Природни живеалишта и загадување на природни ресурси

09/12/2023 Велимир Ефремовски 1

 1. Поим за природно живеалиште

• Природно живеалиште е одредена

средина каде што еден организам живее и
ги исполнува условите што му се потребни
на организмот за да преживее.
• Постојат многу фактори кои го
дефинираат живеалиштето, но главните
два се температурата и врнежите.
• Секое живеалиште има своја група на
уникатни организми кои еволуирале за да
напредуваат во тие средини.
• Бујните и живописни дождовни шуми на
Костарика обезбедуваат живеалиште за
стотици организми кои не се наоѓаат на
друго место на планетата.
• Gold Butte, во близина на Мескит, Невада,
е одлично суво живеалиште за организми
како што се растенијата јука, пустинските
желки и овците од големи рогови.
09/12/2023 Велимир Ефремовски 2
 2. Важност на природните живеалишта

• Живеалиштето ги исполнува сите услови на животната средина што му

се потребни на организмот за да преживее. За животно, тоа значи сè
што му е потребно за да најде и собере храна, да избере партнер и
успешно да се размножува. За растение, доброто живеалиште мора да
ја обезбеди вистинската комбинација на светлина, воздух, вода и почва.

09/12/2023 Велимир Ефремовски 3

• На различни видови им треба различно количество простор за да
напредуваат и преживеат.
• На сите живи организми на земјата им е потребна храна. Сепак,
изворите на храна значително се разликуваат помеѓу животните. За
успешно да ја населат својата околина, животните мора да имаат многу
пристап до храна.
• Секој вид што живее на Земјата има потреба од вода. Затоа, сите
природни живеалишта треба да имаат соодветно снабдување со вода.
• Сите живеалишта треба да обезбедат засолниште за безбедно постоење
на дивиот свет. Засолништето е потребно за растенијата и животните да
се кријат од предаторите, да подигнат семејство и да останат заштитени
при тешки временски услови. Велимир Ефремовски
09/12/2023 4
 3. Разликување на природни живеалишта
живеалиште

Копнено живеалиште Водено живеалиште

пасишта океани езера

пустина планина

09/12/2023 Велимир Ефремовски 5

 4. Дефинирање природни ресурси

09/12/2023 Велимир Ефремовски 6

Природните ресурси се суровините и изворите на енергија што ги користиме.

природни ресурси

Обновливи ресурси необновливи ресурси

минерали јаглен почва

растенија сонце вода необновливи ресурси се
Сонцето секој ден испорачува фосилните горива, затоа што
во просек 198 вати енергија на повеќето се создадени со процеси
секој квадратен метар од кои траат милиони години.
површината на Земјата.

