა?
სოცილური მეცნიერების ფილოსოფიის ფარგელებში
წამროებული კამათი «საერთაშორისო ურთიერთობების» ორი
ურთიერთდაკავშირებული შეკითხვის ფარგელებში
მიმდიანრეობდა:
1. «საერთაშორისო ურთიერთობები» მეცნიერებაა თუ ხლეოვნება?
და
2. როგორი უნდა იყოს მოძღვრება მსოფლიო პოლიტიკის შესახებ?
 არსებოსბ თუ არა საერთაშორისო ურთირთობების
დისციპლინა?
წინამდებარე შეკითხვებზე პასუხი შეიძლება გაეცეს ორი საკითხის
შესწავლით:
1. რა არის მეცნიერება?
2. რა არის საერთაშორისო ურთიერთობების შესწავლის
შინაარსი?
• მეცნიერება ეს არის შემეცნებითი მოღვაწეობის განსაკუთრებული
სახე, რომელიც მიმართულია სამყაროზე ობიექტური და
სისტემური-ორგანიზაციული დასაბუთებული რაციონალური
ცოდნს შემქნისკენ.
• ყველა რაციონალური ცოდნა როდია მეცნიერული, მაგრამ ყველა
მეცნიერული ცოდნა უკვე რაციონალურია.
 არსებოსბ თუ არა საერთაშორისო ურთირთობების
დისციპლინა?
მეცნიერული რაციონალობის ოთხი ძირითადი სახეა :
1. ლოგიკურ-მათემატიკური
2. საბუნებისმეტყველო
3. ინჟინერ-ტექნოლოგიური
4. სოციალურ-ჰუმანიტარული
სერთაშორისო ურთიერთობები ისწავლება:
აშშ არის პოლიტიკური მეცნიერებების დარგი
კონტინენტალურ ევროპაში და ბრიტანეთში სუ წარმოდგენლია საკუთარი
ინტერდისციპლინარული სფეროთი. თავდ ბრიტანეთში მას ორი განხრა აქვს: ერთი ეს
არის დამოუკიდებელი აკდემიური დისციპლინა და მეროე კი ინტერდისციპლინარული
დარგი.
 არსებოსბ თუ არა საერთაშორისო ურთირთობების
დისციპლინა?
,,საერთაშორისო ურთიერთობები’’ არის სასწავლო დისციპლინა, მაგრა არის კი მეცნიერული დისციპლინა ?
არსებობს მახასიათებლები, რომელთა დაკმაყოფილების შემთხვევაში შესაძლებელია საუბარი ,,საერთაშორისო
უთიერთობებ’’-ზე როგორც მეცნიერებაზე:
1. დისციპლინას აქვს სპეციფიკური კვლევის ობიექტი
2. დისციპლინას აქვს მის კვლევის ობიექტთან დაკავშირებით სპეციალისტების აკუმულირებული ცოდნის ღერძი ,
რომლეიც მთლიანობაში საზიარო არაა სხვა დისციპლინებთან
3. დისციპლინას აქვს თეორიები და კონცეფციები, რომელბსაც შეუძლიათ სპეციალისტების დაგროვილი ცოდნის
ქმედითუნარიანი აკუმულირება
4. დისციპლინები იყენებენ მხოლდო მათთვის დამახასითებელ ტერმინოლოგიას ან სპეციფიკურ ტექნიკურ ენას მათი
კვლევის ობიექტთან მიმართებაში
5. დისციპლინას აქვს განვითრებული კვლევის მეთოდები
6. დისციპლინას უნდა ჰქონდეს გარკვეული ინსტიუციური განსახიერება სასწავლო საგნის , შესაბამისი აკადემიური
დეპარტამენტების ან დისციპლინასთან დაკავშირებული პროფესიული ასოციაციების ფორმაში - მხოლოდ
ინსტუტიციონალიზაციის გზითაა შესაძლებელი დისციპლინარული მემკვიდრეობითობის თუ გაგრძობითობის
უზრუნველყოფა.
 არსებოსბ თუ არა საერთაშორისო ურთირთობების
დისციპლინა?
საერთაშორისო ურთიერთობები ინტერდისციპლინარულია მას გააჩნია ისეთი
ქვედარგები როგორებიცაა:
თეორიია,
უსაფრთხოების კვლევები,
საერთაშორისო პოლიტიკური ეკონომია,
საგარეო პოლიტიკის კვლევები,
საერთაშორისო ისტორია,
მსოფლიო ისტორია,
საერთაშორისო სამართალი,
პოლიტიკური და ეკონომიკური გეოგარფია ...

