Prezantim Publik

Lenda : Politika Boterore

Tema : Identiteti, Kultura dhe nacionalizmi n epokn globale

Rast studimor: Konflikti Etnik ne Ruanda - Gjenocidi

Mentori: Lundrim Aliu

Studentt: Bujar Mehmeti Fiona Nuza Figen Janovali Gjengis Kosova

Prishtin 2013

Prmbajtja
1 Hyrje...................................................................................................
1.2 2. Konteksti Hitorik..............................................................

Gjenocidi n Ruanda.....................................................................
2.1 2.2 Eskalimi i konfliktit n gjenocid .................................... Pa vendosmria e OKB-s...............................................

Nivelet e Analizs...........................................................................
3.1 3.2 3.1 Ndikimi i gjenocidit n nivelin Kombtar...................... Ndikimi i gjenocidit n nivelin Regjional....................... Ndikimi i gjenocidit n nivelin ndrkombtar..............

4. 5.

Konluzion.......................................................................................... Biblografia .......................................................................................

1.1. Hyrje

Konflikti etnik sht ndoshta burimi m i rendesishm i konflikteve n shum luftra q ndodhin n t gjith botn. Megjithse konflikti ndrmjet grupeve entnike shpesh kan natyr materiale, sidomos pr territorin, kontrollin mbi qeverin etj. Kontrolli mbi territorin lidhet ngusht me frymzimet e grupit etnik pr t pasur shtetin e tij. Ka grupe etnike t cilave ju mungon shteti am : Shembull kurdt, t cilt jan t shprndar n katr shtet Turqi, Iran, Irak dhe Siri. Po ashtu shtete prreth shpesh shqetsohn pr fatin e popujve t tyre q jetojn si pakic n shtet fqinje : Rasti i Kosovs n ish Juogosllavi. N raste t skajshme qeverit prdorin gjenocidin d.m.th zhdukjen e vazhdushme e t organizuar t grupeve etnike e fetare tersisht ose pjesrisht me synim pr t shkatrruar grupe te caktuara n emr t tjerve dhe t konkurrentve Politik, Rast i Hitleri , i cili perdori fatin e bashkombasve gjerman ne ekosllovaki dhe Poloni per te perligjur zgjerimin e tij, dhe rasti i gjenocidit ne Ruanda te cilin ne do e shtjellojm.

1.2.

