DJEGIET DHE MËRDHIRJET

Të djegurat janë plagë të hapura të shkaktuara nga temperatura të larta që veprojnë në trup : nga zjarri ,
lëngu valë , nga gazra shumë të nxehta ose nga gjësende të zjarrta . Rreziku nga të djegurat varet prej
madhësisë së sipërfaqes së djegur dhe prej shkallës së të djegurave . Shkalla e të djegurave varet nga lartësia e
temperaturës dhe koha e veprimit të tyre në trup . Për ta dalluar djegien e lehtë nga ato të rëndat hapi i parë është
që ta përcaktojmë shkallën dhe sipërfaqen e indeve të dëmtuara të organizmit .
Tre klasifikimet e të djegurave në tre shkallë pra shkalla e parë , e dyta dhe e treta na ndihmojnë determinimin e
gjendjeve emergjente :

1. Shkalla e parë e djegies .- është ajo djegie ku vetëm shtresa e jashtme e lëkurës (epiderma)është e
përfshirë. Lëkura zakonisht është e skuqur , e enjtur , kemi kruarje dhe djegie të lehtë . Tek kjo
shkallë e djegies , djegia nuk e tejkalon shtresën e jashtme të lëkurës (epidermën).
2. Shkalla e dytë e djegies .- kur djegia e tejkalon shtresën e jashtme të lëkurës dhe përfshin shtresën e
dytë të lëkurës ( dermën ) kemi të bëjmë me shkallën e dytë të djegies . Tek kjo shkallë e djegies zhvillohen
vezikulat dhe lëkura fiton skuqje intenzive , me pamje në formë njollash . Tek shkalla e dytë e
djegies dhembjet janë të forta dhe të enjturat janë më të theksuara . Nëse tek djegiet e shkallës së dytë të
djegurat nuk kalojnë 7.5 cm në diametër , duhet të trajtohen si djegie të lehta . Nëse regjioni i djegieve
është më i largët , nëse djegiet janë në duar , këmbë , fytyrë , gluteuse , apo regjione të tjera atëherë duhet
të trajtohen si djegie të shkallës së rëndë dhe duhet të kërkohet ndihma e shpejtë mjekësore .
 Tek djegiet e lehta .- duke përfshirë djegiet e shkallës së parë dhe djegiet e shkallës së dytë të kufizuara në
regjione jo më të mëdha se 7.5 cm në diametër duhet të mirren këto masa :

• Ftohe djegien , mbajeni regjionin e djegur nën ujin i cili rrjedh për pesë minuta , apo përderisa
dhembja të qetësohet , nëse kjo është jopraktike atëherë zhyte regjionin e djegur në ujë ftohtë , apo
ftohe me ndonjë kompresë të ftohtë . Ftohja e djegieve i redukton të enjturat nëpërmjet kondukcionit të
të nxehtit nga lëkura . Mos vendos akull mbi djegie .
• Mbështjelle djegien me gazë sterile , mos përdor material nga pambuku që mund ta irritojë lëkurën
. Mbështjelle gazën lirshëm duke shmangur shtypjen në lëkurën e lënduar .Fasha apo gaza e mban ajrin
larg nga lëkura e djegur dhe redukon dhembjet dhe parandalon paraqitjen e vezikulave .
• Përdorni barna kundër dhembjes , nëse dhembja nuk pushon atëherë perdorni barna kundër
dhembjes siç janë : paracetamoli , Ibuprofeni , naproxeni ndërsa aspirinën kur mos e përdorni tek
fëmijet dhe adoleshentët .
Djegiet e lehta zakonisht shërohen pa terapi të mëtejme . Ato mund të shërohen me ndryshime pigmentuese , që
d.m.th. se regjioni i shëruar mund të ketë ngjyrë tjetër nga lëkura rrethuese . Shiqo për shenja të infekcionit , siç
është dhembja e forcuar , skuqja , temperatura dhe enjtja . Nëse infekcioni zhvillohet , ndërpreje ndihmën
mjekësore . Mënjano ri-lëndimet nëse djegiet janë më të vjetra se 1 vit , ngase çdo ndërhyrje e mëtejmë mund të
shkaktojë ndryshime pigmentuese më të gjëra .