09/12/2023 Велимир Ефремовски 7

5. Природни ресурси и нивна важност
• Сонцето е крајниот природен ресурс за сите живи суштества на
земјата. Растенијата ја користат сончевата енергија и ја создаваат
сопствената храна преку фотосинтеза.
• Ветер - Тоа е важен обновлив ресурс потребен за опстанок на живите
организми. Воздухот е важен за извршување на фотосинтезата
(процесот со кој зелените растенија ги претвораат јаглерод диоксидот
и водата во храна користејќи енергија од сончевата светлина) и
дишењето (вдишување кислород и издишување на јаглерод диоксид)
кај растенијата и животните, соодветно.
• Водата е потребна за опстанок. Луѓето користат вода од различни
причини, вклучувајќи пиење, миење, готвење и одгледување на
земјоделски култури. Хидроенергијата се генерира од вода што тече во
река или вода што се наоѓа во брана. Хидроенергијата е енергија што
се создава од подвижна вода како што се реките.
• Почвата е вреден ресурс бидејќи е слој во кој растат растенијата. На
живите суштества им е потребна храна за да живеат. Растенијата
произведуваат најголем дел од храната што им е потребна на живите
организми.
• Биогасот е форма на гориво што е мешавина од гасови како што се
метан, јаглерод диоксид, водород и други гасови произведени со
распаѓање на животински и растителен отпад како што е животинскиот
измет во присуство на вода со помош на микроорганизми. Најчесто се
користи како гориво за шпорети на гас, особено во руралните региони.
09/12/2023 Велимир Ефремовски 8
• Фосилните горива се необновливи извори на енергија што значи дека тие на крајот ќе
бидат потрошени, поради што цените на енергијата растат.
• Јаглен се користи како гориво, за производство на електрична енергија и во фабриките
и парните мотори.
• Природниот гас брзо гори и создава голема количина на топлина.
• Нафта - Бензинот, дизелот, гасот за готвење и керозинот се направени од овој течен
минерал. Може да се најде длабоко во земјата.
• Нуклеарна енергија- Овој извор на енергија вклучува употреба на радиоактивен
материјал што се наоѓа во природата.
• Ураниумот првенствено се користи за производство на шипки за гориво на
нуклеарниот реактор. Топлината се создава кога неутроните (неутралните честички
присутни во атомот) удираат со шипките за гориво. Ова ја претвора водата во пареа,
која се користи за движење на турбините. Како резултат на тоа, генерира електрична
енергија.
09/12/2023 Велимир Ефремовски 9
 6. Загадување на природни ресурси
• Загадувањето е внесување на штетни материи во
животната средина.
• Овие штетни материи се нарекуваат загадувачи.
• Загадувачите можат да бидат природни, како што е
вулканската пепел.
• Тие, исто така, можат да бидат создадени од човечка
активност, како што е ѓубрето или истекувањето
произведено од фабриките.
• Загадувачите го оштетуваат квалитетот на воздухот, водата
и земјиштето.
• Загадувањето на воздухот е предизвикано од цврсти и
течни честички и одредени гасови кои се суспендирани во
воздухот. Овие честички и гасови можат да дојдат од
издувни гасови од автомобили и камиони, фабрики,
прашина, полен, спори на мувла, вулкани и шумски пожари.
• Најголемиот извор на загадување во светот го сочинуваат
канализацијата и ѓубрето кои сочинуваат околу 80% од
вкупното загадување.
09/12/2023 Велимир Ефремовски 10
7. Набројување на загадувачи на природни ресурси

• Загадувањето на воздухот е предизвикано од цврсти и

течни честички и одредени гасови кои се суспендирани во
воздухот. Овие честички и гасови можат да дојдат од
издувни гасови од автомобили и камиони, фабрики,
прашина, полен, спори на мувла, вулкани и шумски
пожари.
• Загадувањето на водата е контаминација на изворите на
вода со супстанции кои ја прават водата неупотреблива за
пиење, готвење, чистење, пливање и други активности.
Загадувачите вклучуваат хемикалии, ѓубре, бактерии и
паразити. Сите форми на загадување на крајот се
пробиваат до водата.
• Загадувањето на почвата влијае на плодноста на почвата;
ова ја загрозува безбедноста на храната, која е од
суштинско значење за опстанокот на човекот. Меѓу
најчестите причини за контаминација на почвата
предизвикана од човечка активност, индустријата,
рударството, воените активности, отпадот - кој вклучува
технолошки отпад - и управувањето со отпадните води,
земјоделството, сточарството, градењето на урбани и
транспортни инфраструктури.
09/12/2023 Велимир Ефремовски 11
09/12/2023 Велимир Ефремовски 12
8. Загадувањето на средината ги загрозува природните живеалишта

