1 Kurora e Gjelbr

Kurora e
Gjelbr
Botim periodik i Klubit Ekologjik t Lezhs. Prgatitet dhe botohet n Tiran
Gazet
Mbarkombtare
pr Pylltarin dhe
Mjedisin
Nr. 139, qershor 2014
(Viti XVI i botimit)
S
humkush, q drejtprdrejt
apo trthorazi fati e ka lidhur
me sektorin e pyjeve, mund
ti ket br shpesh vetes pyetjen
q kemi ven si titull t ktij
shkrimi. Ajo lind vetiu, nga dukurit
q vrehen n ekonomin ton py-
jore, si munges shfrytzimesh
industriale, pamundsi investi-
mesh, prerje ilegale n shkall t
gjer, shkretime t pakthyeshme
masivesh pyjore, pamundsi pun-
simi, etj. T gjitha kto, t pr-
mbyllura koht e fundit me shkur-
time masive nga puna t speciali-
stve t pyjeve!
Mund t themi pa m t vogln
mdyshje se ekonomia jon pyjore,
pr shkak t specifikave t saj, t
pa marra n konsiderat pr nj ko-
h t gjat, por edhe t mnyrs se
si sht qeverisur e trajtuar nga vitet
50 t shekullit t kaluar e deri sot,
nuk sht si kudo n botn e qyte-
truar, nj deg me efektivitet, q
krijon t ardhura e mundsi pun-
simi, por nj sektor q thith fonde
pr t paguar vetmrrogat e specia-
Ekonomia pyjore,
me efektivitet pr ekonomin

kombtare apo nj vrim e
zez financiare?
Prof. Dr. Anesti POSTOLI, Prof. Dr. Vath TABAKU, Prof. Dr. Mihallaq KOTRO
Prof.As. Dr. Leonidha PERI, Prof.As. Dr. Ervin TOROMANI
listve dhe drejtuesve t saj, pa mu-
ndsi investimesh e zhvillimi, duke
u br kshtu, nn ndikimin edhe
t krizs globale, m shum nj ba-
rr se sa mbshtetje pr zhvillimin
e prgjithshmekonomik t vendit.
fonde suplementare, q derdheshin
n buxhet? Prse sot n pyje nuk
bhen investime, si dikur, kur
vetmpyllzimet e reja arrinin n
mbi 4-5 mij hektar n vit, pa
prmendur prerjet kulturale, q
kishin 2-3 fishin e ksaj siprfaqeje,
sistemimet malore, q preknin t
gjith rrjetin hidrografik me pro-
bleme erozioni t vendit, luftimin
sistematik t dmtuesve e smun-
djeve, investimet n ekonomin e
gjahut, etj., etj.?
Pr specialistt e pyjeve pr-
gjigjja pr kto pyetje nuk sht
vshtir t formulohet. Ndodh k-
shtu sepse:
- Pr mse 40 vjet me radh
sht shfrytzuar n pyje nj sasi
lnde druri sa 2-3 fishi i mundsis
normale t shfrytzimit, veprimq
tani, pr munges rezerve drunore
m kmb, teknikisht pasohet n
mnyr t pashmangshme nga nj
periudh pritjeje, t paktn 40-
60 vjeare, gjat t cils nuk do t
ket mundsi reale pr t br
Tashm, Klubi Ekologjik, Lezh (KEL) ka dhe
faqen e tij n Internet. N brendsi t saj do
t gjeni informacione t ndryshme, si dhe
rubrikat kryesore t gazets Kurora e
Gjelbr. Kjo faqe sht edhe n anglisht,
pr prdoruesit dhe lexuesit e shumt n
SHBA, Kanada, Gjermani, Itali, Greqi, etj., si
dhe nga librarit online t universiteteve
ndrkombtare. Kjo faqe do tu shrbej edhe studentve t
Fakultetit t Inxhinieris Pyjore, t cilt i shfrytzojn kto
materiale si referenca pr detyra kursi dhe tema diplome.
Pr m shum informacion se si mund t publikoni materialin
tuaj n faqen e websitit t KEL, kontaktoni n:
E-mail: zefimeraj@gmail.com E-mail: velihoxha@yahoo.com
Web: www.ecl -al bani a.org
Votimi pr shtat mrekullit natyrore t Shqipris sht n
proces. Shqipria sht nj nga vendet ku vizitort mund t
prjetojn 7 Mrekulli t Natyrs. Esht koha pr t identifikuar 7
mrekullit tona natyrore.
Cilat jan kto Mrekulli Natyrore?
Ju mund t votoni on line dhe t jepni mendimin tuaj. Kshtu do
t kontribuoni n prcaktimin e ktyre Mrekullive. Votimi sht
falas dhe ju merr vetm pak minuta. Voto tani.
Adresa: www.ecl-albania.org
N vazhdim jepet nj list me bukurit natyrore, q gjenden n
krahina t ndryshme t Shqipris. Por kto jan vetm sugjerime.
Ju jeni t lir t votoni pr ndonj tjetr, jasht ksaj liste, nse
mendoni se e meriton nj vlersim t till.
Zonat e mbrojtura natyrore dhe turistike n vendin ton, jan
konsideruar si pjes toksore dhe ujore t mbrojtura pr shkak t
shumllojshmris biologjike t pasurive natyrore dhe kulturore q
ofrojn. Kto zona mbrohen nga shteti dhe numrohen rreth 384 t
tilla. Ato ndahen n 6 kategori sipas rndsis: 4 zona rreptsisht t
mbrojtura, ku prfshihen: Laguna e Karavastas (Lushnj), Lumi i
Gashit (Tropoj), Rrajca (Librazhd) dhe Kardhiqi (Gjirokastr), 11
parqe kombtare; 300 monumente natyrore; 26 zona t menaxhuara,
4 peizazhe t mbrojtura toksore ose detare, si dhe 4 zona t mbrojtura
resursesh. Zonat e mbrojtura zn nj siprfaqe t prgjithshme prej
109 050 ha, 10,5 % t fondit pyjor dhe 3,8 % t siprfaqes s
prgjithshme t vendit. Fillimet e krijimit t zonave t mbrojtura jan
q nga viti 1940 me shpalljen ose krijimin e rezervatit t par shtetror
t gjuetis Kune-Vain-Tale n Lezh dhe Parku Kombtar i Malit t
Tomorit n Berat.
Papa Francesko bri thirrje pr
t treguar m shum respekt pr
natyrn, duke e quajtur shkat-
rrimin e pyjeve t Ameriks s
Jugut dhe forma t tjera t
shfrytzimit t mjedisit, mkat
i kohve moderne.
N universitetin e Molise, n
Italin Jugore, Papa Francesko
Papa bn thirrje: Shfrytzimi i
natyrs, nj mkat i kohve tona
tha q Toks duhet ti jepet e
drejta pr t dhn frutat e saj,
pa u keqprdorur. Kjo sht
nj nga sfidat m t mdha t
kohve tona. Ta shndrrojm
veten n nj lloj tipi t zhvi-
lluar, q di t respektoj krije-
sat, u tha studenteve.
Kur shikoj Amerikn, gjithashtu
vendin tim t lindjes, Amerikn
Jugore, me aq shum pyje, t
gjitha t prera, t cilat jan
shndrruar n toka, q nuk mund
t japin m jet. Ky sht mkati
yn, shfrytzojm Tokn, duke
mos lejuar t jap ato t mira q
ajo ka, tha Papa argjentinas.
Francesko, e ka marr emrin nga
Francesko Assisi, shenjt i sheku-
llit XIII, mbrojts i kafshve dhe
mjedisit. Qysh kur u zgjodh, n
Mars 2013, lideri i 1.2 miliard
katolikeve roman, ka br
shum thirrje n mbrojtje t
mjedisit.
Lind pyetja, prse ndodh
kshtu, prse ekonomia jon
pyjore nuk sht n gjendje si dikur,
gjat viteve 1950-1980, ti jap
vendit do vit rreth 1,5 milion m
3
lnd punimi dhe dyfishin e saj dru
zjarri, duke mbajtur m kmb
industrin e drurit, duke siguruar
ngrohjen e t gjith popullit gjat
periudhs s ftoht t vitit, duke
mbshtetur me ushqimpr bleg-
torin m shum se gjysmn e atyre
q jetonin n zonat rurale dhe, s
fundi, duke i dhn shtetit edhe
Vijon n fq. 2
Klubi Ekologjik Lezh
nprmjet WEB-it
NJOFTIM
Parqet Kombtare Natyrore t Shqipris
Lexoni fq. 4
Pr problemet e toks dhe
mbrojtjes s saj nga erozioni,
lexoni fq. 5
Faqe 3
Projekte dhe veprimtari t Ministris
s Mjedisit
Faqe 6
Pr parandalimin dhe mbrojtjen nga
zjarret t pyjeve dhe kullotave
Faqe 6
U nda para kohe nga jeta
ing. Lavdie Tosku (Iseberi)
2
Kurora e Gjelbr
Vijon nga fq. 1
shfrytzime si m par, periudh
n t ciln ekonomia jon pyjore
tashm ka hyr.
- Mungesa e shfrytzimeve (pra
e prodhimit industrial) reflektohet
n pamundsi financiare t eko-
nomis pyjore pr t paguar qoft
fuqin puntore qoft kuadrin
teknik t angazhuar pr admini-
strimin e saj dhe n munges inve-
stimesh t domosdoshme pr py-
llzime, prerje kulturale, sistemime
malore, luftimsmundjesh e dm-
tuesish, pr ekonomin e gjahut etj.
- Si pasoj e moskuptimit n
thelb t problemit, por edhe pr
qllime abuzive e munges alter-
nativash, sidomos n zonat rurale,
vazhdimi i shfrytzimeve masivisht
n mnyr t pakontrolluar e ilegale
n pyje t rinj, q akoma nuk e kan
arritur moshn e shfrytzueshmri-
s, e cila si e dim t gjith, pr
llojet kryesore, si ahu dhe pisha e
zez, sht 100 vjet, veprimq ose
do ta zgjas edhe m shum
periudhn e pritjes ose do t oj
me nj probabilitet shum t madh
n zhdukjen e pakthyeshme t
masiveve t tra pyjore, si ka
ndodhur n Lur, Kainar, Tu,
Shmri e n shum masive t tjera
t mrekullueshm, q vendi yn ka
patur e sot nuk i ka m.
- Shndrrimi i ndrmarrjeve
pyjore t dikurshme n DSHP, pa
detyra konkrete pune e prodhimi,
duke u dhn atyre natyrn e
komisariateve t policis pr pyjet,
por pa kompetencat, mundsit
tekniko- financiare e ligjore, q kto
t fundit kan n kryerjen e
detyrave t tyre.
- Mbajtja n vazhdime specia-
listve t fushs larg pyjeve n
DSHP-t e vendosura n qytetet
kryesore, duke i kthyer ata n
burokrat t rndomt, lehtsisht t
ndrshkmbyeshm me lloj lloj
specialistsh t fushave t tjera apo
edhe me njerz fare t paarsimuar
n kt fush t dijes, si po ndodh
jo rrall n kohn q jetojm.
- Mosmarrja n konsiderat nga
shteti e kontributit real q ekonomia
pyjore ka dhn n dobi t
ekonomis kombtare nprmjet
lnds s punimit, e cila pr m se
40 vjet furnizoi industrin e drurit
dhe rindrtimin e vendit, druve t
zjarrit, q pr m se 50 vjet i dhan
popullit energjinpr ngrohje, si dhe
bazn ushqimore blegtoris eksten-
sive, jo vetmn formn e kullots
n pyje, por edhe t rezervs ush-
qimore pr dimr, gj q ka
ndodhur pr shkak t ndarjes
artificialisht pr shum koh t
aktivitetit n pyje n dy pjes:
Ndrmarrjet pyjore, t cilat duke
u marr me kulturn e pyjeve vetm
kan thithur fonde nga shteti, t
cilat pas viteve 90 mbijetuan si t
tilla, duke ndrruar vetmemrin n
DSHP dhe Ndrmarrjet e shfry-
tzimit t pyjeve, t cilat prodho-
nin dhe derdhnin t ardhura n
ekonomin kombtare e q pas
viteve 90, pr munges shfrytzi-
mesh, u mbylln plotsisht, duke
mnjanuar me kt veprimkrahun
prodhues t sektorit pyjor.
- Marrja nga shteti, gjat viteve
t tranzicionit, e masave gjysmake,
shpesh me efekt t kundrt nga ai
q pritej, pr prmirsimin e
gjendjes n ekonomin pyjore.
Kshtu, ndrsa me t drejt ko-
munave malore iu dhan n
pronsi siprfaqe t konsiderue-
shme pyjesh, si alternativ e vetme
punsimi e zhvillimi t ktyre
zonave, ishte fare pa vend
promovimi i ides s privatizimit
dhecoptimit deri nnivel familjeje,
fisi apo fshati t pyjeve t tran-
sferuara, sepse kjo nga njra an
nuk sht e pajtueshme me iden
tashm ndrkombtarisht t pra-
nuar t prdorimit t qndrueshm
t pyjeve dhe nga ana tjetr nxit
sherret, privatizimet e pambshte-
tura n dokumentacion t besue-
shm, tjetrsimet e prons, etj.,
duke e uar ekonomin pyjore nga
ana administrative n mesjet.
