KABANATA IV:

UNANG
PAGLALAKBAY
PATUNGONG IBANG
BANSA
GROUP A
BA COMM
2A
OUTLINE

▪ PASYANG MANGIBANG-BAYAN
▪ ANG PAGBIYAHE
▪ SA ESPANYA
▪ SA PARIS, PRANSYA
▪ SA ALEMANYA
▪ PAGLALAKBAY SA EUROPA NINA RIZAL AT
VIOLA

2 2
PASYANG MANGIBANG-BAYAN
Nasa ika-apat na taon ng pag-aaral nang mabuo sa
isipan ni Jose na tapusin na lamang
niya ang kursong Medisina sa Madrid. Sinuportahan
naman ito ni Paciano at ng ama ni Leonor.
 Maraming dahilan kung bakit nais niyang sa Europa
tapusin ang pag-aaral:

Una, hindi nga niya gusto at di-masiyahan sa pamamaraan ng

pagtuturo sa U.S.T.
Ikalawa, ibig niyang makapagdalubhasa sa Medisina upang
mapagaling ang mga mata ng kanyang ina.

4
 Maraming dahilan kung bakit nais niyang sa Europa
tapusin ang pag-aaral:

Ikatlo, may hangarin siyang masaksihan at mapag-aralan ang katayuan ng

kanyang bayan sa mga bayan sa Europa. Gusto niyang mapag-aralan ang mga
dahilan ng kanser na lumalaganap sa iba’t ibang larangan ng buhay dito sa
Pilipinas at pagkatapos ay iisip siya ng paraan kung paano
maipababatid sa bansa at sa pamahalaang Kastila ang mga pagbabagong
kakailanganin ng
Pilipinas. Sa kanyang palagay, sa ganyang paraan giginhawa at lalaya ang mga
mamamayan.

5
 “
Ang pag-alis ni Jose ay ginawa
niyang lihim. Ang pasaporte niya ay
nasa pangalang Jose Mercado.

6
 “
Subalit nabanggit niya ang kanyang plano kay Paciano, sa kanyang
Tiyo Antonio Rivera, sa mga kapatid niyang babae na sina Neneng
at Lucia, sa mag-anak na Valenzuela (Kapitan Juan at Kapitana
Sanday at kanilang anak na si Orang), kay Pedro Paterno, sa
kanyang kumpareng si Mateo Evangelista, sa mga paring Heswita
ng Ateneo at ilang malalapit na kaibigan gaya ni
Chengoy (Jose M. Cecilio)
7
 “
Si Paciano na may sariling lupang ari-arian at kumikita na, ang siyang
nagbayad ng pamasahe ni Jose at nangakong magbibigay ng buwanang
sustento. Ang ilang malalapit na kaibigan ni Jose ang naglakad ng pasaporte
niya. Ang mga Heswitang pari ay nagpadala ng mga liham ng rekomendasyon
sa mga miyembro ng kanilang kapisanan sa Barcelona. Nakagawa pa si Jose ng
liham ng pamamaalam sa kanyang mga magulang na nagpapahayag ng kanyang
paghingi ng tawad bunga ng paglilihim niya sa kanila. Sa kasintahan niyang si
Leonor Rivera ay nakapag-iwan siya ng isang maikling tula na naglalaman ng
kanyang pamamaalam.

8
ANG PAGBIYAHE NI RIZAL
Mayo 3, 1882 – araw ng pag-alis ni Rizal sa
Maynila.
Salvadora – barkong gamit
Ahedres – uri ng laruan
Leonor, Dolores, Ursula, Felipa, Vicenta,
Margarita – mga dalagang kinalugdan niya
 “
Mayo 9 – nakarating ang barko sa Singapore
Hotel de la Paz – tinuluyan ni Rizal
Hardin Botanikal – templo ng mga Buddhist
Sir Thomas Stanford Raffles – tagapagtatag ng Singapore

10
 “
Djemnah – barko ng Pranses
Ingles, Pranses, Olandes, Espanyol, Siamese, Malay
Aklat ng Ateneo – natutunan ang salitang Pranses
Ceylon, Colombo

11
 “
Aden – binabaan ni Rizal
Kamelyo
Kanal Suez – kung saan naalala ni Rizal ang kaniyang pamilya.
Port Said – terminal ng Kanal Suez sa Mediteranya ng iba’t-ibang wika
tulad ng:
Arabe, Ehipto, Griyego, Pranses, Italyano, atbp.