Konteksti historik i konfliktit etnik ne Ruanda

Ruanda sht e populluar nga 3 grupe etnike : Hutu 84%, Tutsi 15% dhe Ta 1 % . Hutut jan t parat q kan banuar zonen e liqeneve t mdha , ndrsa Tutsit jan nomad t ardhur nga etipoia n shekullin e 14-15. Historikish Hutut kanqen punes t tokave perderisa Tutsi ishin pronar te tokave. Gjurmet e konfliktit n Ruanda i hasim nga koha e sudnimit kolonial t Belgjiks 1916-1962, e cila kishte ndar karta identiteti pr te identifikuar grupet etnike n ruanda. Kto dy grupe etnike kianw jetuar pr m shum se 500-600 vite n paqe, t dy grupet kan jetuar sbashku si nje grup i vetm, kan folur t njejtn gjuh, dhe kanw pasur martesa t prziera. N priudhn e kolonializmit pjestart e grupit etnik Tutsi ishin t favorizuar n aspektin e arsimimit dhe punsimit ndersa pjestart e Hutuve ishin ln pasdore, shprndarja kartave per identifikimin n baz t grupit etnik, kan ndikuar n tensionet n mes grupeve Hutu dhe Tutsi. Efektete e kolonializmit u ndin n dekatat q pasuan pas pavarsis, ndrsa udhheqsit Hutu ishin t vendosur pr te mbajtur pushtetin dhe nuk u morn me riparimin e dmit psikologjik t shkaktuar nga kolonizatort. N vitin 1959, lufta civile n ruanda qoi n prmbysjn e mbretit q ishte nga radht e Tutsit, pavarsimin e vendit pas 3 vitesh si dhe hapja e rruges pr nj qeveri te udhhequr nga Hutut. Kur n krye te shteti erdhi presidenti Kayibanda ai dhe aleatet e tij nga jugu dhe perendimi, punuan pr te konsoliduar pushtetin, ndrsa hutut e veritu te cilisht kishin qen me t afrt me Tutsi n monarki ju ishite jap me pak pushtet. N vitin 1972 n Ruanda u ngriten tensionet Etnike pas masakrave te tutsit ndaj hutuve n Burundin fqinje. Presidenti Ruandez akuzohej nga oponentet politik pr mos veprim ndaj tustit, dhe gjat ktij viti ndodh grushtshteti, dhe n krye t shtetit erdhi Gjeneral Juvnal Habyarimana i cili ze vndin e presidentit dhe vendos regjimin ushtarak n vend. N vitin 1973 Ruanda bn nj ndryshim kushttues spipas t cilit president t ruands mund t behn vetm pjesatrt e Hutuve, kjo ndikoi n thellimin e perarjeve ndrmjet grupeve etnike. Sundimi ushtarak n Ruanda prfundon zyrtarisht n vitin 1975 , por presidenti Habyarimana dhe partija MRND kishin vendosur sistemin e nj partie t vetme. N vitet q pasuan, viriten mijra Tuts, 150 mij shprnguln n vendet fqinje, kta m pas krijojn grupin rebel Frontin Patriotik Ruandez (RPF). RPF n vitin 1990 me ndihmn e qeveris s Ugands sulmoi Ruandn n emr t demokracis, qeverisjes s mir, n emr t refugjatve t zhvendosur me dhun, dhe me kerkesn pr t marrur pjes n udhheqje. Me 1 tetor 1990 RPF me mbeshtetjn e qeversi Ugandeze ndrmorri nj suml t madh ndaj Ruands me nj forc presj 7 mij ushtarsh. Prshaka t sulmit t RPF-s u zhvendosn mijra persona drejt vendeve fqije, gjithashtu qeveria Ruandeze filloi me proagandn e saj duke i cilsuar t gjith Tutsi si bashkpuntor t RPF-s dhe opozitn Ruandeze si tradhtar dhe bashkpuntor t RPF-s. Mediat e veqanarisht radio vazhdoj t prhapte propagandat e qeveris t cilat ndikuan n prkeqsimin marrdhnjv n mes grupeve etnike, lufta e zhvilluar nga RPF vazhdoi deri n 1993.

N gusht t vitit 1993 pas shume prpjekejve t qeverive t rajonit dhe Unionit Afrikan u arrit marrveshja e paqs n mes t qeveris Ruandeze dhe RPF-s n Arusha te Tanzanis, duke u munduar ti japin fund konfliktit. Mirpo edhe perkunder se u nenshkrua marrveshja ne mes te Habyarimana1 dhe RPF-s trazirat- dhuna n mes grupeve etnike vazhdoi edhe me tutje. N tetor t viti 1993 kshilli sigurimit i OKB-s themeloi misionin e Asistences pr Ruandn (UNAMIR), nj mision q prfshinte ruajtjen e paqs, ndihmat humanitare, mbeshttjn e pgjithshme pr procesin e paqs. Q n fillim marrveshja u prish nga disa parti t cilat kishin marr pjes n Marrveshjn e Arushs. Me vonesat n zbatimin e ksaj marrveshje dhe shkeljn e drejtave t njeriut bn q gjendja e siguris n vend t prkeqsohej. M von u gjetn prova t pa kontestushme t ekstremistve Hutu t cilt perderisa flisnin pr paqn ne fakt ata planifikonin shfarosjn e Tusit dhe t Hutuve t modruar.

