ANAMNEZA E SMUNDJEVE ENDOKRINE DHE EGZAMINIMET TJERA

Prof.Dr.Gani Dragusha

Simptomet t cilat merren gjat anamnezs te pacientt me smundje endokrine jan: 1. Adinamia 2. Ndryshimet n peshn e trupit 3. Djersitja 4. Ndryshimet e kualitetit t lkurs dhe zrit

Simptomet tjera jan m pak specifik sepse nuk rrjedhin direkt nga smundjet e gjndrave endokrine. Por nga organet tjera (CNS, zemra, ent e gjakut, veshkt dhe trakti urinar)

ADINAMIA (RRASKAPITJA)
Ky simptom lajmrohet te t smuart q kan rritje (Hipertireoza) ose zvoglim t tajimit t gjndrs tiroide (Hipotireoza) miksedem. Adinamia lajmrohet te t smuart me rritjen (Akromegalia) ose zvoglimin e tajimit t hormonit t rritjes (Hipopituitarizmi).

Ajo posarisht mund t jet e shprehur te t smuarit me zvoglimin (Smundja e Addisonit) ose rritjen e tajimit t korteksit t gjndrs mbiveshkore (Smundja e Kuchingut).
Adinamia lajmrohet edhe te t semuarit me Hiperparatiroidizm.

PESHA TRUPORE Humbja e peshs lajmrohet te t smuarit me smundje t sheqerit e kushtzuar me humbjen e glikozs nprmjet urins.

Humbja e peshs lajmrohet te t smuarit me zvogelim t tajimit t gjndrs mbiveshkore (Smundja e Addisonit) e kushtzuar me dehidrimin e organizmit pr shkak t urinimit t sasive t mdha t urins (Poliuria)

Rritja e sekrecionit t hormonit t gjndrs tiroide (Hipertireoza)

Shkakton zvoglimin e peshs pr shkak t rritjes s katabolizimit (Rritja e Metabolizmit Bazal)

DJERSITJA Djersitje e sforcuar lajmrohet te t smuarit me hipertireoz ose te tumori I medulls s gjndrs mbiveshkore (Feohromocitom).

NDJESHMRIA N T FTOHT Lajmrohet te t smuarit me hipertireoz, pastaj te t smuarit me hiposekrecion t lobusit t prparm t hipofizs dhe korteksit t gjndrs mbiveshkore.

KRURJE Lajmrohet te diabetes mellitus, hipertireoza dhe hipotireoza.

ZRI DHE T FOLURIT Te t smuarit me hipotireoz vrehet zri i vrazhd.

SIMPTOMET N SISTEMIN NERVOR QENDROR Kok dhimbja lajmrohet te rregullimet e qarkullimit t gjakut n tru.

Migrena e vrtet Ateroskleroza Arteritis Temporaris Periarteritis Nodosa Aneurizma Intrakraniale

Kok dhimbja lajmrohet te t smuarit me tumor t trurit pastaj proceseve inflamatore n tru.

Kok dhimbjes te t smuarit me tumor t hipofizs i bashkangjiten edhe rregullimet e t pamurit.

GJUMI Pagjumsia lajmrohet te t smuarit me hipertireoz dhe te femrat n fazn e klimakteriumit.

GJUMSIA sht simptom i shpesht te t smuarit mehipertireoz. Miksedem.

SIMPTOMET E ZEMRS DHE ENVE T GJAKUT Sistemi endokrin neprmjet sistemit nervor vegjetativ ndikon n punn e zemrs. Simpotmet m t shpeshta jan palpitacioni dhe dispnea. Palpitacioni sht crregullim i ritmit dhe frekuencs s zemrs, shte simptom i rregullt n hipertireoz. Lajmrohet edhe te t smuarit me feohromocitom.