- Mosdhnia e asnj mundsie
teknike, por edhe financiare, ko-
munave pr qeverisjen dhe trajtimin
e pyjeve t transferuara dhe
vazhdimi i mbshtetjes s puns pr
qeverisjen dhe mbarshtimin e tyre
n DSHP-t tradicionale me baz
rrethi, qarku apo rajoni, si mendo-
het t bhet, si njsi m vete, me
varsi nga Ministria e Mjedisit, por
pa ndonj lidhje organike me
pushtetin vendor t fardolloj
niveli, t vendosura n qendrat
urbane kryesore t vendit, larg
pyjeve, t cilt ato duhet ti qe-
verisin e trajtojn n distanc.
- Vendosja e shenjs s bara-
zimit midis koncepteve mjedis
dhe pyje, ka br q t krijohet
ideja e gabuar se do problemq
ka t bj me mjedisin, detyrimisht
duhet zgjidhur nga sektori i pyjeve,
kur dihet q m shum se gjysma
e siprfaqes s vendit sht n dis-
pozicion t bujqsis, transportit,
peshkimit, qendrave t banuara etj.,
sektor kta q jan prgjegjs pr
mjedisin po kaq sa dhe sektori i
pyjeve.
T gjitha kto shkaqe, por edhe
shum t tjera, q mund t for-
mulohen, kan uar mendojm, n
amullin e sotme, e cila kurorzohet
me faktin e njohur nga t gjith,
shkurtime masive t specialistve
t pyjeve, tjetrsim i zanatit t
silvikultorit, si dhe barazim e
zvendsim i tyre me mjek,
msues, zooteknik, inxhinier t
llojeve t ndryshme, por jo pyjesh,
etj. Me kt veprimzhvlersohet
dhe dekonsiderohet nj nga
specialitetet m t vjetra e m t
vshtira, q nj i shkolluar mund t
ket fituar, i cili, n botn e
qytetruar, nderohet e respektohet.
Lindin pyetjet: duhet br?
Si mund t dilet nga kjo situat?
Si mund t prmirsohet gjendja?
Ku do t gjenden fonde pr pagesa
dhe investime?
Prgjigjet ndaj ktyre pyetjeve
nuk sht shum e leht t for-
mulohen!
Megjithat, n vazhdimdo t
prpiqemi t formulojm disa
mendime e propozime, t cilat, du-
ke mos pretenduar t jen t vetmet
dhe m t mirat, mendojm se
duhen par e diskutuar nga nj
rreth m i gjer specialistsh, sido-
mos ata q drejtojn sot vendin dhe
ekonomin pyjore, pr t arritur n
nj zgjidhje m t arsyeshme e t
pranuar nga t gjith. Kto mendi-
me e propozime kan t bjn me
ndryshime konceptuale, por edhe
strukturore, q duhen br n eko-
nomin ton pyjore, t cilat shkur-
timisht po i rendisimm posht:
T pranohet nga t gjith, pa
ekuivok, prfshir edhe autoritetet
shtetrore, fakti q ekonomia jon
pyjore ka hyr sot n nj periudh
pritjeje 40-60 vjeare, e cila nuk
mund t shkurtohet kurrsesi, por
rrezikon t zgjatet edhe m ose,
edhe m keq, t pasohet nga shka-
trrimi i pakthyeshmi pyjeve me
gjith pasojat e natyrs ekologjike
e mjedisore q ky fakt do t sjell
pasoja, t cilat kan filluar t duken
qysh sot, nse nuk ndrpriten rrep-
tsisht prerjet ilegale dhe eksporti i
paligjshmi lnds s drurit, si edhe
gjetja e alternativave t tjera pr
ngrohjen e popullats n fillimm
qytet dhe pastaj edhe n fshat.
Pas prfundimit t ndarjes s
re territoriale t vendit, q sht n
proces, t ndryshoj rrnjsisht
organizimi territorial i pyjeve, duke
hequr dor nga DSHP-t tradicio-
nale, qoft mbi baz rrethi, si jan,
qoft mbi baz qarku apo rajoni,
si mendohet t bhen, jasht
aparatit t tyre administrativ dhe
krijimi n kuadrin e administrats
s qarkut apo rajonit t drejtorive
t pyjeve, njlloj si veprohet me
bujqsin apo deg t tjera t pro-
dhimit shoqror.
Njsit baz t organizimit t
pyjeve n terren t jen mikro-
ndrmarjet apo zyrat pyjore apo
fermat pyjore si kudo n botn e
zhvilluar, t ngritura mbi baz
njsish natyrale t grupimit t
pyjeve, si jan masivet pyjore,
si psh: Masivi Vermosh, Masivi
Valbon-Lumi i Gashit, Masivi
Munell, Masivi Kunor-Dardh,
Masivi Biz-Martanesh, Masivi
Gjinar-Zavalin, etj., apo basenet
pyjore, kur sht fjala pr pyjet e
altitudave mesatare e t ulta,
prbr kryesisht nga dushqet dhe
shkurret mesdhetare, q smund t
formojn masive natyrale me
fizionomi e karakteristika t qarta,
por mund t grupohen n basene
ujmbledhse kompakte, si: Baseni
i Erzenit, etj. Secila nga kto njsi,
q mund t prshtasin njrin nga
emrtimet e propozuara m lart, do
t qeveriset e drejtohet nga nj
brtham teknike, prbr nga 2-3
inxhinierpyjesh, prej tcilvenjri
drejtues, 3-4 teknik pyjesh, nj
llogaritar dhe nj numr puntorsh
t angazhuar me kontrat t pr-
kohshme, organik e cila mund t
rritet ose zvoglohet sipas vllimit
t punimeve, q do t duhet t
kryhen dhe nivelit t t ardhurave
q do t mund t sigurohen n
zbatimt projekteve t natyrave t
ndryshme, q do t hartohen. Ktu
mund t gjejn vend edhe Shoqa-
tat e prdoruesve t pyjeve, t cilat
mund t marrin prsipr kryerjen e
punimeve n pyje, n kmbimt
furnizimit t familjeve rurale me
lndn e drurit falas sipas nevojave
t tyre pr t prballuar jetn. T
gjitha kto njsi do t varen admini-
strativisht nga drejtorit e pyjeve
brenda administrats s qarkut (apo
rajonit) dhe nga drejtoria e pyjeve
e Ministris s Mjedisit. Funksioni
kryesor i ktyre pyjeve do t jet ai
i prodhimit, natyra e t cilit (lnd
punimi, dru zjarri, bim mjeksore,
qymyr, kullot, gjeth pr rezerv
dimrore, gjah, etj.) do t prcak-
tohet nga gjendja reale e pyjeve dhe
krkesat e pronarit (pushtet
qendror, pushtet vendor, komun,
privat), pa ln pas dore edhe
funksionin mbrojts, tcilin do pyll
e luan me ekzistencn e tij, pavar-
sisht nga forma e qeverisjes dhe
mnyra e trajtimit.
Siprfaqet pyjore t fragmen-
tuara, afr ose brenda qendrave t
banuara qytetare apo rurale, t qe-
verisen e trajtohen nga ndrmarrjet
komunale, t cilat do t ken si
prparsi funksionet mbrojtse dhe
ekologjike t pyjeve. Po ashtu,
gjelbrimet e rrugve, qendrave
turistike, etj., t jen preokupacion
i firmave, q i ndrtojn kto vepra,
duke angazhuar pr kt specialist
pyjesh me kontrata t prkohshme.
Siprfaqet e kullotave t for-
mojn njsi prodhimi t speciali-
zuara, n nivel shtetror, vendor
apo privat, t themeluara mbi bazn
e masiveve kullosore, t cilat t
emrtohen, zyra kullotash apo
ferma kullosore dhe, sikurse edhe
pyjet, t drejtohen nga brthama
teknike t vogla, q varen nga
Drejtoria e Pyjeve e qarkut (rajonit)
prkats dhe Drejtoria e Pyjeve e
Ministris s Mjedisit.
Siprfaqet e zhveshura, ato
shkmbore, greminat dhe siprfaqet
ujore, t pasqyrohen si kategori t
veanta, n kuadrin e kadastrs s
shtetit, duke mos u prfshir n
siprfaqen e pyjeve. Vetmsipr-
faqet e zhveshura, q pyllzohen
me sukses, i shtohen progresivisht
fondit pyjor t vendit.
Parqet Pyjore Kombtare
dhe Zonat e Mbrojtura, si njsi
me administrat, statut dhe rregu-
llore t veant, t varen drejtpr-
drejt nga Drejtoria e Biodiversite-
tit e Ministris s Mjedisit dhe t
ken pr mision kryesor ruajtjen e
biodiversitetit dhe mbrojtjen e
natyrs.
Shndrrimi i Agjencis s
Mjedisit dhe Pyjeve n Byro (apo
Institut) t Projektimeve Pyjore,
e cila t ket pr detyr prpilimin
e metodikave, udhzuesve e rre-
gulloreve pr hartimin e projekteve
t mbarshtimit, prerjeve kulturale,
sistemimeve malore, lufts kundr
smundjeve, dmtuesve e zjarreve
n pyje, dhe t projekteve pr
mbarshtimin e ripopullimin e zo-
nave t gjuetis, etj., duke mb-
shtetur me asistenc teknike
inxhiniert e zyrave pyjore apo
mikrondrmarrjeve n hartimin e
projekteve. Agjencia t shrbej
njkohsisht si institucioni ku
projektet e hartuara mbrohen e mi-
ratohen dhe prej t cils monito-
rohet n vazhdimsi zbatimi i tyre.
Fakulteti i Shkencave Pyjore,
si qendra m e kualifikuar n
fushn e pyjeve, t zhvilloj, sipas
problematiks s ngritur nga Mini-
stria e Mjedisit, Byroja e Projekti-
meve Pyjore dhe prodhimi, krki-
min shkencor n pyje e kullota,
duke dhn zgjidhje pr problemet
q shqetsojn ekonomin pyjore
t vendit. Fakulteti t mbshtes
gjithashtu Byron e Projektimeve
Pyjore n punn e saj pr prpili-
min e metodikave dhe hartimin e
projekteve t natyrave t ndryshme.
Ai duhet t organizoj gjithashtu
rikualifikimin ciklik dhe testimin
periodik t specialistve t pyjeve,
pr ti br ata t aft t prballojn
detyrat.
Natyrshm, shumkush q i
lexon kto propozime mund t
pyes:
Po qe se ato zbatohen, a do t
mund t kemi mbas nj kohe t
shkurtr shfrytzime dhe prodhim
drunor si m par? A do t kemi
pasktaj fonde t mjaftueshme pr
t paguar t punsuarit dhe pr-
balluar investimet e nevojshme n
pyje? A do t kemi vende pune t
mjaftueshme pr t gjith specia-
listt e pyjeve? Dhe, n fund t
fundit, a do ta bjn prsri rentabl
ekonomin ton pyjore?
Ekonomia pyjore, me efektivitet pr ekonomin
kombtare apo nj vrim e zez financiare?
Vijon n fq. 3
3 Kurora e Gjelbr
Sigurisht, edhe pr kto nuk
sht leht t prgjigjesh, por ne
do t japim disa ide, q ndoshta
edhe mund t jen t drejta:
Sikurse tham n analizn e
br dhe pr arsyet tashm t
sqaruara m sipr, shfrytzime t
sigurta t nivelit 1,5 milion m
3
lnd
punimi dhe 2-3 milion metr stere
dru zjarri n vit para se t kaloj
periudha e pritjes 40-60 vjeare nuk
mund t ket n vendin ton!
Zbatimi i masave t propo-
zuara m lart, megjithat do t ket
efekte pozitive, t cilat shkurtimisht
mund t sintetizohen:
- Garantimi rikthimit t kapaci-
tetit t dikurshmprodhues t eko-
nomis pyjore, pas kalimit t periu-
dhs s pritjes, duke br t mun-
dur q edhe brezat q do t vijn t
prfitojn nga pyjet, t paktn aq
sa kan prfituar brezat e shkuar.
P
rerjet e paligjshme dhe t vazhdueshme kan br q dmi ekonomik,
turistik dhe mjedisor n kt perl t natyrs t jet i pallogaritshm.
Prandaj, Ministria e Mjedisit ka vendosur q t ndrhyj m n fund
jo thjesht pr t frenuar shkatrrimin e far mund t ket mbetur, por pr t
rimbjell parkun dhe pastruar liqenet e mrekullueshme.
Ministri i Mjedisit, Lefter Koka, inauguroi fazn e par t nj projekti
pr fillimin e punimeve pr rehabilitimin dhe ripyllzimin e Parkut Kombtar
t Lurs. Dikur Lura ishte simbol i bukuris s natyrs, por dy dekadat e
fundit ajo u shndrrua n simbol t masakrs mjedisore. Me kt projekt
synojm ta kthejm Lurn n gjendjen e mparshme. Do t fillojm me
infrastrukturn hyrse n Park, ku do t rehabilitojm 20 kmrrug, pr ta
br udhtimin e do vizitori, t qet e t sigurt. Pas ksaj do t fillojm
ripyllzimin me dy milion fidan, tha Ministri n fjaln e tij.
Projekti pr Rehabilitimin dhe Pyllzimin e Parkut Kombtar t Lurs, i
financuar nga Ministria e Mjedisit, fillon me rehabilitimin e 20 kmrrug,
prfshi vendosjen e sinjalistiks informuese pr vendet me interes pr tu
vizituar Parkun. Pas ksaj do t filloj ripyllzimi i Parkut, gjat t cilit do t
mbillen dy milion fidan. Rehabilitimi do t prfshij edhe peizazhin natyror
t 7 liqeneve t Lurs. Liqenit t Luleve do ti kthehet pamja e dikurshme,
duke rehabilituar pasqyrn ujore t tij.
