2.2.

Termodinamik Durum Eşitlikleri

Özgül büyüklükler için Pv  RT (idela gazlar

(akışkanlar) ) eşitliği geçerlidir.

PV  zRT eşitliği ideal olmayan gazlar (tabii gazlar, real

gazlar) için geçerlidir. Buna göre;

PV olmalıdır.
z 1
RT
İntesif Büyüklükler :
Pv  RT Üniversal gaz sabiti

Ekstensif Büyüklükler :
PV  mRT
Molar Büyüklükler :
PV  nT
  8.315 j / kmol K
1 mol miktar  6.023 x1023  moleklekul veya atom sayisi

Mutlak Basınç : Ortamda etkisini gösteren basınç

Mutlak Basınç = Manometrik Basınç + Barometrik Basınç
Barometre : Hava basıncını ölçer
Manometre : Bir ortamın basıncını ölçer
Manometrik Basınç : Manometrenin gösterdiği basınç

DURUM DEĞİŞİMLERİ

1. İzotermik Durum Değişimi T = sbt

2. İzobar Durum Değişimi P = sbt
3. İzokor Durum Değişimi V = sbt
4. Adyabatik Durum Değişimi Q = sbt
5. İzetropik Durum Değişimi s = sbt
6. Politropik Durum Değişimi PVn = sbt
 Adyabatik Durum Değişimi
Sistem sınırı içinde meydana gelen değişimlerde sürtünme ile
enerji değişimi oluyor ise, bu Ttür adyabatik olaylara
T sürtünmeli

2
P

P
adyabatik durum değişimi denir. 1
ntr o
e
k
pi e
m
2
tr
ik
op a
m l n ır
ize niş ize kışt
e
g sı
Eğer bu adyabatik sistemin içinde meydana gelen olaylar

2
P

1
P
esnasında sürtünme ile enerji dönüşümü
2 olmuyor 1 ise bu tür
adyabatik sistemlere izentropik sistemler ve durum değişimine de
s s
izentropik durum değişimi denir. s1=s2 s1=s2

T P1 T P2 T

2
T

P
2

1
P
1 pi
k 2 k
pi a 1
t ro me ro 2s
n le nt ırm
ize niş ize kışt
ge sı i

2
el

1
m k

P
P2 P 1 2 n i
rtü at e
sü yab lem k tik
ad niş bati ) a ba ma
2 1 2s ge ya me 1
y
ad kışt
ır
d e
(A nişl sı
ge
s s
s1=s2 s1=s2 s1=s2s s1=s2s

Tİrreversibil
P1
adyabatikT sistemler
2 (Tersinmez adyabatik sistemler)
P2

Reversibil
1 adyabatik sistemler
2s (Tersinir adyabatik sistemler)
Reversibil adyabatik
P2 el
i sistemler 1 = İzentropik Sistemler
nm
P
2 rt ü a ti k e
sü yab lem k ik
at a
ad niş bati ) ab m
ge a e dy tır
 Dış Akış
1. Hareket halindeki cisimler ve araçlar üzerinden geçen akış, bu
cisimler üzerine kuvvet ve moment uygular

2. Örnekler: uçaklar, otomobiller, binalar, gemiler, denizaltılar ve

türbomakinalar.

3. Bu tür problemler genellikle Dışlı Akışlı olarak değerlendirilir.

4. Yakıt ekonomisi, hız, ivme, manevra kabiliyeti, kararlılık ve

kontrol, ortaya çıkan aerodinamik/hidrodinamik kuvvet ve
momentlerle yakından ilgilidir.

5. Bir aracın 6 serbestlik dereceli genel hareketi 3 lineer momentum

3 de açısal momentum denklemiyle tarif edilir.
2.3 Akışkanın Stagnasyon Özellikleri

Türbomakinaları içeren pek çok problemin basitleştirilmesinde,

tersiniz adyabatik (isentropic) durgunluk (stagnasyon)
noktalarının özelliklerinin bilinmesinde yarar vardır.

Belirli hızla akan akışkanın tersiniz adyabatik olarak hızının sıfıra

getirilmesi ile o akışkanda elde edilen özelliklere STAGNASYON
ÖZELLİKLERİ adı verilmektedir.

c hızı ile akan akışkanın STAGNASYON durumundaki entalpisi h0

ise;
1 2
ho  h  c
2
Söz konusu olan akışkan stagnasyon durumuna, tersiniz adyabatik
bir işlemle getirildiğinden gerçek stagnasyon durumu ile isentropic
stagnasyon durumu birbirinden ayırt edilmelidir.
Örnek vermek gerekirse, akışkan içine konulan bir silindirin simetri
aksenine akışkanın çarparak sıfır hıza gelmesi gerçek stagnasyon
durumdur.
2.3 Akışkanın Stagnasyon Özellikleri

isantropik stagnasyon P0

,
01 P0 gerçek stagnasyon

P
c2
2
Şekil 2.2. (h-s) diyagramında
stagnasyon noktasının gösterimi
1

Gerçek durum noktası ile ilgili büyüklüklere “STAGNASYON

DURUMU” büyüklükleri, isentropic stagnasyon ile ilgili
büyüklüklere “ TOTAL” büyüklükler denilmektedir.
2.3 Akışkanın Stagnasyon Özellikleri
İdela gazlarda, stagnasyon ve total entalpi aynı zamanda
stagnasyon sıcaklığı ile total sıcaklık bir birinin aynısıdır.
Basınçlar ise bir birinden farklıdır.
Stagnasyon noktası

