DETYRË PORTOFOLI

TEMA:  ZBULIMET E MËDHA GJEOGRAFIKE

LËNDA:  HISTORI
PUNOI:  AGIM GREMI
KLASA:  “X-A‘‘
 Zbulimet gjografike përfshijnë zbulimin e territoreve të reja përtej kontinentit të Europës,
duke çuar në zhvillimin e kontinenteve të reja. Shekulli XV shënon ndryshime të mëdha
politike, ekonomike, kulturore dhe shoqërore në rrafsh global. 
  Udhëtimi i parë rreth botës daton në vitin 1519, kur lundërtari portugez Ferdinando
Magelani organizoi ekspeditën spanjolle për në Indinë Lindore. Ekspedita zgjati 3 vite
dhe rezulton në zbulimin e Indisë. Kjo ngjarje i hap rrugën përhapjes në masë të
kulturave dhe popullimit të territoreve të reja.
  
RRETHANAT E NDËRMARRJES SË ZBULIMEVE
GJEOGRAFIKE
     Faktorët ekonomik: Në Europë vinin nga bota e Lindjes mallrat ë shtrenjta ,  si:erëza,parfume,pëlhura prej mëndafshi,metale e gurë të cmuar,fildishë
etj.Mallrat silleshin me anije  në portin e Gjirit Persik dhe Detit të kuq . Pushtimet osmane të shekullit XIV-XV, e zotërimi I rrugëve tradicionale prej tyre,e
vështirësuan dhe e kufizuan shumë tregtinë në lindje. Kështu , natyrshëm lindën ide e nevoja për të gjetur rrugë të reja tregtare.
     Faktorët tekniko-shkencor: Në shekullin XV duke njohur zbulimet astronomike për formën sferike të tokës, udhëarët menduan se mund të shkohej drejt
vendeve të Lindjes edhe duke udhëtuar nga Perëndimi. Përparoi teknika e ndërtimit, të anijeve të cilat u pajisën me harta dhe busulla. U ndërtua anija e re
karavela, me vela trekëndore dhe katërkëndore, që krijonte më shumë siugri në udhëtime të gjata detare. Gjithashtu, europianët mësuan të përdorin disa
instrumente udhëtimi të shpikura në Kinë, si kompasin manetik dhe busullën.
     Faktorët politik: Shtetet kombëtare që ishin krijuar , si Spanja,Portugalia etj bënin shpenzime të medha për të mbajtur ushtrinë,aparatin
administrativ,oborrin mbretëror , fortifikimin e vendit,jetën luksoze etj.Ata përpiqeshin për të siguruar burime të reja tregtare për të gjetur vende të
panjohura dhe porte te pasuruara me ar, argjen,gurë të cmuar etj.
     Faktorët psikologjik: Në këtë periudhë ishin shumë të përhapura tregimet per vende të largëta shumë të pasura,që ndiznin fantazinë e shumë
njerzve,vecanëriht të aventurierëve. Nuk mungonte në të njëjtën kohe edhe shpirti I kërkimit shkencor,tipar ky i periudhës modern.
             ZBULIMET E MËDHA GJEOGRAFIKE
    Kristifor Kolombi. Udhëtimi i Columbus u nis në gusht të 1492 me 87 burra që lundronin në tre anije: Niña, Pinta dhe Santa María. Columbus komandonte Santa María,
ndërsa Niña drejtohej nga Vicente Yanez Pinzon dhe Pinta nga Martin Pinzon.3 Ky ishte i pari nga katër udhëtimet e tij. Ai u drejtua në perëndim nga Spanja përtej Oqeanit
Atlantik. Ai dha ishullin e parë që ai zbarkoi në emrin San Salvador, megjithëse popullsia vendase e quajti atë Guanahani.4 Columbus besonte se ai ishte në Azi, por në të vërtetë
ishte në Karaibe. Ai madje propozoi që ishulli i Kubës të ishte pjesë e Kinës. Meqenëse mendoi se ishte në Indi, ai i quajti njerëzit vendas "indianë". Në disa letra që i shkroi
Spanjës, ai përshkroi peisazhin dhe takimet e tij me vendasit. Ai vazhdoi lundrimin në të gjithë Karaibet dhe emërtoi shumë ishuj që hasi pas anijes, mbretit dhe mbretëreshës së
tij: La Isla de Santa María de Concepción, Fernandina dhe Isabella.