Sekretari i Prgjithshmn Ministrin e Mjedisit, Alqi Bllako, tha se
Ministria ka kontraktuar dy subjekte private, t cilat deri n fund t vitit
duhet t ken prfunduar shtrimin e 18 kmrrug dhe rehabilitimin e pastrimin
e gjith liqeneve. Investimi n Parkun Kombtar t Lurs, n harkun e nj
vit mendohet t shkoj mbi 1 milion dollar. Fidant q do t mbillen jan
kryesisht rrobull, arn e hartin, tha zoti Bllako.
Kjo mund t bhet e pa-arritshme
nse kto masa nuk merren sot.
- Brenda nj periudhe m t
shkurtr (10-15 vjeare) do t filloj
t ndihet ndalimi progresiv i
procesit t shkrettirzimit, q
tashmkafilluar metgjithapasojat
negative q ai sjell mbi cilsin e
ajrit, mbrojtjen e ujrave, t flors
e fauns, frenimin e erozionit,
prmbytjeve, rrshqitjeve dhe
ortekve.
- Duke i afruar specialistt e
pyjeve me objektin e tyre t puns,
pra mepyllin, por edhemepushtetin
vendor, komunat e shoqatat e
prdoruesve t pyjeve, do t bhet
e mundur qeverisja dhe trajtimi
cilsor i tyre, duke vlersuar edhe
prodhimin dytsor t pyllit n
lnd druri, i cili realizohet n m-
nyr progresive (pra duar-duar)
dhe q n trsin e tij z nj
prqindje t krahasueshme me
prodhimin prfundimtar n moshn
e shfrytzueshmris. Sot ky pro-
dhimeliminohet progresivisht gjat
mplakjes gradualetpyllit. Ai mund
t vilet vetmn pranin e vazhdue-
shme t specialistit t pyjeve.
- Duke u dhn Zyrave t py-
jeve jo vetmatributet e kulturs,
por edhe t shfrytzimit t pyjeve,
n kuptimin e gjer t fjals, do t
bhet i mundur si shfrytzimi i
mundshmi lnds s drurit sipas
nevojave kulturale t pyllit edhe
vlersimi lokal i prodhimeve
jodrusore: bim mjeksore, fruta
pylli, kultura eterovajore, gjah, etj.,
gj q bhet e mundur vetmn
pranin e vazhdueshme t
specialistit t pyjeve.
- Kjo mnyr e organizimit t
puns n pyje do t fut n ciklin e
prodhimit edhe pyjet e degraduar,
t klasave t ulta t prodhimit,
siprfaqet me shkurre dhe terrenet
Vijon nga fq. 2
margjinale, q smund t prodhojn
lnd druri n sasi e cilsi. Prej tyre
sot ekonomia kombtare nuk fiton
thuajse asgj.
N raste t veanta mbshte-
tur n krkesat e pronarit t pyjeve
(shtet, pushtet vendor, komun)
vetmpr pyjet pa fuqi lndore m
kmb dhe pr siprfaqet me
shkurre, t prshtatet forma e vler-
simit me an t kullots (silvo-
pastoralizmit) si rrug e shpejt
prodhimi me efektivitet t lart
ekonomik. Mnjanimi i riskut t
degradimit t mbuless bimore, q
n kt rast ekziston, bhet i mun-
dur vetmme aplikimin e metods
s qarkullimit t siprfaqeve q
kulloten, nn monitorimin e vazh-
dueshmt inxhinierit t pyjeve.
T gjitha kto masa mendoj-
m se do t bjn t mundur, mbas
kalimit t periudhs s pritjes, va-
zhdimsin e prodhimit industrial
n pyje, duke e shndrruar ekono-
min pyjore n nj deg t rndsi-
shme t ekonomis kombtare.
Ato do t krijojn edhe pr-
gjat periudhs s pritjes mundsi
financiare t natyrs rastsore, pr
kryerjen e punimeve dhe investime-
ve t domosdoshme n pyje dhe
punsimt specialistve t niveleve
t ndryshme, duke mbajtur para-
sysh nj raport sa m t arsyeshm
midis oferts dhe krkess.
Sigurisht, pr t br t mundur
e t sigurt arritjen e ktyre qlli-
meve, ekonomia jon pyjore dhe e
kullotave, q faktikisht shtrihet n
thuajse gjysmn e siprfaqes s ve-
ndit, duhet t bj pjes n priori-
tetet e zhvillimit t Qeveris Shqip-
tare, sepse vetmn kt mnyr
ajo mund tprfitojedhefinancime
investimesh e projektesh n pyje
nga programe t ndryshme t
Bashkimit Evropian.
GEF do t asistoj Shqiprin
n katrvjearin e ardhshm me
projekte n fushn e ndryshimeve
klimatike, degradimit t toks,
biodiversitetit, pyjeve, ujrave
dhe kimikateve.
Ky vendim qe pjes e vendi-
meve t marra n Asamblen e
5-t t GEF - Fondi Mjedisor
Global, mbajtur n Meksik, ku
mori pjes edhe ministri i Mjedisit
Lefter Koka. Gjat qndrimit n
Meksik Z. Koka u takua me
Sekretarin e Meksiks pr
Mjedisin, Z. J uan J os Guerra
Abud dhe me Presidenten e GEF,
Znj. Naoko Ishii.
Asambleja miratoi prioritetet
dhe objektivat kryesore t GEF
pr katr vitet e ardhshme. Fu-
shat kryesore t ksaj asistence
lidhen me financimin e projekteve
n fushn e mjedisit, degradimit
R
rjeti Rajonal pr Aderimn
fushn e Mjedisit dhe Ndry-
shimeveKlimatike(ECRAN),
organizoi Konferencn e Nivelit t
LartdheSeminarin pr Adaptimndaj
NdryshimeveKlimatike(ECRAN), me
2-3 korrik 2014, nShkup tMaqedo-
nis. Nkttakimmorn pjesprfa-
qsues ngaMinistriaeMjedisit, Mini-
stria e Integrimit Evropian dhe Mini-
striaeZhvillimit Urban dheTurizmit.
Objektivi i ktij aktiviteti ishte t
bashkonte lidert dhe politikbrsit
e vendeve prfituese n kuadr t
ECRAN, meqllim:
Shkmbimin e prvojs dhe
msimet e nxjerra, rolin q mund t
luajn bazuar n Strategjin e hartuar
t BE-s m 2013, pr Adaptimndaj
NdryshimeveKlimatike;
Diskutimin emasavetndrma-
rra, q nxisin adaptimin ndaj Ndry-
shimeve Klimatike n vendet tona,
qasjet dhe bashkpunimin rajonal;
Prgatitjen pr krijimin esistemit
qeveriss pr zhvillimin estrukturave
institucionalekombtarepr planifiki-
min dhemarrjen emasavepr adaptim.
Takimi u hap me mirseardhjen
nga Z. Nurhan Izairi, Ministr i Mje-
disit dhe i Planifikimit Hapsinor t
Maqedonis, duke br prezent obje-
ktivat dhe pritshmrit nga ky takim
pune. Pas nj panorame t pr-
gjithshmepr efektet dhepritshmrit
Dy milion fi-
dan pr Pa-
rkun e Lurs
Seminar pr
Adaptim ndaj
Ndryshimeve
Klimatike
Eneida RABDISHTA
Specialiste n Sektorin e Kadastrs dhe Pyjeve Komunale
ndaj NdryshimeveKlimatikenRajo-
nin ton, u kalua n fjalt prsh-
ndetse t Z. Aivo Orav (Ambasador
i Delegacionit tBE nMaqedoni), Z.
KoceTrajanovski (Kryetar i Bashkis
sShkupit), i cili u ndal nplanifikimin
lokal pr adaptimndaj NK, si dhe n
bashkpunimin e rolin e bashkive n
ktproces. Takimi u pasuangapreza-
ntimetbrangaDG ClimateAction,
nga Agjencia Evropiane e Mjedisit,
Banka Botrore, UNISDR, GIZ dhe
Universiteti i Venecias. Njngapreza-
ntimet e ksaj dite ishte edhe ai i Z.
Gazmend Turdiu, Sekretar i Prgji-
thshmi Kshillit pr Bashkpunim
Rajonal, i cili u ndal n Strategjin e
Evrops Juglindore 2020 dhe Ndry-
shimet Klimatike, rolin e autoriteteve
lokalenkontekstin eNK pr adaptim
dhe bashkpunimin ndrmjet autori-
teteve.
Dita e dyt e takimit vijoi me pre-
zantime nga Z. Vladan Scekic, mbi
pasojat eKlims dheopinionin publik,
Z. Sergio Castellari, IPCC focal point,
Itali, mbi bashkepunimin ndrmjet
autoritetevennivel kombtar, rajonal
e lokal, Znj. J urga Rabazauskaite-
Survile, mbi Procesin e Adaptimit
Strategjik dhePlanifikimit nLituani,
si edheZ. Johan Bogaert, koordinator
pr Adaptimin ndaj NK, Belgjik.
Pjesa e dyt e dits s dyt pasoi me
ushtrimepraktikedhendarjen epjes-
marrsve n 6 grupe pune, me tema:
Planifikimi Hapsinor, Bujqsia,
Menaxhimi i Riskut, Adaptimi Urban,
Ujerat dhe Energjia.
Prfaqsuesit nga Shqipria mo-
rn pjes n dy grupe dhe dhan kon-
tributin e tyre n debatin e tavolinave
t puns.
Meq masat pr zbutjen ndaj
Ndryshimeve Klimatike nuk jan te
mjaftueshme pr tu br ball efek-
teve shkatrruese t Ndryshimeve
Klimatike, sht i nevojshm nj
bashkpunim m i gjer rajonal,
kombtar dhe lokal.
Ky takim, ne vazhdn e takimeve
t iniciuara q me 2001, me futjen e
konceptit t Adaptimit ndaj Ndry-
shimeveKlimatike, kapasuar medisa
iniciativa rajonale n vitet 2007 n
Beograd me Forumin Rajonal pr
Ndryshimet Klimatike, nnntor 2008
me ministrat e Rajonit, mbi Mb-
shtetjen e Vendeve t Evrops Juglin-
dore pr prgatitjen e Planeve t Ve-
primit pr Adaptim, si edheworkshope
t zhvilluara me 2013 n Turqi, mbi
Impaktet ndaj NdryshimeveKlimatike.
Ky takim e vuri theksin edhe
njher n rndsin e marrjes s ve-
primeve t prbashkta n t gjitha
nivelet, pr hartimin e nj Strategjie
pr Adaptimdhenndarjen einforma-
cionit enjohurivenlidhjemeAdapti-
min ndaj NdryshimeveKlimatike.
GEF vijon investimet
n fushn e mjedisit
t toks, ndryshimeve klimatike.
Shqipria ka prfituar dhe do t
vazhdoj t mbshtetet nga GEF
edhe pr katr vitet e ardhshme.
Ky financim do t jet n formn
e projekteve pr fushat e
msiprme dhe n total ato do
t kapin shifrn 10 milion
dollar. Shqipria do t jet
gjithashtu prfituese nga fondet
shtes t GEF edhe pr nj sr
projektesh rajonale e ndrku-
fitare, q do t financohen kto
katr vite, si jan ujrat ndr-
kufitare, ku prioritet do t ket
baseni i Drinit, si dhe ujrat e
deteve Adriatik e J on.
N kuadr t mbshtetjes s
Qeveris Gjermane prmes GIZ
n Shqipri, Zv.ministrja e Mjedisit
Zj. Djana Bejko priti Z. Hartmut
Mller, GIZ - Projekt Menaxher, si
dhe Z. J ouko Hogmander, ekspert
ndrkombtar.
Ky projekt vjen si prioritet i qeveris
shqiptare pr forcimin e kuadrit
ligjor, n prputhje me direktivat e
Bashkimit Evropian. N t njjtn
koh, kjo mbshtetje ka n themel
vlersimin e biodiversitetit, si baz
GIZ/GOPA Projekti m i ri pr fuqizimin
e administrats pr Zonat e Mbrojtura
e zhvillimit t qndrueshm pr
rritjen e t radhuarave pr popull-
sin lokale.
Zj. Bejko falnderoi prfaqsuesit e
Qeveris Gjermane pr kt nism,
duke adresuar shqetsimet dhe
mangsit aktuale n ZM n nivel
kombtar. Diskutimi mbi ngritjen e
Agjencis Kombtare t Zonave t
Mbrojtura, si dhe hartimi i nj modeli
financiar pr t siguruar agjenci dhe
administrata efektive pr menaxhi-
min e ktyre zonave, ishin shqet-
simet q parashtroi Zj. Bejko, si
elemente q duhet t konsiderohen
n dezinjimin e projektit t ri.
Nga ana e tij, Misioni parashtroi
situatn e analizuar dhe problemet
e identifikuara gjat vlersimit, si
dhe hapat e mtejshm t ecuris.
Ngritja e nj grupi pune, me
ekspert, q mbulojn fushn e
biodiversitetit, si hap i par, do t
ndihmoj prgatitjen e projekt
propozimit t plot, pr ta hedhur
m tej pr miratim e zbatim.