DISPNEA
Lajmrohet te t smuarit me hipertireoz dhe hipotireoz, miksedem. Dispnea paroksizmale sht shpesh simptom akrakteristik te t smuarit me tumor t medulls s gjndrs mbiveshkore (Feohromocitom).

SIMPTOMET N SISTEMIN GASTRO INTESTINAL

URIA DHE APETITI Lajmrohet te t smuarit t sistemit endokrin me zvoglimin os rrtjen e apetitit. Zvoglimi i ndjeshmris s apetitit lajmrohet te t smuarit me zvoglimin e tajimit t hipofizs (Hipopituitarizmi) ose korteksitt gjndrs mbiveshkore (Smudnja e Addisonit)

Humbja e apetitit lajmrohet te t smuarit me rritjen e tajimit t gjndrave paratiroidale (Hiperparatireodizmi).

Rritja e Apetitit (Palifagia) Lajmrohet te t smuarit me hipertireodizm. T smuarit dobsohen edhe pse marrin sasi t medha t ushqimit.
-

Polifagia me dobsim lajmrohet te t smuarit me Diabetes Mellitus.

Disfagia lajmrohet te t smuarit me Strum retrosternale. Glltitje e vshtirsuar e prcjellur me dhimbje lajmrohet te t smuarit me Tireoiditizm.
-

Etja (Polidipsia) rritja e ndjeshmris n etje marrja e sasis t madhe t ujit lajmrohet te t smuarit me Diabetis Insipidus (Zvoglimi I tajimit t hormonit antidiurez te hipofiza)

T smuarit urinojn sasi t mdha t urins prandaj pijn sasi t mdha t ujit. Shpesh jan t detyruar me veti t mbajn shishe me uj.

Polidipsia lajmrohet edhe te t smuarit me Diabetes Mellitus. Largimi i glikozs neprmjet urins shkakton polurin. Prandaj vjen deri te dehidracioni i organizmit dhe rritja e ndjeshmris n etje. Rritja e etjs lajmrohet edhe te t smuarit me Hiperparatiroizm.

VJELLJA Lajmrohet te Ketoacidoza Diabetike dhe Parakoma si dhe te t smuarit me smundje t Addisonit.
BARKQITJET Forma kronike e barkqitjeve lajmrohet te disa t smuar me Hipertireoz. Mund te lajmrohen edhe te t smuarit me smudnje t Addisonit.

OPSTIPACIONI Lajmrohet te t smuarit me Hiperparatireoidizm i cili e kushtzon Hiperkalcemin. Lajmrohet edhe te t smuarit me rritjen e tajimit t Aldosteronit n qelizat e korteksit t gjndrs mbiveshkore (Hiperaldosteronizmi). Sindromi i Conit i cili kushtzon Hipokaliemin. Opstipacioni lajmrohet edhe te t smuairt me hipotireoz (Miksedem) te diabeti insipid dhe te smudnja e Addisonit.

SIMPTOMET E ORGANEVE GJENITALE

Amenorea humbja e menstruacionit Oligomenorea zvoglimi i menstruacionit Hiposekrecioni primar i ovariumit kushtzon rregullimin e ciklit. Amenorea lajmrohet te hipofunkcioni (smundja e Addisonit) ose hiperfunkcioni i korteksit t gjndrs mbiveshkore (Sindromi i Kuchingut) lajmrohet edhe te hiposekrecioni i Hipofizs (Sindromi i Sheehanit). Dhe te t smuarit me Hipotireoz Miksedem.

IMPOTENCA Te meshkujt lajmrohet te smundjet primare t testisit. Zvoglimi i libidos lajmrohet te t smuarit me hipertireoz ose hipotireoz me rritje ose zvoglim t sekrecionit t korteksit t gjndrs mbiveshkore dhe rregullimit t tajimit t hipofizs. INSPEKCIONI Gjat inspekcionit t t smuarve t gjndrave endokrine vrehet rregullimi i rritjes, i zhvillimit psiqik dhe fizik, ndryshimit t zrit dhe t ushqyerit, lkures dhe zhvillimit gjenital.

