PROJEKT

BURIMET E
ENERGJISË
OBJEKTIVAT:
• Të mësojmë se cfarë është energjia?
• Të mësojmë për llojet e energjisë
• Të mësojmë përdorimet e tyre në jetën e përditshme
• Të mësojmë për format e shndërrimit të energjisë
• T‘i konkretizjomë me shembuj të ndryshëm
• Të mësojmë cilat janë burimet e energjisë
ÇFARË ËSHTË ENERGJIA?

Në fizikë, energjia është vetia sasiore që duhet të transferohet në një trup ose sistem
fizik për të kryer punë në trup, ose për ta ngrohur atë.Njësia matëse në Sistemin
Ndërkombëtar të Njësive (SI) të energjisë është xhaul, që është energjia e transferuar në
një objekt nga puna e lëvizjes së tij në një distancë prej një metri kundrejt një force prej
një njutoni.
Organizmat e gjallë kërkojnë energji për të qëndruar gjallë, siç është energjia që njerëzit
marrin nga ushqimi dhe oksigjeni. Qytetërimi njerëzor kërkon energji për të funksionuar,
të cilën e merr nga burimet energjetike si lëndët djegëse fosile, karburantet bërthamore
ose energjia e rinovueshme. Proceset e klimës dhe ekosistemit të Tokës drejtohen nga
energjia rrezatuese që Toka merr nga Dielli dhe energjia gjeotermale që gjendet brenda
tokës.
LLOJET E ENERGJISË
8. Energjia kimike
1. Energjia mekanike
9. Energjia magnetike
2. Energjia kinetike
10. Energjia bërthamor
3. Energjia potenciale e
4. Energjia gravitaciona 11. Energji rrezatuese
le
12. Energjia e erës
5. Energjia akustike
13. Energjia diellore
6. Fuqia elektrike
14. Energjia e dritës
7. Energjia termike
Energjia mekanike
 Kjo lloj energjie shoqërohet me lëvizjen dhe pozicionin e një objekti
normalisht në ndonjë fushë force. Zakonisht ndahet në kalimtare dhe ruhet.
Energjia kinetike
Është një lloj energjie mekanike, për trupat  që janë në lëvizje. Nëse nuk
lëviz, nuk ka energji kinetike. Kjo varet nga masa dhe shpejtësia e trupit,
domethënë, sa më e rëndë të jetë një gjë, dhe sa më shpejt të lëvizë, aq më
shumë energji kinetike ka. Mund të transferohet nga një objekt në
tjetrin kur goditen dy trupat. Era që lëviz fletët e një mulli është energji
kinetike.
Energjia potenciale
Energji potenciale është gjithashtu një lloj i energjisë mekanike, posaçërisht
energjia e depozituar. 
Energjia gravitacionale
Secili objekt mund të ketë energji potenciale por energji gravitacionale ruhet vetëm në
 lartësinë e objektit.Sa herë që një objekt i rëndë mbahet lart, një forcë ose fuqi ka
 të ngjarë ta mbajë atë në ekuilibër që të mos bjerë.
Energjia akustike
Muzika jo vetëm që na bën të kërcejmë, por tingulli gjithashtu përmban energji. Në fakt
tingulli është lëvizja e energjisë përmes substancave në valët gjatësore. Tingulli prodhohet 
kur një forcë bën që një objekt ose substancë të dridhet dhe për këtë arsye energjia 
transferohet përmes substancës në një valë.
Energji rrezatuese
Energjia rrezatuese, e njohur gjithashtu si energji elektromagnetike, e zotëruar nga valët
elektromagnetike. Për shembull, çdo formë e dritës ka energji elektromagnetike, duke
përfshirë pjesë të spektrit që nuk mund t'i shohim. Radio, rrezet gama, rrezet X, mikrovalët
dhe drita ultraviolet janë shembuj të tjerë të energjisë elektromagnetike.
Energjia termike
Energjia termike njihet si energjia që vjen nga temperatura e materies. Sa më e nxehtë të jetë një
substancë, aq më shumë molekula dridhen dhe, prandaj, aq më e lartë është energjia e saj
termike.Për të ilustruar këtë lloj energjie, le të imagjinojmë një filxhan të nxehtë çaji. Çaji ka energji
termike në formën e energjisë kinetike nga grimcat e tij vibruese. Kur pak qumësht i ftohtë derdhet
në çaj të nxehtë, një pjesë e kësaj energjie transferohet nga çaji në qumësht. Atëherë filxhani me
çaj do të jetë më i ftohtë sepse humbi energjinë e nxehtësisë për shkak të qumështit të
ftohtë. Sasia e energjisë termike në një objekt matet në Xhaulë (J).
Energjia kimike
Energjia kimike është energjia e depozituar në lidhjet e përbërjeve kimike (atomeve dhe
molekulave). Lirohet në një reaksion kimik, shpesh duke prodhuar nxehtësi (reaksion ekzotermik).
Bateritë, nafta, gazi natyror dhe qymyri janë shembuj të energjisë kimike të ruajtur. Normalisht,
pasi çlirohet energji kimike nga një substancë, ajo substancë shndërrohet në një substancë
krejtësisht të re.
Energjia bërthamore
Energjia bërthamore është energji që rezulton nga reagimet bërthamore dhe ndryshimet në
bërthamat atomike ose reaksione nukleare. Ndarja bërthamore dhe prishja bërthamore janë
shembuj të këtij lloji të energjisë.
Energjia magnetike
Është një lloj energjie që buron nga energjia e gjeneruar nga magnet të caktuar. Këto magnet
krijojnë fusha magnetike të përhershëm dhe si dhe energji që mund të përdoret në sektorë të
ndryshëm.
BURIMET E ENERGJISË