4
Kurora e Gjelbr
Parqe natyror dhe kombtar
1. Parku Kombtar Dajti
2. Parku Kombtar Lugina e Valbons
3. Parku Kombtar Thethi
4. Parku Kombtar Lura
5. Parku Mali i Tomorit
6. Parku Kombtar Pishat e Divjaks
7. Parku Kombtar Llogara
8. Parku Bredhi i Hotovs
9. Parku Qafe Shtama
10. Parku Kombtar Zall Gjoaj
11. Parku Kombtar Prespa
12. Parku Kombtar Butrinti
13. Lugina e lumit t Gashit; 14. Biza; 15. Rrajca
16. Lagunat e Kune - Vainit.
Parku Kombtar Dajti
Ndodhet n lindje t kryeqytetit t
Shqiprisdhekanjsiprfaqeprej 3300
ha. Shtrihet n pjesn lindore t fushs
se gjer t Tirans, 26 kmn lindje t saj
dhe 50 kmlarg nga aeroporti Nn
Tereza. Tipike e Parkut te Dajtit sht
shtrirja e bimsis me kate. Ky park sht zon shum e
frekuentuar sidomos nga pushuesit ditor. Ai konsiderohet
Ballkoni natyror i Tirans. Ai ofron mundsi akomodimi pr
pushuesit. Aty mund te shkohet me teleferik, udhtimq ofron
nj eksperienc t veant.
Parku Kombtar Lugina e Valbons
Ka nj siprfaqe prej 8000 ha dhe
konsiderohet si mrekullia e Alpeve
Shqiptare. Ndodhet 25-30 km n
veriperndimt qytetit BajramCurri.
Shtrihet midis majash t larta e t
thepisura, t mbuluara me nj kolorit
fantastik ngjyrash n do stin, duke dhn kshtu imazhin e
nj lugine plot labirinte e t papritura. Lugina e Valbons nis
nga Qafa e Valbons dhe prfundon n luginn e Drinit, shum
prandigs sehidrocentralit tFierzs, megjatsi 50.6 km. Esht
zona turistike me e vizituar n Tropoj. Ajo ka vlera te mdha
turistike dhe rekreative, q ndrthuren me nj biodiversitet me
rendsi kombtare e ndrkombtare.
Pr t shkuar n Valbon duhet t udhtosh t paktn 5 or
nga kryeqyteti, ku vizitori ka mundsi t shijoj nj udhtim
me traget npr liqenin e Komanit. Udhtimtjetr i mundshm
sht ai nga Qafa e Malit - Fierz - B. Curri, ndrsa udhtimm
komod e m i leht sht ai prmes rrugs s kombit, Durrs -
Morin, Prizren, Gjakov, B. Curri, Valbon, q zgjat rreth 4
or. Nga B. Curri pr n Valbon shkohet prmes nj rruge q
po ndrtohet sipas parametrave bashkkohor.
Parku Kombtar Thethi
Ka nj siprfaqe prej 2630 ha dhe
ndodhet n Alpet e Shqipris, pran
Bjeshkve t Nmura. Ai ndodhet n
nj distanc 70 km larg qytetit t
Shkodrs dhe prshkohet nga lumi i
Thethit, menjprurjeprej rreth 1000-1300 l/sek dheshti pasur
metroftn emalit. Njpikmjaft piktoreskedhemahnitsesht
Ujvara e Grunasit. Pr tu vlersuar sht prania e drurit relikt t
lisit. Ky prfaqson zonn mtpopulluar tvendit merrqebull
(Linx linx) i cili konsiderohet specie e rrezikuar.
Parku Kombtar Lura
Ka nj siprfaqe prej 1280 ha dhe
shtrihet n faqen lindore t Masivit
Kurora e Lurs. Mjaft piktoreske ktu
jan 14 liqenet akullnajor t Lurs. N
dimr siprfaqet e tyre ngrijn. Ndrsa
n pjesn jugore t parkut ndodhet
FushaePelave, qshfaq pamjeshumlodhse, pasi kabimsi
t larmishme me lule shumngjyrshe, t rrethuara nga drur
shekullor halor. N kt park ka mundsi t mdha pr
zhvillimin eekoturizmit.
Parku Mali i Tomorit
Ka nj siprfaqe prej 4000 ha dhe
ndodhet n lindje t qytetit muze t
Beratit. N t ndodhet Mali i Tomorit,
q nga larg t jep prshtypjen e nj
kshtjelle natyrore gjigante. Bukurit
natyrore t parkut jan evidente n do
stin.
Parku Kombtar Pishat e Divjaks
Ka nj siprfaqe prej 1250 ha dhe
ndodhet 5 kmlarg qytetit t Divjaks
dhe 40 kmlarg qytetit t Lushnjs. Ky
park sht njkohsisht edhe pjes e
kompleksit Laguna e Karavastas, q
ndodhet nn mbrojtjen e Konvents
Ndrkombtare t Ramsarit, qysh nga viti 1994. Ky park prbn
nj nga ekosistemet m t rndsishme t vendit ton, sidomos
pr faunn e pasur, ku prfaqsuesi m tipik sht pelikani
kaurrel, i cili zrreth 6.4 % tpopullats botrore. Ktu ndodhet
pika perndimore e folezimit t ktij shpendi n Evrop.
Parku Kombtar Llogara
Gjendet afro 40 kmnjuglindjetqytetit
tVlors, nkufirin hapsinor midis detit
Adriatik dhe atij J on. Afr Qafs s
Llogaras takohen drur me forma
kurorash mjaft interesante, n t cilat
ndihet ndikimi i korenteve t errave.
Parku Kombtar Bredhi i Hotovs
Bredhi i Hotovs ndodhet n jug t
Shqipris, pak kilometra nga qyteti i
Prmetit, dhe mund t cilsohet si
mushkria natyrore e Shqipris Jugore.
Me nj shtrirje prej 1200 ha e nj masiv
t mrekullueshm, t prbr kryesisht
nga Bredhi Maqedonas, ky park sht nj nga perlat turistike t
Shqipris, q ofron surpriza t kndshme n do stin t vitit,
si n dimr, i mbuluar nga dbora, edhe n ver, ku mund t
shijosh freskin e tij.
Pamja madhshtore e parkut shfaqet q nga hyrja e lugins s
Lumics e deri afr majs s malit t Kokojks. N Bredhin e
Hotovs mund t shkosh me do lloj mjeti, pavarsisht se rruga
nga kthesa e Piskovs, sht e paasfaltuar. N Bredhin e Hotovs
nuk ka lokale prandaj ushqimi merret me vete ose porositet m
par n fshatrat prreth. Ndrsa pr uj t pijshm, n brendsi
t pyllit ka nj sr burimesh natyrore m uj t ftoht.
Parku Kombtar Qaf Shtam
Ka nj siprfaqe prej 2000 ha dhe
ndodhet rreth 25 kmn verilindje t
qytetit t Krujs. N prgjithsi pamja e
ktij parku sht rrethor dhe mjaft
piktoresk. N kt park mjaft trheqs
prmendet ezmaeNns Mbretresh
me uj shum t pastr, t ftoht e kurativ. sht zon mjaft e
frekuentuar pr vlerat e larta kurative dhe ato t peizazhit q ka.
Parku Kombtar Zall Gjoaj
Ka nj siprfaqe prej 140 ha dhe
ndodhet afro 40 km n verilindje t
qytetit t Burrelit. N prgjithsi pamja
e ktij parku sht mjaft piktoreske.
Bukurin ia shton edhe prania e disa
burimeve dhe e rrjetit t prroskave.
Parku Kombtar Prespa
Ka nj siprfaqe prej 27500 ha, duke
prber n kt mnyr Parkun
Kombtar m t madh t Shqipris.
Ndodhet n kryqzimin e kufijve t
Shqipris, Greqis e Maqedonis.
Prbhet nga liqeni i Presps s Madhe dhe ai i Presps s
Vogl, si dhe nga pellgu ujmbledhs i tyre. Kjo zon sht
mjaft e pasur me vlera kulturore. Prmendimpsh kishat eremite
tBizantit, shpelln eTrenit nliqenin ePresps sVogl, kalan
eTrojanit, kishn eShn Mris, ndrtuar nishullin eMaligradit
n shek. e 14-t. Liqeni i Presps s Madhe dhe ai i Presps s
Vogl jan prfshir n Parkun Ballkanik t Presps, me nj
marrveshje t kryeministrave t t dy vendeve.
Parku Kombtar Butrinti
Ky park prfshin nj siprfaqe toke
shtetrore prej 29 km/katror. Kufijt e
ktij Parku, shtrihen n daljen e
fshatrave prreth, si Ksamili, Vrina,
Shndllia dhe Xarra.
Lugina e lumit t Gashit
Kjo zon ndodhet n rrethin e Tropojs
dhe prfshin skajin m verilindor t
Shqipris, n pikn m t lart t kufirit
midis Shqipris, Kosovs e Malit t Zi.
Lugina e lumit t Gashit, i cili derdhet n
Valbon, fillon ngazonaakullnajoreeDobrdolit. Gjatrrjedhjes,
kjo lugin shquhet pr bukurit natyrore, mbasi lumi kalon nj
srngushtimesh ezgjerimesh dukekrijuar trajtamjaft trheqse.
N njrin prej segmenteve t saj, lugina ngushtohet aq shum,
sa merr formn e nj kanioni t ngusht. Shpatet e lugins jan
t veshura me pyje dushku, ahu e sidomos me halor. Kjo zon
sht streh edhe pr kafsh t egra, si ariu i murrm, dhia e
egr, ujku, ketri, shqiponja e malit, etj. Zona e lugins s lumit t
Gashit shquhet pr reshjet e dendura t dbors. Nj ndr
atraksionet m t bukura t ksaj zone jan edhe prania e
kompleksit t liqeneve akullnajor t Dobrdol - Sylbics, ku
gjenden 8 liqene t tilla.
Biza
Pika malore e Bizs, gjendet n rrethin
e Tirans, n komunn e Shngjergjit.
Largsia nga kryeqyteti sht 85 km.
Pr t shkuar atje ndiqet itinerari Tiran-
Linz-QafPrisk-QafMoll-Biz. Ajo shtnjfushkarstike,
n skajin juglindor t malit me Gropa. Fusha e Bizs shtihet n
lartsin 1200 mmbi nivelin e detit. Ajo sht 4 kme gjat dhe
2 kme gjer. Ky sht nj vend mjaft i kndshmdhe me ajr t
pastr. Fusha rrethohet nga shpate mali t thepisura, sidomos
nga krahu juglindor dhe veriperndimor. Fusha e Bizs
prshkohet nga lumi me t njjtin emr, i cili m pas zhduket
brenda nj shpelle karstike pran fshatit Val.
Zona e Bizs sht e pasur me pyje, sidomos dushku e ahu.
N kt zon gjejn streh kafsh t egra, si ariu i murrm,
ujku, dhit e egra, dhelpra, lepuri i egr, derri i egr, lakuriqet e
nats, skifteri, etj. Zona karakterizohet nga reshje t
konsiderueshme dbore gjat stins s ftoht.
Biza ofron kushte mjaft t favorshme natyrore pr organizimin
e aktiviteteve turistike, ku mund t prmendimturizmin me
adra gjat stins s ngroht, skit n pistat natyrore,
speleologjin n shpelln e Valit, etj. Zona e Bizs prbn nj
park natyror, e cila ka statusin e zons s mbrojtur me nj
siprfaqe prej 1.370 ha.
Rrajca
Zona e mbrojtur e Rrajcs ndodhet n
rrethin e Librazhdit. Format glaciale ku
gjendet Rrajca jan t vendosura n
shpatin verior e lindor t malit t
Shebenikut ku gjendet kompleksi i
cirqeve akullnajore t Rrajcs. N kt
cirk akullnajor jan katr liqene akullnajore, t cilt prbjn
nj atraksion natyror pr tu vizituar. Kto liqene kan nj gjatsi
mesatare prej 100 mdhe gjersi 80 m. Ato gjenden t vendosura
n lartsin 2200 mmbi nivelin e detit. Pr t arritur n kto
liqene, duhet ndjekur rruga automobilistike e asfaltuar
Prrenjas - Rrajc dhe m pas, nga fshati Rrajc pr tek liqenet
shkohet n kmb.
Lagunat e Kune - Vainit
Ky sistem lagunor dhe njkohsisht
zon e mbrojtur, gjendet n
grykderdhjen e lumit Drin. Ktu ka
shum shpend ujor dhe gjenden dy
laguna, ajo e Ceks, me siprfaqe 235
ha dhe e Merxhanit, 77 ha. Surpriza m e kndshme pr turistin
sht ishulli ranor i Kunes me nj siprfaqe prej 125 ha n t
djatht t delts s Drinit. Ishulli i Kunes sht i mbuluar me
bimsi t harlisur hidrofile. Aty rriten shkurre t gjelbra
mesdhetare, liane, shelgje, frashri, etj. N kt rajon njihen 227
lloje bimsh. Prsa i takon fauns, nga shpendt prmendim
rosat e egra, fazant, qukapikt, karabullakt, afkat, rosn e
madhe kryekuqe, etj. Mjafton t themi se n kt sistemlagunor
gjenden 70 lloje shpendsh, 22 reptil, nga 33 q ka Shqipria
dhe 6 lloje amfibsh, nga 15 q ka Shqipria, si dhe disa lloje
gjitarsh. Aktivitet kryesore q mund t zhvillohen jan
observimi i shpendve dhe ekoturizmi.
