Природни живеалишта и загадување на

природни ресурси

09/10/2023 Велимир Ефремовски 1

1. Поим за природно живеалиште

• Живеалиште е животна средина населена со одреден вид на живи

организми, тоа е местото каде што живеат живите организми, животни,
растенија, микроорганизми, и тука ги наоѓаат неопхпдните услови за живот.
• Во екологијата, терминот живеалиште ја сумира низата ресурси, физички и
биотски фактори кои се присутни во областа, како што се поддршка на
опстанокот и репродукцијата на одреден вид.
• Различните видови на животни се населени во различни живеалишта.
• Живеалишта можат да зафаќаат големи простори како океан или пустината
Сахара, но живеалиште може да биде и мала бара, ливада или крошна даб.

09/10/2023 Велимир Ефремовски 2

Разликувaње на природни живеалишта
• Водено природно живеалиште
• Копнено природно живеалиште
живеалиште

Копнено Водено
живеалиште живеалиште

пустина планина пасишта океани езера

09/10/2023 Велимир Ефремовски 3

09/10/2023 Велимир Ефремовски 4
09/10/2023 Велимир Ефремовски 5
 2. Важност на природните живеалишта

• Живеалиштето ги исполнува сите услови на животната средина што му се

потребни на организмот за да преживее.
• За животно, тоа значи сè што му е потребно за да најде и собере храна, да
избере партнер и успешно да се размножува.
• За растение, доброто живеалиште мора да ја обезбеди вистинската
комбинација на светлина, воздух, вода и почва.

09/10/2023 Велимир Ефремовски 6

• Живеалиштето е еколошка област каде што обично живее одреден вид, од
витално значење бидејќи еден вид или група организми вклучувајќи животни,
птици и растенија зависат од нивното живеалиште за нивниот воздух, храна,
вода, засолниште и сите други суштински барања за нивниот опстанок,
организмите полека се прилагодуваат на нивните живеалишта за да преживеат.
• Поврзаноста на живеалиштата се однесува на тоа како и до кој степен се
поврзани различни делови од живеалишта, што може да влијае на
дистрибуцијата, генетската разновидност и здравјето на животинските и
растителните популации.

09/10/2023 Велимир Ефремовски 7

 3. Природни ресурси и нивна важност
• Сите природни супстанции што ги користиме може да се сметаат за природни
ресурси. Природните ресурси се материјали од Земјата кои се користат за одржување на
животот и за задоволување на потребите на луѓето. Секоја природна супстанција што ја
користат луѓето може да се смета за природен ресурс. Нафтата, јагленот, природниот
гас, металите, каменот и песокот се природни ресурси. Други природни ресурси се
воздухот, сончевата светлина, почвата и водата.
• Тоа се материјалите од земјата кои го поддржуваат животот на земјата и помагаат во
исполнувањето на потребите на луѓето.
• На луѓето им треба воздух, вода, храна од растенија и животни, сончева светлина,
минерали, земја, почва и фосилни горива за да постојат.

09/10/2023 Велимир Ефремовски 8

• Обновливите извори се оние кои се или секогаш достапни
како вода, воздух и сонце или можат да се заменат или
обноват во разумен временски период, како што се
вегетативните земјишта. Животните, исто така, може да се
сметаат за обновливи, бидејќи тие можат да произведуваат
млади за да ги заменат возрасните животни.
• Органските обновливи ресурси се обновливи ресурси кои
потекнуваат од живи суштества како дрвја и животни.
• Неоргански обновливи ресурси се обновливи ресурси кои
потекнуваат од неживи извори како што се вода, сончева
светлина и ветер.

09/10/2023 Велимир Ефремовски 9

 4.Загадување на природни ресурси
• Загадувачите можат да бидат природни, како што е вулканската
пепел, или вештачки, како што е отпадот или истекувањето од
фабриките.
• Загадувањето може да биде во форма на хемиски супстанции
или енергија, како што се бучава, топлина или светлина. Може да
ја оштети стабилноста, редот, состојбата и удобноста на
физичките системи и живите организми во екосистемот.

09/10/2023 Велимир Ефремовски 10

 Набројување на загадувачи на природни ресурси
• Загадувачите можат да бидат природни, како што е вулканската
пепел.
• Тие, исто така, можат да бидат создадени од човечка активност,
како што е ѓубрето или истекувањето произведено од фабриките.
Загадувачите го оштетуваат квалитетот на воздухот, водата и
земјиштето. Многу работи кои се корисни за луѓето
предизвикуваат загадување.

09/10/2023 Велимир Ефремовски 11

• цртеж на кој се прикажани облаци, ветер, планини, снег и мраз, река,
полиња, шума, куќи, езеро, тек на подземните води и морето
• Има стрелки насочени нагоре што укажуваат на загуба во атмосферата:
испарување од езерото; транспирација од шума и полиња; испарување
од врнежи (дожд); и испарување од морето. Има стрелки насочени
надолу за врнежи, површинско истекување од планините и океански
врнежи.

