ENERGJIA ELEKTRIKE,

CENTRALET
BERTHAMORE

PUNOI: MARIN ZILEXHIU

KLASA: XI-12
GRUPI V
SI FUNKSIONOJNE CENTRALET
BERTHAMORE
Atomet janë ndërtuar si sisteme diellore nw miniaturë. Në qendër të atomit është bërthama; dhe
rreth tij rrotullohen elektronet.Bërthama është e përbërë nga protone dhe neutrone. Hidrogjeni,
elementi më i lehtë, ka një proton; elementi më i rëndë natyror, uraniumi, ka 92
protone.Bërthama e një atomi mbahet së bashku me një forcë të madhe, "forca më e fortë në
natyrë". Kur bombardohet me një neutron, ai mund të ndahet. Për shkak se atomet e uraniumit
janë kaq të mëdha, forca atomike që e lidh atë së bashku është relativisht e dobët, duke e bërë
uraniumin të mirë për copëtim.Në termocentralet bërthamore, neutronet përplasen me atomet e
uraniumit, duke i ndarë ato. Kjo ndarje çliron neutrone nga uraniumi që nga ana tjetër përplasen
me atomet e tjera, duke shkaktuar një reaksion zinxhir. Ky reaksion zinxhir kontrollohet me "shufra
kontrolli" që thithin neutrone.Në thelbin e reaktorëve bërthamorë, ndarja e atomeve të uraniumit
çliron energji që ngroh ujin në rreth 520 gradë Farenheit. Ky ujë i nxehtë përdoret më pas për të
rrotulluar turbinat që janë të lidhura me gjeneratorët, duke prodhuar energji elektrike.
 SHTYLLAT E TENSIONIT TE
LARTE

LINJAT E AVULLIT
KULLAT
FTOHESE
SHUFRAT E
GJENERATORI I GJENERATOR
KONTROLLIT
AVULLIT

POMPE
REAKTOR TURBINA
REZERVUAR

POMPE KONDENSATOR
UJI FTOHES

UJE
 SHPJEGIMI I
SKEMES
Reaktorët përdorin uranium për karburant bërthamor. Uraniumi përpunohet në fishekëve të vegjël
qeramikë dhe grumbullohet së bashku në tuba metalikë të mbyllur të quajtur shufra karburanti. Në
mënyrë tipike, më shumë se 200 prej këtyre shufrave bashkohen së bashku për të formuar një
montim të karburantit. Një bërthamë reaktori zakonisht përbëhet nga nja dyqind asamble, në varësi
të nivelit të energjisë.Brenda enës së reaktorit, shufrat e karburantit janë zhytur në ujë, i cili vepron si
ftohës ashtu edhe moderator. Moderatori ndihmon në ngadalësimin e neutroneve të prodhuara nga
ndarja për të mbajtur reaksionin zinxhir.Shufrat e kontrollit mund të futen në thelbin e reaktorit për të
zvogëluar shpejtësinë e reagimit ose të tërhiqen për ta rritur atë.Nxehtësia e krijuar nga copëtimi e
kthen ujin në avull, i cili rrotullon një turbinë për të prodhuar energji elektrike pa karbon .
SHNDERRIMI I
ENERGJISE
ENERGJI
BERTHAMORE
ENERGJI TERMIKE

ENERGJI KINETIKE

ENERGJI MEKANIKE

ENERGJI ELEKTRIKE
 PJESET E NJE CENTRALI
1. BERTHAMOR
Karburanti - Uraniumi është lënda djegëse themelore. Zakonisht peletët e oksidit të uraniumit (UO2)
janë rregulluar në tuba për të formuar shufra karburanti. Shufrat janë rregulluar në tuba karburanti në
bërthamën e reaktorit. .Në një reaktor të ri me karburant të ri, një burim neutroni është i nevojshëm
për të vazhduar reagimin.

2. Moderatori - Materiali në bërthamë i cili ngadalëson neutronet e çliruara nga copëtimi në mënyrë që
ato të shkaktojnë më shumë çarje. Zakonisht është ujë, por mund të jetë ujë i rëndë ose grafit.

3. Shufra ose tehe kontrolli -Këto bëhen me material thithës të neutroneve si kadmium, hafnium ose bor
dhe futen ose tërhiqen nga bërthama për të kontrolluar shpejtësinë e reagimit, ose për ta ndalur atë.

4. Ftohës- Një lëng që qarkullon përmes bërthamës në mënyrë që të transferojë nxehtësinë nga ajo. Në
reaktorët e ujit të lehtë, moderatori i ujit funksionon edhe si ftohës primar. Me përjashtim të BWR,
ekziston një qark dytësor ftohës ku uji bëhet avull. (Shikoni gjithashtu seksionin e mëvonshëm mbi
karakteristikat primare të ftohësit.) Një PWR ka dy deri në katër sythe primar të ftohësit me pompa, të
drejtuara ose nga avulli ose energjia elektrike - Projekti Hualong One i Kinës ka tre, secili drejtuar nga
një motor elektrik 6.6 MW, me secilin grup pompë me peshë 110 ton.
5. Enë presioni ose tuba presioni- Zakonisht një enë e fortë çeliku që përmban bërthamën e reaktorit dhe
moderatorin / ftohësin, por mund të jetë një seri tubash që mbajnë karburantin dhe përcjellin ftohësin
përmes moderatorit përreth.

6. Gjenerator avulli - Pjesë e sistemit të ftohjes së reaktorëve të ujit nën presion (PWR & PHWR) ku ftohësi
primar me presion të lartë që sjell nxehtësi nga reaktori përdoret për të bërë avull për turbinën, në një qark
dytësor. Në thelb një shkëmbyes nxehtësie si një radiator i një makine. * Reaktorët kanë deri në gjashtë
'sythe', secila me një gjenerator me avull. Që nga viti 1980 mbi 110 reaktorë PWR u janë zëvendësuar
gjeneratorëve të tyre me avull pas 20-30 vjet shërbim, mbi gjysma e këtyre në SHBA.

7. Përmbajtja-Struktura rreth reaktorit dhe gjeneratorëve shoqërues të avullit i cili është krijuar për ta
mbrojtur atë nga ndërhyrja e jashtme dhe për të mbrojtur ata që janë jashtë nga efektet e rrezatimit në rast
të ndonjë mosfunksionimi serioz brenda. Zakonisht është një strukturë betoni dhe çeliku me trashësi metri.
Më shumë rusë dhe disa reaktorë të tjerë instalojnë pajisje lokalizuese të shkrirjes thelbësore ose "kapëse
thelbësore" nën enën e presionit për të kapur ndonjë material thelbësor të shkrirë në rast të një aksidenti të
madh. Ka disa të ndryshme llojet e reaktorëve siç tregohet në tabelën vijuese.