საერთაშორისო ურთერთობების სპეციალისტი უნვერსალური უნდა იყოს

 არსებოსბ თუ არა საერთაშორისო ურთირთობების
დისციპლინა?
არსებობს რვა ფუძემდებლური დისციპლინა • მსოფლიო პერსპექტივიდან დანახული
რომელთაც წვლილი შეიტანეს ექვსი დისციპლინაა:
«საერთაშორისო ურთიერთობების»
განვითრებაში:
1. მსოფლიო გეოგრაფია
2. მსოფლიო ისტორია
1. საერთაშორისო სამართალი 3. ფსიქოლოგია
2. დიპლომატიის ისტორია 4. სოცილოგია
3. სამხედრო მეცნიერება 5. ენა
4. საერთაშორისო ორგანიზაციებიი 6. ბიოლოგია
5. საერთასორისო პოლიტიკა
6. საერთასორისო ვაჭრობა • ოდესღაც «საერთაშორისო
7. კოლონიური მმართველობა ურთიერთობები» ისტორიის, სამართლისა
და პოლიტიკური თეორიის ნაწილად
8. საგარეო ურთირთობებს ქცევის წესები
განიხილებოდა.
 არსებოსბ თუ არა საერთაშორისო ურთირთობების
დისციპლინა?
• საერთაშორისო ურთიერთობები წარმოადგენს სახელმწიფოთა შორის
საგრეო ურთიერთობების და გობალური საკითხების მოძღვრებას, მათ
შორის, სხელმწიფოების, სამთავრობოთაშორისი ორგანიზაციების,
არასამთვარობო ორგანიზაციების, არასამთავარობო ორგანიზაციების
და მრავალეროვნული ორგანიზაციების ერთბას.
• იგი არის აკადემური და საჯარო პოლიტიკის სფერო და შეიძლება იყოს
ან პოზიტიური ან ნორმატიული ცდილობს რა სახემწიფოთა
პოლიტიკის ანალიზს და ასევე შემუშავებას
• სუ საგნობრივი სივრცე - იკვლევს მხოლოდ (1) სახელმწიფოთა შოირს
ურთიერთობების ბუნებასა და ხასიათს თუმცა მის საგნობრივ სივრცეში
ხვდებიან სხვა (2) არასახელმწიფოებრივი პირებიც: (2.1.)
საერთაშორისო სამრთლის სხვა სუბიექტები და (2.2.) კერძო პირებიც
 საერთაშორისო ურთიერთობების
განმარტების მნიშვნელოანი საკითხები
სახელმწიფო და არა
სახელმწიფო და
სახელმწიფო მოქმედი არა სახელმწიფო

პირები

სახელმწიფო საგარეო და სხვა

აქტორები ტრანსეროვნული
საერთაშორისო საერთ.ურთიერთ საერთაშორისო
სახელმწიფო
საგარეო და სხვა
ურთერთობები
ურთიერთობების სპეციფიკური სპეცშინაარსობრივი
ნაწილი ურთიერთობები
აქტორები
ტრანსეროვ
ურთერთ.
შინაარსობრივი ნაწილი