Vërejtje :

• Mos përdor akull , duke vendosur akull drejtëpërdrejt në djegie mund të shkaktojë dëmtime të
mëtejme të lëkurës .
• Mos përdor tlyn apo pomadë në djegie , kjo mund ta pengojë shërimin e mëtejshëm .
• Mos i shpërthe vezikulat , vezikulat e shpërthyera janë të predisponuara për infekcione .

3. Shkalla e tretë e djegies , është forma më serioze e djegieve e cila manifestohet me dhembje të fortë ,
duke përfshirë të gjitha shtresat e lëkurës duke shkaktuar dëmtime permanente të indeve . Indi yndyror ,
muskujt e madje edhe eshtrat mund të jenë të afektuar . Regjioni i djegur mund të ketë ngjyrë të zezë apo
lëkura mund të të jetë e thatë dhe e bardhë .
4. Shkalla e katërt e djegies , përpos shenjave të shkallës së tretë , këtu ndonjë pjesë e trupit është e
karbonizuar .
Për djegie të rënda , thirni ndihmën e shpejtë , derisa të mbërrijë ndihma e shpejtë ndërmerni këto masa :
 1. Mos i largoni rrobet e djegura , sigurohuni që viktima të jetë larg nga materialet djegëse apo ekspozimi
nga tymi dhe zjarri .
2. Mos i zhyt djegiet e mëdha në ujë të ftohtë , ky veprim mund të shkaktojë shokun , përpos kur të
djegurat janë të shkaktuara nga fosfori pjesën e trupit në të cilën fosfori digjet duhet ta fusim në ujë , kurse
pjesët e tjera të fosforit të padjegur duhet ti heqim nën ujë ( siç e dini nga kimia fosfori në ajër digjet ).
3. Shiko për shenja të qarkullimit ( frymemarrja ,kollitje apo lëvizje ) . Nëse nuk ka shenja të
frymemarrjes apo shenja të tjera të qarkullimit , fillo reanimimin kardiopulmonar . Ngrite pjesën e trupit
të djegur apo pjesën e djegur , ngrit lart gjer në nivel të zemrës , nëse është e mundur .
4. Mbështjelle regjionin e djegies , përdor fasha sterile të ftohta apo të lagështa , pastroji dhe lagi rrobet .
Në qoftë se sipërfaqja e djegur është shumë e madhe , pjesa e djegur mbështillet me pëlhurë të pastër ,
këllëf të jastëkut ose me peshqir . Duart dhe këmbët e djegura duhet ti imobilizojmë dhe ti ngrejmë pak lart
. Për ta penguar shokun nga djegiet e mëdha të dëmtuarve duhet tu japim sasira të mëdha lëngjesh e
sidomos lëngje të përziera me sodë bikarbone.
Të djegurat e kanaleve të frymemarrjes shkaktohen nga thithja e ajrit të nxehtë . Për shkak të ngushtimit të
kanaleve të frymemarrjes jeta rrezikohet në mënyrë të drejtëpërdrejt nga zënia e frymës . Prandaj të lënduarin
duhet ta transportojmë urgjentisht në pozitë gjysmë të ulur .
Të dëmtuarin që e ka kapluar flaka duhet ta shpëtojmë duke i shuar flakën me mjete të thata duke e mbuluar me
batanie , pallto ose me ndonjë material të rëndë tekstili .Personi që digjet shpëton më lehtë duke e rrokullisur nëpër
tokë . Rrobet nga trupi i personit të djegur hiqen duke i shqyer vetëm në qoftë se i shmangemi dëmtimeve të
mëtejme . Nëse ndonjë pjesë e rrobeve është e djegur dhe ngjitur për trup duhet prerë me gërshërë kurse pjesët e
karbonizuara të rrobeve mbeten në vendin e djegur të trupit e nuk hiqen gjatë ndihmës së parë.
Nëse në duart e gishtërinjtë e djegur ka unaza , zingjirë ose orë ato duhet të hiqen menjëherë ngase më vonë
nuk mund të hiqen për shkak të edemave ( enjtjeve ) e për shkak të shtrëngimit rrethor qarkullimi në ato pjesë të
trupit çrregullohet plotësisht .
Për klasifikimin e djegieve përdoret rregulla e nëntëshit :
Tek të rriturit : fytyra dhe koka 9% , duart 9%, pjesa e përparme e trupit 9% , pjesa e pasme e trupit 9%, organet
gjenitale 1% , këmbët 18% .
Tek fëmijët : koka 18 % , duart 9 % , pjesa e përparme e trupit 18 % , pjesa e pasme e trupi 18 % , këmbët 14 % ,
organet gjenitale 1 % .