12
 “
Hunyo 11, 1882 – narating ang Naples
Bundok Vesuvius
Kastilyo ni San Telmo

13
 “
Hunyo 12, 1881 – nadaong muli barko patungong Marseilles
Chateau d’lf – dinalaw niya ito kung saan napiit ang unang tauhan ng
The Count of Monte Cristo
Hunyo 15 – sumakay ng tren papuntang Espanya
Port Bou – huminto ang tren nang isang araw kung saan iniinspeksyon
ang mga pasaporte.

14
SA ESPANYA (1882-1885)
Hunyo 16 - Nakarating ang tren lulan ni Jose Rizal
sa Barcelona.
Jose Rizal - Ang unang ginawa ay naghanap ng
murang matitirhan.
Ilang estudyanteng Pilipino – Humingi siya ng
tulong.
Mga Heswita - Pinahiram siya ng
salapi. Ginugol niya sa mga aklatan ng
mga Heswita ang tatlong buwan na
paghihintay bago pumasok sa
unibersidad.
Kalye Sitjes - Naihanap siya ng
mapangangaserahan ng kapwa niya
Pilipino.

16
 Unang liham ni Paciano - Paano tinanggap
ng kanilang mga magulang ang balita ng
kanyang pag-alis sa Pilipinas.
Don Francisco - Nagkasakit at naratay

Paciano – Siya ang tumustos kay Jose na

nagpaayos sa lagay ni Don Francisco.
Universidad Central de Madrid -
Septyembre, nagpatala na siya.
17
Amor Patrio (Pagmamahal sa Bayan) -
Unang artikulo na isinulat niya sa Espanya.
Sagisag-panulat at Laong Laan.
Basilio Teodoro Moran - pinagdalhan
niyang kaibigang tagapaglathala ng
Diariong Tagalog, unang pahayagan sa
Maynila na nasa wikang Kastila at
Tagalog.
Kastila – Rizal. Ang salin sa Tagalog -
Marcelo H. del Pilar
18
 “
“Sinasabing ang pag-ibig kailanman ay siyang
pinakamakapangyarihang tagapagbunsod ng mga gawang lalong
magiting; kung ganoon, sa lahat ng pag-ibig, ang pag-ibig sa Inang-
bayan ay siyang nakalikha ng mga gawang lalong dakila, lalong
magiting, at walang halong pag-iimbot…” (Salin mula sa Mga
akdang Pampanitikan sa Tuluyan ni Jose Rizal. Maynila:
Pambansang Komisyon ng Ikasandaang Taon ni Jose Rizal, 1961).

19
Los Viajes (Mga Paglalakbay) - Ikalawa
niyang artikulo sa Diariong Tagalog.
Revista de Madrid (Paggunita sa
Madrid) Nobyembre 29, 1882 - Isinauli
sa kanya ng nasabing pahayagan dahil sa
ito ay nagsara na sanhi ng kakulangan sa
pondo.

20
Liham buhat kay Paciano - Marami na ang
namamatay sa Maynila at karatig lalawigan dulot ng
Kolera. Calamba - Nagnonobena kay San Roque,
prusisyon at pagdarasal.
Liham mula kay Chengoy - Pangungulila ni Leonor
Rivera na nagresulta ng kanyang pamamayat.

21
Nobyembre 3, 1882 - Siya ay nagpalista sa
Universidad Central de Madrid; Medisina at Pilosopiya
at Letra.
Estudyanteng Pilipino sa Barcelona at Madrid -
Ang pagtulog hanggang tanghali na masasabing hindi
magandang gawi.
Araw - Pagsusugal at kwentuhan sa kapihan.
Gabi - Inuukol sa mga babae
“Bilang ng butones sa Amerikana.”
Juan Luna at Felix Resurreccion Hidalgo -
Namumukod-tanging mga Pilipino
22
Circulo Hispano-Filipino (Samahan ng mga Kastila at Pilipino) - Siya ay
sumapi.
Mi Piden Versos (Hinilingan Nila Ako ng Berso) - Binigkas niya ng
bisperas ng Bagong Taon sa Madrid noong 1882; Isa sa mga
pinakamagagaling na estudyante si Rizal sa Universidad.
Gradong sobresaliente - Panlahatang Panitikan, Griyego, Kasaysayan,
Panitikang Griyego at Latin, Hebreo, Maunlad na Griyego at Panitikang
Kastila. Naipasa rin niya na may mainam na marka ang bawat pagsusulit sa
Medisina.
23
San Fernando - Pagpipinta at eskultura sa Akademya ng Sining.