Energjia Diellore
 Energjia diellore eshte energjia e rrezeve te Diellit qe arrin deri neToke.
Kjo energji mund te kthehet ne forma te tjera te energjise, te tilla si
nxehtesia dhe elektricitetit. Electricitet nga Dielli ,Paisjet Fotovoltaike e
kthejne driten e diellit drejtpersedrejti ne elektricitet. Pjesa më e madhe
e energjisë së ripërtëritshme vjen drejtpërdrejt ose tërthorazi nga dielli.
Rrezet e diellit, ose energjia diellore, mund të përdoret direkt për ngrohje
dhe ndriçim të shtëpive dhe ndërtesave të tjera, për prodhimin e
energjisë elektrike, dhe për ngrohje të ujit, ftohje, dhe shumë përdorime
të tjera komerciale dhe industriale. Energjia diellore është një burim
energjie mjaft premtues per te ardhmen dhe përdorimi i saj është
potencial, pasi është një burim natyror energjie i pashtershëm, është
rezerva natyrore me e madhe e energjisë qe është e shpërndare kudo ne
bote ne sasi me te mëdha se sa nevojat tona për energji, është e pastër
dhe shfrytëzimi i saj nuk kërkon shpenzime te tjera, nuk paraqet asnjë
rrezik për ndotjen e mjedisit.
Impiantet e Perqendrimit te Energjise Diellore
Keto impiante gjenerojne electricitet nga nxehtesia e
grumbulluar ne kolektoret diellore termike.Nxehtesia
fokusohet ne nje pike te vetme dhe pasi i percillet nje lengu
special, e ben ate te avulloje. Me pas avulli i prodhuar kalon
ne nje gjenerator me avull per prodhimin e energjise
elektrike. Zgjidhje energjitike per shtepi bazuar tek era dhe
PV ,Te kombinuara me panelet diellore fotovoltaike,mullinjte
me ere ofrojne nje zgjidhje te mire jo vetem per mbrojtjen e
mjedisit dhe shkallen e ulet te ndotjes.
Fuqia e eres
 Energjia e erës është ajo që vjen nga era. Falë përhapjes së mullinjve të erës, njerëzit
përfitojnë nga rrymat e ajrit në mënyrë që lëvizja e helikës prodhon energji elektrike që
mund të përdoret për gjëra të shumta. Për shkak të këtij parimi, energjia e erës është një
energji e rinovueshme që kontribuon në ruajtjen e mjedisit meqenëse nuk lëshon gazra të
dëmshëm për shtresën e ozonit, i cili nga ana e tij kontribuon në frenimin e efektit serë.
Ndërsa godet, ndërprerja e erës kjo mund të bëjë që mullinjtë të mos prodhojnë energji
për orë të tëra.

