Kas Hastalıkları

new 1
27 Nisan 2013 Cumartesi 21:22
Kas Erimesi ve Kas Hastalklar kas hastaligi tedavisi tedavisi mmkn olan bir hastalktr. KAS HASTALII NEDR? Kas hastalklar, vcudun hareket etmesini salayan kaslarn dorudan tutan hastalklardr. Yani kas hcrelerinin kendileri hastalanmlardr ve ortaya kan belirtiler yalnzca bu duruma baldr. Kasn kendi hastalna miyopati denilmektedir. KAS ERMES BR HASTALIK DELDR Kas erimesi, vcudumuzu hareket ettiren kaslarn hacminde klmedir. Bu durum yalnzca kasn kendi hastalklar nedeni ile ortaya akmaz. Kas ile ilikisi olan sinirler, sinirlere emir veren omurilik ve beyin dokularnn hastalklarnda da kaslar erir. rnein boyun ftnda, ftn ilgilendirdii kaslarda erime olabilir. Multiple skleroz ad ile bilinen beyin hastalnda da ge dnemde kaslar erir. Beyinde damar tkankl da sonuta benzer bir grnme neden olabilir. Eer belli kaslar kullanlmazsa da kaslar eriyebilir. Veya polinropati ad verilen sinir hastalklarnda el ve ayak kaslar eriyebilir. Buna ok sayda rnek eklemek mmkndr. Bu durumlarn hibiri kaslarn hasta olduunu gstermez. Baka bir durum nedeni ile kaslarn etkilendiini dndrebilir.Aslnda kas hastalklarnda kaslarda erime en nemli belirti deildir ve olduka ge ortaya kar.
Dolays ile kas hastalklar ile ilgili disiplinlerin ilgilendii asl konu kas erimesi deil, kaslarn kendilerine ait hastalklar nedeni ile kaslarda ortaya kan deiikliklerdir. Dier hastalklar kas hastalklarnn konusunun dndadr. KAS HASTALIKLARININ BELRTLER NELERDR? Kaslarmz vcudumuzu hareket ettirmekle ykmldr. Bu nedenle kas hastalklarnda gszlk olur ve balca hareketlerimiz etkilenir. ncelikle gvdeye yakn kala ve omuz evresindekiler olmak zere ok sayda kas etkilenebilir. rnein merdiven/yoku kma, kopma, yrme, kollar kaldrma, ba yastktan kaldrma, bazen gzkapaklarn ama, yutma, soluk alma etkilenebilir. Baz kas hastalklarnda ise miyotoni ad verilen, kasn geveme gl sz konusudur. Bu durumda hasta ilk hareketlerde tutukluk yapar, harekete devam ettike rahatlar. Bazen de yrme, koma gibi eylemler srasnda normalden ok daha iddetli bir yorulma ve ar, hatta bazen tkenme yaayabilir. Sinirlerle kaslarn birletii blgedeki hastalklardan myasthenia gravis, daha hafif olarak ise kaslma srasnda enerji salayan sistemlerin (glikojen yklmas, mitokondri) hastalklar tipik rneklerdir. Kaslma srasnda hcredeki yalarn yaklmasnda sorun var ise alk, belirtileri ok artrr. Baz nedenler ise ok yaygn kas ykmna neden olarak idrar renginin ok koyu olmasna neden olabilir (miyoglobinri).
-1-
new 1
Kas erimesi hastal tedavisi mmkn olan bir hastalktr. Salkl ve mutlu gnler dileriz. Ltfen Okuyunuz..! imdiye kadar aresiz kaldnz herhangi bir hastal ifal bitkilerle yenebilirsiniz, Tabi ki ifal bitkilerle alternatif zm ararken mutlaka tp doktorlarnn tavsiyesi ve gzetiminde olmaldr. nk biz tp doktoru deiliz. unu unutmayalm kanser olsun hepatit olsun aresi olmayan bir hastalnz olsun mutlaka alternatif olarak ifal bitkilerden faydalanabilirsiniz ama doktor tavsiyesi ve gzetiminde olmaldr. imdiye kadar aresiz kaldnz hastalnz ifal bitkilerle yenebilir bundan sonraki hayatnz daha huzurlu ve salkl geirebilirsiniz. nce doktorunuza gidiniz, doktorunuz tavsiye ederse bize geliniz. Bu alternatif tp doktorlarnn gzetiminde olmaldr nk bizler doktor deiliz acizane hastalara hastallaryla ilgili yardmc oluyoruz. Bizler tedavi etmiyor tedaviye yardmc oluyoruz.
TM BAYANLAR MUTLAKA OKUYUNUZ!!! KADIN HASTALIKLARI Rahim ltihab - Miyom - Rahim Kanseri Yumurtalk Kisti - Regl Bozukluklar - Ksrlk
VAROLUTAN SONSUZLUA ALTERNATF OLARAK FALI BTKLERDEN NASIL YARARLANILABLR VTAMNLER - MNERALLER - ENZMLER AMNOASTLER NEDR? FAYDALARI NELERDR? ALTARNATF OLARAK FALI BTKLERLE VAROLUUNDAN-YAAMA Bir besinin biyolojik deerinin yksek olabilmesi iin tm esansiyel aminoasitleri iermesi gerekir. Herhangi bir aminoasit mevcut olmadnda protein biyosentezi sona erer oysa yeni proteinler homeostaz srdrmek iin srekli sentezlenmektedir. Zorunlu olmayan (endojen) aminoasitler besinle yeterince salanamazsa, ancak karbon ve azotun yeterli olduu durumlarda sentezlenebilirler. Eer zorunlu aminoasitlerin (eksojen ) yokluu sz konusu ise, vcudun onlar elde edebilecei tek yol doku proteinlerini paralamaktr. rn;kas proteinlerini bu durum bitki genetikilerini proteinlerde temel aminoasitleri yksek dzeyde bulundurun bitkileri gelitirmeye ynlendiren esas unsurdur. Dier aminoasitler eksojenlerden kolaylkla yaplabilirler, endojen aminoasitlerdir. Azot Dengesi:drar.ter ve gaitada atlan azot miktar, tketilen miktara eit olduunda erikinlerde azot dengesi sz konusudur. Azot gitii, atlan azotun stndeyse pozitif azot dengesi vardr. Bu durum, byme,gebelik veya yaral dokularn onarld iyileme dnemlerinde gzlenir. Azot girii atlan azottan daha younda ise negatif azot dengesi gerekleir. Bu ise kt beslenme, alk ve eitli hastalklar arasnda olur. Ayn zamanda yanklar. Travma ve cerrahi ilemler de negatif azot dengesi periyodu olutururular.