მსოფლიო
განზომილება
მსოფლიო განზომილებიდან
ურთიერთობები
 საერთაშორისო ტემრინები
• პოლიტიკა საზოგადოებრივი საქმინობაა. ის ყოველთვის დიალოგია
და არა მონოლოგი. ადმინები ქმნიან, იცავენ და სრულქმნიან ზოგად
წესებს რომლის მიხედვითაც ცხოვრობენ.
• პოლიტიკა კონფლიქტების გადაწყვეტის გზების ძიებაა, ვიდრე
კონფლიქტების გადაწყვეტის მდგომარეობის მიღწევა, რადგან ყველ
კონფლიქტი არაა გადაწყვეტილი ან გადაწყვეტადი. ამდენად
პოლიტიკა წარმოდგენს შესაძლებლობების ხელოვნებას.
• როდესაც საკითხის პოლიტიკურ გადაწყვეტაზე საუბრობენ
იგულისხმება მხოლოდ მისი მშვიდობიანი და არა ძალისმიერი
მოგვარება.
• განვიხილოთ პოლიტიკის დაყოფა და მისი ორი სივრცე და სამი
განზომილება
 საერთაშორისო ტემრინები
• შშინაარსის მიხედვით პოლიტიკა იყოფა:
1. პოლიტიკა როგორც მართვის ხელოვნება
2. პოლიტიკა, როგორც საჯარო ურთიერთობებო
3. პოლიტიკა, როგორც კონსენსუსი და კომპრომისი
4. ძალაუფლებისა და საშულებების განაწილება
• პოლიტიკას აქვს ორი სივრცე: საჯარო და კერძო.
• განასხვავებენ პოლიტიკურს და პოლიტიკას:
- პოლიტიკური საზოგადოებაში ძალას კონფლიქტებსა და წინააღმდეგობებს წარმოაჩენს და ეფუძნება,
- პოლიტიკა გულისხმობს წესესბისა და ინსტიტუციების ერთობას, რომელიც წესრიგს ქმნის. პოლიტიკა
ინტერესთა შორის დაპირისპირებას თითოეულლი დაპირისპირებული მხარისთვის აგვარებს
პროპორციულიძალის ან რესურსების გადაცემის გზით:
პროპორციულობაში იგულისხმება ხელისუფლების გადანაწილება და რაც უფრო სრულყოფილია ეს
გადანაწილება, მით უფრო კარგად აგვარებს პოლიტიკა ინტერესთა დაპირისპირებას
 საერთაშორისო ტემრინები
პოლიტიკას სამი განზომილება

1. ფორმა შესაბისად polity - პოლიტიკური სტრუქტურების ქცევის ჩარჩოს ფარგლები -

ნორმატიული სტრუქტურა, რომელიც განსაზღვარვს პოლიტიკურ სტრუქტურასა და
წარმოჩენილ წესრიგს (კონსტიტუცია და მასში დაფუძნებული ინსტიტუციები და პროცესები ).
2. პროცესი შესაბამისად politics - პოლიტიკური პროცესები, რომელიც ეხება პოლიტკის
აგებას. მისთვის დამხასიათებლია კონფლიქტის , კონსენსუსისა და განხორციელების
პროცესი
3. შინაარსი შესაბამისად policy – პოლიტიკური შინაარსის განხორციელბა არის პოლტიკა,
რომელიც მოიცავს პოლიტიკის შინაარსობრივ, მატერიალურ განზომილებას , რომელიც
აისახება პარტიის პოლიტიკურ პროგრამებში, კოალიციურ შეთანხმებაში და შესაბამის
კანონებსა და კანონქვემდებარე სამრთლებრივ აქტებში
პლიტიკა ყალიბდბა როგორც პოლიტიკური შინაარსის განხორციელება პოლიტიკური
პროცესების დახარებით პოლიტიკური სტრუქტურების ქცევის ჩარჩოს ფარგლებში .
 საერთაშორისო
ურთიერთობები
საერთაშორისო დამოუკიდებელ
ურთიერთობების დისციპლინაა
ძირითადი
საგანმანათლებლო
მოდელები

საერთაშორისო
საერთაშორისო
ურთიერთობები
ურთიერთობები
პოლიტიკური მეცნიერების საერთაშორისო ურთიერთობები ინტერდისციპლინარული
დარგია
ნაწილია
საერთაშორისო ურთიერთობების დისციპლინის
ავტონომიური საგნობრივი სივრცე
• საერთაშორისო უთერთობების საგნობრივ სივრცის დასადგენად აუცილებელია განვიხილოთ საერთაშრისო
ურთიერთობების სახლემძღვანელოების სარჩევები:

გერმნული სახელმძრვანელოები
• ქრისტინა ლემკე
• იურგენ ჰართმანი
რუსული სახელმძრვანელოები
• პავლე ციგანკოვი - П.А Циганков, Международные отношения; М. 1996
• ანატოლი ტორკუნოვი - Современные международные отношения; М.1999
• ო.ლ.პროტასოვი - О.Л Протасов; Современные международные отношения; М. 1999
• ო. ბ ალექსანდროვი - О.Б Александров, Современные международные отношения; М. 2006
ინგლისურეოვანი სახელმძღვანელოები:
• ვალთერ ქარლსნეი
• თომას რეისიბეთ ა. სიმსონი
• ჯოშია გლადსთონო და ჯონ ფევენჰაუზი
• ქრის ბრაუნი და ქრისთენ ეინლი
• პე გოში
 საერთაშორისო ურთიერთობების დისციპლინის
ავტონომიური საგნობრივი სივრცე

