Institute for Public Health of Montenegro – Centre For Disease Control and Prevention

Javno zdravlje
Prevencija i kontrola zaraznih bolesti
Prim. Dr sci. med. dr Sanja Medenica
 EPIDEMIOLOGIJA
• DEFINICIJA:
Epidemiologija je nauka o rasprostranjenosti i uzrocima
poremećaja zdravlja, kao i o njihovom sprečavanju i
suzbijanju
• CILJEVI:
- identifikacija uzroka poremećaja zdravlja (uočavanjem
postojanja uzročne povezanosti između pojedinih činilaca
ispitivanog problema, bilo da je riječ o bolesti nepoznate
etiologije ili o oboljenju čiji su uzroci poznati ali se ne zna
kako se i zašto ona javila u konkretnoj situaciji)
- iznalaženje, primjena i evaluacija mjera sprečavanja i
suzbijanja poremećaja
 EPIDEMIOLOGIJA
• Epidemiološke metode:

- Deskriptivna metoda – ograničava se pretežno na opisivanje

pojava. Iz deskripcije proizlazi hipoteza o mogućem uzroku ili
uzrocima zapažene distribucije i frekvencije obolijevanja

- Analitička i Eksperimentalna se svode na testiranje

postavljene hipoteze o uticaju pretpostavljenih uzoraka na
pojavu bolesti
 Analitička metoda se zasniva na posmatranju i uočavanju
razlika između dvije grupe ispitanika: grupe oboljelih ili
izloženih dejstvu nekog faktora i kontrolne grupe zdravih ili
neizloženih

 Eksperimentalna metoda se zasniva na eksperimentalnom

načinu ispitivanja efekta određene mjere ili postupka na
zdravlje. Studije čiji je cilj provjera nekog faktora sa kojim se
svjesno manipuliše označavaju se kao interventne.
 EPIDEMIOLOGIJA
• Epidemija (epi=na; demos=narod) predstavlja pojavu
bolesti u broju koji prevazilazi njenu uobičajenu učestalost
u određenoj populaciji.
• Pandemija (pan=sav; demos=narod) predstavlja širenje
epidemije na velika prostranstva i ugrožavanje populacije
na dva ili više kontinenata.
• Endemija (en=u; demos=narod) predstavlja stalno
prisustvo oboljenja među stanovništvom jednog područja.
• Ekdemija (ek=van; demos=narod) ili sporadičnost
predstavlja pojavu pojedinačnih slučajeva bolesti koja nije
autohtona i unijeta je sa nekog drugog područja.
 EPIDEMIOLOGIJA
Shema
Vremenske i prostorne odlike masovnih poremećaja zdravlja
Vremenska ograničenost pojave

DA NE
Prostorna DA epidemija endemija
ograničenost NE pandemija sporadičnost
 EPIDEMIOLOGIJA
• Osnovni pokazatelji učestalosti poremećaja zdravlja:

- Odnos – kad se jedna veličina podijeli sa drugom (a:b) i kad su brojilac i

imenilac dvije posebne veličine od kojih ni jedna nije sadržana u drugoj.

- Proporcija – odražava odnos dijela prema cjelini. Ovdje je brojilac uključen u

imenilac (a:a+b)

- Indeks – je sažeti pokazatelj i nastaje posmatranjem dvije ili više promjenljivih

veličina (npr. BMI ili Apgarov skor)

- Stopa – izražavaju brzinu javljanja, odnosno kretanja neke pojave u jedinici

vremena
• Incidencija – odnos broja novonastalih događaja i broja stanovnika
sredinom posmatranog perioda

• Prevalencija – odnos ukupnog broja događaja u jednoj tački

vremena i broja stanovnika u istoj tački

• Mortalitet – odnos broja umrlih i broja stanovnika sredinom

posmatranog perioda

• Letalitet – izražava vjerovatnoću da se neka bolest ili povreda završi

smrtnim ishodom. Predstavlja proporciju broja umrlih od određenog
poremećaja zdravlja i broja oboljelih od istog poremećaja.
 EPIDEMIOLOGIJA
• Izvori podataka o obolijevanju i umiranju
1. Podaci o populaciji:
- popisi stanovništva
- procjene o broju stanovnika statističkih službi
- birački spiskovi, itd.
2. Podaci o umiranju i obolijevanju:
- izvještaj o uzroku smrti
- podaci matične službe
- prijava bolesti
- registri oboljelih, kliconoša, raka, itd.
- podaci ambulantno-polikliničkih ustanova
- podaci o hospitalizaciji
- ostali izvori (zavodi za penzijsko i socijalno osiguranje,
sistematski pregledi, anketiranje, ciljna terenska ispitivanja...
 EPIDEMIOLOGIJA