-2-
new 1
Dzenli bir azot bilanosuna ulaabilmek iin aminoasitlerin yeterli lde alnmas ok nemlidir. Bitkilerde Aminoasitler Bitkilerin bileimi canl organizmalarn protein gereksinimlerine byk oranda cevap verebilmektedir.burada organizmann salkl yaamas iin gereksinim duyulan esansiyel aminoasitlerin yeterli miktarlarda sentezlenemediini (dallanm yaplarndan dolay) hatrlamak gerekir. Esansiyel aminoasitlerin yeterli miktarda sentezlenebilmesi bitkilerde ve mikroorganizmalarda gerekleir. Evet, amzn getirdii hzl ve dzensiz yaam artlarnda artk salkl beslenme standardn oluturabilmek iin ar aba harcamak zorundayz ya da yaam standardmz buna uygun deilse aresiz durumda deiliz. Vcudumuzun salkl bir yaam iin gereksinim duyduu besin maddelerinin yeter miktarlarda ve dengede alabilmesine yardmc olacak bir tamamlayc besin maddesi var artk modern an insannn yaamnda bitkisel mucizeler Vcudun besin maddelerindeki proteinlerden yararlanabilmesi iin sindirim sonras oluan aminoasit karmnda aminoasitlerin birbirlerine gre belirli oranlarda bulunmalar gerekir. Besin maddelerin ounda bulunan proteinler bu gereksimi karlayamadndan bu durum organizmada bir ok faktr tarafndan dzenlenmektedir. Doku proteinlerinin ykm ve yapm sreklilik gsteren bir olgudur ve aralarnda srekli bir dinamik eitlik sz konusudur. (homeostaz) Esansiyel (eksojen) aminoasitler Valin Beyinde triprofan dzeyini azaltan etki gsterir. zolsin birlikte kullanlmas nerilir. Dier kaynaklar jelatin, peynir, fstk , balk ve ayiei tohumudur. Lsin Beyinde triprofan dzeyini azaltc etki gsterir. zolsinle ayn gdalarda bulunur. zolsin Beyinde triprofan dzeyini azaltc etki gsterir. Dier kaynaklar peynir, yulaf, jelatin ve ayieidir. Lsin ve zolsin birlikte kronik yorgunlukla mcadelede etkin rol oynarlar.ayrca; metabolizmada gerekleen aksama dallanm zincir hastal olarak tanmlanan hastala neden olur. Hastalk karakteristik bir kokusu olan idrarla kendini gsterir, lmle sonulanr. Fenilalanin Genetik ve metabolizma iin nemli aminoasittir. Fenilalanin troid bezi hormonlar ve adrenal retiminde etkindir. Bu yzden endorfin olarak bilinen doal ar kesicilerinin retiminde kullanlr. Srt ve eklem arlarndan kaynaklanan inat arlarda yardmcdr.Doal bir anti-depresif olarak da rol oynar. Peynir, fstk, badem ve yulaf dier kaynaklarndandr. Fenilalanin organizmada esansiyel olmayan tirozine dnebilir, bu nedenle trzin
-3-
new 1
besin maddelerinde yerini Fenilalanine brakabilir ama tersi gereklemez. Fenilalanin eksikliinde genetik bir hastalk olan fenilketonri oluur; kiilik bozukluklar ve psikiyatrik hastalk tablolarnda etkisi bulunmaktadr. Ortalama 104 doumdan birinde bu hastalk aa kar, bu da toplumlarn %2 sinin bu hatal geni tadn gstermektedir. Metiyonin Genetik ve metabolizma iin nemli aminoasittir. Metiyonin, organizmann kkrt kaynadr. Protein sentezi genellikle Metiyonin ile balar. Saman nezlesi gibi alerjik durumlarda savata, histamini azaltt iin etkilendii bulunmutur. B Vitaminleri ile birlikte alnmas etkinliini arttrr. Susam tohumu ve yulafta bulunmaktadr. Tiriptofan Hayvan organizmasnda vitaminler,in sentezlenmesinde etkin rol oynamaktadr. nsan organizmasnda ise vitamin eksikliini geni lde gidermektedir. Niasin vitamini bu aminoasitten sentezlendiinden besin maddeleri ile alnmas gereken niasin miktarn azaltr; bu gereksinim triptofann niyasine dnme miktar ile ilgilidir. Triptofan verilerek Pellegra hastal bulgularnn baar ile tedavi edilebildii, 50 yldan ok daha nce gzlenmitir. Treonin Treonin esansiyel aminoasitlerden tannan ilkidir. Dk dzeyde Treonin depresyon kaynakl baz rahatszlklara neden olduu gzlenmitir. Fstk,badem,peynir, jelatin ve balk dier kaynaklarndandr. Lizin Herpes virsnn semptomlar ile mcadelede etkindir. Souk nedeniyle oluan atlamalar ve genital virslerle oluan etkileri yavalatr, onarma yardm eder. Fasulye, mercimek brokoli ve patates dier kaynaklarndandr. Dier 9 aminoasit ise endojen aminoasitleridir. Alanin nsan ve memeli hayvan metabolizmasnda Alanin nemi bir yer tutar. teki aminoasitlerin yap formllerini oluturduundan biimsel olarak dier tm aminoasitler iin ana madde saylr. alan iskelet kaslar tarafndan olduka byk miktarda verilir. Ve karacier tarafndan tketilir. Dk ya ieren veya yksek protein ieren diyetlerde veya ihtiyatan fazla egzersiz yapan kiilerde Alanin ihtiyac artmaktadr. Benzer ekilde yeterli glikoz retimi iin diyabetik hastalarda da ihtiya miktar artmaktadr. Jelatin krmz et, balk ayiei tohumu, badem fstk ve yulaf kaynaklarndandr. Alanin ieren besin tamamlayclar bulunmaktadr. Arginin Kas zerinde gelitirici etkisi ile sporcular iin nemli bir kaynaktr.yksek tansiyon, gz tansiyonu ve kan damarlaryla ilgili hastalklarda olumlu etkileri olduu tespit edilmitir. Sperm says zerinde etkisi vardr. Jelatin, fstk, badem,krmz et, balk, ve yulaf dier kaynaklardr.