Klasifikimi I djegieve në bazë të sipërfaqes së përfshirë

Regjioni
Mosha deri 1 vjet
1 - 4 vjet
5 – 9 vjet
10 – 14 vjet
15 vjet
Të rriturit
*

Koka
19
17
13
11
9
7

Qafa
2
2
2
2
2
2

Ana e përp. E trupit

13
 TË NGRIRAT

Të ngrirat janë dëmtime të lëkurës dhe indit nënlëkuror të shkaktuara nga temperatura të ulëta ekstreme .
Shkaktohen në pjesën e skajshme të trupit , d.m.th. në gishtërinjtë e duarve e të këmbëve , në hundë e në veshë
sepse këto pjesë të trupit i janë të ekspozuar më së shumti ftohjes , e nga ana tjetër kanë qarkullim më të dobët
të gjakut prandaj edhe nxemje më të dobët . Nëse janë të dëmtuara vetëm lëkura dhe indi nënlëkuror rikuperimi
është i plotë , mirëpo nëse janë të afektuara edhe enët e gjakut atëherë dëmtimi është permanent dhe mu8nd
të fillojë edhe gangrena me çrast duhet të bëhet amputimi i pjesës së përfshirë . Çfaqjen e të ngrirave e
ndihmojnë edhe rrobet e këpucat e ngushta e të lagura , izolimi i dobët termik për shkak të veshmbathjes së
pamjaftueshme dhe gjendjes së përgjithshme të shëndetit . Pjesët e ngrira janë të nxira ose të zbehta , të ftohta
e të pandieshme . Pas nxemjes dallohen ndryshimet të cilat sikurse edhe te të djegurat varen nga shkalla e të
ngrirave .
1. Shkalla e parë , skuqja e lëkurës , të kruarit dhe djegja janë shenja të të ngrirave të shkallës së parë .
2. Shkalla e dytë , vezikulat shenjat e shkallës së dytë .
3. Shkalla e tretë , pjesët e ngrira edhe pas nxemjes mbeten të zbehta , të ftohta dhe të pandieshme e
më vonë shkëputen nga indet e shëndosha .

Ndihma e parë

Çka duhet ndërmarë?

1. Strehoje viktimën nga i ftohti dhe largoje në vend më të ngrohtë , largoji unazat , orën, zingjirin apo stoli
tjera të cilat bëjnë shtrëngim , largoji rrobet e ngushta , shiqo për shenja të hipotermisë ( temperatura e
ulët trupore ) dhe trajto në mënyrë adekuate .
2. Nëse ndihma urgjente është e domosdoshme , zakonisht më së miri është që të mbështjellen regjionet e
afektuara me pelerine sterile dhe transporti i viktimës në emergjencë .
3. Nëse ndihma e shpejtë nuk është e nevojshme mund të jepet ndihma e parë e cila konsiston në nxemjen
graduale të pjesëve të ngrira të trupit . Nëse të ngrirat janë çfaqur në duar dhe këmbë , atëherë ato duhet
ti vemë në ujë të vakët , i cili nxehet gradualisht duke shtuar ujë të nxehtë . Pjesa e ngrirë nuk duhet të
nxehet pranë zjarrit , meqë shkakton rreziqe të mëdha . Veshët dhe hundën mund ti mbështjellim me rrobe
të nxehta . Dhembja në formë të djegies , enjtja dhe ndryshime të ngjyrës mund të çfaqen gjatë nxemjes .
Nxemja është arrirë kur lëkura bëhet e butë dhe e lëmueshme si dhe senzacioni të kthehet .
4. Apliko tharjen , si dhe pëlhurën sterile në regjionet e përfshira nga ngrirja , vendose pëlhurën ndërmjet
gishtave të ngrirë në mënyrë që gishtat të mbahen të ndarë .
5. Riftohja e ekstremiteteve mund të shkaktojë dëmtime më të rënda . Pengoje të fohtit e mëtejmë duke i
mbështjellur regjionet e ngrira dhe duke e mbajtur viktimën në të nxehtë .
6. Nëse ngrirja është shumë e shprehur jepi viktimës lëngje të nxehta në mënyrë që të kompenzohen lëngjet
e humbura .