2.1. Eskalimi i konflikti n Gjenocid

N prill te vitit 1994 avioni i cili n ekuipazhin e tij kishte presidentin e Ruands dhe t Burundit u qllua derisa ateronte n airoportin e Kigalit. Edhe pse prgjegjs t ktij sulmi jan pjestart e Hutuve kundrshtar t presidentit Habyarimana, mirpo udhheqsit Hutu ket incident au mveshn rebelve Tutsi. M nj her pas rrzimit t avionit rojet presidenciale filluan nj aksion duke vrar t gjith Tutsit pran Aeroportit t Kigalit. M pak se gjysm ore pas rrezimit t avionit milicia dhe xhandarmeria e hutuve kishet ngritur qindra postblloqe n t gjith vendin pr identifikimin e Tutsit. Kt incident e pasoi nj gjakderdhje e tmerrshme, nga njesit vrastare Hutu, n kt aksion ms shumti psuan antart e grupit Tutsi por u elminuan edhe rivalt politik q ishin pjestar te grupit Hutu, Hutut e moderuar. M 7 prill Televizioni ( RTLM) jepi nj transmetim t aksidentit ne aeroportin Kigalit duke i atribuar ket atentat RPF-s dhe ushtarve t UN-nit, q ishte nj nxitje pr eleminimin e Tutsit. M von po kt dit n shtepit e tyre, vriten brutalisht kryeministri i Ruands s bashku me 10 paqruajts belg, nga ushtart e qeversi Ruandeze. Po ashtu edhe lideret e moderuar t Hutuve u eleminuan n mnry t ngjashme2. Masakra ndaj trupave belge, bri qe belgt te trhekun pjesn tjetr t stafit. Me 21 prill edhe vendet tjera krkuan q te terhekin trupat e tyre, forca e UNAMIR nga 2.163 reduktohet n 270. Gjat

1 2

President i Ruands, i cili kishte vendosur sistemin nj partiak n Ruand, pas grusht shtetit. Eleminimi i t gjith oponentve- kundershtarve politik

pes muajve t ardhshm u pushkatuan mijra burra gra e fmij nga radht e Tutsit, sipas nj vlersimi n kulmin e dhuns 5 persona vritshin n minut. M 9 prill n Gikondo, qindra Tutsi virten n kishn katolike Pallottine, ktu vihet ne pah se shenjestr ishin Tutsit, Masakra n Gikondo ishte dshmia e par e gjenocidit e identifikuar nga UNAMIR. M 15-16 prill masakra n kishn katolike Romane Nyarubuye jan vrar mijra Tutsi, s pari nga granatat, armt dhe m pas nga machetat3 n mnyren ma mizore t mundshme. Me 18 prill virtn 12 mije Tuts t cilt ishin strehuar n satdiumin e Gitesit. Ndrsa n kodrat e Bisesero jan vrar 50 mij t tjer. Numri m i madh i t vrarve ishte n spitalet dhe n kishat e qyteteve. Me 28-29 prill 250 mij persona u zhvendosn n Tanzani, shumica e t cilve ishin Tutsi. Me 23 Maj RPF merr kontrollin e pallatit presidencial, 5 korrik 1994 Francezt krijon nj zone t siguries n jugperndim t Ruands. Me 13 korrik 1994 Rreth nj milion njerz, shumica hutu, Zhavendosn n Zaire (tani quhet Republika Demokratike e Kongos). Nga mesi i korrikut 1994 prfundon Gjenocidi n Ruanda, pasi kntrollin e vendit e merr RPF. Pasi RPF-ja mori kontollin e Ruands mbi 3 milon qytetar, duke prfshir zyrtart qeveritar, ushtart, dhe grupet paramilitar t cilt kishin marr pjes drejtprdrejt n gjenocid, kyresisht pjestar t grupit hutu duke u friksuar nga nj hakmarrje e mundshme u larguan n republiken demokratike te Kongos ish Ziare dhe Tanzani. Qindra dhe mijra prsona vdiqn n kampet, si pasoj e mungeses s ujit dhe t semundjeve. Ky gjenocid sht kryer n masn me t madhe me macheta. Njerzit t cilt kan qen te trajnuar pr masakr, ishin antar civil t skuadrileve t vdekjes, t quajtura Interahamue ('ata q luftojn s bashku'), t cilt zakonisht kishin arm t ftohta si macheta. Perderisa zyrtart lokal asistuan n mbledhjn e viktimave dhe gjetjen e vendeve t prshtatshme pr kasaphane Masakr. Tutsit burra e gra, femij madje edhe foshnje u vran me mijra n shkolla, kisha, spitale e stadiume. Viktimat n momentt e r fundit t jets s tyre u prballn edhe m nj fat tjetr t tmerrshm: Vrassit e tyre gjakefoht ishin njerzit t cilit i njifnin si, fqinjt, kolegt e punes, ish miqt e shpesh edhe t afrmit m t cilt kishn lidhje martesore. Vrasjt u b m shum gjakftohtsi, pjesart e Interahame nuk kan qen nn ndikiminn e pijeve alkoolike, drogave apo dhuns s pa mend , por m nj prkushtim fanatik pr nj kauz politike. Ndryshe nga nxitsit e vrasjeve t armenve n vitin 1915, dhe e hebrenjve dhe romve n 1941-5, askush nuk u prpoq pr t mbajtur gjenocidin n Ruand nj sekret. Gazetart dhe kamerat televizive shfaqn at q kishin par dhe gjetur pas prfundimit t gjenocidit. Oragnizatort e gjenocidit ishin t vetdijshm pr rreziqet e vezhgimit ndrkombtar, por prapseprap n radio vazhdoni nxitjet pr t vazhduar, citoj nj nga thirrejt qe u b ne radio : jo m kufoma n rrug ju lutemi, prderisa kufomat n fashtar mbuloheshin me gjethe bananesh qe t mos mund t fotografoheshin kufomat nga ajri, mirpo gazetaret kishin arritur te kapin imazhe te kufomave t njerzve civil t masakruar nga grupe
3