Eskrima at pagbaril sa Bulwagan Armas nina Sanz at Carbonell

Paterno (Antonio, Maximino, at Pedro) - Iniukol niya ang bakanteng oras

sa pagdalaw sa bahay ng kapwa niya Pilipinong estudyante.
Antigua Café de Levante - Pumupunta siya upang makipagkwentuhan sa
iba pang estudyante na galing naman sa Cuba, Mexico, Argentina at iba pa.

24
Don Pablo Ortiga y Rey, alkalde ng Maynila noong
panahon ng pamumuno ni Gobernador Heneral Carlos
Maria de la Torre (1869-1871) - Tuwing Sabado ng gabi
ay tumutungo siya.
Consuelo - anak ni Don Pablo na nakilala ni Rizal.
Napahanga si Consuelo sa pagiging maginoo ni Rizal at
siya ay napaibig; Naakit din si Rizal sa ganda ng dalaga.

25
Agosto 22, 1883 - A la Senorita C.O.y.P. (Para kay
Binibining C.O.y.P.).
Hindi naging ganap - Dahil sa damdamin niya para kay
Leonor at pag-iwas niyang masira ang kanyang
pakikipagkaibigan kay Eduardo de Lete na umiibig din
kay Consuelo.

26
▪ Nagpalinaw ng kanyang layuning politika ang
kanyang pagpunta sa Espanya.
▪ Juno Al Pasig
▪ Nakasulat siya ng ng panayam na pinamagatang
Science, Virtue, and Labor
Enero 1, 1883 — ang panaginip ni Rizal
Enero 2, 1884 — pagmumungkahi ni Rizal na sumulat ng
isang nobela
27
▪ Pagtanggap ni Rizal ng Lisensya sa pagiging Doktor at
pagtatapos niya sa kursong pilosopiya at letra
▪ Spoliarium at Vírgenes Cristianas Expuestas Al
Populacho
Maximo Viola — ang nagpahiram ng pampalimbag sa
Noli me tangere
▪ Nailathala noong 1887 ang unang limbag ng pahinang
pabalat ni Rizal
28
PARIS, PRANSIYA (1885-1886)
• Nagtungo si Rizal sa Paris upang magpakadalubhasa sa
Optalmolohiya.
Maximo Viola - Ang kanyang kaibigan, isang mag-aaral ng
medisina na taga San Miguel Bulacan.
Señor Eusebio Corominas - Patnugot ng pahayagang La
Publicidad.
La Publicidad – Pahayagang pag-aari ni Don Miguel Morayta.
Agosto 25, 1885 nag – ugat ang kontrobersya na dumaong ang isang
Alemang barko sa Yap at sinakop ang kapuluan ng Carolina at Palau.
Don Erique Capiles – Gobernador ng Carolina.
Fransisco Lezcano – Isang Kapitan ng isang Galeong Maynila.
Haring Carlos II (1665 – 1700) – Sunod sa pangalan ng kapuluang
Carolina.

30
Papa Leo XIII – Namagitan sa usapin tungkol sa Carolina.
Oktubre 22, 1885 – Kinilala ng Banal na Papa ang soberanya
ng Espanya sa Carolina at Palau.
Nobyembre 1885 – Pebrero 1886, nagtrabaho siya bilang
Katulong na Doktor sa klinika ni Dr. Louis de Weckert, isang
kilalang siruhano ng mata sa pransiya.
Italya, Gresya, Austria, Poland, Alemanya, Espanya, Estados
Unidos, Latin Amerika, at Pranisya – Mula sa mga bansang
ito ang mga kasamahan ni Rizal bilang Katulong sa klinika.

31
Enero 1, 1886 – Nag padala ng isang sulat si Rizal sa Kanyang mga
magulang binanggit niya na marunong na siya sa lahat ng klase ng
Operasyon.
Trinidad, Felix, at Paz, Juan Luna, at Felix Resurrection Hidalgo –
Mga kaibigan ni Rizal na naninirahan sa Pransiya.
Madalas magtungo si Rizal sa Estudyo ni Juan Luna, upang
makipagtalakayan ukol sa pagpinta at suliranin sa sining.
Pebrero 1, 1886 – Nilisan ni Rizal ang Paris at tumungo naman ng
Alemanya.
32
SA ALEMANYA

Sa sinasakyang tren ni Rizal ay nakalulan sa tabi ng kanyang

silid ang isang prinsipe at prinsesang Ruso.
PEBRERO 3 – HEIDELBERG

Nagtrabaho siya sa Ospital ng mga Mata ng Unibersidad sa

ilalim ng pangangasiwa ng bantog na optalmolohistang
Aleman na si Dr. Otto Becker.
Bagamat higit na tanyag na siruhano ng mata si Dr. Weckert,
isa si Dr. Becker sa mga taong maraming bagay-bagay ang
nalalaman.

