ეთიკური თეორიები,

უტალიტარიზმი,
დეონტოლოგია
ლექცია #2
აწსუ 2023
თამთა დოლაბერიძე
 ეთიკური თეორიები
ექიმს ხშირად ჭირდება სხვადასხვა
სიტუაციაში თავისი გადაწყვეტილების
დასაბუთება ეთიკური
თვალსაზრისით.მაგალითად რატომ ჭირდება
ანესთეზია ოპერაციის წინ.
სამედიცინო ეთიკის ერთერთი უძველესი
პრინციპია-არ ავნო!
თუ რატომ ვიხელმძღვანელოთ ამათუიმ
პრინციპით, გასასამართლებლად
აუცილებელია მივმართოთ რომელიმე ეთიკურ
თეორიას.
 რა არის თეორია?
თეორია მეტად ზოგადი და აბსტრაქტული
აზრთწყობაა, რომლის ჩარჩოებშიც
პრინციპები არამარტო საბუთდება, არამედ
სისტემაშიც მოდის.
ეთიკაში საყოველთაოდ აღიარებული
თეორიები არა არსებობს, პირიქით აქ არის
მრავალი ურთიერთსაპირისპირო თეორიები,
რომელთაგან უძველესიც პლატონს და
არისტოტელეს უკავშირება.
ეთიკური თეორიები
ეთიკურ თეორია მოგვითხრობს მორალის
რელიგიურ წარმოშობაზე, რომლის ნორმები
ღვთაებრივი გამოცხადების შედეგად
ეძლეოდათ

მეორე არის ნატურალისტური თეორია,

რომლის წყაროც ბუნებრივი სამართალია ანუ
მორალურია ის რაც ბუნებასთან
თანხვედრაშია. ასეთია კოსმიური კანონი,
ბუნებრივი შერჩევა-გადარჩევა (დარვინიზმი )
ეკოლოგიური თემატიკა
თეორიის სახეები

არის თორია რომელიც ეყრდნობა ადამიანის

მორალურ ინტუიციას -საღი გონება ყოველთვის
მორალურ ჩარჩოებში ჯდება

ზოგ თეორიაში ისტორიულ პიროვნებას

მიიჩნევდნენ მორალურ ავტორიტეტად მაგ. ლენინი

თანამედოვე ეთიკაში მნიშვნელოვანია თეორიები

რომლების ადამიანის საზოგადოებაში
ჩართულობას აყენებს წინ -სოციალური
კონტრატის თეორია
თეორიის სახეები
რაციონალური საწყისი თეორია მოიცავს
კანონებს, რომელსა ყველა საღად
მოაზროვნე ადამიანი აღიარებს.
 ჩამოთვლილი თეორიები ზოგჯერ
ურთიერთსაწინააღმდეგოა
უტალიტარიზმის ეთიკა და
დეონტოლოგია
უტალიტარიზმი ლათინურად ნიშნავს
სარგებელს, ხეირს.მამამთავრებია ბრიტანელი
ფილოსოფოსები იუმი (1711-177 )ბენტამი (178-1832 )
და მილი (1806-1873 )
უტალიტარული თეორიისთვის პრინციპულია
პოზიცია, როცა ადამიანის ქცევის მორალური
შეფასება იმ შედეგიდანაა, რომელთანაც მან
მიგვიყვანა ანუ რა იყო მისი მიზანი. ზოგჯერ მას
ტელეოლოგიურ( მიზანი )თეორიას უწოდებენ. ანუ
რა არის მოქმედი პირის ზრახვა, ჩანაფიქრი,
მოტივი, ხოლო რა გზით აღწევს ამ მიზანს
უმნიშვნელოა.
მიზანი ამართლებს საშუალებს, ამასთან
არჩეული გზა პოზიტიურ შედეგს უნდა აღწევდეს
ჰედონისტურ და პლურალისტულ
თეორიებს.
მაგ.შიდსის ვაქცინა დაგვიცავს
ინფექციისგან, მაგრამ აქვს გართულებები,
მაშინ რომელ ჯგუფთან უნდა ჩავატაროთ?
უტალიტარიზმის თეორიით მაქსიმალურად
უნდა შევიტანოთ იმ ჯგუფთან სადაც
გართულებები ნაკლები იქნება და
არასაზიანო. რაც 1 ადამიანისთვის
სასარგებლოა, 2 ადამიანისთვის
აუცილებელი არაა იყოს სასარგებლო.
დეონტოლოგიური ეთიკა

დეონტოლოგია-საჭირო, სათანადო, თეორია

მხედველობაში იღებს არამარტო შედეგს,
არამედ რა მოტივით და ზრახვით მივედით
შედეგამდე.
პირველი დეონტოლოგიუი თეორია იყო
კანტის.ჩვენ ვალდებულნი ვართ მოვიქეთ ასე
არა იმიტომ რომ ვინმეს სარგებელი
მოვუტანოთ, არამედ იმიტომ რომ
ვასრულებთ საკუთარ მოვალეობას.
დეონტოლოგიური ეთიკის სახეები
პაციენტის მოტუებას შესაძლოა მოყვეს
ნეგატიური შედეგები, ადგან
საზოგადოებისათვის თვითონ ტყუილი
არასათანაო საქციელია. მაგრამ თუ ამ
ტყუილით პაციენტს გავუხანგრძლივებთ
სიცოცხლეს დეონტოლოგიისათვის ეს მაინც
ნეგატიური საქციელია.
დეონტოლოგიური თეორიებიც არის
მონისტური ან პლურასიტლური.
მონისტური თუ პლურალისტური
მონისტურ თეორიაში პიროვნების
პატივისცემის ე.წ ეთიკის ოქროს წესი
გამოდგება-მოექეცი სხვას ისე , როგორც შენ
გინდა რომ მოგეცნენ.
პლურალისტური კონცეფციის მაგალითია 20
ს. როსის მიერ წამოყენებული თეორია-
ნაკისრი ვალდებულებების მიმართ
ერთგულება, სამართლიანობის დაცვა,
სიკეთის კეთების მოვალეობა.
 Prima facie
პირველადი შთაბეჭდილების თორია-Prima
facie-ერთი შეხევით, პირველი
შთაბეჭდილებით-სიტუაციის მიხედვით
ვალდებულებები შეიძლება დავარღვიოთ
სიტუაიცის მიხედვით. ნაკისრი
ვალდებულებები უსიტყვოდ კი არ უნდა
შესრულდეს, არამედ კონკრეტული სიტუაიის
მიხედვით.
მცნება-არა კაც ჰკლა
ბიბლიური მცნება-არა კაც ჰკლა-გავავლოთ
პარალელი გაუმართლებელი მკვლელობის
აკრძალვას და თავდაცვის მიზნით ჩადენილ
მკვლელობას შორის
მადლობა ყურადღებისათვის

2023, სექტემბერი