Arm e ftoft e ngjashm m thikn, dhe shpatn, por t prdorura nga bujqit n fusha.

te machetave, kufoma kishte gjith andej rrugve te fshatrave e qyteteve perderisa edhe lumejt ishin te mbushur perplot kufoma qe lundronin mbi uj.

2.2. Pa vendosmeria e OKB-s

Me 8 prill gjenerali Dallaire dergon nj msazh n drejtim t selis s OKB-s duke prshkruar se vrasjet po bheshin n baza etnike. Ai shton se vrasjet jan sistematike dhe t planifikuara nga zyrtart e shteti, duke br t ditur se kishim t benim m gjenocid, por si pasojw e mos veprimit t shpejt t bashksis ndrkombtare dhe vonesave, veqenarish u b vones ne prcaktimin se kush do barte shpenzimet e misonit. Aty ishte UNAMIR si mison pr t mbikqyrur implemntimin e marrveshjes s Arushs. Dhe tani ishin t detyruar vetm t shikonin se si vritshin civilt n rrug, ( UNAMIR phonte se : ne nuk kemi asnj mandat per t ndrhyr, ndrsa misoni bri t mirn e tij duke mbrojtur t huajit t cilt ishin t bllokuar n Ruanda ). Kjo pa vendos mri e OKB-s bri qe ekstremistt Hutu t ken duart e lira pr te vepruar. Afr 1 milion njerz vdiqn derisa RPF morri kontrollin e plot t ruands, duke prfshir edhe politikant e moderuar nga radht e hutuve.

2.3. Mediat dhe konflikti n ruanda

Radio kishe inkurajuar popullin te merrte pjes, duke then se armiku ishte Tutsi. Nese radio nuk do t kishte deklaruar kto gjra, as populli nuk do t kishte dal ne sulm. / Randan Genocide perpetrator, intervieed by Straus (2007)