-4-
new 1
Histidin Temel grevi histamin retmektir. Dolaysyla saman nezlesi ve alerjisi bulunanlarn kullanmas gerekir. ltihapl eklem romatizmas bulunan kiilerde Histidin dzeyinin ok dk olduu tespit edilmitir. Jelatin, st rnleri, fstk, ve ay ekirdei tohumunda bulunur. Arginin ve histidin aminoasitlerinin bebekleri abuk bymeleri iin besin maddelerinde bulunmalar gerekmektedir. Bu nedenle bebekler iin esansiyel aminoasitlerden olup yetikinler iin esansiyel aminoasitlerden deildirler ve yar esansiyel aminoasit olarak kabul edilebilirler. Spartik Asit Tm hayvansal proteinlerde bulunabilmektedir. Metabolizmada basit bir ekilde oluabilen bir aminoasittir. Krmz kan hcresi oluumunda rol oynar. Glutamik Asit Yapsal olarak aspartik asite benzemektedir. Arginin ve prolin glutamik asite dnr. Aminoasit metabolizmas anda dm noktas olarak grlen glutamik asit re oluumunda rol oynar. Kalsiyum kompleksi yapabilmekte de ve kan phtlamasnda da rol oynayabilmektedir. Tuzu glutamat olarak bilinir. zellikle kadnlarda folik asit retiminde sorumludur. ok yksek oranlarda bulunursa epilepsi (sara) hastalna neden olabilir. Glisin Glisin ve glikon suda olduka znen bir aminoasittir. Birok proteinde bulunmaz. Yapsal olarak en basit aminoasittir.(asimetrik C atomu iermeyen tek aminoasittir.) glisilin artnn zellikle kk bir hacim gereksimi vardr ki yaptl boyutlarn oluumunda nemlidir; kollajenin yaps heliks yapda olup bu organn skl, her aminoasitten birinin Glisin art olmasyla mmkn olmaktadr. Glisin dnda dier aminoasitler bu yapya konum bakmndan yerletirilemezler. Ayrca vcuttan zehirli madde atma metabolizmasna katlr. zellikle bbreklerden rik asit atlmna etkilidir. izofreni ikayetlerde azalmay salar. Prolin Halkal yapda aminoasittir. Proteinlerde sklkla bulunabilmektedir. Glutamik asitin ykmnda (indirgenmesinden) prolin aa kar.prolin kollajenin yapsnda bulunan hidroksiprolinin de ana maddesidir. Histidin glutamin ve Arginin gibi re evriminde etkindir. B ve C Vitaminleri ile birlikte kullanlmaldr. Yara iyilemesinde olunlu etkileri vardr. Serin nsanlarn ald yiyeceklerin ounda bol miktarda bulunur, bu nedenle biyosentezi ok lzumlu olmayabilir.. ancak birok bileiin biyosentezinde nemli rol oynad iin nemi ve varglnda dier aminoasitlerle oran tartlmaz. Zihinsel fonksiyonlar zerinde etkilidir. zellikle 60 yan zerinde say, isim ve liste hafzasnn korunmasnda rol oynar. Bunun sebebi asetilkolin ve dopamin salmnda etkili olmasdr.
-5-
new 1
Tirozin nsanlar esansiyel (eksojen) bir aminoasit olan fenilalanini beslenme ile yeterli miktarda alrsa yeterli miktarda tirozin sentez edebilirler. Tirozinin biyosentik olaylarda nemli grevi vardr. Tirozinden tiroksin ve melanin pigmentleri sentez edilir. Tiroksin eskiden beri bilinen iyot ieren aromatik bir aminoasittir. Tiroksin ve paralanma rnleri hormon (dopamin noradrenalin) etkisi gsterirler ve iyot (I) btesi iin nemlidirler.yot btesi de byme ve gelime iin zorunlu olan tiroit bezi hormonlar iin etkindir.melanin biyosentezindeki bozukluklar deri sa ve gzlerde pigmentlerin kaybolmasyla karakterize edilen Albbinizme neden olur. Sistein Yksek doz paraseromol kullanldnda devreye girer. Ar metallerin vcutta birikimine engel olur. Asparagin Aspartik asit ile yakndan ilikili olan Asparagin, sinir sitemi zerinde ve denge oluumunda etkilidir. Karacierde aminoasit transformasyonunu (dnmn) salar. Glutamin Ar alkol kullanmna bal mide tahribatn nler. ENZMLER Enzimler hayatn anlamlardr. Metabolizmadaki kimyasal dnmlerin tmnde enzimler etkin rol oynarlar. Canl hcreler tarafndan yaplrlar ve hcre canlln yitirdikten sonra da kazandklar boyutlu yaplanma ile yaama devam ederler, uzun sre aktif kalrlar. Enzimler olaanst spesifik biimde etkiler. Enzimin etkiledii madde veya maddeler karmna enzimin substrat denir ve ok keskin bir substrat spesifiklikleri vardr. Enzimler genellikle protein yapsndadrlar ve bu nedenle de protein yapsn etkileyen her ey enzim aktivitesini etkiler. rn; enzimler yksek scakla ok duyarllk gsterir. Bitkilerde Enzimler Tarm rnlerinin ou, enzimleri ykan bir etken olmadka enzim reticidirler. Doada yaayan mikroorganizmalar da tm canl varlklar gibi enzim ierirler ve yaygn olarak bulunurlar ancak rnlerin yapsndaki enzimler daha farkl nem tamaktadr. Bu nedenle rnn hasadndan retimine kadar geen sre ierisinde tm aamalardaki enzimlerin rol besinin deerlendirilmesinde nem arz eder.enzimlerin aktivitesinin rollerine gre retiminden sonra devam ettirilmesi yada nlenmesi amalara gre deikenlik gsterir. rn; enzimlerin aktivitesi, besin deerlerinin kaybolmasn salayabilir yada younlamas gerekiyorsa korunmas istenebilir. Alkali Fosfataz Molekl ii deimeleri etkileyen izomerazlar snfna giren enzimlerdendir. Karacierin almasnda etkindir. Enerji retimine bal olarak kaslarda oluan metabolizmann bir kmaz soka laktatn byk bir ksmnn karacier glkoz
-6-
new 1
oluumu ynnde kullanm salayarak bu kmaz sokaktan faydalanr. Bir dier enzim grubu olan hidrolazlar, substratn su katlmasyla blnmesini salayan enzimlerdir. Amilaz Sindirim sisteminin en nemli enzimidir. Bu enzimler basit glikozitlerin oligosakkaritlerin ve polisakkaritlerin hidrolizinde etkindirler. Niastann paralanmasndan sorumludur, niastadan byk oligosakkaritlerin ayrr. Karboksipeptidaz Polipeptid balarndan serbest aminoasitlerin ayrlmasn salayan bu enzimler, tm bitkisel ve hayvansal dokularda ve kanda bulunur. Katalaz Hemen hemen btn hayvansal organizmalarda ve bitki dokularnda bulunurlar ve vcuda zararl olan asitoksitler, hidrojen peroksit gibi yaplardan su molekllerine ayrm salar. Sellaz Sellozun hidrolizini salayan bu enzim, sindirim sisteminin dzgn almasnda etkilidir. nsan ve hayvanlarda bulunmayan bu enzimin temini sebzelerden salanr. Lipaz Sindirim sisteminin dzenli almasnda etkin olan dier bir enzimdir, yan paralanmasndan ve metabolizmadan sorumludur. Salkl insann kan dolamnda dk oranda bulunur. Kreatin Fosfokinaz Kaslarn almasnda etkin olan enzimdir.kreatin, kasn nemli bir yapta olup Arginin ve glisinden edilir. Proteaz ve Fosfataz Metabolizma ilevinde etkin olan dier hidrolazlar Nkleotidaz Nkleik asitlerin oluumunda etkinlik gsterirler. Nkleik asitler, hayatn anahtar molekl saylrlar; genetik bilgileri ierirler ve protein biyosentezine dorudan katlrlar. Bradikininaz Baklk sistemi zerinde etkin olan enzimdir.Bradikinin hormon etkisi gsteren madde-barsak sistemi(gastrointestinal kanal) peptidlerdendir. Bradikinin ok etkin bir damar geniletici bir maddedir ve dolaysyla tansiyon drcdr.. kann phtlamas esnasnda bradikin aa kar. VTAMNLER snfndan enzimlerdir.