RRITJA DHE ZHVILLIMI GIGANTIZM sht crregullim i zhvillimit fizik i cili manifestohet me rritje t tepruar t trupit, dallohen dy forma: - GIGANTIZM NORMAL i cili manofestohet me rritje proporcionale t pjess s siprme dhe t poshtme t trupit, gjatsia e duarve i prgjigjet lartsis s trupit. - GIGANTIZM EUNOHOID manifestohet me rritje t teprt t pjess s poshtme t trupit, duart jan m t gjate n krahasim me lartsin e trupit.

Gigantizmi normal lajmrohet gjat tajimit t teprt t hormonit t rritjes para pubertetit. Ajo ndodh te t smuarit me adenom t qelizave eozonofile t hipofizs.
AKROMEGALIA Me kt term nnkuptojm asimetrin e trupit e cila sht e kushtzuar me rritjen e pjesve periferike t trupit. Kjo ndodh pr shkak t tajimit t teprt t hormonit t rritjes (ADENOMI EOZONOFIL) pas prfundimit t pubertetit (prfunsimi i rritjes)

Ndryshimet qendrore jan: - Rritja e shuplakave - Rritja e shputave t kmbve - Rritja e hunds - Rritja e vetllave - Rritja e gjuhs dhe t gjitha organve
Bashk me hipertrofin e muskujve t skeletit dhe indeve nnlkurore.

NGECJA E RRITJES Ngecja e rritjes kushtzohet m s shpeshti me zvoglimin e tajimit t hormonit t rritjes dhe hormonve t gjndrs tiroide. Prandaj dallojm shkurtabiqt hipofizar dhe tireoid. Karakteristikat themelore e shkurtabiqve hipofizar jan: - Zhvillimi proporcional i disa pjesve t trupit - Shkurtabiqt hipofizar japin prshtypjen e njeriut t moshuar me trup t vogl - Zhvillimi i karakteristikave sekondare seksuale pasqyron kt form t rritjes. Prandaj kta persona japin prshytpjen e njerzve m t moshuar (kjo pamje quhet PROGIRIA)

Shkurtabiqt Tiroid Rritja e tyre kushtzohet me tajimin e pamjaftueshm t hormonit t gjndrs tiroide. Karakteristikat jan: - Zvoglimi fizik i shoqruar me rregullimet e zhvillim psiqik deri te kretenizmi I smuari ka pamje karakteristike: - Buzt e trasha, gjuha e madhe e cila shpesh del nga goja, duart dhe kmbt t shkurta n proporcion me trupin.

Zhvillimi psiqik rregullimet e zhvillimit psiqik jan kryesisht si pasoj e smundjes gjat shtatznis ose n fmijri. rregullimet jan t shkallve t ndryshme t cilat qojn deri n kretenizm.
T ushqyerit crregullimet te smundjet e gjndrave endokrine lajmrohen n form t trashsis endokrine dhe kaheksis endokrine.

Trashsia endokrine sht e rrall: 1) Trashsia hipofizare manofestohet me grumbullimin e indit dhjamor n krih, n pjesn e siprme t duarve, gjive dhe n pjesn gluteale dhe kjo sht si pasoj e zvoglimit t tajimit t hormoneve t hipofizs (Adenomi i qelizave Hromofobe). Radhitja e indit dhjamor te meshkujt sht si te femrat. Ky tip quhet DISTROPHIA ADIPOZOGJENITALE ose SINDROMI I FROLICHIT.

Meshkujt e kan mjekrrn e rrall, qimzimi n pjesn gjenitale sht si te femrat, mungon cikli menstrual. 2) Adipoziteti i kushtzuar me crregullim t korteksit t gjndrs mbiveshkore.