Shfrytëzimi I Dallgëve Për Energji

Një burim energjie të ripërtëritshme që shpesh nuk merret parasysh është fuqia e dallgëve
të detit.Energjia e përdorur nga lëvizja e rregullt e sasive të mëdha të ujit mund të sigurojë
energji elektrike të lirë dhe ujë të pijshëm për komunitetet bregdetare.Dallgët e palodhura
përgjatë një vije bregdetare përfaqësojnë një rrjedhë të qëndrueshme energjie. Problemi
është se dallgët ngrihen dhe ulen, lëvizje e cila është e vështirë të shndërrohet në një forcë
që shkon në një drejtim, si lumi ose era e fuqishme.Shkencëtarët në Universitetin e
Kalifornisë në Berkeley projektuan një pajisje nënujore për të cilën ata thonë se jo vetëm
që e zgjidh këtë problem, por ka përdorim të dyfishtë.Pajisja jonë ka avantazhinin se ne nuk
e konvertojmë lëvizjen direkt në energji. Ne mund të vendosim vetë nëse duam të
prodhojmë ujë të pastër ose energji.”Mekanizmi i tyre që i ngjan një qilimi, i cili lëviz me
dallgët, krijon presion hidraulik, duke e pompuar ujin drejt bregut.Uji me presion mund të
përdoret për të vënë në punë turbinat, duke prodhuar energji elektrike. Ose mund të
kalojë në membrana të posaçme të cilat veçojnë kripën dhe krijojnë ujë të pastër.
Energjia e ujit:
Energjia e ujit është energji që rrjedh nga fuqia e ujit, më së shpeshti nga lëvizja e tij.
Burimet e energjisë që përdorin ujin kanë ekzistuar për mijëra vjet në formën e orëve të
ujit dhe rrotave të ujit. Një risi më e fundit ka qenë hidrocentrali, ose energjia elektrike e
prodhuar nga rrjedha e ujit mbi diga.