-7-
new 1
Vitaminler, insan tarafndan retilmeyen ancak normal hcrenin yaamn srdrebilmesi, bymesi iin gereksinim duyulan ve eser miktarda alnarak bu etkinlii gsterebilen kk molekllerdir. Enerji vermezler fakat enerji deimesi besin maddelerinin metabolizmasnn dzenlenmesinde etkin olarak fonksiyon gsterirler. Yaklak olarak 20 deiik vitamin bilinmektedir; her birisinin ana metabolizmada spesifik fonksiyonu vardr ve bu fonksiyon bakasyla karlanamaz. nemli olan bir dier husus da vitaminlerin gereksinim ve etkilerinde birbirlerine bamllk gstermeleridir. Vitamin gereksinimlerini ya cinsiyet ve baka deiik nedenlere gre deiir. Ereklerin kadnlara gre daha fazla vitaminlere gereksinimi vardr. Ya faktrlerine gre vitamin gereksiniminin deitiine dair gvenilir veriler yoktur, ancak gereksiz ve yanl tketim, depolama gibi nedenlere bal gereksinimin deitii dnlmektedir. Stresli yaam, alkol kullanm, hastalk gibi faktrlerde gereksinimi zerinde etkindirler. Organizmann yaamn salkl bir ekilde srdrebilmesi iin vitaminlerin gereksinim duyduu miktarlarda alnmas zorunludur, yetersizlii ya da organizmada fazlaca birikimi nemli boyutta salk problemlerine neden olur. Vitamin Yetersizlii Normal bir beslenme ile yaamn srdren bir organizmada vitamin yetersizlii sz konusu olamaz, bu sonu daime tek trl beslenmenin bir sonucudur. Vitamin, besin maddelerinden gereksinim duyulan miktarn salanmas ncellikle kan dolamndaki miktarnn azalmasyla balar, hcredeki vitamin dzeyi der ve de kendisi ile ilgili metabolik olaylar azalr ve bozulur. Bu etki ve ykmlar zaman iinde ve farkl sonularla kendini gsterir, bu deiiklikler organizmadaki unsurlarn vitaminlere olan hassasiyeti ile ilgilidir. Vitamin Fazlal Vitaminlerin faz<la miktarda vcutta depolanmas da metabolizmaya zarar verebilmektedir.rnein; yada znen A,E ve D vitaminlerinden organizmann gereksiniminden fazla alnrsa karacierde depo edilir ve zamanla fazla miktarda A vitamini karacieri ykabilir. Bitkilerde Vitaminler Bitkilerde vitaminler ya olduklar gibi yada provitaminler (n vitamin) eklinde bulunurlar. Provitaminler, metabolizmada vitaminlere dntrlebilen organik birleiklerdir. Bitkiler, basit bileenlerden yani uygun karbon, azot, mineral ve enerji kaynaklarndan ihtiya duyulan tm maddeleri sentezleyebilir ve bylece insan ve hayvanlar iin vitamin kayna olurlar. nsanlar ve etle beslenen hayvanlar iinde ikinci bir vitamin kayna hayvanlarn baz organlarnda depo edinen vitaminlerin besin maddesi olarak alnmasdr.(balk ya, st, yumurta, karacier). nsan organizmasnda da vitamin depolar vardr ancak eser miktarda etki gsteren vitaminler bir taraftan da bozulurlar, bu nedenle besinlerle srekli vitamin alnmas gerekir. Gnmzde tm besin maddelerindeki vitamin miktarlar hakknda bilgimiz olduu gibi, en nemli vitaminlerde teknik yollardan sentetik olarak retilebildiinden ila eklinde istenildii kadar vitamin almak elimizdedir. Piyasada bu ekilde bir tek vitamini yada karm halindeki bir ok vitaminleri ieren baz
-8-
new 1
ilalar bulunmaktadr. Ancak bu noktada ierdikleri vitamin miktarlarna ve de doal almla mukayese edilmeyecek oranda deer kayb olduuna nemle dikkat ekilmelidir. amz bitki adr. Muhtemelen bitkisel rnlere ilgimizin ana nedeni nleyici tbba olan zorunlu yaklamdr. Modern an insan artk yaam tarznn ve beslenme eklinin hastalklar nlemede etkin olduu bilinmektedir. Sentetik yaklamlardan tamamen uzak, evre dostu bir yaam tarzyla bitkilerin artan kabul optimum saln gelitirilmesinde nemli bir yol oynayabilir.vitaminler bu deien anlaytan nasibini alm,sentezlendikleri yegane kaynaklar olan bitkiler arasnda, nem kazandrma ynnde etkin bir rol oynamaya balamlardr. Yada znen Vitaminler
Bitkisel ve hayvansal yalarda bulunan A,E;D ve K vitaminleridir. Bileimlerinde sadece karbon (C)hidrojen (H) ve oksijen (O) vardr.s ve ykseltgenme ilemlerine bir ksm dayankl ise de bir ksm ok duyarldr. Bu vitaminlerin vcut kimyasndaki dengesi son derece nemlidir. Eksiklikleri kadar fazla depolanmalar da ciddi klinik tablolar oluturur. B Karoten (A Vitamini) Bitkisel gdalara da bulunan provitamin eklidir. Karacier, yal peynir, st ya, yumurta sars, deniz rnleri, spanak, havu, kays, biber ve eftali en ,iyi kaynaklarndan olan A vitamini turuncu renkli bir pigmenttir. Bitki kimyasnda zengin konsantrede bulunan B Karoten provitamin eklidir.karotenler antioksidan maddelerdir. Akcier ,mide, yemek borusu, grtlak be idrar kesesi gibi bir ok tmrn oluumunu engeller. Ayrca baklk sitemini uyarrlar ve vcudumuzun savuma mekanizmasna yardmc olurlar. Kaynaklarndan besin maddesi olarak alndnda , organizmada barsak epelinden emilirken ortadan blnp su katlmasyla vitamin A ekline dnrler. bu ekilde organizmaya giren A vitamini kan akm ile karaciere gider ve orada nispeten byk miktarda depo edilir. (0.2 2.0 mmol/G ) kanda az miktarda serbest halde dolaabilmektedir. Bu vitamin gz salnn korunmasnda ve tedavisinin salanmasnda etkinlik gstermektedir. Gze zarar veren UV nlarnn tutulmas ve dier zarar veren etmenleri dezenfekte etmesi zamanla gzlenir. Sadece birka damla suyla gz sakinleir, grme iyileir ve stabilize edilir. Gen ifadesi ve doku farkllamasn dzenleme zerine de etkili olan bir vitamindir. Dolaysyla byme ve dokularn saln koruma ile ilgili hastalklarn olumasna karn organizmaya diren kazandrmaktadr. A Vitamini srekli besim maddeleri ile alnmaldr. Aksi taktirde, organizmada eksiklii grlebilir ve balangtaki gereksinim karacierden salanabilinir. Ancak zamanla eksiklik dk kan dzeyleri ile kendini gsteriri, klinik problemlere yol aacak ekilde sonu verir. Grme fonksiyonu zerindeki azalma gece krl (keratomalazi,kseroftalmi) oluur ve daha sonra gzn epitel dokusu zerinde nasrlama balar.bu hastalktan dolay A vitaminine epitel koruma vitamini (axeroftol) ad verilir. Ayrca eksiklii tberkloza ve dier enfeksiyonlara kar genel bir dayankszlk dourmaktadr. Hayvanlar zerinde denemeler, eksikliinin bymesinin durmasna neden olduunu gstermitir. A Vitamini ar alnrsa toksiktir. Yada znen bileiklerden olduu iin ya doku ve bir ok hcrenin lipit bileenleri iinde bol miktarda depolanabilirler ve
-9-
new 1
zamanla bu rnler toksisiteyi oluturur. A Vitamini toksisitesi uyuuklu,karn ars,ba ars,ar terleme ve kolay krlan trnaklara enden olur. Tokoferol (Vitamin E) Tokoferol E vitaminin en aktif eklidir. E vitamini doada sadece bitkilerin bileiminde bulunduundan bitkisel gdalar tek kaynadr. Bitkisel yalar, yumurta, avdar, arpa ve fndk, ceviz gibi kuruyemilerden alnabilir. i ve ilem grm gdalardaki dzeyi uygulanan ileme gre deiir.