• ძირითადი კონსტრუქციების თალსაზრისით მსგავსია. საგნობრივი სივრცის მსგავსება ეფუძნება პოლიტიკურ

მოცემულობას, როემლიც ყველგანაა განხილული, რომელიც საფუძველი და ძირია საერთაშორისო
ურთიერთობებისთვის.
• ბრენთ ჯ.სთილი ასე განმარტავს - «საერთაშორსიო ურთიერთობები» არის კვლევა საერთაშორისო პოლიტიკის
მოქმედ პირებს შორის ურთიერთობების შესახებ».
• ასეთი მოქმედი პირებია: ერი-სახელმწიფოები, საერთაშორისო ორგანიზაციები და მრავალეროვნული
კორპორაციები. ამ სირცეს ასევე უწოდებებნ საერთაშორიოს პოლიტიკას, საერთაშორისო კვლევებს ან
საერთაშორისო საქმეებს
• საერთაშორიოს ურთიერთობების საგნობრივ სივრცედ ითველბა:
საერთაშორისო და მსოფლიო პოლიტიკური ურთიერთიბები უფრო ფართოდ კი საერთაშორისო
ურთიერთობებების საგნობრივ სივრცედ უნდა მოიაზრებოდეს ყველა ის ურთიერთობა საერთაშორისო
არენაზე, რომელიც პოლიტიკური ბუნებისაა.
კვლევის შინაარსობრივ ნაწილში ექცევა საერთაშორისო თუ მსოფლიო პოლიტიკური ურთიერთობები.
 საერთაშორისო ურთიერთობების დისციპლინის
ავტონომიური საგნობრივი სივრცე
• ჩვენ განვიხილეთ საერთაშორისო ურთიერთობების საგნობრივი სივრცის ორი ელემენტი - მოქმედი
პირები და თავად უთიერთობებსი შინაარსი, მესამე სივრცე კი სახელმწიფოს შიდა მოწყობისგან
განსხვავებულია და არსებობს ჰორიზონტალურ სივრცეზე და ეფუძნება სახელმწიფოთა შორის
სუვერენული თანასწორობის სამართლებრივ პრინციპს. სახელმწიფოს შიდა მოწყობა კი შვეულია
თავის არსით და ერთგვარ იარარქიულ სისტემას წარმოდგენს, რომელსაც ტრადიციულად
პირამიდას ადარებენ.
• სახელმწიფოს შიდა ბუნებისაგან განსხვავებით საერთაშორისო ურთიერთობების სამოქმედო
სივრცე ანარქიული ბუნებისაა. მეცნიერება ამ ანარქიული ბუნებით გაოარჩევს მას პოლიტიკური
მეცნიერების ანუ პოლიტოლოგიისგან. ანარქია არის საერთაშრიოს ურთიერთობების ბუნების
მუდმივი მახასიათებელი.
• რა არის ანარქია? ანარქია არის ყველასათვის საერთო ფორმალური მთავრობს არქონა, როდსაც
არ არის ერთი გადაწყვეტილების მიღებისა და არსრულების სამრთლებრივი ცენტრი და არა
უკანონობა და ქაოსი.
 «საერთაშორისო ურთიერთობების» საგნობრივი სივრცის
სამი მოცემულობა

«საერთაშორისო ურთიერთობები»
არის კვლევები საერთაშორისო «საერთაშორისო ურთიერთობები»
პლიტიკის მოქმედ პირებს შორის დამოუკიდებელი მეცნიერული დაისციპლინაა
ურთიერთობების შესახებ.
მოქმედი პირებია:
- ერი სახელმწიფო
მოქმედი პირები:
- საერთაშორიოს ორგანიზაციები სახელმწიფოები
და სხვებია
- მრავალეროვნული
კორპორაციები

საგნობრივ სფეროს საერთაშორისო

ურთიერთობები
განეკუთვნებასაერთაშორისო
ურთიერთობები და მსოფლიო
პოლიტიკა. იგი პოლიტიკური
ბუნებისაა. საერთაშორისო
და მსოფლიო
ჰორიზონტალური
საერთაშორისო
პლიტიკური
სივრცე
ურთიერთობები
საერთაშორისო ურთიერთობების დისციპლინის
ავტონომიური საგნობრივი სივრცე

საერთაშრისო ურთიერთობების სამი მოცემულობა ქმნის

სრულ საფუძველს დავასკვნათ რომ «საერთაშორისო
ურთიერთობები» დამოულკიდებელი მეცნიერული
დისციპლინაა