Është e vështirë të përcaktohet në mënyrë specifike se cilat ishuj Kolombi vizitoi në këtë udhëtim. Megjithatë, përshkrimet e tij për popujt vendas, gjeografinë dhe jetën e bimëve
na japin disa të dhëna. Një vend që ne e dimë se ai ndaloi ishte në Haitin e sotëm. Ai e quajti ishullin Hispaniola. Hispaniola sot përfshin si Haitin ashtu edhe Republikën
Dominikane. Në janar të 1493, Columbus lundroi përsëri në Evropë për të raportuar atë që gjeti. Për shkak të deteve të trazuara, ai u detyrua të zbarkonte në Portugali, një
ngjarje e pafat për Columbus.
Me marrëdhëniet midis Spanjës dhe Portugalisë të tensionuara gjatë kësaj kohe, dyshuan se Columbus po merrte informacione të vlefshme ose ndoshta mallra në Portugali, vendin
ku ai kishte jetuar për disa vjet. Ata që qëndruan kundër Kolombit më vonë do ta përdornin këtë si një argument kundër tij. Përfundimisht, Columbus u lejua të kthehej në Spanjë
duke sjellë me vete duhan, gjel deti dhe disa erëza të reja. Ai solli gjithashtu me vete disa vendas të ishujve, për të cilët Mbretëresha Isabella u dashurua shumë.
    Portugalia pretendon Brazilin [17 Qershor 1494]
 Megjithëse Spanja vazhdon të pretendojë tokë në Amerikën e Jugut, një rajon i madh mbetet jashtë perandorisë së saj. Në Traktatin e
Tordesillas, Portugalia pretendon Brazilin dhe lëshon grante toke për fisnikët Portugezë. Kolonët evropianë lëvizin në Brazil për të fermuar dru
brazili dhe sheqer.

 [24 Qershor 1497] John Cabot zbret në bregun lindor t ë Amerik ës s ë Veriut .
 Duke shpresuar të gjente një kalim në veriperëndim të Azisë, eksploruesi John Cabot niset në një udhëtim nga Anglia. Kur zbarkon në bregun
lindor të Amerikës së Veriut, ai pretendon tokën në emër të mbretit Henry VII, duke besuar gabimisht se është në Azi

   [25 Prill 1507] Një hartues gjerman emëron Amerikën "Bota e Re".

 Një hartues gjerman lexon raporte rreth "Botës së Re" të Columbus, shkruar nga marinari italian Amerigo Vespucci. Hartuesit e hartave
emërtojnë rajonin Amerikë dhe ishujt Karaibe Columbus të eksploruar fillimisht qe quhen Inditë Perëndimore.
        VASKO DE GAMA  
 Në 1497, pasardhësi i Gjonit, mbreti Manuel I (kurorëzuar në 1495), zgjodhi
da Gama për të drejtuar një flotë portugeze në Indi në kërkim të një rruge
detare nga Evropa Perëndimore në Lindje. Në atë kohë, muslimanët kishin një
monopol të tregtisë me Indinë dhe kombet e tjera të Lindjes, falë pozitës së
tyre gjeografike.
 Da Gama lundroi nga Lisbona atë korrik me katër anije, duke udhëtuar në jug
përgjatë bregdetit të Afrikës përpara se të largohej larg në Atlantikun Jugor
për të shmangur rrymat e pafavorshme.
 Flota më në fund ishte në gjendje të rrumbullakosë Kepin e Shpresës së Mirë
në majën jugore të Afrikës në fund të Nëntorit dhe u drejtua në veri përgjatë
bregdetit lindor të Afrikës, duke bërë ndalesa në atë që tani është Mozambiku,
Mombasa dhe Malindi (të dy tani në Kenia). Me ndihmën e një lundruesi
lokal, da Gama ishte në gjendje të kalonte Oqeanin Indian dhe të arrinte në
brigjet e Indisë në Calicut (tani Kozhikode) në maj 1498.
            PASOJAT E ZBULIMEVE GJEOGRAFIKE
 Pasoja më e rëndësishme e Epokës së Eksplorimit ishte dominimi evropian i botës. Pas mbarimit të epokës së eksplorimit,
Evropa kishte koloni në çdo cep të botës.