Bitkilerde bulunan tokoferoller kimyasal yap olarak birbirlerine ok benzerler ve antioksidan maddelerdir. Bu zelliin en nemli fonksiyonu kolayca oksitlenebilir(tokokinon) olmalardr, doymam maddelerinin kendiliinden oktidasyonunu nlerler. zellikle membran lipitlerinde bulunan yksek ortanda doymam ya asitlerinin peroksit oluturmasn engelleyerek zararl oluumlarn gereklemesini nler. E Vitamini A vitamininin emilmesini ve depolanmasn kolaylatrr.normal reme fonksiyonu iin gereklidir. Kas btnln salanmasnda etkindir. Organizma iin gereksinim duyulan E vitamini miktar zellikle beslenme ekline bal olarak deiir. Doymam ya asitleri arlkl beslenme gereksinimini arttrmakta iken selenyumca zengin beslenme gereksinimini kompanse eder. nsan organizmasndaki yetersizlii, ksrlk, dk riskinde artma, kas younluu, kas zayfl gibi rahatszlklara neden olabilir. Suda znen Vitaminler Hayvansal veya bitkisel organizmalarn sulu ztlerinde bulunurlar.B Grubu vitaminleri ve C vitamini bu gruptadr. Suda znen vitaminler yada znmezler. nemli bir ksm;karbon (C) hidrojen (H), oksijen (O) azot (N) ve kkrt (S) elementlerinden, bir blm yalnz C,H ve O den olumutur. C Vitamini (Askorbik Asit) Organizmann en ok gereksinim duyduu vitamindir, bunun sebebi bilinmemektedir. Bu kadar nem arz etmesinin yan sra insan vcudunun askorbik asit yapmamas ve de fazlasnn vcutta depolanamadan atlmas gereksinimini karlayabilmek iin besin maddesi olarak srekli alnmasn gerektirir. Gnlk alnams gereken miktar, ya, sosyo, ekonomik durum ve yaam tarzna bal olarak deimektedir, rtalama olarak 40-60 mg alm nerilmektedir. Bitkisel kaynakl yiyecekli zengin kaynakldr. Sebzeler ,lahana, domates, biber brokoli, spanak, paz, maydanoz ve meyveler hint kiraz, ku burnu, ilek ve turungiller askorbik asit iermektedirler. Hayvansal kaynakl yiyecekler ise (bbrek ve anne st hari) vitaminden fakirdirler. Askorbik asit A Vitamini gibi antioksidan bir vitamin olmakla birlikte baklk sistemi zerine de etkin bir vitamindir. Ba dokunun balca yapsal proteine olan kolejenin retiminde etkindir, di ve kemik yaps bata olmak zere tm vcudumuz iin gerekli olan bir vitamindir. Bu nedenle de zedelenme ve yaralanmada nemli ilevi vardr. Besin maddelerinin kullanmnda (demir fosfat gibi) nemli faktrdr. Stresle mcadelede zellikle etkindir. Askorbik asit bir ok fonksiyonda etkin rol oynadndan yetersiz belirtileri spesifik olarak grlmektedir; halsizlik,itah kayb, kemiklerde,kas ve eklemlerde
-10-
new 1
ar, yaralarn iyilemesinde gecikme gibi durumlar grlr. leri derecede eksik,iinde deri altnda ve kaslarda kanamalar, imeler olur, di eti enfeksiyonlar ve dilerin gevemesi grlr. Sa foliklleri etrafnda sertlikler oluur. Kolejen dokunun destek grememesinin sreklilii, eskiden deniz yolcularnn korkulu ryas olan skorbt hastalna neden olur. Tazelik deeri olan piirilmemi besinler ya da piirilme zelliklerine edilerek piirilen besinlerde (yeter sda, kendi suyuyla pime) askorbik asit gibi sdan etkilenen vitaminler deerinden fazla kaybetmeden korunabilir. Kaynatlan besinler askorbik asitlerinin bete drdne kadar varan miktarlarn suya vererek kaybederler. Sebze ve meyvelerde ise kesilmi ve zedelenmi ksmlar hzla oksidasyona uramaya balarlar, bu nedenle mmknse kesmeden kullanm tercih edilmeli, kesildi ise de hemen sonra yenmeli, uzun sre saklanmamaldr. Hayati fonksiyonlarda etkin rol oynayan bu vitaminin korkun tablolarna maruz kalnmamas iin gda sanayi sentetik askorbik asit kullanm ile zengin iecekler, besinler elde etmekte, pek ok eidi insanln hizmetine sunmaktadr. Ancak burada doal kaynakl vitaminlerle sentetik vitaminlerine ayn bileimine de ayn biyolojik faaliyete sahip olmadn zenle hatrlatmak gerekir. Ve askorbik asit hibir kayba uramayan zel bir bileimle, ilk gnk tazelii ile insan metabozlimasna hayat veriyor. B Grubu Vitaminleri ve Stres
Stres, amzn rahatszl ve pek ok klinik tablonun da nedeni hatta medeniyetin getirdii bir kmaz sokaktr. Mcadele iin pek ok yntem nerilmekte, bu alanda pek ok i dal kurulmaktadr. Baaranlar ve baaramayanlar var elbette, strese yenilip alkolizmin, sigarann klesi olanlar ve kanlmaz son lmcl hastalklara yakalananlar Peki, doadan uzak standart yaam tarznn ve doadan uzak beslenme alkanlklarmzn hediyesi olan stres gerekten hayatmzn kmaz soka mdr ? te stresle mcadelede askorbik aside destek veren bir dier gl vitamin grubu Bir arada ve dzenli beslenme alkanlmz halini aldnda yaam tamamlanmas gereken bir grev halinden karp, bir senfoni haline getirmemize yardmc olan byk glerdir. Bireysel olarak art etkilerini de oluturduklarnda fiziksel ve ruhsal salmz koruma yolunda nemle destek verirler. Tiamin (Vitamin B) B1 vitamini hayvansal ve bitkisel her ikisinden de, ksmen serbest ksmen birlemi olarak kompleks halde bulunurlar. Btn tahl rnlerinde, kuru baklagillerde, fndk, fstk, ceviz gibi yal tohumlarda,yrek, bbrek, karacier gibi sakatatlarda bulunur. Vitamine olan gereksinim btn ya gruplar iin alnan besin kalori miktar (enerji) ve karbonhidtar ile doru orantldr. Genel olarak erikinlerde gnde 1 mgn altnda alnmaldr. Sinir sistemi salnda nemli rol oynar, yetersizliinde sinir sistemi fonksiyonlar bozulur. Kas hcrelerinin fonksiyonlarn yerine getirebilmeleri iin gereken enerji salanmaldr, aksi taktide sindirim ve dier ilemler yerine getirilemez. Yetersizliin de mide-barsak kanalnda (gastro intesinal kanalda ) bozukluklar, lser problemleri bunun sonucunda da dilde ve dudaklarda ac, depresyon ve sinirlilik grlr. Kalp ve teki dokularda dem oluur, kalp yetmezlii ve arpntlar oluur. leri derecede de eksiklii, el ve ayaklarda sanc, karncalanma, desteksiz oturup kalkamama gibi belirtiler oluur, bu hastalk beri beri hastaldr.