Lllojet e saj
•Avujt e ujit tek termocentralet
Avulli është një burim i fuqishëm energjie. Sot, shumica e objekteve të energjisë termike
ziejnë ujin për të    gjeneruar avull, i cili drejtohet në presion të lartë për të krijuar energji
elektrike. Avulli i ujit nën presion përdoret për të kthyer turbinat e termocentraleve, i cili
gjeneron energji elektrike.Nxehtësia e nevojshme për të vluar ujin për të krijuar avull
rezulton nga djegia e lëndëve djegëse fosile, ose nga ndarja bërthamore në rastin e
termocentraleve bërthamore.Një shembull i përdorimit të avullit për energji elektrike dhe
termike është energjia gjeotermale. Uji nxehet nga brenda Tokës për të krijuar avull. Në
disa raste, avulli ngrihet natyrshëm në sipërfaqe ku mund të përdoret për të gjeneruar
energji elektrike. Në raste të tjera, uji i ftohtë mund të pompohet në puse për t'u ngrohur,
përpara se të nxirret.
•Hidrocentrali
Hidrocentrali krijohet nga rënia e ujit të rrjedhshëm. Në të kaluarën, uji i rrjedhshëm përdorej
për të rrotulluar rrotat e ujit për të fuqizuar mullinjtë e grimcave dhe sharrat e hershme.
Marrëdhënia midis hidrocentralit dhe energjisë elektrike daton që në periudhën më të hershme
të epokës elektrike. Uji zakonisht ruhet në rezervuarë dhe lëshohet në një lartësi më të ulët. Ai
kanalizohet përmes turbinave për të prodhuar energji elektrike. Hidroenergjia mund të
gjenerohet gjithashtu nga uji i rrjedhshëm në lumenj si dhe uji që rrjedh nga rezervuarët.
Impiantet e rrjedhës së lumit përdoren për të siguruar energji elektrike në komunitete më të
vogla dhe shkaktojnë më pak ndikim mjedisor sesa depozitimi i rezervuarëve.
•Energjia e Baticës
Krijimi i energjisë së baticës rezulton nga lëvizja e ujit të oqeanit të shoqëruar me ngritjen dhe
rënien e baticave. Termocentrali i parë i baticës u krijua në La Rance, Francë, dhe më i madhi
është në Korenë e Jugut - Termocentrali Sihëa Lake Tidal. Sipas National Geographic, SHBA nuk
ka impiante gjenerimi të baticës dhe vetëm një pjesë të vogël të vendeve ku prodhimi i
energjisë baticore do të ishte ekonomikisht i realizueshëm. Vende të tjera, duke përfshirë Kinën,
Francën, Anglinë, Kanadanë dhe Rusinë kanë vendndodhje më të mundshme.Ndërsa energjia e
baticës është një burim i rinovueshëm, mund të ketë ndikime mjedisore që lidhen me
instalimet.
Burimet e parinovueshme
Lëndët djegëse fosile si nafta dhe qymyri janë shembujt më të spikatur të
burimeve jo të rinovueshme. Duhen miliona vjet që lënda e vdekur e
bimëve të kthehet në qymyr në kushte të favorshme mjedisore. Me ritmin
me të cilin po e përdorim aktualisht, këto burime nuk po rimbushen me të
njëjtin ritëm. Me fjalë të tjera, do të duhet të presim miliona vjet që të
krijohen depozita të reja qymyrguri. Kjo do të thotë se duhet të trajtohet si
një burim i kufizuar ose jo i rinovueshëm.
1. Qymyri
Është një nga lëndët djegëse fosile më të përdorura. Do të na mbarojnë
depozitat e njohura të qymyrit në disa dekada. Përveç kësaj pengese,
qymyri është kontribuesi më i madh i gazrave serrë. Ne ende e kemi të
vështirë të reduktojmë përdorimin e tij. Ky është niveli i varësisë që kemi
nga qymyri.
2. Nafta
Ndërsa qymyri përdoret kryesisht në sektorin industrial, nafta ka një bazë
shumë më të gjerë përdoruesish. Një pretendente e fortë për pozitën e
parë midis burimeve jo të rinovueshme, nafta përfshin naftën bruto dhe
produktet e naftës. Benzina dhe nafta që përdorim për të drejtuar
automjetet merren nga rafinimi i naftës bruto. Plastika është më e
përdorura nga produktet e naftës.
3. Uranium
Juria është ende e paqartë nëse energjia bërthamore është një burim i rinovueshëm apo jo. Ndërsa disa
thonë se është, të tjerë argumentojnë se energjia bërthamore në vetvete është e rinovueshme, por
uraniumi, karburanti i përdorur jo.Ju mund të gjeni sasi të ulëta të uraniumit në të gjithë shkëmbinjtë në
tokë. Është gjithashtu i pranishëm në ujin e detit në sasi të vogla. Shkencëtarët besojnë se depozitat e
uraniumit që janë të pranishme në koren e tokës sot janë formuar para formimit të vetë tokës në një ose
më shumë supernova 6.5 miliardë vjet më parë. Disa besojnë se ajo u formua si rezultat i bashkimit të dy
yjeve neutron.

Teknika të reja
Fotosinteza artificiale
Studiuesit në Qendrën e Përbashkët për Fotosintezën Artificiale, një qendër inovacioni në Caltech, krijuan
një gjethe artificiale e cila përdor energjinë e mbledhur nga rrezet e diellit për të izoluar ujin nga
hidrogjeni. Përpjekja për të bërë lëndë djegëse të lëngshme të ngjashme me naftën ose benzinën është
qëllimi; ndërsa studiuesit bëjnë përparim me pajisjet që mund të prodhojnë hidrogjen dhe oksigjen për të
fuqizuar makinat ose për të gjeneruar energji elektrike. Ka qenë një proces i gjatë me dekada, me progres
të ngadaltë. Por qendra e inovacionit u zhvillua në vitin 2012 me kapacitet për të marrë më shumë se 122
milionë dollarë gjatë pesë viteve të ardhshme. Me fondet, qendra mblodhi së bashku studiues
bashkëpunues nga Laërence Berkeley National Lab dhe 20 qendra kërkimore shtesë. Qendra instaloi
printera të avancuar 3-D dhe filloi të ndërtonte katalizatorë prototipe që mund të prodhonin karburant
nga rrezet e diellit.
PUNUAN:
ALESIA RRYTA
PERLA XHAFA
LISARD SULAJ
MATEO GJOSHI

KLASA: X-6