 Dominimi evropian i botës ka pasoja që vazhdojnë të ndihen edhe sot. Dikush mund të argumentojë se "bota në zhvillim"
është më pak e zhvilluar pikërisht sepse ishte kolonizuar nga evropianët. Evropianët i përdorën ato zona për përfitimet e tyre
dhe kështu këto vende kanë ekonomi dhe qeveri të dobëta sot.

 Një pasojë tjetër ishte Shkëmbimi Kolumbian. Kjo i dha dobi Evropës në një numër mënyrash dhe dëmtoi Amerikën.
 Evropa mori burime të reja ushqimi si patatet. Amerikat morën sëmundje që vranë përqindje të mëdha të njerëzve të tyre.
(Ata gjithashtu morën kuaj dhe disa teknologji, natyrisht.)
      SKLLAVËRIMI

  Si rezultat i eksplorimit evropian skllavëria u përhap në të gjithë botën e re. Secila dhe
secila nga Perandoritë e Evropës punësoi skllavërinë në tokat e reja që pushtuan; ose duke
skllavëruar vendasit ose duke sjellë skllevër të huaj punëtorë. Ndërsa kuptohet lehtësisht se
puna e skllevërve në Amerikën e Veriut u bë e shquar për shkak të plantacioneve të
duhanit në duart e Perandorisë së Anglisë; ata ishin në të vërtetë të fundit që përdorën punën
e skllevërve në botën e re si rezultat i eksplorimit. Portugezët në fakt mund të fitojnë më
shumë merita për fillimin e kësaj tendence. Pushtimi i tyre i kontinentit të Afrikës zhvilloi
tregtinë e qenieve njerëzore në një treg fitimprurës. Fiset afrikane tregtonin teknologji, të
tilla si armë, produkte hekuri, etj. Me portugezët në këmbim të të burgosurve afrikanë të
luftës; duke krijuar kështu joshjen e një tregu të jashtëzakonshëm botëror në tregtinë
njerëzore. Christopher Columbus mund të merret për zhvillimin e skllavërisë në
Amerikën Qendrore me pushtimin e tij të rajonit. Edhe Skandinavët ose Vikingët ishin të
përfshirë në shfrytëzime të tilla të të tjerëve. Vetëm francezët mund të argumentojnë se ata
ishin më "njerëzorë" mbi zbulimet e tyre në Amerikën e Veriut duke u përpjekur të
shndërronin vendasit në vend që të robëronin; por ato nuk janë të pavlefshme nga praktika,
vetëm më njerëzore ... ose jo. Metodat katolike të konvertimit shumë herë ishin shumë më të
këqija se skllavërimi. Në përmbledhje, Skllavëria duhet të marrë shumë vemendje mbi këtë
temë si një "pasojë" e Eksplorimit Evropian
 RËNDËSIA E TYRE
NË ASPEKTIN KULTUROR
DHE EKONOMIKO-POLITIK
 Ekonomia u ndikua nga zbulimet gjeografike.
 Tashme mallrat nuk importoheshin me nepermjet rrugeve te vjetra detare, por nga rruga e re detrare perreth Afrikes. Perparesi fituan vendet me dalje
te gjere ne det, si Franca, Spanja, Portugalia dhe Anglia.
Bujqesia dhe blegtoria: u zhvilluan duke krijuar marredhenie varesie ndermjet kontinentit te Europes dhe Amerikes.
Kolonite drejtoheshin nga perandoret dhe te ardhurat e fituara nga kolonite rriten pasurite e tyre. Perandorite u forcuan nga ana ushtarake;
mobilizuan flotat detare dhe ushtrite, permiresuan teknologjine e armeve te zjarrit etj. Perandoret investuan edhe ne ndertesa per te treguar fuqine e
pushtetit te tyre.
Ky element vihet re edhe ne ditet e sotme.
 Ne rrafshin shoqeror; Shoqeria evropiane u modernizua shume. Infrastruktura mori nje hov, u ndertuan parqe, rruge, shetitore etj.

Moren nje perdorim te gjere gezofi, mendafshi, pambuku, sendet e luksit prej ari dhe argjendi, porcelani etj.

Europianet filluan te sillnin nga Afrika mijera zezake. Ata punonin ne miniera dhe ishin ne rolin e sklleverve.
FALEMINDERIT