-11-
new 1
Riboflavin (Vitamin B2) Proteince de zengin kaynaklarda, (karacier ,bbrek), st ve rnlerinde (peynir, yourt) ve de yumurta ,kuru baklagiller, yeil yaprakl sebzeler ve bira mayasnda bulunmaktadr. Riboflavin iin gnlk nerilen miktar yetikinler iin 1.2-1.7 mgdr. Vitamine duyulan gereksinim alnan enerji ve proteinle orantldr. Riboflavin en iyi ekilde pridoksin (B6),C vitamini ve niasinle birlikte alr. Temel fonksiyonu, dier maddelerle karbonhidratn, yalarn ve proteinlerin enerji retimi iin etkin rol oynamasdr. Antioksidan zellie sahiptir. Gz ve cilt saln korumada etkindir. Yetersizliinde, kolajen retiminin sreklilii bozulur,derinin ykm balar; yzde dudakta kurumalar,atlamalar,gz kenarnda yaralanmalar,iltihaplanmalar grlr. Niasin (B3 Vitamini) Bitki ve hayvan dokularnda yaygn olarak bulunur, kaln barsaklarda retilseler de kullanlamazlar. Yer fst, patates, ikolata ve kahve zengin kaynaklarndandr. Esansiyel aminoasitlerden olan Triptofan dan oluturulabilir. Triptofanca eksik beslenme sonucunda vitaminin yetersizlii oluabilir. Enerji retiminde etkin rol oynar. Isya direnli olduundan besinler piirildiinde ykma uramaz. Yetikinler iin gnlk ortalama gereksinim 20 mg kadardr. nsanlarda niasin yetersizlii,deride, sinir ve sindirim sisteminde deimelere neden olur. Deride gne gren blgeler daha etkin olarak deiir,sinir sistemindeki deime ise ishal (diyare) sonular ile kendini gsterir. Bu oluumlar pelegra hastal olarak tanmlanr. Byme anda nem arz eder, eksikliinde ocuklarda byme durur. Pantotenik Asit (Vitamin B5) Vitamin B5 birok hayvansal ve bitkisel besinlerinde bulunduundan Pantotenik asit adn almtr. Yeil yaprakl bitkiler bu vitamini reterek tohumlarnda depolar, tm tahllarda bulunur. Pantotenik asit dier B vitaminleri gibi kendi bana fonksiyon yapmaz Organizmann ve derinin gelimesi, hastalklardan korunmas gibi metabolik fonksiyonlarda rol vardr. Gereksinim miktar yetikinler iin 5-10 mg nerilmektedir. Ancak besin maddelerinin ilenmesi srasnda s etkisi ile nemli bir miktar kaybolduundan daha fazla miktarda alm nerilmektedir. Btn besin maddelerinde bulunduu iin yetersizliine de pek rastlanmamaktadr.deneysel yetersizlii almalarnda , mide bulants kusma,kas kaslmalar grlmtr. Daha ileri safhalarda hafza kayb ve ayaklarda karncalanmalar, deride ve sa dersisinde deiikler saptanmtr. Pridoksin (B6 Vitamini) Avrupada daha ok Adermin olarak bilinir vitamin B6nn 3 ekli vardr; pridoksin,pridoksal, pridoksamin formudur.gnlk gereksinim yetikinler iin 2 mg kadardr. Besin maddelerinde yaygn olarak bulunmaktadr. En zengin kaynaklar balk, sakatatlar (karacier,bbrek) patates, erik, kuru zm,avakado, mayal hamur ve muzda bulunur. nsanda vitamin yetersizlii grlebilmekte ancak tipik bir rahatszla neden olmamaktadr.s ve ktan etkilendii iin, besin maddeleri piirilirken nemli derecede kayba uramaktadr. Bu nedenle gereksiniminden fazla alm gerekmektedir. Yetersizliinde sinir sisteminde bozukluklar, deride, gzde ve azda iltihaplanmalar grlr. Ayrca, erkeklerde kolesterol artmasna ve damar tkanklna neden olur.