• Промените во користењето на копното и морето се идентификувани

како главен двигател на „невидената“ промена на биолошката
разновидност и екосистемот во последните 50 години. Три четвртини
од копнената средина и околу 66% од морската средина се
значително изменети од човечките дејствија.
• Од лов, риболов и сеча до екстракција на нафта, гас, јаглен и вода,
ненаситниот апетит на човештвото за ресурсите на планетата
опустоши големи делови од природниот свет. Иако често може да се
видат влијанијата од многу од овие дејства, неодржливото
екстракција на подземните води може да предизвика скриена криза
под нашите нозе, предупредуваат експертите, бришејќи ја
биолошката разновидност на слатководните води, загрозувајќи ја
глобалната безбедност на храната и предизвикувајќи сушење на
реките.
• Нашата биосфера - тенкиот слој на животот на површината на нашата
планета - се дестабилизира поради промената на температурата. На
копно, дождовите се менуваат, екстремните временски настани се
почести, а екосистемите се позапаливи. Придружните промени,
вклучувајќи ги поплавите, подигнувањето на морското ниво, сушите и
бурите, имаат огромно штетно влијание врз биолошката
разновидност и неговата способност да не поддржува.
09/12/2023 Велимир Ефремовски 13
 9. Примери за загадување на природните ресурси
Бројот на цицачи, птици, риби, растенија и
инсекти опадна во просек за 68% од 1970 до
2016 година, што е повеќе од две третини за
помалку од 50 години.
09/12/2023 Велимир Ефремовски
Загадувањето со пластика стана
еден од главните глобални
еколошки предизвици на векот;
проекциите покажуваат дека до
2050 година океаните може да
имаат повеќе пластика отколку
риби. Нуклеарната технологија се
појави како едно иновативно
решение за овој растечки проблем.
14
 10. Извори на загадување на природни живеалишта

• Сето ова ѓубре се фрла на копно. Ова земјиште за депонирање

се нарекува депонија. Во основа, тоа е губење на слободна
земја што исто така раѓа нови проблеми. Овие депонии
испуштаат токсични гасови кои им штетат на живите суштества,
како и на озонската обвивка.
• Додека загадувањето на морската пластика особено е
зголемено десеткратно од 1980 година – погодувајќи 44% од
морските птици – загадувањето на воздухот, водата и почвата
се во пораст во некои области. Ова доведе до тоа загадувањето
да се издвои како четврти најголем двигател на загубата на
биолошката разновидност.
• Дождот богат со азот што паѓа и депонира азот во тие
живеалишта го оневозможува преживувањето на лишаите,
габите, мововите и дивите цвеќиња.
• Фабриките во голема мера придонесуваат за загадување на
земјиштето. Тие произведуваат токсичен отпад и хемикалии
кои се многу штетни за копното.
• Инсектицидите и ѓубривата кои се прскаат врз земјоделските
култури исто така го оштетуваат земјиштето.
09/12/2023 Велимир Ефремовски 15
 11. Значењето на природни живеалишта и нивно
зачувавање од загадување Нашиот негуван начин
на живот зависи од
Дрвјата го намалуваат чистата вода:
ефектот на „стаклена здравите екосистеми
градина“ со отстранување обезбедуваат
на јаглерод диоксид од живеалиште за
воздухот и ослободување на дивиот свет и места
кислород. Секоја година за риби, веслање,
едно зрело дрво сурфање и пливање.
произведува доволно Нашата економија
кислород за 10 луѓе. зависи од чиста вода:
Дрвјата се исто така производството,
ефикасна звучна бариера и земјоделството,
може да го ограничат туризмот,
загадувањето со бучава. рекреацијата,
Неодамнешните производството на
истражувања покажуваат енергија и другите
дека дрвјата исто така економски сектори
помагаат да се намали имаат потреба од
стресот на модерниот чиста вода за да
живот. функционираат и да
процветаат.
09/12/2023 Велимир Ефремовски 16
Чистењето на животната средина е клучот за постоење и опстанок на животот на
планетата земја. Одржувањето чиста животна средина го намалува загадувањето, ја
зачувува нашата биосфера, ги штити загрозените видови и помага да се зачуваат
природните ресурси на земјата.

09/12/2023 Велимир Ефремовски 17