• Epidemiološki nadzor:

- Definicija: predstavlja stalno, sistematsko prikupljanje, analizu i

tumačenje podataka o određenoj pojavi vezanoj za zdravlje, kao i
povratnu informaciju onima koji učestvuju u prikupljanju
podataka ili njihovom korišćenju, a u cilju sprečavanja i suzbijanja
poremećaja zdravlja.
 Ciljevi nadzora:

• otkrivanje epidemija i evaluacija primijenjenih mjera

• indentifikacija grupa sa najvišim rizikom za datu bolest i

razjašnjavanje etiologije i puteva širenja bolesti

• dugoročno praćenje trendova poremećaja zdravlja

• usmjeravanje preventivnih i protivepidemijskih mjera

 EPIDEMIOLOGIJA
• Epidemiološki nadzor:....

- Elementi sistema nadzora:

- definicija bolesti ili stanja (slučaja)
- populacija obuhvaćena nadzorom
- zaštita povjerljivosti podataka
- stimulisanje učešća u nadzoru
 Metodi nadzora:

• Aktivni i pasivni nadzor

- obavezno prijavljivanje određenih zaraznih bolesti
- nadzor zasnovan na laboratorijskim podacima
- registri
- ciljna populaciona ispitivanja
- predostrožni nadzor i upozoravajući zdravstveni događaj
- informacioni sistemi
- povezivanje podataka
• Evaluacija sistema nadzora
 EPIDEMIOLOGIJA
• Epidemiološki modeli bolesti

Ekološki trijas (Gordonov) trijas – ekološki agensi koji uzrokuju bolest,

organizam koji trpi posledice njihovog djelovanja i sredina u kojoj se
agens i domaćin sukobljavaju nalaze se u stalnoj međusobnoj vezi i
teže uspostavljanju ravnoteže.

agens domaćin

sredina
 EPIDEMIOLOGIJA
• Epidemiološki modeli bolesti
Vogralikov lanac

rezervoar

dispozicija Put
širenja

Virulencija Ulazno
i mjesto
količina
klica
 EPIDEMIOLOGIJA
• Epidemiološki modeli bolesti
Model točka
r
biološka s Genetski
e faktori
domaćin

a d
Socio-
ekonomska
fizička
n i
 Klasifikacija zaraznih bolesti
• Klasifikacija svih zaraznih bolesti prema
ulaznom mjestu:
- Crijevne zarazne bolesti
- Respiratorne
- Vektorske
- Kožna oboljenja
- Očne I Polne zarazne bolesti (sluznica oka)
- Antropozoonoze
 Klasifikacija
• Klasifikacija zaraznih bolesti prema
prouzrokovaču:

- Bakterijske infekcije
- Virusne
- Parazitarna
- Rikecijska itd
 Prevencija zaraznih bolesti - mjere

• Preduzimaju se prije pojave bolesti

• Dijele se na opšte i specifične

• Opšte mjere – odnose se na sve zarazne

bolesti, dok su specifične usmjerene samo na
jednu bolest.
 Epidemijska javljanja - mjere
• Prema bolesniku:
- Dijagnoza bolesti
- Prijavljivanje bolesti I smrti
- Izolacija I liječenje bolesnika
- Prevoz bolesnika
- Kontrola kliconoštva
 Epidemijska javljanja - mjere
• Prema okolini:
- Epidemijsko ispitivanje
- Zdravstveni nadzor nad osobama koja su bila u
direktnom kontaktu sa bolesnikom
- Karantin za osobe koje su bile u direktnom sa
oboljelim ili sa osobama za koje se sumnja da su
boluju od karantinskih bolesti
- Zaštita stanovništva imunoprofilaksom,
seroprofilaksom ili hemioprofilaksom
 Epidemijska javljanja - mjere

• Prema okolini:

- Dezinfekcija, dezinsekcija i deratizacija

- Sanitarno-higijenske mjere
- Zdravstveno prosvjećivanje
- Ostale mjere.
 https://www.ijzcg.me/
 EDUKATIVNI MATERIJALI

 Legioneloza
 Zaštitimo se od legionarske bolesti
 Preventivne mjere za smanjenje rizika od legionarske
bolesti u ugostiteljskim (smještajnim) objektima
 Grip
 Q groznica
 Lajmska bolest
 Groznica Zapadnog Nila
 Šuga
 Parotitis
 Leptospiroze
 Tetanus
 Ehinokokoze
 Trihineloza


 Mišja groznica
AKTUELNOS 

Salmoneloze
Bacilarna dizenterija

TI 

Norovirusi
....