-12-
new 1
Folik Asit (B9 Vitamini) B2 Vitaminin kompleksinin bir komponentidir.hayvan organizmalarnda ve zellikle yeil yaprakl sebzelerde bulunur. Folik asit Amerika Birleik devletlerinde hem erekler, hem kadnlar arasnda bir numaral lm nedeni olan kalp hastal iin, vcutta bulunan bir aminoasit olan hemosistenin normal dzeylerini korumaya yardm ederek nler. Harward Tp Fakltesinde yrtlen bir almaya gre, az miktarda ykselmi hemosistenim dzeylerine sahip erkekler, daha dk dzeylere gre kalp krizi geirmeye 3 kez daha yakndr. Folik asit asndan zengin bir besinle beslenmek kalp krizi geirme riskimiz olmasa bile nlem alma asndan akllca olacaktr. Folik asit mikroorganizmalar iin byme maddesi olarak kefedilmitir. Hcrede nemli metabolik olaylarda rol alr. Kemik iliinde eritrosit ve lkositlerin oluumu ve olgunlamasnda etkindir. Yetersizliinde krmz kan hcreleri olumsuz ynde etkilenir ve bir tip anemiye leggaloblastik anemi neden olur sdan ve ktan etkilenen vitamin besinlerin yanl saklanmas ve hazrlanmasndan, tekrarlanan stma ilemlerinden etkilenerek byk miktarlarda kayplara urar halsizlik, nefes darl,ciltte soluk renk spesifik olmayan belirtilerindendir. Bu belirtiler B12 yetersizliinden kaynaklanan anemi sonucunda da oluan belirtilerdir. Kobolamin (Vitamin B12) Dier vitaminlerden en byk fark kobalt minareli iermesindir. En iyi kaynaklar hayvan ve organlardr (karacier, bbrek,vs.). balk st ve rnleri, yumurta dier vitamince zengin yiyeceklerdir. Bitkisel gdalarda ok nadir bulunabilir, rnein en iyi kayna alglerdir.ancak bu bitkilerden elde edinen vitamin biyolojik yararl tartmaldr. Bu noktada vitamin yararlanrna dikkat ekilmelidir. Vitamin vcutta nemli rol oynar. Kan hcrelerinin (hemoglobin) oluumu ve olgunlamasnda, baz temel metabolik olaylarda (protein ve yan metabolize olmas gibi) ve de sindirim ve sinir sisteminin salkl yaam iin son derece nemlidir. Kobalamin gereksinimi normal erikinlerde 2-3 ug kadardr.hibir hayvansal yiyecek almayan vejeteryanlar bata olmak zere insanlarda eksikliine rastlanmaktadr.bu nemli vitaminin eksiklii btn yallarda iddetli zihinsel gle neden olduu iin ksa sre nce beyin vitamini olarak anlmaya baland. Gerekte 60 yan zerindekilerin %10 unun bu vitamin dzeyleri dktr ve sonular ykc olabilir. Yetersizlii ile bir tip anemi de olumaktadr, persnisiyz anemi halsizlik, nefes darl solgun cilt, arpnt, bacaklarda duyu azalmas, uyuma, arlar belirtilerindendir. Sindirim sistemi hastalklarna da neden olabilmektedir. Ayrca yetersizlii santral sindirim sistemini olumsuz ynde etkilemektedir, baz nrolojik bozukluklarn oluumuna neden olduu saptanmtr. Psodovitaminler (vitamin Gibi Olan Maddeler) eitli besin maddelerinde bulunan, baz zellikleri ile vitaminler grubuna giren baz zellikleri ile de vitamin deildir denilen, zel olarak tketilmeyen ancak yetersizliklerine baz rahatszlklarn oluumunda faktr olan maddedir.Kolin (Lipotropik Faktr), bioflavanoidler, koenzim Q bu gruptan birka tanesidir. Kolin B vitamini komplekslerinde bulunmaktadr. Hayvan ve bitki dokularnda dalm olarak bulunur. Deney hayvanlarndan kolin yetmezlii,karacier yalanma ve siroz ile sonulanmtr. Aminoasit metabolizmas enerji retimi ve kaslar gelitirmede kullanlr. Asetil-kolin formu zellikle sinir sitemi zerinde etkilidir.
-13-
new 1
B Grubu vitaminleri Kobalamin (B12) vitamini sinir sisteminin sal iin olmazsa olmaz olan ve dier pek ok nemli fonksiyonu olan vitaminlerin bulunmas nemini artrmaktadr. Bu vitaminlerin organizma yararl kullanm kalitelerine ve de bir arada dengede bulunmalarna baldr. Dengelerinin yan sra bitkinin metabolizmaya kazandrdklar ile biyolojik zararl kullanmnn salanmas insanolunun yaam senfonisinde, zellikle de kendi yaam standartlarmz dndmzde ne derecede etkilidir? Derlediimiz bilgilerin eliinde dnmek gerekir. MNERALLER (ORGANK ELEMENTLER VE TUZLARI) Salkl bir yaam iin baz anorganik element ve iyonlarn belirli miktarlarda bulunmas gereklidir.zorunlu olan ve dzenli bir ekilde tketilmesi gereken otuz kadar mineral ve kimyasal madde vardr. Bunlarn bir ou birlikte alr ve ilevlerini yerine getirmek iin birbirine bamldrlar. Minareler, biyolojik deerlenmeye gre; asal elementler ve istenmeyen veya son derece zararl olan elementler olarak ayrlrlar.asal elementler organizma tarafndan ok miktarda gereksinmesi duyulan, enzim-hormon vitaminlerinin bileenleri olarak bulunan dirimlik faktrlerdir.Organizmada emilim ,sindirim ve baz metabolik fonksiyonlarda nemli rol oynar. Kemikler ve dilerin oluumunda etkindirler. Vcuda zararl olan elementlerde bata kurun ve cva olmak zere bir dizi elementlerdir, radyoaktif elementlerde bu snftadr. Mineraller insan vcudunda bulunduklar miktarlara gre de makro ve mikro elementler olarak snflandrrlar. nsan vcudunda en fazla oksijen bulunmaktadr, bu durum vcudum 2/3 sinin sudan ibaret olmasndan ileri gelmektedir dolaysyla hidrojen yzdesi de yksektir. Azot vcutta serbest halde bulunan dier elementtir. Karbon ve azot fazlal da organizma dokularnn temel olarak oluumunu salamalarndan gelmektedir. nsan organizmasnda Mineral Btesinin nemi Mineraller beslenmenin vazgeilmez unsurlardr. Bunlardan her birinin grevi bir dierininki ile ilgilidir. rnein kemik ve dilerin oluumunda kalsiyum, fosforun arasnda belirgin bir iliki vardr. Bakr demirin kullanmasn katalizler ve kan oluumunda kobalt her ikisinide etkiler. Minarelerin organizmadaki bteleri nemli bir nokta da dier maddelerden fakllk gstermektedir; Proteinler, Karbonhidratlar ve yalarn aksine mineraller organizmada ne retilirler nede tketilirler. Besinler ile alnmas ancak kaba snrlar iinde ayarlanabilinir. Bununla beraber boaltm ilevinin dzenleyici etkisiyle birlikte vcut svlarndaki konsantrasyonlar ayarlayabilmekte ve bir i ortam oluturabilmektedirler. Bu durum bile insanlarda mineral btesindeki bozukluklarn (elektrolit btesi bozukluklar) grlmesini engelleyemez. Kalsiyum Besinlerde ok az bulunan kalsiyumun balca kaynaklar st ve st rnleri, yeil yaprakl sebzeler, tahllar, yumurta,portakal, limon ve balktr.fakat baz sebzelerde olduu gibi znmeyen tuzlar halinde bulunan kalsiyumun tamamnn metabolizma tarafndan emilimi gereklemez Oysa element vcudumuzun en fazla gereksinim duyduu elementlerdir. Yeillikler