SINDROMI I KUCHINGUT Ky sindrom sht i kushtzuar me rritjen e tajimit t ACTH ne hipofiz (Adenomi Bazofil) ose t hormonit t korteksit t gjndrs mbiveshkore (Adenomi i Korteksit t Gjndrs Mbiveshkore).

Karakteristikat jan: koka, qafa dhe trupi jan adipoz kurse duart dhe kmbt t holla shkak t atrofise s muskujve (Bufallo Tip).

Adipozitet eunohoid paraqesin zhvillim joporporcional t pjess s poshtme t trupit me rregullim t zhvillimit t tumorit. Kur rregullimet lajmrohetn para pubertetit forma e trupit ka karakteristika t femrave.

Adipoziteti sht i shprehur n pjes gluteale dhe gjijt.

DOBSIMI OSE KAHEKSIA Kaheksia hipofizare (ose smudnaj e Simmonsit) lajmrohet te destrukcioni total i hipofizs. Dallohet nga anoreksia nervosa te fermat e reja pr shkak t rregullimeve psiqike. Kaheksia lajmrohet edhe te t smuarit me hipotireoz.

ZRI DHE T FOLURIT T folurit e ngadalsuar monoton shihet te hipotireoza, zri bht i vrazhd posacrisht te femrat, ndryshimet e zrit te fmijet meshkuj para pubertetit na sinjalizojn zhvillimin e tumorit i cili tajon hormonet gjenitale mashkullore (Pubertas Prekoks)

Shfaqja e zrit t vrazhd te vajzat dhe te grat q sht karakteristik e zrit t meshkujve na sinjalizon zhvillimin e tumorit i cili tajon hormone gjenitale mashkullore

LKURA lkur t that me elasticitet t zvogluar kan t smuarit me hipotireoz. Ajo sht e ftoht dhe e vrazhd kurse lkura e nxeht dhe e lagt sht prezente n hipertireoz.
QIMZIMI I LKURS Zvoglimi i qimeve t lkures s duarve dhe kmbve haset te meshkujt me tajim t zvogluar t androgjeneve. Rritja e qimeve t lkures n duar dhe n kmb haset te femrat me veprim t tepruar t androgjeneve.

Qimzimi i lkures - Rrallimi i flokve lajmrohet te t smuarit me hipotireoz. Humbja e qimeve nn sjetull dhe pjesn pubike lajmrohet te grat. Zvoglim t tajimit t hormoneve gjenitale vrehet n sindromin e Sheehanit. HIRZUTIZMI sht crregullim abnormal i qimzimit te grat, lajmrohet mjekrra, mustaqet dhe qimet n pjesn e gjive, qimet n pjesn pubike jan si te meshkujt. Kjo na sinjalizon pr zhvillimin e tumorit t gjndrave mbiveshkore ose ovariumit (Sindromi STEINLEVENTHAL)

ZHVILLIMI GJENITAL
-

Hipergonadizmi: rritja e tajimit t hormoneve gonade, kushtzohet me rritjen e stimulimit nga hipofiza ose rritje primare e tajimit t gjndrave gjenitale. Rritja e ktyre hormoneve para pubertetit te djemt kushtzon zhvillimin e hershm t qimzimit, mutacionit t zrit dhe kjo quhet puberteti i hershm.

Hiperplazioni i Korteksit t gjndrs mbiveshkore, tajimi i teprt i androgjeneve shkakton qimzimin mashkullor, rritjen e mass s muskujve, mutacioni i zrit, rritja e mjekrs, mustaqeve, humbja e ciklit menstrual, gjijt atrofojn dhe klitorisi atrofon. Hipogonadizmi: zvoglimi i tajimit t hormoneve gjenitale te femrat para pubertetit. Karakterizohet me ngecjen e zhvillimit t gjijve, organeve gjenitale dhe humbjen e ciklit menstrual.