Çka nuk guxojmë të ndërmarim ?

• Mos e ngroh regjionin e ngrirë nëse ai regjion më tej nuk mund të mbahet i ngrohtë . Një veprim i tillë
mund të shkaktojë dëmtime të rënda të indeve.
• Mos apliko drejtëpërdrejt të nxehtin ( radiatorin , ujë shumë të nxeht , kaftorin apo nxemësen ). Nxemja
e drejtëpërdrejt mund të shkaktojë djegien e indeve të cilat edhe ashtu janë të dëmtuara .
• Mos fërko apo masayho regjionin e afektuar .
• Mos i ngacmo vezikulat apo lëkurën e ngrirë .
• Mos pi alkool apo duhan gjatë rikuperimit ngase të dyjat shkaktojnë çrregullim të qarkullimit të gjakut .
 MËRDHIRJA

Mërdhirja është të ftohuritn e përgjithshëm të trupit . Në temperaturën e trupit më të ulët se 25 C, shkaktohet

vdekja . Mërdhirja në krahasim me të ngrirat mund të shkaktohet edhe atëherë kur temperatura është më e lartë
se pika e ngrirjes sepse nxehtësia më shumë humb se sa krijohet . Prandaj mërdhirja shkaktohet nëse personi
pushon ose flen në vend të ftohtë dhe të lagur , e sidomos nëse fizikisht është i dërmuar ( krijohet nxehtësi më
pak ) ose i dehur ( humb nxehtësi më shumë ) .
Shenjat e mërdhirjes , janë ndjenja e të ftohtit dhe e dridhjes së trupit në fillim e më vonë viktima fillon të ndjejë
lodhje , të jetë indiferent dhe ta marrë gjumi .Nganjëherë para se ta humbë vetëdijen , ka halucinacione . Trupi
ftohet gjithnjë e më tepër , kurse frymëmarrja dhe puna e zemrës ngadalsohet mjaft deri sa të pushojnë fare .

Ndihma e parë

Në qoftëse se egziston ndalja e frymëmarrjes dhe e punës së zemrës, ndihma e parë konsiston në reanimimin
kardiopulmonar . Frymëmarrjen artificiale mund ta bëjmë edhe kur frymëmarrja është e ngadalësuar . Personin e
mërdhirë duhet ta fusim në lokal të nxehtë , kurse pjesët e qafës dhe të trupit të tij duhet tia nxejmë menjëherë
me kompresa të nxehta ose me termofor .temperatura e të cilave nuk guxon të kalojë 40 C . Nëse i sëmuri ka
qenë pa vetëdije dhe iu është kthyer vetëdija duhet ti japim edhe lëngje të nxehta dhe ta dërgojmë në institutin
shëndetësor .
Mërdhirja mund të pengohet me veshëmbathje të nxehtë , duke iu shmangur aksioneve të mundimshme ,
kur është ftohtë ,duke mos pirë alkool . Në qoftëse dimrit flejmë në natyrë duhet të flejmë afër personit tjetër ose
pranë kafshëve ( qenit , kalit , në mes dhenve etj . ) . Të gjitha veprimet me të cilat kursehet energjia dhe
nxehtësia janë të dobishme që të pengohet mërdhirja . Po ashtu ka rëndësi të merret ushqim me kalori të madhe
( çokolladë etj . ) .