Parqet Kombtare Natyrore t Shqipris
Bukurit e zonave t mbrojtura natyrore dhe brandi i parqeve Dinarike do t lidh rajonin, pasi natyra nuk njeh kufij. Ky ka
qen prfundimi i konferencs ndrkombtare pesditore Parqet e Harkut Dinarik , q u mbajt n Banja Luka. Dyqind
pjesmarrsit, punonjs t parqeve kombtare dhe atyre t natyrs nga tet vende, u njohn me metodat e vlersimit t
prdorimit t ZM dhe msuan n lidhje me rreziqet klimatike, turizmin e qndrueshm dhe ZM n kuadr t BE.
5 Kurora e Gjelbr
D
ukuria e grryerjes s toks, q
vrehet n vendin ton, si-
domos vitet e fundit, sht br
tepr shqetsuese dhe me pasoja. N
mjaft zona, gjat periudhs tetor mars
ndodhin prmbytje t mdha n pjest
fushore, ndrkoh q territoret malore
e kodrinore psojn grryerje t mdha
n t gjitha format. Nj nga zonat m t
prekshme nga kjo dukuri sht rrethi i
Lezhs dhe gjith fusha e Zadrims, e cila
sht br qendr e prmbytjeve t
herpashershme. Kjo ka ardhur si
rezultat i keqprdorimit t mjedisit pyjor
dhe prishjes s raporteve t shkalles s
mbulimit me bimsi n mikrobasenet, si
dhe nga prishja s veprave hidrike.
t Lezhs. Pr kt, fillimisht e gjith pjesa
fundore e basenit t lumit Drin u nda n
7 mikrobasene, prfshir dhe at nr. 1, i
cili z nj siprfaqe prej 10 557 ha, q
nuk derdhet n Drin, mikrobaseni i
GrykManatis (3237 ha), ai i kanalit t
ujrave t larta (6 869 ha), i lumit Gjadr
(4 934 ha), i Drinit (9 765 ha), i Kakarriqit
(6 018 ha) dhe ai i grykderdhjes s Drinit,
ku hyn edhe zona e plazhit t Shngjinit
dhe atij t Tales (4962 ha). Pasi u b
azhurnimi n terren dhe u hodhn t
dhnat prkatse, harta u dixhitalizua.
Mikrobaseni i kanalit t ujra-
ve t larta, u azhurnua duke e ndar n
20 nnmikrobasene e duke br studimin
pr secilin. N kt mikrobasen jan
prkeqsuar pothuaj t gjith parame-
trat, duke br q erozioni t jet shum
prezent dhe me agresivitet t lart, gj
q ka uar n prmbytjen e fushs s
Zadrims pothuaj 2-3 her n vit dhe
zhavorrimi i saj sht i lart, duke ndikuar
drejtprdrejt n varfrimin e saj. Pjesn
m t madhe dhe prcaktuese n kt
mikrobasen e z siprfaqja pyjore, e cila
prcakton shum tregues, q ndikojn
drejtprdrejt n uljen apo shtimin e
prmbytjeve dhe zhavorrimin e fushs
s Zadrims. Siprfaqja pyjore n kt
zon prbhet kryesisht nga shkoza,
shqopa, mareja, dllinja, frashri i
bardh, si dhe lis, akacie e pish
bregdetare, t instaluara nga pyllzimet
artificiale t kryera sidomos para viteve
90. Mbulesa barishtore prfaqsohet
nga sherbela, trumza, timusi, etj., me
shkall mbulimi 70 - 50 %. Megjithse
sht br kalimi i pyjeve n prdorim
t fshatrave e komunave, prsri
treguesit silvikulturor jan n kufirin
kritik, 4025 %, ka ka rritur mjaft
grryerjen e toks. Pylli sht rregullator
i mir i rrjedhjes ujore dhe mbrojts i
toks nga grryerjet, kur ka gjendje
sivikulturore t mir dhe shkalle
mbulimi t plot, 70-85-90 %. Kurse n
Pr mbrojtjen e toks nga grryerja Pr mbrojtjen e toks nga grryerja Pr mbrojtjen e toks nga grryerja Pr mbrojtjen e toks nga grryerja Pr mbrojtjen e toks nga grryerja
- Sipas nj studimi me mjaft vlera -
Dipl. ing. Zef IMERAJ
kt mikrobasen treguesit e pyllit jan t
ulet, prandaj dhe efekti parandalues i
grryerjeve dhe i prmbytjeve n fushn
e Zadrims sht i till. Nga studimet e
bra ka dal se n zona t tilla grryerjet
e toks arrijn n 50-100 m
3
/ha.
Pr kt arsye, n situatn e krijuar
n mikrobasenin e kanalit t ujerave t
larta, sistemimi, me qllim paksimin e
grryerjeve, konsiston n ndrhyrjet pr
paksimin e pjerrsis, me ndrtimin e
pritave dhe riparimin e atyre ekzistuese,
si dhe me mbjelljen e llojeve pyjore me
rritje t shpejt, duke br t mundur
rritjen e shkalls s mbulimit me bimsi,
nga 30 n 70 % e m shum.
* Ndrtimi i pritave t reja, pasi t
ken prfunduar dy proceset e para.
Mikrobaseni i prroit t Mana-
ti s hyn n pjesn juglindore t pjes
fundore t Drinit. Rreth 65 % e zn pyjet
dhe 35 % jan siprfaqe bujqsore e
urbane. Karakteristik e tij sht gjendja
e mir slvikulturore e pyjeve dhe me
shkalle mbulimi 50-80 %; kryesisht
shkoz, lis, frashr, mar, pesh e zez, si
dhe lloje t instaluara nprmjet pyllzi-
meve (pish bregdetare e akacie); mbule-
sa barishtore prfaqsohet nge sherbela,
trumza, timusi, etj. Pyjet e ktij mikroba-
seni kan kaluar n prdorim t fshatrave
dhe komuns. Ndr masat q mendojm
se duhen marr pr t stabilizuar gjen-
djen dhe krijuar raportet e nevojshme
pr parandalimin e grryerjeve, jan:
Ndalimi i dmtimit t pyjeve dhe
mirmbajtja e tyre nga komuniteti
dhe pushteti vendor.
Riparimi i 300 m
3
pritash ekzistuese
t dmtuara.
Prishja e ndrtimeve pa leje n
kanalin q lidh mikrobasenin me
lumin Drin dhe mirmbajtja e tij.
Nga llogaritjet e bra, del se ky
mikrobasen sjell 85.34 m
3
/sek prurje t
lngta dhe rreth 129480 m
3
t ngurta.
Mendojm q nse zbatohen krite-
ret e zonave pyjore pr mbrojtjen e toks
nga grryerja pr nj periudhe jo m
shum se 5 vjet do t arrihen parametrat
e nevojshm.
Pr vet pozitn gjeografike, me
dalje t gjer n det dhe t relievit n
prgjithsi t ulet, Lezha ka klim t but,
t tipit mesdhetar. Prandaj, n aspektin
e zhvillimit turistik lypset t shfrytzohen
pasurit klimatike, me 3-4 muaj ver.
Bazuar n vendmatjen Lezh, 20 m mbi
nivelin e detit, del se mesatarja vjetore e
diellzimit shkon 2583 or, ndrsa numri
i ditve me diell rreth 330. Temperatura
mesatare vjetore n qytetin e Lezhs
sht 15.5
0
C, n Shngjin 16.5 dhe n
Daj-Zadrim 14.6
0
C. Ndrsa mesatarja
shumvjeare e reshjeve vjetore n
Lezh llogaritet 1463.5 mm dhe n Daj-
Zadrim 1812.1 mm. Pra, sipas t
dhnave, ky rreth hyn n zonn e lagsht,
aq m tepr po t kemi parasysh se ndodh
q n 24 or t bien mbi 220 mm reshje
shiu. Numri i ditve me reshje n nj vit
sht 117.3 n Lezhe dhe 120 n Zadrim.
Nntori paraqitet muaji m i laget n
Lezh e Shngjin dhe dhjetori n
Zadrim. Mbi kto dhe mjaft t dhna t
tjera, kemi prcaktuar drejtimet se si
duhet t ndrtohet strategjia e rregulli-
meve t trsis ujore t basenit t Drinit
Ndryshe nga sht vepruar deri
tani, kshillojm:
* Sistemimi i ktij mikrobaseni t
filloj nga lart posht, duke e prqen-
druar punn n ndrtimin e veprave t
thjeshta n do prosk, shoqruar me
mbjellje fidansh pyjor me rritje t
shpejt.
* Riparimi i pritave ekzistuese n
nj periudh sa m t shpejt.
N
kto pak radh do t ndalemi n
veprimtarit e zhvilluara koht e fu-
ndit me klubin e ri ekologjik t shko-
lls 9 vjeare Pocest, Maqellar, Dibr. Nj
dit prpara 5 qershorit, Dits Botrore t
Mjedisit, n kt shkoll, fondacioni Agri-
net, me mbshtetjen e organizats We
Effect, zhvilloi trajnimin e par me nxnsit
antar t klubit ekologjik. Kjo veprimtari,
ku prve 20 nxnsve t ktij ecoclub-i,
morn pjese edhe disa msues dhe drejtue-
sit e shkolls, kishte tri objektiva kryesore:
- Njohja e nxnsve dhe e msuesve
me programin ekologjik t fondacionit
Agrinet, Kor.
- Nxitja e dashuris pr natyrn e bukur
shqiptare, duke nxjerr n pah larmin e
flors dhe fauns son dhe trashgimin
natyrore q sht prcjell brez pas brezi.
- Promovimi i ruajtjes dhe mirmbajtjes
s mjedisit n shkoll, familje e komunitet.
Nga ana tjetr, nprmjet videoprojektorit
u vun n dukje edhe veprimet shum t
dmshme ndaj natyrs dhe mjedisit, q
shkaktohen nga njerz dhe biznese t pa-
prgjegjshm, t cilt kan dmtuar serio-
zisht me prerjet dhe vnien e qllimshme t
zjarreve, qindra hektar pyje, si dhe
shkatrrimin e shtrateve t lumenjve, duke
shkaktuar grryerje masive n shum zona.
Shfaqja e disa videove sensibilizuese me
tematik mbrojtjen e planetit dhe t natyrs
n prgjithsi, ndihmoi n ndrgjegjsimin
e t rinjve t ksaj shkolle.
Aktiviteti i dyt, zhvilluar me 12 qershor,
ishte vizita e klubit ekologjik Pocest n
shkolln 9 vjeare Demokracia n Stro-
pck t Pogradecit. Nxnsit e dy klubeve
ekologjike dhe drejtuesit e msuesit e t
dy shkollave u takuan pr t msuar nga
prvoja e njri-tjetrit n fushn e ruajtjes
s traditave m t mira t zons. Ata u
njohn me aktivitetin e fondacionit Agrinet
dhe t klubit ekologjik t Stropcks gjat
dy viteve t fundit. Pjesmarrsit vizituan
ekspozitn Vendlindja ime, me punime t
nxnsve t shkolls Demokracia, t cilt
me materiale t riciklueshme kan br
punime me tematik nga jeta e fshatit. Pr
realizimin e ksaj ekspozite kan dhne
kontributin e tyre edhe msueset, si Elida
Bufi, etj. N fund t vizits, nj juri vlersoi
punimet m t mira dhe n nj ceremoni
t thjesht u ndan certifikata dhe mime
simbolike pr 6 punimet m t mira t
nxnsve.
Pas ksaj vizite, klubi ekologjik i fshatit
Pocest, me mbshtetjen e drejtoris dhe
t fondacionit, ndrmori nj veprimtari
praktike pr pastrimin e prgjithshm t
territorit t shkolls dhe mirmbajtjen e
pemve. Drejtori i shkolls, Novruz Skuka,
duke komentuar bashkpunimin e ri me
fondacionin Agrinet, u shpreh: J emi shum
t knaqur nga bashkpunimi, sepse
programi ekologjik i Agrinet-it po jep
rezultate konkrete. S pari, ai na ndihmon
n realizimin 10-15 % t programit msimor
n lnd t ndryshme, si gjeografi, biologji,
histori, etj., si dhe sht mbshtetje e fort
pr realizmin e orve t lira. S dyti, progra-
mi juaj ekologjik ndihmon n kultivimin dhe
forcimin e ndrgjegjsimit t nxnsve dhe
msuesve pr mbajtjen pastr t mjedisit.
I rndsishm sht fakti q kjo
iniciativ do t ket vazhdimsi. Ajo do t
vazhdoj t zbatohet edhe tri her t tjera
para fillimit t vitit t ri shkollor. J an
prcaktuar datat 31 korrik, 20 e 31 gusht,
pr t pastruar, krahas territorit t shkolls
edhe at t fshatit ku banojn nxnsit e
klubit ekologjik. Prve nxnsve, n kt
iniciativ jan prfshir edhe msueset
Marsida Vishka (nndrejtoresh e
shkolls), Gzime Ilnica, Festime Qoku,
Rina Bajraktari, Idajete Neziri, Malvina
Veseli, si dhe vet drejtori i shkolls. Kjo
sht nj iniciativ, q meriton mbshtetje
edhe pr faktin se angazhimi i nxnsve
dhe i drejtoris s shkolls do t vazhdoj
edhe gjat pushimeve, ndrkoh q
bashkpunimi shkoll - Agrinet do t
thellohet m tej gjat vitit t ardhshm
shkollor.