34 34
DR. BRAHMS (KOMPOSITOR) KAIBIGAN
NI DR. BECKER
Nakilala ni Rizal si Propesor Wilhelm Kuehne, isang physiologist
na nakatuklas ng ilang enzymes sa katawan ng tao at unang
nagpatunay na ang mata ang siyang tumatanggap ng bugso ng
liwanag tulad
Tuwing araw ng Sabado at Linggo, nililibot ni Rizal ang
magagandang tanawin sa paligid ng Heidelberg.

35 35
DR. BRAHMS (KOMPOSITOR) KAIBIGAN
NI DR. BECKER
Sa gitna ng marikit na bulaklak na ito, naalala niya ang kanilang
hardin sa Calamba. Ang tanawin ang nagbigay sa kanya ng
inspirasyon para isulat ang A Las Flores de Heidelberg (Para sa
mga Bulaklak ng Heidelberg) noong Abril 22.
Nagbakasyon si Rizal sa Wilhelmsfeld, isang bulubundiking
bayang malapit sa Heidelberg.

36 36
DR. KARL ULMER

Natapos niya ang huling sangkapat at ng nobelang Noli Me

Tengere sa Alemanya. Ang huling kabanata ng nobela ay isinulat
niya sa Wilhelmsfeld noong Abril-Hunyo 1886.
Noong Hulyo 31, 1886, isinulat ni Rizal ang una niyang liham sa
wikang Aleman. Ipinadala niya ito kay Propesor Ferdinand
Blumentritt

37 37
DR. KARL ULMER

Sinagot ni Blumentritt ang sulat ni Rizal at pinadalhan pa ito ng

dalawang regalong libro. Dito nagsimula ang natatangi nilang
pakikipagkaibigan at ng hindi nahintong pakikipagsulatan, na
nagwakas lamang dala ng pagkabaril kay Rizal sa Pilipinas sa
taong 1896.

38 38
DR. KARL ULMER

Noong Agosto 9, 1886, nilisan ni Rizal ang Heidlberg

Dahil sa kanyang kaalaman sa Aleman, Espanyol, at iba pang
wikang Europeo, pumasok si Rizal bilang proof reader sa isang
limbagan at kumita nang kaunti.

39 39
Dr. Adolph B. Meyer – Direktor ng Museo Antropolohikal at
Etnolohikal.

Nobyembre 1, 1886 – Jaegerstrasse

40 40
DR. FEODOR JAGOR

Nakilala ni rizal at may akda ng Travels

in the Philippines (Reizen In den
Philippen)

41 41
DR. RUDOLF VIRCHOW

alemang antropolohista

42 42
DR. HANS VIRCHOW

Anak ni Dr. Rudolf Vischow, Propesor

ng panlarawang anatomiya

43 43
DR. KARL ERNEST SCHWEIGGER

alemang optalmolohista

44 44
▪ Nirekomendang maging miyembro si rizal ng "Samahang
antropolohikal" at samahang geograpikal
▪ Abril 1887, Naging panauhin si rizal sa isang panayam sa
samahang etnograpiko ng berlin.
▪ Ginawa ni Rizal sa Berlin ang huling rebisyon ng Noli.
▪ Nobyembre 1886, Nagkasakit si Rizal

45
▪ Bago magpasko dinalaw siya ng
kanyang kaibigan na si Maximo Viola,
▪ Hindi tubekolosis kundi panghihina
▪ Tinulungan ni Viola Hanggang
makabalik sa dating pangangatawan si
Rizal
▪ May sapat na pera si viola para
ipalimbag ang Noli.

46
▪ Para makatipid sa paglimbag, Inalis ni Rizal ang ilang
bahagi ng Manuskripto.
▪ Pebrero 21 ,1887 ,Natapos ni rizal ang pagsasaayos ng
Nobela
▪ Berliner Buchdrukrei-Action-Besselschaft
▪ 2000 sipi at 300 piso

47
▪ Muntik nang ipadeport si Rizal Habang nasa imprenta ang
Noli Dahil hindi maipakita ang kanyang pasaporte
▪ Pinaghinalaan na isang espiyang pranses
▪ Marso 21, 1887 Lumabas sa palimbagan ang Noli me
Tangere.
▪ Ipinadala ang ilang sipi kina Blumentritt, Dr. Regidor,
Lopez-Jaena, Mariano Ponce,Felix R. Hidalgo