Nivelet e Analizs

3.1. Ndiki i gjenocidit n nivelin Kombtar

Ruanda do t mbetet nj vend unik n at q konflikti i tij gjithmon do t prcaktohet nga gjenocidi i vitit 1994, dhe jo nga ngjarjet dhe rrethanat q uan n t, por n at q vazhdon t t ndodh n pas gjenocidit . Ruanda, n mesin e sfidave, sht prballur me nj problem t nj shoqrie t ndar me forc dh t detyruar t jetojn s bashku me do kusht. Para, gjat dhe pas gjenocidit, shoqria e Ruands ishte ndar kshtu, dhe nuk kishte asnj shpres pr t ndrtuar harmonin midis njerzve, sidomos n ditt e hershme t periudhs se post-genocid. Vzhguesit, e veqanarisht njohsit e konfliteve etnike ishin pesimist, mendonin se nuk kishte asnj mundsi q viktimat, t mbijetuarit e maskarve, t kthyerit, dhe autort e masakrave t jetojn s bashku. Ndrsa Ruanda aktualisht sht nj vend brenda t cilit shte vendosur paqja dhe rendi, por vazhdojn diferencimet n mes hutuve dhe tutsi. Kto perceptime mbeten nj burim i mundshm i konfliktit, por strategji t ndryshme jan vn n perdorim , pr identifikim dhe pr adresimin e t gjitha burmeve t mundshme t konfliktit. Kjo sht pr shkak t gatishmris, dhe dshira e fort e qeveris pr t unifikuar shoqrin e Ruands, dhe pr t zhdukur dallimet etnike, nprmjet nj programi t qndrueshm t transformimit social. Qeveria e Ruands prmes legjislacionit dhe iniciativave t ndryshme aspiron zhvillimin e vendit , si dhe unifikimin e shoqris Ruandeze si nj e tr. Ruanda ka synim, njherit sht n procesin e ndrtimit t nj kombi moderne, nj kombi t begat, t fort, t bashkuar, dinjitoz dhe krenar i vlerave t saj themelore, nj komb politikisht t qndrueshme pa asnj diskriminim n mesin e qytetarve t saj.

3.2. Ndiki i gjenocidit n nivelin rajonal

Gjat gjenocidit n Ruanda shumica e vendeve afrikane bn shum pak pr parandalimin e tij, edhe pse ata kishin qen t prfshir n zbatimin e marrveshjeve t paqes. Por sidomos, Gana ka mbajtur trupat e saj (250 paqruajts) n Ruand nn komandn e gjeneralit Dallaire pasi pjesa tjetr e paqeruajtsve t Kombeve t Bashkuara u largua. Vende t tjera afrikane strehuan refugjat e Ruands. Ngjarjet q uan n genocidin e 1994 n Ruand ishin nga keqkuptimet m t mdha n rajon, vendet e rajonit mendoni se kjo ishte thjesht nj konflikti i brendshm i Ruands. mimi e ktyre supozimeve vazhdojn ta paguajn edhe sot vendet fqinje. Pr shembull, gjenocidi n 1994 shkaktoi nj fluks prej m shum se 2 milion refugjat n Republikn Demokratike t Kongos fqinje [Zaire dikur]. Kta refugjat ishin pjestar t etnis Hutu t cilt kishin qen t implikuar n masakrat . Historia e fundit e prgjakshme n Ruanda ndikoi jo vetm n vendin e vet, por deprtoi n t gjith rajonin e Liqeneve t Madh. Ruanda dhe n prgjithsi rajoni i liqeneve t mdha sht ballafaquar me shum sfida t pasiguris n periudhn post-gjenocid n ruanda. Pas perfundimit t 100 ditshit t tmershm n Ruanda dhe marrjes s kontrollit t Ruands nga RPF, gjenocid brsit u larguan n shtete fqinje q njeherit ndikuan n desabilizim e rajonit dhe shtetev prkats. N vitin 1996 gjenocidbarsit Hutu t cilt n vitin 1994 ishn larguar nga ruanda, ky grup ishte riorganizuar dhe ishte pjesmarrs n akte terroriste dhe kryengritje ne republiken Demorkatike te Kongos , dhe t cilt ende besojn n ideologjin e genocidit. Si pasoj e gjenocidit, zona e liqeneve t mdha sht br streh pr forcat e ndryshme kryengritse. Kto prfshihn Forcat Demokratike per lirimin e Ruands (FDLR); forcave t ndryshme rebelimit n Republikn demokratike te Kongos, n burundi dhe ne Ugand . Gjat vitit 1997-1998, ex-FAR/Interahame rriti sulmet n mnyr dramatike n pjesn veriperndimore t Ruands, dhe madje edhe n Kigali kryeqytetin e Ruands, kryengritsit vazhdojn t prdorin politikn e urrejtjes pr mobilizim t popullsis, prmes mesazheve ekstremiste, duke propaganduar ideologjin e gjenocid. Kjo ka pasur efekt shkatrrimtar pr ekonomin e Ruands veriperndimore. Shqetsimi m i madh i ruands sht FDLR-ja e cial pas gjenocidit ishte zhvendos n Republikn Demokratike t kongos. Pr t garantuar sigurin e shteteve, n janar t vitit 2009, Ruanda dhe RDC-ja ka krijuar nj operacion t prbashkt t njohur si "Umoja etu" (Uniteti yn) q synonte armatosjen FDLR-s. Si rezultat, forcat e prbashkta arritn vetm t shkatrronin bazat kryesore te FDLR-s n RDK. Kto forca kan qen dhe ende mbetet nj faktor destabilizues n RDK. Mungesa e integritetit territorial n RDK sht shkaktuar kryesisht nga prania e FDLR por edhe nga organizata tjera q operojn n pjesn lindore t DRC.