Andon RRAPOKUSHI, Koordinator pr klubet ekologjike
Gjendja fizike e tokave t vendit ton
Siprfaqja e prgjithshme sht rreth 2 milion ha, gjysma e scils nuk sht e
prdorshme pr prodhim bujqsor (shkmbore, terrene tepr t thyera, me horizont t
cekt, me aciditet t lart, me lagshti mbi normalen, etj.).
Rreth 25 % e siprfaqes s toks mund t kultivohet, por nj pjes e mir e saj sht me
pjellori t ult.
Rreth 10 % e siprfaqes s tokave gjendet n rajonet e ftohta, kryesisht toka livadhore malore.
Afro 55 % e tokave shtrihen n terrene me pjerrsi t madhe (tokat e murrme pyjore).
4 % t mbuless toksore e zen tokat me shkmbenj masiv.
3 % e zen tokat me prodhimtari shum t ult (ranore, t kripura, hidromorfe).
4 % e toks mbulohet me basene ujore.
Toka e kultivuar sht 700 000 ha ose 24 %.
445 000 ha ose 15 % e zen kullotat e livadhet.
1.03 milion ha ose 36 % e zen pyjet.
Pjesa m e madhe e toks bujqsore shtrihet n pjerrsi 20 - 50 %.
Fillimet e nje klubi ekologjik
6
Kurora e Gjelbr
Pak dit pasi festoi 49 vjetorin e lindjes,
u nda nga jeta inxhinierja e pyjeve Lavdie
Tosku (Iseberi). Smundja e rnd dhe pa
shrimnuk u prba-
llua m gjat nga
Lavdia. Ajo, me
shum kuraj e vu-
llnet e mposhti s-
mundjen pr afro dy
vjet. Dshira pr
jetn, pr t rritur
fmijt, pr t usht-
ruar profesionin n krah t bashkshortit,
pr t realizuar dhe shum ndrra t tjera,
e bn t fort, t pamposhtur, t dashur
dhe prkushtuar pr pun Lavdien, deri n
astin kur mbylli syt.
Veprimtaria prej mse nj erek shekulli
si inxhiniere pyjesh n Durrs, Kuks e Ka-
vaj, n detyra t ndryshme n zonat pyjore
dhe si shefe seksioni (teknik, policis,
ekstensionit) jan vlersuar e do mbeten
gjat n kujtesn e bashkpuntorve,
drejtuesve e kolegve t saj. Sakrifica, pr-
kushtimi pr profesionin dhe komunikimi i
ngroht i Lavdies ishin cilsi q ajo i mani-
festoi gjith jetn. Ndonse i vshtir, pro-
fesionit t pylltarit iu prkushtua q studente
dhe jetn e lidhi m t, kur dhe bashkshorti
i saj, Shptimi, ishte pylltar n profesion.
Lavdia, vajza nga Rrogozhina, u martua
me Shptimin nga Kuksi, u vendosn n
Kavaj, krijuan familje, lindn dhe rritn tre
fmij. Ajo qe nj bashkshorte dhe nn
shembullore. Fmijt, shkollimi dhe e
ardhmja e tyre ishin preokupimi kryesor i
Lavdies dhe i bashkshortit t saj. ndrrat
dhe dshirat e saj iu pren n mes.
Vdekja e parakohshme e inxh. Lavdie
Toskut (Iseberi) sht humbje e madhe pr
familjen dhe t afrmit. Emri dhe veprim-
taria e saj do ti mungojn kolektivit t pyll-
tarve t Kavajs dhe pylltaris shqiptare.
I leht dhe n paqe u preht shpirti i saj.
Ngushllimet m t sinqerta pr familjen
dhe t afrmit, n emrin e qindra pylltarve
dhe bashkpuntorve, i prcjellin: Kol
Malaj. Avdulla Diku, Admir Seci, Artur
Kaja, Besim Doi, Bilena Hyseni,
Hasan Xhihani, Hysen Xhaferi, Njazi
Xeka, Naim Hysi, Gjon Fierza, shokt
dhe shoqet e klass: Mehmeti, Violenti,
Lutfiu, Iliri, Seiti, Sabriu, erizi,
Bekimi e shum t tjer
Lavdie Tosku (Iseberi) u lind me 03.04.1965
n Rrogozhin.
Pasi mbaroi gjimnazin n qytetin e
lindjes, vazhdoi studimet e larta dhe n
janar t vitit 1988u diplomua inxhiniere
pyjesh.
N prill t vitit 1988 filloi pun n ish-
Ndrmarrjen e Pyjeve Durrs, n degn
teknike, ku mbulonte eksportin e bimve
mjeksore, tanifere dhe eterovajore.
N vitin 1990, u martua dhe pr dy vjet
punoi n Drejtorin Pyjore Kuks.
N vitin 1992, bashk me bashkshortin,
inxh. Shptim Iseberi, fillojn pun n
Drejtorin e Pyjeve Kavaj.
M 1 qershor 1993 ajo emrohet Shefe
ne Seksionin Teknik, pastaj Shefe e
Seksionit t Policis Pyjore dhe, s fundi,
Shefe n Seksionin e Ekstensionit dhe
Pyjeve Komunale.
U nda nga jeta me 19 qershor 2014.
M
inistri i Mjedisit, Lefter Koka
zhvilloi nj takimme prfaqsues
t pushtetit vendor dhe banor, n
Parkun Kombtar t Llogaras, takimq u
fokusua tek dmtimi i pyjeve nga zjarret, masat
e reja q jan marr pr t parandaluar dhe
mbrojtur pyjet nga zjarret. Ministri theksoi se,
prve shum faktorve, q dmtojn pyjet
gjat vers, problem jan edhe zjarret e
qllimshme. Prandaj po bjm ndryshime n
ligjin e pyjeve, pr t parandaluar zjarrvnien e
qllimshme. Po ashtu, do t ndalohet ushtrimi i
do aktiviteti n siprfaqet e djegura pr nj
periudhe pesvjeare dhe do te ndalohet
ndryshimi i destinacionit t siprfaqeve t
djegura pr 10 vjet, nnvizoi ministri. M tej, ai
U nda nga jeta
ing. Lavdie Tosku
(Iseberi)
Pr t parandaluar
zjarret n pyje e ku-
llota lypset prmby-
llur me sukses tre-
kndshi i paranda-
limit t tyre, i cili pr-
fshin: Edukimi; Ndr-
hyrjet inxhinierike dhe
Zbatimi i ligjit.
EDUKIMI
Esht hallka kryesore pr parandalimin
dhe menaxhimin e zjarreve. Pr edukimin
duhen sqaruar kta faktor kryesor, q
lidhen shum me njri-tjetrin: Njerzit e duhur;
Mesazhi i duhur; Koha e duhur; Mjeti dhe
transmetuesi i duhur.
Me njerz t duhur kuptojm t gjith ata
q duhet t marrin pjes n parandalimin dhe
menaxhimin e zjarrit, n rast rnieje. Njerzit
jan kryesor pr parandalimin e menaxhimin
e zjarreve, pavarsisht nga pronsia e pyllit
apo e kullots. Prandaj ata duhet:
T ken njohuri pr llojin e mbuless (pyll
apo kullot).
T jen fizikisht t fuqishm pr t
mbrritur n vijn e zjarrit dhe rezistues.
T ken njohuri mbi zjarret dhe sjelljen e tyre.
T ken aftsi komunikuese me terrenin
dhe me institucionet, pr t marr e dhn
informacionet dhe urdhrat e nevojshm.
T din t bjn prllogaritje statistikore
paraprake dhe prfundimtare.
T zbulojn dhe evidentojn shkakun e
rnies s zjarrit, si dhe mnyrn e rehabili-
timit pas shuarjes, me kosto sa me efikase
dhe me lloje sa m t prshtatshme.
T jen trajnuar e kualifikuar pr para-
ndalimin dhe menaxhim e zjarreve dhe pr
shptimin e komuniteteve.
Me mesazhin e duhur kuptojm sensi-
bilizimin nprmjet mediave dhe formave t
tjera. Po ashtu, mesazhet e duhura lypset t
merren edhe n shkolla. T gjith punonjsit,
q kan t bjn me shtjet mjedisore e kan
detyr morale dhe ligjore dhnien e ktyre
mesazheve. N media mund t jepen spote
kundr zjarrit ose emisione pr natyrn dhe
faunn, q t rritet interesi i mbrojtjes dhe pr
t trhequr vmendjen e publikut. N vende t
dukshme publike vihen shnime, si: Mbroni
pyjet dhe kullotat nga zjarri, Zjarret jan
katastrofa, Pyjet dhe mjedisi jan jet, Pa
mjedis nuk ka jet, pa pyje nuk ka mjedis, etj.
Mesazhe pr zjarret dhe menaxhimin e tyre
duhet t japin edhe OJ F-t, etj.
Koha e duhur pr parandalimin e zjarreve
sht q nga fillimi i vitit, po sidomos me
ngrohjen e motit, pasi, si dihet: Temperatura
+Lnda e djegshme +Oksigjeni, jan barabar
me Zjarr. Koha e duhur ka te beje edhe me
izolimin e nj vatre zjarri, qysh ort e para t
mngjesit, pa nisur temperaturat e larta. Pra,
faktori koh sht ky pr sjelljen ndaj zjarreve.
Mj et i dhe t r ansmet uesi i duhur n
emergjenca, si zjarret dhe dukurit e tjera
natyrore, jan mse t domosdoshme e t
Parandal i mi dhe menaxhi mi i zj arreve
n pyje e kullota
nevojshme, pasi kan t bjn me marrjen e
dhnien e informacionit, transportin e njerzve,
etj. Emergjencat civile dhe institucionet e tjera
q kan t bjn me mbrojtjen dhe shptimin,
lypset t koordinojn planet, mjetet dhe
kapacitetet n rast nevoje, por e rndsishme
sht ta parandalojn at me t gjitha mnyrat.
NDRHYRJET INXHINIERIKE
Pasi jan prcaktuar rreziqet dhe
materialet e rrezikshme pr zonn zbatohen
masat pr ndrhyrjet inxhinierike, duke br
inspektime t herpashershme pr zbatimin
e rregullave t sigurimit teknik. Ndrhyrjet
inxhinierike duhet t ken ndikim edhe n nj
objekt q pyllzohet q t mbillen lloje t
vlefshme e me kurora sa m t ngushta, q
n rast zjarri flakt t mos dalin nga kurora
n kuror, si dhe t bhen mbjellje me lloje
t przier, halor +fletor.
Ndrhyrjet inxhinierike lidhen ngusht me
edukimit me an t spoteve televizive dhe me
demonstrimet. Strukturat e specializuar kundr
zjarreve dhe shptimit n ndrhyrjet inxhi-
nierike kan t bjn edhe gjat menaxhimit
t zjarreve pr t shptuar nj zon apo nj
objekt, pas evakuimit t banorve.
n sektorin e pyjeve. Edhe pushteti vendor
luan rol kryesor n parandalimin e
menaxhimin e zjarreve.
Menaxhimi i zjarrit sht nj mision sa
human aq edhe profesional, q ka t bj me
shum aspekte mjedisore, ekonomike,
private, humane dhe rekrative. Pr t pasur
hallka t posame pr menaxhim duhet t jen
disa mjete, si njerzore edhe t posame,
prshtatur pr vijn e zjarrit, si kostume,
kpuc, bombola, vegla pune dhe mjete te
lvizshme. Kjo gatishmri planifikohet q n
fillim t vitit. Institucionet e ndryshme n rrethe
duhet t bashkpunojn jo vetm brenda
rrethit, po edhe me fqinjt e deri me shtetet
fqinje, sepse zjarret nuk njohin kufij e as
territore. Shtabet duhet t trajnohen pr situata
t tilla, sepse nj ndrhyrje ose nj veprim i
gabuar, jo vetm sjell dme t pallogaritshme,
por ka t bj edhe me jete njerzish.
Ndrhyrjet duhet t jen t koordinuara, si nga
qendra edhe nga baza.
Nj aspekt, i pandar me procesin, ka t
bj me zbulimin dhe gjetjen e zjarrvnies
ose burimin e zjarrit, shkakun e tij. Policia
dhe organet e tjera q ngarkon ligji, duhet t
gjejn e vn prpara drejtsis shkaktaret.
Elementt kryesor mjedisor, q
ndikojn n sjelljen e zjarrit, jan: Lndt e
djegshme, Moti dhe Topografia. Lndt e
djegshme, mund t jen t lngshme
(hidrokarbure, karburante, parqe energjetike,
etj.), apo t ngurta (lndt plasse apo lnda
drusore), q ndodhen aty ku bie zjarri. Psh, nj
vatr zjarri n pyjet e lisit sht e ndryshme
me at n pyjet me pish, hartin ose bredh.
Prbrja e drurit dhe prmbajtja e tij ka shume
ndryshime. Pr sa i prket motit sjellja e
zjarreve sht e lidhur ngusht, sepse ka t
bj me temperaturn. Sa m nxeht t jet
aq m leht prhapet zjarri. Po ashtu, era
ndihmon zjarrin pr tu prhapur. Edhe
topografia lidhet ngusht me sjelljen e zjarrit
dhe llojin e tij. Pra, sjellja e nj zjarri varet nga
kundrejtimi (drejtimi nga orientohet shpati),
nga relievi (hapsira t gjera apo vende t
mbyllura), nga pjerrsia e terrenit, nga
vendndodhja e zjarrit (n maj, n mes apo
n fund t shpatit), etj.