48
▪ Binigay ni rizal ang galley proofs ng Noli me tangere Bilang
pasasalamat kay Viola
▪ Kalagitnaan ng Abril 1887, dumating ang sulat ni Paciano
▪ Kaagad dumating ang pera ay kaagad din binayaran ni Rizal
si Viola
▪ Binalak din ni Rizal maglakbay sa Europa bago umuwi sa
calamba

49
PAGLALAKBAY SA EUROPA NINA RIZAL AT VIOLA
• Mayo 11, 1887, nilisan
ni Rizal at Viola ang
Berlin
• Dr. Adolph B. Meyer
• Prometheous Bound
▪ Dr. Jagor
▪ Leimeritz, Bohemia
▪ Blumentritt
▪ Dr. Carlos Czepelak at Propesor Robert
Klutschak

51
 ▪ Siyudad ng Prague
▪ Dr. Willkomm
▪ Copernicus

52
▪ Vienna, kabisera ng Austria, Hungary
▪ Norenfals
▪ Diyamante Alpiler
▪ Ilog Danube
▪ Papel na napkin

53
▪ Sa Munich, tinikman nila ang
ipinagmamalaking Munich beer ng
Alemanya.
▪ Sa Nuremberg – Nakita nila ang
“torture machines” na ginagamit sa
Inkisasyon.
▪ At ang pagawaan ng manyika.
54
▪ Sa Ulm, isang katedral ng lungsod na
itinuturing “pinakamalaki at
pinakamataas sa buong Alemanya.”
▪ Inakyat nila ang tore ng ulm cathedral.

55
▪ Nagtungo sila sa Stuttgart, Baden at sa
Rheinfall, ang “pinakamagandang talon
sa Europa.”
▪  Pagkaraan nila ay nakarating na
sila sa hangganan ng Switzerland.

56
▪ Sa Geneva, sumakay sila ng bangka para
tawirin ang lawa ng Leman.

Mga wikang Ginagamit sa Geneva;

▪ Pranses, Aleman, Italyano
▪ Natigil ng labinlimang araw sa Geneva.
▪ Ipinagdiwang ni rizal ang kaniyang ika-26
na kaarawan kasama ang kanyang
kaibigang si Viola.

57
Ikinagalit ni Rizal ang Eksibisyon ng mga Igorot sa Madrid,
Espanya.
▪ Nagkaroon ng Eksposisyon ng Pilipinas sa Madris, Espanya.
▪ Kalunus-lunos ang kalagayan ng mga Igorot na ginawang bahagi
ng Eksibisyon

58
Liham ni Rizal kay Bluementritt noong Hunyo 19, 1887.

▪ sinabi ni Rizal na sang-ayon siya sa isang ekposisyong industriyal,

hindi sa eksibisyon ng kakaibang indibidwal. Nilait-lait ang
kaniyang kawawang kababayan ng mga pahayagang Espanyol,
maliban sa El Liberal na nagsasabing ito ay “hindi makatao at
pagyurak sa dignidad ng tao ang itanghal nang parang mga hayop at
halaman…”
▪ Hunyo 23, nagbalik ng Barcelona si Viola at si Rizal naman ay
tumungo sa italya.
59
Sa Italya, Binisita ni Rizal ang:
▪ Turin
▪ Milan
▪ Venice at Florence
▪ Roma at Vatican
Hunyo 29, Kapistahan ni San Pedro at
San Pablo. Binisita ni Rizal ang
Vatican ang “lungsod ng mga Papa” at
Kabesira ng Kakistyanuhan.

60
Pagkaraan ng isang linggong bakasyon naghanda na sa pag-uwi sa
Pilipinas si Rizal.

Ilan sa mga nagpayo kay Rizal na huwag na muna bumalik sa

pilipina:
▪ Paciano Mercado
▪ Silvestre Ubaldo (kanyang Bayaw)
▪ Chengoy

61
Dahilan kung bakit determinado si rizal na makabalik ng
Pilipinas:
▪ Maoperahan ang mga mata ng kanyang Ina.
▪ Alamin ang pagtanggap ng mga tao sa Noli Me Tangere.
▪ At mabatid kung Bakit wala na siyang nababalitaan kay Leonor
Rivera.

62
▪ Sakay ng tren linisan ni Rizal ang Roma patungong Marseillas.
▪ Sa daungang pranses, sumakay siya sa Djemnah. Dumaan ang
barko sa kanal suez at pagkaraan sa Aden.

Si Rizal ay nakilala bilang Tagapagsalin ng iba’t-ibang wika ng

kaniyang kapasahero.
Mga wika na kanyang ginamit:
▪ Pranses, Aleman, Ingles, Italyano, at Olandes

63