Ndikimi i gjenocidit n nivelin nderkombtar

Konkuluzion

Konflikti etnik sht nj situat shoqrore kur dy (apo m shum) pal jan duke garuar pr burimet e njejta t pamjaftueshme n t njejtn koh. Ky kuptim prfshin gjithka q nga gjrat fizike, sikurse uji apo territori, e deri n gjra m abstrakte, sikurse fuqia. Konflikti etnik n Ruanda sht konflikt ne ms dy grupeve me t mdha etnike pr kontrollin mbi qeverin , pra sht konflikt pr pushtet. Konflikti n ms hutuve dhe tutsi sht nj konflikt i cili ka mundur edhe te evitohej, nese belgt nuk do t kishin br shprndajn e kartave te identiteti pr dallimin e grupeve etnike,karta t cilat u prdorn m pas pr identifikimin Tutsit n konflikt, ndrsa hutu e rritn edhe me tepr hendekun n mes dy grueve etnike, Hutu ishin t vendosur pr te mbajtur pushtetin dhe nuk u morn me riparimin e dmit psikologjik t shkaktuar nga kolonizatort, pr me teper hutu ben nje ndryshimi kushtetues sipas t cilit Tutsit nuk mund t zgjedheshin president t ruands, qka beri qe tensionet ne mes te rupeve etnike tw rriten edhe me tepwr. Kofnlikti n ruanda ka ndikuar n destabilizimin e gjith rajonit t liqeneve t mdha, pas prfundimit t gjenocidit n ruanda, gjenocidbrsit kan ikur n vendet fqinj duke destabilizuar te gjitha vendet e rajonit, problamatike ka qen gjendja n republikn e kongos, hutu kan marr pjes n kryengritje dhe sulme terroriste. N Ruanda megjith prezencn e misionit paqruajts t OKB-s, u vran 800.000 njerz, prpara se t bihej dakord pr nj ndrhyrje ushtarake edhe pse kishte fakte t pa kontestushme q ishte duke u zhvilluar gjenocid. Asnjri nga antart e OKB-s nuk ishte i gatshm t merrte prsipr koston e ktij intervenimi, kjo dshmoi se sa e pafuqishme sht OKB-ja prball konfliteve. Ky ishte njherit nj nga dshtimet m spektakulare t OKB-s n ruajtjn e paqs. Sfidat pr Ruandn jan t brendshme dhe t jashtme dhe , por kto sfida jan t ndrthurura nga zgjidhja pr Ruandn dhe pr rajonin. Me fjal t tjera, bamirsia duhet t filloj n shtpi, q do t thot se integrimi rajonal duhet t paraprihet nga integrimi kombtar, Ruanda duhet t arrij t unifikoj kombin si nj trsi politike, dhe t zhduk dallimet etnike, duhet t mrret me riparimin e dmit psikologjik, dhe krijimin e identitetit t prbashkt kombtar KOMBIT POLITIK.

Biblografia

http://.un.org/Depts/DPKO/Missions/unamir_b.htm http://.unitedhumanrights.org/genocide/genocide_in_randa.htm http://.globalissues.org/article/405/media-propaganda-and-randa http://.hks.harvard.edu/fs/dyanagi/Research/RandaDYD.pdf