Infantilizmi: lajmrohet pas periudhs s pubertetit dhe karakterizohet me ngecjen e karakteristikave sekondare seksuale. Verilizmi: sht gjendje e cila jep karaktersitikat sekondare gjenitale t meshkujve te femrat. Manifestohet me rritjen e klitorisit, qimzimin e tipit mashkullor, lajmrimin e akneve dhe zrit t mashkullit. Hipogonadizmi te meshkujt: karakterizohet me konfiguracionin e trupit femror, rritja e indit dhjamor te gjijte dhe pjesn gluteale, qimzimi i rrall n pjest pubike si te femrat, organet gjenitale t pazhvilluara.

- Koka, pamja e fytyrs: Te t smuarit me hipotireoz sht si e piklluar kurse te t smuarit me hipertireoz pamja e fytyrs sht e gzueshme me bullbuse t qitura. - Facies lunata; fytyra e rrumbullakt, takohet te sindromi i Kuchingut. QIMET E KOKS Flokt te t smuarit me hipotireoz jan t vrazhda t thata dhe t rralla n hirzutizm, te rritja e tajimit t androgjeneve qimet e lkurs s fytyrs te femrat jan si te meshkujt. Kurse mungesa e mjekrs dhe mustaqeve te meshkujt na dshmon tajim t zvogluar t androgjeneve.

SYT Pigmentacioni i mbyllur t lkurs s kapakve t syrit lajmrohet te hipertireoza (shenji i Jelinekut) - Shenji Grafet sht shtangim i kapakut t eprm t syrit te t smuarit me hipertireoz - Shenji i Stelvagut manifestohet me lvizje t rralla t kapakut dhe shikim t shtanguar, hasemi te t smuarit me hipertireoz. - Shenji i Rozenbahut manifestohet me lvizje t lehta t kapakve t mbyllur. - Egzoftallmus sht shenj e hapjes s kapakve t syrit pr shkak t shtangimit t tyre.

GOJA Pigmentimi i errt i mukozs s gojs haset te smundja e Addisonit. Era e acetonit nga goja haset te ketoacidoza para se t lajmrohet ketonuria. Rritja e buzve haset n hipotireoz ose akromegalia. Lvizje t lehta t buzve hasim te hipertireoza. Makrogllasia haset te akromegalia dhe hipertireoza. Dridhja e gjuhs vrehet te hipertireoza.

KOKA Perkusioni i koks n hiperparatiroidizm jep ndryshime t tonit n disa vende.

QAFA Struma difuze sht rritje proporcionale e pjesve t tiroides, vrehet leht gjat inspekcionit te t smuarit me hipertireoz. Struma nodoze sht rritje nyjore e gjndrs tiroide, lajmrohet te t smuarit me adenom ose tumor. Struma retrostenole sht e vendosur pas sternumit dhe manifestohet me fryerjen e venave t qafs.

FYTI Zhurma q dgjohet te t smuarit me hipertireoz pr shkak t zgjrimit t arterieve dhe rrjedhes s teprt t gjakut n gjndrat tiroide. KAFAZI I KRAHRORIT Frymarrja sht e shpejtuar, tahipnea dhe hiperpnea te t smuarit me ketoacidoz ose frymarrja Kusmallit. GINEKOMASTIA Lajmrohet te rritja e tajimit t estrogjenit te t moshuarit te sindromi i kuchingut ose prdorimi i preparateve estrogjene.

ABDOMENI STRIET Lajmrohen te hipersekrecioni i korteksit t gjndrs mbiveshkore. Sindromi i Kuchingut ose te t smuarit q marrin gjat preparatet e glikokortikosteroideve. Dridhjet e dors hasen te t smuarit me hipertireoz. Pigmentimi i lkurs pigmentimi i mbyllt i lkurs lajmrohet te t smuarit me hiposekrecion t korteksit t gjndrs mbiveshkore (smundja e Addisonit). Lajmrohet n pjesn gluteale, n bryla, n maje t gjive dhe nn sjetulla