Şekil 2.3. (h-s) Silindir etrafındaki akışta stagnasyon noktası

 1 2
h0  h  c , h  cpT  1.3
2
 
c 2
1  c 2  cp
T0  T  , T0  T   , h0  cpT0 k  cp  cv  R
2cp 2 k R cv
 
 k 1 
 k 1 
T0 P 
 
Total basınç ise;   0 
 k 
 1. 4 
T  P 
ifadesiyle belirlenir. Denklem (1.2) ve (1.3) karşılaştırılırsa,
türbomakinalarda birim kütleden elde edilen mil işi;

Wm  h01  h02  h0 idel gazlar icin h0  cp  T01  T02   1.5
olduğu görülür. İdeal gazlarda ses hızı ve Mach sayısı;
c
ses hizi a kRT , Mach sayisi M  1.6
a

olduğuna göre, Mach sayısına bağlı olarak akışkanın total sıcaklık

ve basınçları;
    
1  c2   T c 2 
T0  T    T0  T 
1
 
2  k  k
 R  2  R T 
 k 1   
 k 1 

  k  1
c2

      k  1 c2 
T0  T 1   2    T 1   
kR T  2 kR T 
 
 
  
  
  

M2

T0

 T 1 
k  1 2
M 
 2 

 k 
 k 1     k 
   k 1   
T0 P  T   k 1 

T 
 k 
  0   P0  P  0 
T  P   T  P0  P  0 
 k 
 
 k 1 
 T 
  k 1   k 
 T 1  M2  
 
 k 1 

 P  2   k 1 
 T   P 1  M2 
   2 
 
  k 
 
 k 1   k 1   k 1 
T0  T  1  M2  , P0  P  1  M2   1.7 
 2   2 
 k 
 
 k 1   k 1 
P 1  M2   k 
  k
P0  2   k  1   k 1   0 
  1  M 
2
  
P P  2    
 k  k  1 
 
k 1    k 1
 
 
0    
 k 1   k 1 
1  M2    0  , 1  M2 
 2      2 

Mach sayısı akışı karakterize eden bir parametre olduğundan, M

saysısının değerine bağlı olarak
M1 Subsonik Akis
M 1 Sonik Akis  chocked flow 
M1 Supersonik Akis
olmak üzere akış üç grupta değerlendirilmektedir. (1.7) ile
tanımlanan basınç, akım içine yerleştirilen Pitot tüpü ile ölçülen
basınçla karıştırılmamalıdır. Pitot tüpü ölçümlerinde tanımlanan
toplam basınç; c2
*
P 0 P 1.8
2
denklem (1.7) ile tanımlanan basınç ise;
 k k  1 
P0       k 1
 
0      k 1 
  0  , P0  P  0  1  M2 
P        2 

P
k
  1 

k
 
   1   k 1  
Pv  RT 
  1  M 2
  k 
   
 2   k  1 c 2   k 1 
P0  P    P
  

 1
  2 kRT 
 
  
 
 k   k 
   
 k 1 c  2  k 1   k 1 c 
2  k 1 
P0  P 
 1    P 1   
 2 kPv 


 2 kP 

 k 
 
 c k  1
2  k 1 
P0  P 1     1.9 
 2P k 

 c2  c2
P0  P 1     P  
 2P  2
M  0.5 P0  P*
P0 P0*
M 1  hava  1.7  ve 1.8 den  1.89,  1.7
P P

 k 
 
 P02   T02  k 1 

P  
T   1.10 
 01   01 

 k 
 
 P2   T02  k 1 

P 
 T  
 1   01 
PROBLEM:
Bir uçak hava sıcaklığı 17 0C olan bir yükseklikte
uçmaktadır. Uçağın burnundaki sıcaklık, uçağa göre havanın
hızının sıfır olduğu yerde 57 0 C olarak bulunmaktadır.
Uçağın hızını ve Mach sayısını bulunuz. Gaz sabiti R=287.1
J/kg K ve politropik üs k=1.4
Yukarıdaki şekilden de görüleceği gibi, uçak durgun bir hava içinde
hareket ettiği zaman uçağın pozisyonu yerde duran bir gözlemciye göre
değiştiğinden akış kararsızdır. Analizi basitleştirmek için uçakla birlikte
hareket eden bir kontrol hacmi dikkate alınmasıyla akış kararlı olacaktır.
Bu durumda hava uçak hızına eşit zıt yönde ve duran uçağa doğru
hareket edecektir. Havanın statik sıcaklığı T = 290 K, havanın duran
uçağın burnundaki hızı sıfır olduğundan, bu noktadaki sıcaklık durna
sıcaklığına eşit ve T0= 330 K olacaktır.
Şekil 2.6. Lüle ve difüzörlerde Mach (M) sayısına bağlı olarak kesit değişimi

Bir difüzörün görevi akışkan hüzmesinde mevcut olan

kinetik enerjinin iç enerjiye dönüşümünü sağlamak
olduğuna göre, d p > 0 olmalıdır
M = 1 değeri için (1.16) denkleminde dA = 0 yazılarak elde
edilmektedir.