APEL PR MBROJTJEN E PYJEVE,
NDRYSHON LIGJI PR ZJARRVNIEN E QLLIMSHME
u bri apel banorve q t ndrgjegjsohen dhe
t mos shikojn vetminteresin personal po
edhe at kombtar. Nuk kemi pse t bjm luft
memullinjteers, dukedjegur 300 haempas
t rikthehemi pr t mbjell 300 ha. Pyjet jan
pasuri e vyer dhe duhen ruajtur. Pr kt arsye,
ato jan pjes kryesore e investimeve dhe e
puns son, tha z. Koka.
Ministri theksoi gjithashtu se Nuk ka
turizmpa pyje, me kodra e male t zhveshura,
nuk ka turizmpa mjedis t pastr. Un besoj
se t gjith bashk mund t ruajm vlerat e
ksaj natyre. Vlora i ka kto vlera dhei meriton,
ndaj duhet t bjm mos q t ruajm do
metr katror pyll, shtoi ai.
Shqetsimi pr zjarrvnie t qllimshme
apo ruajtjen e pyjeve nga zjarret u shpreh edhe
nga banor t pranishm n takim, t cilt
krkuan ashprsimin e ligjit.
Ministri Koka e vuri theksin n rndsin
e bashkpunimit mes t gjitha hallkave t
pushtetit vendor e qendror, pr t ruajtur nj
pasuri t madhe, si jan pyjet. Pr bashk-
punim u shprehen edhe prefektja Etjona
Hoxha, kryetari i BashkisOrikum, GzimCapoj
dhe kryetart e komunave Himare e Vranisht.
Takimi me prfaqsues t pushtetit
vendor dhe banor t komunave u zhvillua n
kuadr t sensibilizimit pr mbrojtjen e pyjeve
nga zjarret. Sipas statistikave gjate viteve 1991-
2013 sht djegur 4 % e siprfaqes s
prgjithshme pyjore n vend ose 39600 ha.
Vetm n zonn Karaburun-Llogora gjate
viteve 1997- 2013 jan djegur 384 ha pyje.
Prgatiti: Ilmi GJANA
ZBATIMI I LIGJIT
N rastet e emergjencave civile, sidomos
n rniet e zjarreve n pyje e kullota,
pavarsisht pronsis s tyre, gjithka, do
veprim lyp zbatimin me prpikri t ligjeve.
Ligji i pyjeve dhe i shrbimit pyjor, Ligji i
Kullotave e livadheve, Ligji i fauns dhe
gjuetis, Ligji i zonave t mbrojtura, Ligji i
Monumenteve dhe biomonumenteve t
natyrs, jan ato q prbejn kuadrin ligjor
Vaj sherebele

Sherbela rritet kryesisht n shpate glqerore, n kullota, nga
zona e ult deri n at subalpine. Gjethet e saj prmbajn 2 %
vaj esencial, saponin, alkaloide, lnd regjse, rrshir. Vaji esencial prbhet nga 40-
47 % tujon, borneol, cimol, kamfor, pinen, dipenten, linalool. Ngjethejangjetur edhe
acid fumarik, glukozepentoz, vitaminaB1 eC, fitoncidemeveti baktericide, enzim.
N mjeksi ekstrakti i fituar nga gjethet prdoret si mjet pr paksimin e djerss.
Ai merret n form ekstrakti t lngt 1 - 3 g n dit, n form infuzi, katr lug
kafeje. Ndrsa aji i prftuar nga zierja e bims prdoret pr pastrimin e gjakut,
kundr djersitjes gjat nats. Prqindje m e lart vaji esencial nga gjethet e
sherbels mjeksore mund t prfitohet para lulzimit t saj.
7 Kurora e Gjelbr
Vaji i kungullit, me prejardhje nga zona m e gjelbr e Austris
(Steiermark), ka ngjyr t errt, arom t kndshme dhe sht
i njohur pr vetit e tij t shumta antioksidative e shruese.
Prmban Sel en dhe Vi t ami n E, t njohura pr efektin
antioksidant dhe pr mbrojtjen e organizmit nga radikalet e lira.
Ul kol est erol i n, n saj t prqindjes s lart t aci di t
l i nol ei k dhe fytosterol i t.
Ka veti ant i i nf ekt i ve dhe prdoret pr trajtimin e artritit
reumatoid.
Prmban gjithashtu vi tami na C, beta-Kar ot en, hekur,
kalcium, kalium dhe magnez.
Vepron si vazodilatator (pra zgjeron kapilaret) dhe kshtu
ul t ensi oni n e l ar t n saj t aci deve yndyr or e t
pangopura (omega3), duke parandal uar smundj et e
zemrs dhe t fshikzs s urins. Ky vaj sht gjithashtu
i njohur pr efektin pozitiv n kancerin e prostats.
Kshillohet t prdoret n sallaturina dhe n disa gatime. Ka
shije t veant e t kndshme arre dhe njihet si delikatese
n shum restorante evropi ane.
Cel: +355 66 66 79 059
Vaji i farave t kungullit
(Cucurbita pepo var. styriaca)
Mendime t sp Mendime t sp Mendime t sp Mendime t sp Mendime t specialistit ecialistit ecialistit ecialistit ecialistit
P
raktikat alternative t pro-
dhimit t rrushit jan t shu-
mta dhe me rndsi pr pr-
mirsimin e cilsis s ushqimit,
ruajtjen eekuilibravetekosistemeve
bujqsore dhe rritjen e t ardhurave
ekonomike.
Sot vendi yn ka rreth 12 000 ha
vreshta. Teknologjia e ngritjes dhe e
kultivimit t tyre, s pari synon pro-
dhimt lart, pa u shqetsuar shum
pr biodiversitetin, pjellorin e toks,
cilsin ushqimore, shndetin e kon-
sumatorit, ndotjen e ujrave, etj. N
baztpraktiks dhefilozofisskulti-
vimit t vreshtave industriale jan
zgjedhja e kultivarve me rendiment
tlart, prdorimi i sasivetmdha t
plehrave kimike, ujit t pakontrolluar
pr ujitje, pesticideve pr mbrojtjen e
bimve, etj. Prdorimi i kimikateve
shoqrohet me mbetje t dmshme
pr tokn, ujrat nntoksore, mjedi-
sin, shndetin, florn e faunn, pra,
sht me rrezik pr biodiversitetin n
prgjithsi. Zhvillimi i bujqsiskon-
vencionale dhe mbajtja e praktikave
ttilla pr mbi 50 vjet ka rezultuar me
kosto t rnd ekologjike, e cila nuk
mund tneglizhohet mtej. Vazhdimi
i praktikave t prodhimit t rrushit,
dukeatakuar eprkeqsuar pjellorin
etoks dhegjendjen ediversitetit sht
njpraktikeprirur qtdshtoj.
Edhe prvoja e vreshtaris dhe
bujqsis s vendeve t zhvilluara t
Evrops gjatviteve1900-1970, dsh-
moi se praktikat q bazohen n pr-
dorimin e kimikateve pr arritjen e
rendimenteve t larta, nuk sht zgji-
dhjeeqndrueshmedheafatgjat, nuk
sht zgjidhja e duhur ekonomike,
shndetsore dhe ekologjike.
N praktikn e kultivimit t vre-
shtave industriale, kujdesi pr mje-
disin, diversitetin dheekuilibrat eeko-
sistemit nuk sht n plan t par.
N kushtet e praktiks s vresh-
tarisintensive, rekomandohet ndalimi
i prdorimit tfitohormoneve, por etja
pr t realizuar mime t larta, her-
shmri n prodhim, pamje t bukur t
kokrrs, ngjyrimmtmir, etj., shtyn
prodhuesit pr ti prdorur pa u shqe-
tsuar shum pr shndetin e konsu-
matorit dhe pr pasojat mjedisore.
Rekomandohet kontrolli dhe inspek-
timi i prodhimeve, q vijn nga kjo
praktik e prodhimit intensiv, ndrsa
praktikisht prodhimet erealizuarajan
pa identitet dhe gjeografi t prcak-
tuar. Konsumatori bleprodukteenn-
produkte, i konsumon ato, duke mos
e ditur se jo do frut i bukur sht i
shndetshmpr at dhe mjedisin.
Rezultate t tjera merren n rastin
e aplikimit t praktikave t bujqsis
s qndrueshme. Justus Von Liebing
(1865), shpiks dhe praktikues i
bujqsis kimike-konvencionale, kur
analizon rezultatet dhepasojat eshpi-
kjes s tij, shkruan: Un kam mka-
tuar kundrejt urtsis s Krijuesit dhe
me t drejt kam qen ndshkuar.
Un desha t prmirsoja punn e
tij, sepse n verbrin time besoja se
nj hallk kishte qen harruar n
zinxhirin e uditshm t ligjeve, q
rregullojn e riprtrijn jetn mbi
siprfaqen e toks. M dukej q njeriu
i dobt e i parndsishm kishte pr
ta ndrequr kt mosvrejtje ....
Bujqsia e qndrueshme, si mjet
dhe filozofi, siguron arritjen e
objektivave t konsideruara si vlera
themelore t zhvillimit rural t
qndrueshm, ndryshon n mnyr
esenciale nga bujqsia konvencio-
nale, q sht praktikuar edhe n
Shqipri deri n vitet 1991-1994.
Format alternative t prodhimit t
rrushit, q bazohen n teknologji q
ruajn ekuilibrat natyror t eko-
sistemevebujqsore, janprirja krye-
soreezhvillimit tsotmtvreshtaris
nKaliforni, Argjentindhenshum
vende t Evrops. Nj ekolog (H.
Rush) ka shkruar: ...Asnj veprim q
u kundrvihet ligjeve t natyrs nuk
mbetet pa pasoja. Kurr nuk mund
t shkatrrosh as nj parim t natyrs,
pa u ndshkuar. Kurr nuk mund t
prishet pa rrezikuar vetveten as edhe
nj rregull natyror. Prcaktimi i
vendit t njeriut n sistemin e rru-
zullit toksorsht kusht i domo-
sdoshm pr ekzistencn e tij ....
Praktikat ebujqsissqndrue-
shmesynojndherealizojnrespekti-
min eligjevedheekuilibravenatyror,
kshtu krijohen dhe ruhen mjediset
humaneetqndrueshme. Praktikat e
bujqsissqndrueshmesigurojn:
- Mjedis cilsor, ekologjikisht t
shndetshm.
- Qndrueshmri social-ekono-
mike.
- Prodhim cilsor e t qndrue-
shm n vite.
Kjo sht arsyeja q shndrrimi i
agroekosistemeve konvencionale n
agroekosisteme t qndrueshm
sht synimi kryesor i praktiks dhe
teoris s shkencave bujqsore
(Gjoka, F., 1998). Ky shndrrimredu-
kton dhe shpton tokn dhe mjedisin
ngadegradimi fizik, ruan dheprmir-
son ushqimin dhe shndetin e konsu-
matorit, ruan stabilitetin demografik
t popullsis s zonave rurale dhe
prmirson cilsin e jets n trsi.
Bujqsia e qndrueshme bazohet
n agroekosistemet e qndrueshme,
t cilat jan m produktive se eko-
sistemet natyrore, pr shkak se nga
ndrhyrja e njeriut nprmjet tekno-
logjis s prodhimit sht modifikuar
ajo pjes q nuk prek ekuilibrat the-
melore, bhen ndrhyrjettillaqpr-
mirsojn diversitetin, stabilitetin,
elasticitetin, rinovimin e pjelloris, si
dhe burimeve t energjis dhe lnds
organike.
Prodhimi i rrushit nga praktika e
teknologji n prputhje me mjedisin
dhe shndetin e konsumatorit, sht
nj realitet, sht nj domosdoshmri
pr tu avancuar. N vendin ton,
gjithnjemshumpo rritet siprfaqja
e vreshtave, q trajtohen sipas filo-
zofis s bujqsis s qndrueshme
eqnpraktikidentifikohet metermat:
- Vreshtaria e integruar
- Vreshtaria organike
- Vreshtaria biodinamike
Burimet e prodhimit alternativ t rrushit
Prof. Dr. Lush SUSAJ
N vreshtat e Alket Harizit, n Baldushk t Tirans
- Vreshtaria tradicionale (pro-
dhime nga pjergullat, erekt dhe
hardhia e egr e pyllit)
Tgjithapraktikat emsiprmet
zbatuara n kuadrin e parimeve t
bujqsis s qndrueshme, ndrysho-
jn nga njra-tjetra pr nga shkalla e
prdorimit t plehrave kimike,
pesticideve, ndrhyrjeve n cilsit e
toks nprmjet punimeve, kontrollit
t origjins dhe cilsis s imputeve,
kontrollit e garancis dhe cilsis s
prodhimit. Kto praktika prodhimi
kanpr bazruajtjen dherigjenerimin
e pjelloris natyrale t toks, cilsis
s ujrave, diversitetit dhe stabilitetit
t prodhimit n vite. Rritja e sasis s
prodhimit t rrushit nga kto burime
alternative sht domosdoshmri.
Motr moj q t pikon shpirti,
Dashuri, mjalt ty t pikon,
M drgo prej zemrs s fisit,
Pak freski, nj grusht Valbon!
Motr moj, q t pikon shpirti,
Mirsi, bojli n qershor,
m drgo prej zemrs s fisit,
nj sapllak, taml me bor!
Motr moj, q t pikon shpirti,
Bujari nn nj hije blini
m drgo prej zemrs s fisit,
kangn e nadjes t nj bilbili!
Motr moj, q t pikon shpirti,
Lot orteku, shkri n krua,
Rrok do thep a maje lisi,
Puthmi trojet sall pr mua!