09/10/2023 Велимир Ефремовски 12

• Вообичаени причини за загадување на воздухот заедно со нивните ефекти
имаат сериозни импликации за здравјето
• Согорувањето на фосилните горива
• Индустриска емисија
• Загадување на воздухот во затворени простории
• Шумски пожари
• Процес на микробно распаѓање
• Транспорт
• Отворено согорување на отпадот

09/10/2023 Велимир Ефремовски 13

 Објаснување како загадувањето на  средината
 ги загрозува природните живеалишта

• Промените во користењето на копното и морето

се идентификувани како главен двигател на
„невидените“ промени на биолошката
разновидност и екосистемот во последните 50
години. Три четвртини од копнената средина и
околу 66% од морската средина се значително
изменети од човечките дејствија.
• Од лов, риболов и сеча до екстракција на нафта,
гас, јаглен и вода, ненаситниот апетит на
човештвото за ресурсите на планетата опустоши
големи делови од природниот свет. Иако често
„Милиони бунари ширум светот
може да се видат влијанијата на многу од овие
би можеле да се исушат со дури
дејства, неодржливото екстракција на подземните
води може да доведе до скриена криза под и умерено опаѓање на нивото на
нашите нозе, предупредуваат експертите, подземните води. И тоа, се
бришејќи ја биолошката разновидност на разбира, има каскадни
слатководните води, загрозувајќи ја глобалната импликации за егзистенција и
безбедност на храната и предизвикувајќи сушење пристап до сигурна и удобна “
на реките.
09/10/2023 Велимир Ефремовски 14
• Во 2019 година, европскиот топлотен бран донесе топлина од 43 степени во
Монпеље во Франција. Големите пилиња во 30 кутии за гнезда умреле од глад,
веројатно затоа што им било премногу топло за нивните родители да ја фатат
потребната храна, според еден истражувач.
• Две години подоцна, и топлотниот бран во 2021 година се чини дека постави
европски рекорд, зголемувајќи ги температурите до 48,8 степени во Сицилија во
август.
• Во меѓувреме, шумските пожари и топлотните бранови ја лишуваат планетата од
животот. Досега, уништувањето на живеалиштата и екстракцијата на ресурси имаа
позначајно влијание врз биолошката разновидност отколку климатската криза. Ова
најверојатно ќе се смени во текот на следните децении бидејќи климатската криза ги
расклопува екосистемите на непредвидливи и драматични начини, се вели во
рецензентскиот труд објавен од Кралското друштво.
• Нашата биосфера - тенкиот филм на животот на површината на нашата планета - се
дестабилизира поради промената на температурата.
• На копно, дождовите се менуваат, екстремните временски настани се почести, а
екосистемите се позапаливи. Придружните промени, вклучувајќи ги поплавите,
подигнувањето на нивото на морето, сушите и бурите, имаат огромно штетно
влијание врз биолошката разновидност и неговата способност да не поддржува.
• И, како што вели трудот на Кралското друштво: „Наместо да биде врамена како жртва
на климатските промени, биодиверзитетот може да се гледа како клучен сојузник
во справувањето со климатските промени“.
09/10/2023 Велимир Ефремовски 15
• На западниот брег на Шкотска се лепат фрагменти од древна прашума што некогаш се
протегала долж брегот на Атлантскиот Океан на Британија. Неговите ретки мовови,
лишаи и габи се совршено прилагодени на благите температури и стабилното
снабдување со врнежи, покривајќи ги карпите, клисурите и кората на родните
шуми. Но, азотното загадување, невидлива закана, го загрозува опстанокот на
преостанатите 30.000 хектари (74.000 хектари) шкотска прашума, заедно со
инвазивните рододендрони, четинарски насади и елени.
• Додека загадувањето на морската пластика особено се зголеми десеткратно од 1980
година – погодувајќи 44% од морските птици – загадувањето на воздухот, водата и
почвата се во пораст во некои области.
• Ова доведе до тоа загадувањето да се издвои како четврти најголем двигател на
загубата на биолошката разновидност. Во Шкотска, азотните соединенија од
интензивното земјоделство и согорувањето на фосилните горива се фрлаат на
шкотската прашума од небото, убивајќи ги лишаите и бриофитите кои ја
апсорбираат водата од воздухот и се многу чувствителни на атмосферските услови.

09/10/2023 Велимир Ефремовски 16

• „Еден од најголемите проблеми е протокот на азот од земјоделството во водотеците“, вели
Хикс. „Во однос на отпечатокот на азот, најинтензивното нешто што можете да јадете е
месото.
• Колку повеќе месо јадете, толку повеќе азот внесувате во околината“. Марк Сатон,
професор во Центарот за екологија и хидрологија во Велика Британија, вели дека
намалувањето на загадувањето со азот има и економска смисла.
• „Азот во атмосферата е 78% од секој здив што го земаме. Не прави ништо, многу е стабилен
и го прави небото сино. Потоа, тука се сите овие други азотни соединенија: амонијак,
нитрати, азотен оксид. Тие создаваат загадување на воздухот и водата“, вели тој. Тој тврди
дека ако го цените секој килограм азот по 1 долар (проценета цена на вештачко ѓубриво) и
го помножите со износот на загаденото со азот изгубено во светот - 200 милијарди тони -
тоа изнесува 200 милијарди долари (147 милијарди фунти) секоја година.
• „Целта да се намали отпадот од азот на половина ќе ви заштеди 100 милијарди долари“,
вели тој. „Мислам дека 100 милијарди долари годишно се исплатлива заштеда“.

09/10/2023 Велимир Ефремовски 17