PLANETI JUPITER

Elif Maksuti, Loresa Rramani

Klasa V13
Prof. Leonora Asani Kadriji
 ★ PLANETI JUPITER
• Jupiteri ose Enjti është planeti i 5-të nga Dielli dhe më i madhi nga të gjithë tjerët në sistemin diellor. Jupiteri është më shumë së
dy herë më i madh së sa planetët e tjerë, dhe 319 herë më i madh se sa Toka.
• Jupiteri ka 63 hëna ose siç quhen ndryshe satelitë,që rrotullohen rreth tij. Shumica prej tyre janë shumë të vegjël në krahasim me
disa nga Hënat e mëdha.
• Jupiteri është objekti i katërt që ndriçon në qiell (pas Diellit, Hënës dhe Venerës). Ai ka qenë i njohur që nga kohërat prehistorike si
një yll. Në 1610, kur Galileo pa në teleskop ai zbuloi katër hënat më të mëdha të Jupiterit: Io, Europa, Callisto, Ganymede dhe
(tani e njohur si hëna Galilean). Ky ishte zbulimi i parë i një qendre lëvizëse nga Toka. Ky zbulim ishte një pikë kryesor në favor të
teorisë heliocentrik të Nikola Kopernikut dhe studimeve të tij (së bashku më të dhënat e tjera të reja nga teleskopi i tij : faza e
Venus dhe malet në Hënë).
• Jupiteri është vizituar më parë nga Pioneer 10 në 1973 dhe më vonë nga Pioneer 11, Voyager 1, Voyager 2 dhe Ulysses.
Anija/Satelit Galileo orbitron rreth Jupiterit për tetë vjet. Ajo vazhdon të vëzhgohet rregullisht nga syri i teleskopit Hubble.
• Planetët me përbërje gazi nuk kanë sipërfaqe të ngurtë, këto materialë janë thjesht më të denduara në thellësi (rrezet dhe diametri
korrespondojnë dukë na treguar që është 1 atmosferë). Ajo që në e shohim në këto planetë janë retë e larta (pak mbi nivelin 1
atmosferë).
• Jupiteri është rreth 90 % hidrogjen dhe helium 10 % (nga numri i atomeve, % nga 75/25 në masë) me gjurmët e metan, ujë,
amoniak dhe shkëmb. Kjo është shumë e afërt më përbërjen e Nebulas Diellore, nga të cilat i gjithë sistemi diellor u formua.
Saturni ka një përbërje të ngjashme, por Urani dhe Neptuni kanë më pak hidrogjen dhe helium. Njohurive tona të brendshme të
Jupiterit (dhe planetët e tjerë të gazit) janë shumë të pakta dhe mund të rrinë të tilla për disa kohë. Jupiteri ndoshta ka një bazë të
materialit shkëmbor në pjësën e tij më të madhe, prej rreth 10/15 % të masës së Tokës.
Numri i hënave 63
142.984 (±8) km (ekuator)
Diametri
133.708 (±20) km (polar)
Siperfaqja 1/15,41
Masa 1,899×1027kg
9,84 orë
Rrotullimit rreth vetes (dita)
4332,71 ditë (11,86 viti)
Rrotullimi rreth diellit (viti)
778,41×106 km
Largësia nga Dielli
Dendësia; 90% H2,

10% He,
Atmosfera
0,3% CH4

152 K (-121°C)
Temperatura (perafërsisht)
Ngyrë kafe,
e kuqe dhe
Ngjyra
e bardhë

Bërthama Nikelsilicide
 ?
• Tek Thelbi qëndron pjesa kryesorë e planetit në formën e hidrogjenit dhe materiale të tjera të
shkrira. Kjo formë ekzotikë e zakonshme e elementëve është e mundur vetëm në presionet
që tejkalon 4.000.000 bar siç është në brendësi të Jupiterit (dhe Saturnit). Hidrogjeni i
lëngshëm metalik përbëhet prej protoneve dhe elektroneve të jonizuar (si e brendshmja e
Diellit, por në një temperaturë shumë të ulët). Në temperaturën dhe presionin e hidrogjenit në
brendësi të Jupiterit është një lëng i përbërë jo prej gazit. Ajo është një dirigjent elektrik dhe
burimi i fushës magnetikë të Jupiterit. Kjo shtresë ndoshta përmban gjithashtu disa helium
dhe gjurmët e Akullit.
• Shtresa e jashtme është e përbërë kryesisht nga molekula hidrogjeni dhe heliumi. Atmosfera
që në shohim është shumë më lart kësaj shtresë të thellë. Uji, dioksidi karbonit, metani dhe
disa molekula të tjera janë gjithashtu të pranishme por në një sasi tepër të vogël.
eksperimentet e fundit kanë treguar së hidrogjeni nuk e ndryshon fazën papritmas.
• 3 shtresa të dallueshme të reve besohet së ekzistojnë më përbërje nga akulli i amoniakut,
hidrosulfid amoniaku dhe një përzierje e akullit dhe ujit.
 ?
• Megjithatë, rezultatet paraprakë nga hetimi tregojnë vetëm shenja të reve. Të dhënat nga hetimi atmosferik
gjithashtu tregojnë së ka shumë më pak ujë së sa pritej. Mendimet ishin së atmosfera e Jupiterit do të
përmbajë rreth dy herë më shumë oksigjen (i kombinuar më hidrogjen të bollshëm për të përbërë të ujin). Po
ashtu befasuese është temperatura e lartë dhe dendësia e pjesëve të larta të atmosferës.
• Jupiteri dhe planetët e tjerë të gazit kanë erërat e forta më shpejtësi të cilat janë të izoluar në grupe të gjerë.
Përbërjet Kimikë dhe temperatura e lehtë dallohet dhe janë përgjegjëse për grupet më ngjyrë që dominojnë
paraqitjen e planetit. Grupet e lehta më ngjyra quhen zona, ato të errëta quhen rripa. Këto Grupe kanë qënë
të njohur për disa kohë në Jupiter, por kompleksët dhe rajonet kufitarë midis grupeve u panë nga Anija
Voyager. Të dhënat nga hetimi Galileo tregojnë së erërat janë edhe më të shpejta së sa pritej (më shumë së
650 km në orë). Atmosfera e Jupiterit është parë të jetë shumë turbullt, kjo tregon së erërat janë të formuara
nga brendësia e vet planetit dhe jo nga Dielli siç formohet në Tokë.
• Njollat e Kuqë janë parë nga vëzhguesit Tokësorë për më shumë së 300 vjet. Njollat e Kuqë janë rreth
12.000 deri 25.000 km, mjaft e madhe për të mbajtur dy Toka. Ka dhe Njolla të tjera të ngjashme por që janë
më të vogla dhe kanë qënë aty prej kohësh. Vrojtimet dhe drejtimet e rrotullimit tregojnë së GRS - Njolla e
Kuqë është një rajon më presion të lartë dhe shumë më të ftohtë së sa rajonet tjera në planet. Struktura të
ngjashme janë parë në Saturn dhe Neptun.