Ti n Valbon e un n Fier,
Djegur mallit, dshruar,
n telefona shpesh po ndihem,
zogj t zbardhun, tpaharruar!
U kthehemlulnajave, gurrave me blerime,
ku bilbilat pranvern e sjellin ndr tinguj,
atje ku mbeti vizatimi i rinis sime,
atje ku edhe gurt e lisat i kamidhuj.

U kthehemlulnajave, gurrave me blerime,
sa her ndjej qasje q ta sheroj shpirtin,
fletorja e kaltr, faltorja me frymzime,
m mbushet me skica, portrete, vizatime
E drojtur fmirija n valzat e Valbons,
si trofta q fshihet n guralecat e bardh,
i vihempas tufs edhe dashit t kumbons,
lugjeve t verdha, liqeneve kamdale
Aromn e luleve t verdha livand,
e futa n krahnorin e lodhur prej bloze,
e ulemmbi gjollt ku vitet peshojn rand,
n shpatullat e malit, Kunors s Tropojs
M DRGO NJ GRUSHT VALBON
- Motrs Katrina, q po veron buz Valbons,
n fshatin Fush Lumi, Tropoj -
MBI LULNAJA
Albumin e shpalos e m dalin miq e mike,
muaj e vite shkruar mbi rrasa guri,
Hurb mushtin e Alpeve, e fshij do mrzitje,
un kau i lodhur nga lavra e mundi!!
Poezi
nga Fran UKCAMA
8
Kurora e Gjelbr
KSHILLI BOTUES
Dipl. ing. Z. Imeraj, Prof. dr. V. Tabaku,
Dr. A. Petto, Prof. dr. A. Osja, Prof. dr. M. Kotro,
ing. K. Malaj, Prof. dr. B. M. Lushaj,
Prof.as. dr. V. Mine, Prof.as. dr. E. Toromani,
Prof.as. dr. E. Isufi, Dr. D. Pistoli,
Prof.as. dr. Z. Gjeta, ing. Zh. Prifti.
8
Kurora e Gjelbr E N G L I S H
REDAKSIA
Veli Hoxha (prgjegjs), Admir Seci, Abdulla Diku, Gjon Fierza
BASHKPUNTOR
F. Brazhda (Elbasan), S. Guri (Shkodr), I. Gjana (Kuks), J. Papa (Sarand),
Dr. R. Preka, Dr. S. Meziu (Itali), Dr. R. Meshi, Prof. dr. M. Dida (Kanada),
Dr. Z. Naaj, F. Memeli (SHBA)
Financ, marketig: Msc. Gjovalin Fusha, Msc. Erinda Imeraj
Kontaktoni:
zefimeraj@gmail.com
066 66 79 059
velihoxha@yahoo.com
068 21 42 098
Klubi Ekologjik, Lezh
Gazeta Kurora e Gjelbr
Raiffeisen Bank, Albania
Nr. llogarie: 0110154266
www.ecl-albania.org
National Park of Dajti
Situated in the East of the capital of Albania and has a surface
of about 3300 Ha. Lies in the eastern part of the wide field of
Tirana, 26 km of its wide field in eastern part and 50 km away
of the Mother Terezaairport.
Typical for the National Park of Dajti is the extent of its
vegetation in floors
This Park is a great frequented area specially by the daily
vacationers. It is considered as the Natural Balcony of Tirana.
It offers accommodation possibilities for the vacationers. There
you get via rope way, a ride that offer a unique experience.
National Park of Lugina e Valbones
Its has an area of 8000 Ha and is considered as a miracle of
the Albanian Alps. Located 25-30 km on the northwest of the
city of Bajram Curri . Its lies between the height rugged
peaks, covered by a fantastic colorful of colors in each season,
giving the image of a valley full of labyrinths and suprises.
The Valley of Valbona starts from the Neck of Valvona and end
to the Valley of Drini, near more to the dam of the Fierza Hydro
Power, with a length of 50.6 km. Its the most turistic area
visited in Tropoje. Its has great touristic and creative values,
combined with a national and international importance of the
biodiversity. To get up to Valbone you must travel at least 5
hours from the capital, where the visitor has the opportunity to
enjoy a travel by ferry across the Liqeni i Komanit.
The next possible travel is that from the Qafa e Malit- Fierze-
Bajram Curri, while the comfortable and more easy is through
the Rruges se Kombit, Durres-Morine- Prizren, Gjakove,
Bajram Curri, Valbone that takes about 4 hours.
From Bajram Curi to Valbone you can go through a new road
that is constructed according to the modern parameters.
National Park of Thethi
It has a surface of about of 2630 Ha and is located in the
Albanian Alps, near to the Bjeshkeve te Nemura.
It is situated in a distance of 70 km away from the city of
Shkodra and is crossed by the River of Theth, with a flow of
about of 1000-1300 litre/second and is rich with the trout fish
of mountain. A very scenic and stunning view is the Waterfall
of Grunas. To be evaluated is the presence of the relic oak
wood. This represent the most populated are of the country
with the lynx species (Linx linx), that actually is considered as
an endangered species.
National Park of Lura
It has a surface of 1280 Ha and is situated in the east part of
the Massive Kurora e Lures. The most fascinating view here
are 14 glacial lakes of Lura. In the winter their surfaces freeze.
While in the south part of the Park is situated the Fusha e
Pelave, that showing very relaxing view, because it has a
various vegetation with colorful flowers, surrounded by old
centuries pine trees. In this park exist great opportunities for
the development of the ecotourism.
Park of Mali i Tomorit
It has a surface of about of 4000 Ha and is situated in the east
of the Berati city museum.
Inside of it is situated Mali i Tomorit, and from far away give
the impression of a natural giant of fortress.
The natural beauty of the park are visible in every season.
National Park of Pishat e Divjakes
It has a surface of 1250 Ha and is located 5 km away from the
city of Divjaka and 40 km away from the city of Lushnje.
This park is also as a part of the Laguna e Karavastase
complex, and is under the protection by the RAMSAR
International Convention, since the 1994 year. This park is
one of the most important ecosystems in our country,
particularly for its rich fauna, where the most typical
representative is the curly pelican, which occupy about 6.4 %
of the word population.
Here is the nesting western place in Europe of these birds.
National Park of Llogara
Is located approximately 40 km away in southeast from the
city of Vlora, in the border space between the Adriatic and
Ionian sea. Near the Qafa e Llogarase, we meet hardwood
with quite interesting crowning form, in which feels the impact
of the wind currents.
National Park of Bredhi i Hotoves
Bredhi i Hotovs is situated in the south part of the city of
Permet, and can be termed as the natural lung of the Southern
Albania. With an extension of about 1200 Ha and with a
wonderful massive, composed mainly by the Macedonian
Fir, this park is one of the touristic pearl of Albania, which
offers pleasant surprises in every season of the year, since in
winter, covered by the snow, also in the summer, where you
can enjoy its freshness. The impressive view of the park is
displayed from the entrance of the Lumica valley up near to
the top of the Kokojka mountain.
In the Bredhi i Hotoves, you can get with any kind of vehicles,
regardless of that the road from the Piskova curves,is unpaved.
In the Bredhi i Hotoves there is no restaurants, so the food
must taken away or to be ordered before the surrounding
villages. As for drinking water, inside the forest has a range of
natural resources on cold water.
National Park of Qafe Shtama
It has a surface of bout 2500 Ha and is located about 25 km
away in the northeast of the city of Kruja.
In general the appearance of this park is circular and quite
picturesque. In this very attractive park, is mentioned the
fountain of the Nenes Mbretereshewith a very clean water,
cold and curative.
It is most frequented area specially for the high curative values
and the landscape that it offers.
National Park of Zall Gjocaj
It has a surface of about of 140 Ha and it is located
approximately 40 km in the northeast of the city of Burrel.
In general the appearance of this park is quite picturesque.
Its beauty is more attractive by the presence of some sources
and the ravines network.
National Park of Prespa
It has a surface of about 27 500 Ha, constituting thus the
largest National Park in Albania. Situated in the junction of the
borders of Albania, Greece and Macedonia. Is composed by
the Lake of Prespa e Madhe and from its Prespa e Vogel,
also with their watershed. These area is very rich with its
cultural value. We can mention for example for example the
island in the 14th century. The lake of Prespa e Madhe and its
of Prespa e Vogel are involved in the Balkan Prespa Park,
according to an agreement between the Prime Ministers of
the two countries.
National Park of Butrinti
This park include a surface of state land about 29 km.
The borders of this Park, lies in the outside of the surrounding
villages as Ksamil, Vrina, Shendelli and Xarra.
The Rivers Valley of Gashi
This area is situated in the district of Tropoje and include the
Northeast edge of Albania, in the highest point of the border
between Albania, Kosove and Montenegro. The Rivers Valley
of Gashi, which discharges in Valbona, starts from Doberdol
glacial areas. During the flow, this valley is known for its
natural beauty, because the river passes through the various
shrinking of extensions, creating attractive forms.
In one of its segments, the valley narrows so much that takes
the form of a narrow canyon.
The slopes of the valley are covered with oak, beech, especially
with coniferous.
Bi za
The Biza mount place, is situated in the district of Tirana, in
the Commune of Shengjergj. The distance from the capital is
85 km. To get there follow the route Tirane-Linze-Qafe Priske-
Qafe Molle- Bize.
It is a karst area, in the southeastern edge of the mountain
with Holes. Biza field is situated up to 1200 m above the sea
level. It is 4 km length and 2km width. This is a very pleasant
and with clean air. The field is surrounded by steep slopes,
especially on the southeast and northwest side. Biza field is
crossed by the river with the same name, which after
disappears within a karst cave near to the village of Val.
Biza area is rich in forests, especially oak and beech trees . In
this area refuge the wildlife , as the brown bear, wolf, wild
goats, foxes, wild rabbit, wild boar, bats, falcons, etc. The
area is characterized by significant snowfall during the in the
cold season.
Rrajca
Protected area of Rrajca is situated in the district of Librazhd.
The glacier forms where is Rrajca are located in the north
and east slope of the mountain of Shebenik where is the
glacial complex circuses of Rrajca.
In this glacial circus there are four glacial lakes, which constitute
a natural attraction to visit. These lakes have an average length
of 100 m anda width 80 m. They are located at the height of
2200 m above the sea level. To get at these lakes, should
follow the paved road Perrenja - Rrajce and then, from the
village to the lakes of Rrajca you have to got on foot.
Kune-Vain Lagoons
This lagoon system and simultaneously a protected area, is
located at the mouth of the River Drin. There are a lot of sea
birds and there are two lagoons, the Ceka one, with an area
of 235 ha and the Merxhani, with 77 ha surface.
The most attractive surprise for tourists is the sandy island of
Kune with an area of 125 Ha at the right side of the Drini
River Delta. The island of Kune is covered with a lush
hydrofoile vegetation. There are grown green mediterranean
bushes, Liane, willow, ash, etc. In this area are known about
227 species of plants. In relation to the fauna, from the birds
we mention wild ducks, pheasants, woodpeckers, heron,
great duck, etc. It is sufficient to say that in this lagoon system
there are 70 species of birds, 22 of reptiles, from 33 that are
in Albania and 6 species of amphibians.
NATURAL NATIONAL PARKS OF ALBANIA
The natural protected and touristic areas in our country, are
considered as a land and water protected area due to the
boilogical diversity of the natural and cultural assets that they
offered. These areas are protected by the State and there are
such about of 384.
They aredivided in 6 categories according to theimportanace: 4
strictly protected areas: KaravastaLagoon (Lushnje, Gashi River
(Tropoje), Rrajca(Librazhd) and Kardhiqi (Gjirokaster), 11 national
parks, 300 natural monuments, 26 managed ares, 4 protected
landscapes terrestrial or marine, and 4 resources protected areas.
Theprotected areas occupy atotal surfaceof about 109 050 Ha,
or 10 % of theforest fund and 3.8 % of thetotal surfaceof the
country. Thebeginning of theestabilishing of theprotected areas
aresince1940 year with theproclamation and theestabilshment
of thefirst statehunting reserveof KuneVain-Talein Lezhaand
theNational Park of Tomorri Mountain in Berat.
ANNOUNCEMENT
Voting for seven natural wanders of Albania is in process.
Albania is one the countries where the visitors can over
live the 7 Wonders of the Nature. It is the time to identify
our 7 wonders of the nature.
Which are these Wanders of the Nature?
You can vote online and giving your opinion. So you will
contribute in the definition of the those Wanders. The
vote is free and its take only a few minutes. Vote now.
Address : www.ecl-albania.org
Following is a list of the natural beauties, situated in
different area of Albania. But these are just only
suggestions. You are free to vote or any other, not included
in this list, if you think that deserves such an evaluation.
The list of the National Natural Parks of
1. National Park of Dajti
2. National Park of Lugina e Valbones
3. National Park of Thethi
4. National Park of Lura
5. National Park of Mali i Tomorrit
6. National Park of Pisha e Divjakes
7. National Park of Llogara
8. National Park of Bredhi i Hotoves
9. National Park of Qafe Shtama
10. National Park of Zall Gjocaj
11. National Park of Prespa; 12. National Park of Butrinti
13. Gashis River Valley; 14. Biza; 15. Rrajca
16. Kune Vainis Lagoons.
Page 1, 4
Byzantine Monastic
Church, cave of Trein
in the Lake Prespa,
castle of Trojan, St
Marys Church, contru-
cted in the Maligrad