-14-
new 1
iin gnlk gereksinim 800-1000 mg kadardr. Kalsiyumun ortalama %99 dilerdedir. Dier bir mineral fosforun %80 ide kemik ve dilerdedir. Kemik ve dilerde kalsiyum fosfat depo edilmektedir ve bunun geliimiyle kemik kristalleri meydana gelir.kalsiyum sinir sistemindeki iletiiminde ve kaslarn uyarlmasnda byk rol oynamaktadr, bu nedenle kandaki dzeyi belirli dzeyde tutulmaldr. Bu dzeyin altnda ;solunum kaslar da dahil tm kaslarda kaslmalar, kramplar ve lm oluur. Bu dzeyin zerine kldnda ise beyin fonksiyonlarnn azalmas, koma ve lm gerekleir. Ayrca kalsiyum kann phtlamasnda yardmc madde olarak ilem yapar, hcre eperindeki sv geiinde ve baz enzim aktivasyonlarnda nemli rol oynar. Uzun sreli kalsiyum eksikliinde sa dklmesine di ve kemik hastalklarna (raitizm, osteoporoz) rastlanmaktadr. Kalsiyum vcudumuzun mimarisinin vazgeilmez unsurudur. Fosfor Besin maddelerinde yaygn olarak bulunabilen bu mineralin balca kaynaklar st ve st rnleri, yasz et, proteinden zengin kaynaklar, kuru baklagiller, tahllar, balk ve tavuktur. Bitkisel kaynakl besin maddelerinde mineralin biyolojik olarak yararlanm azalr, inko, demir, kalsiyum gibi minerallerle balanr. Yetikin insanlar iin gereksinim duyulan miktar kalsiyumla ayn olup 800-1000 mg kadardr. Bu iki mineralin kaynaklar ayndr ve kalsiyum yeter miktarda alndnda fosfor gereksinimini de karlam olur. Vcuttaki %80-90 kemik ve di yapsnda kalsiyumla beraber etkinlik gsterir. Ayrca mineral, hcre yaps ve fonksiyonlarnda, enerji retiminde, dokularn kendini yenilemesinde rol oynamaktadr. Mineralin yetersizlii normal bir beslenmede pek grlmez. Ancak baz rahatszlklarda fonksiyonelliini yitirmektedir; mide-barsak kanalndaki bir rahatszlk mineralin emilimini drmekte, kemik hastalklarnda (raitizm, osteopoz) da kalsiyumla oran deimektedir. Vcudum makro dzeyde gereksin,im duyduu bu elementleri, nem tayan birbiri ile orantl alm ve barsaktan maksimum emilimine destek verebilmektedir. Magnezyum Bir ok besin maddesinde yaygn olarak bulunur, patates, kuru yemiler, tahllar, kuru sebze ve meyveler, esmer pirin ve etler, ikolata zengin kaynaklarndandr. Gnlk gereksinim duyulan miktar yetikinler iin 200-500 mg dr.organizmada pek ok metabolik fonksiyonda zellikle enerji ile ilgili reaksiyonlarda (ATP kapsayan reaksiyonlarda) zorunlu olarak rol almasndan dolay en kk bir yetersizlii ciddi rahatszlklara neden olmaktadr. Magnezyum ayn zamanda santral sinir sisteminde etkilidir, yksek konsantrasyonlar deprasan etkilidir, hipotansiyona neden olur, kalp hzn azaltr ve nihayetinde kalp durur. Yetersizliinde, yorgunluk, uyuukluk, sitem d titremeler, sa ve trnaklarda krlganlk grlmektedir. Sodyum ve Potasyum Sodyum mineralinin ana kayna olan softa tuzu (NaCI) dur ve deiik oranlarda pek ok besin maddesinde bulunmaktadr; et, st, yumurta, yeil yaprakl sebzeler, konserve yiyecekler, bira, ekmek, kek ve biskviler. Gnlk gereksinim yetikin bir insan iin 1600 mg kadardr. Potasyum minerali de doal olarak btn gdalarda
-15-
new 1
bulunmaktadr; patates, baklagiller, sebze ve meyveler, kuru yemiler.gnlk gereksinim yetikin bir insanda 3500 mg kadardr. Bu iki mineralinde, zel sorunlar haricinde beslenme yeterliine pek rastlanmaz. Sodyum ve potasyum vcut svsnn temel iyonlardr. Sodyum balca hcre d svda youndur, oysa potasyum bir ok enzimatik srecin sinir sistemndek,i iletimin ve kasn alma iin zorunlu olduu hcre iinde youn bulunur. Hcre dnda soydu, hcre iinde de potasyumu yksek dzeyde tutan mekanizma hcrenin devamlln salamaktadr. Bitkilerde potasyum sodyumdan fazla bulunur; sodyum ve potasyum miktarlarna dikkat ediniz; Bunun nedeni potasyum iyonlarnn kolayca toprak tarafndan emilirken, sodyum tuzlarnn yamurlar tarafndan denizlere tanmasdr. Bitkiler topraktan aldklar potasyumu organik asitlerle tuz olarak tarlar. Bitkisel beslenme ile de salkl bir ekilde metabolizmadaki dengeye yardmc olurlar. Demir Yaam ,iin zorunlu elementlerdir, oksijenin kandan dokulara tanabilmesi iin demirlere balanmas gerekir. Vcutta toplam olarak 2.5-4 g bulunan demirin %70 i krmz kan hcrelerinde (hemoglobin hem-ksm) %5i de kaslarn myoglobin blmnde bulunur, Geri kalan %25 kadar ksm da dolamda bulunmaktadr. Demir kolaylkla deer deitirebildiinden metabolizmada oksidasyona ve enerji reaksiyonlarnda etkilidir. Demirin metabolizmada okside edici gc dolaysyla da zarar verici etkisi demiri tayan proteinin veya dier antioksidanlarn varl ile engellenir. Kontrol edilemedii zaman ok aktif serbest radikallere evrilerek hcresel zararlara neden olabilirler;hcrelerin yalanmas veya lmesi gerekleebilir; bu normal hcre yalanmas olmasna ramen bu tip oksidasyonlar hcrenin erken yalanmasna neden olur. Demir baklk sistemi zerinde de etkilidir. Tahllar, kuru yemiler, yeil yaprakl sebzelerde bulunmaktadr. Demirin, bir ok besin maddesinde bulunmasna ramen organizma tarafndan kullanld ok dktr. Hayati nem tayan demir besin maddelerinde hem ve nonhem demir olarak iki form da deerlendirilmektedir. En fonksiyonel demir hayvansal kaynaklarn bir ksmnda bulunan hem formudur; kimyasal yapsndan dolay, kolayca oksijenle birlikte vcutta yklenir ve boaltlabilinir, fakat aratrmalar %10-30 unun metabolizmada emildiinden %80 kadar ksmnn atldn gstermitir. Tahllar da , sebzelerde ve hayvan kaynakl yiyeceklerin bir ksmnda bulunan nonhem demirinin emilimi besin maddelerindeki dier bileimlerin mevcudiyetine baldr. Ispanakta, tahllar da meyvelerde ve yumurtada baz maddelere bal olan demir, suda zlmez, sindirilemez ve atlr. ay ve kahve alm da nonhem demir emilimini olumsuz etkiler. Peki insan vcudu iin gereksinim duyulan demir miktar karlanmazsa neler olur ? besinsel demir eksiklii kanszla (demir eksiklii anemisi)neden olur. Erkeklerde demir gereksinimi kan kaybetmelerde, barsak kanamas gibi durumlarda kendini gsterir. Kadn ve ocuklarn ise demire ihtiyac yoktur. Kadnlarn hamilelik dneminde gereksinimleri artar ve menstruasyon kanamalar dneminde demir kaybettiklerinden demir eksiklii kolayca ortaya kabilir. Bitkisel kaynakl besin maddelerinden demirin kullanld en iyi olann sadece soya fasulyesi olduu bilinmekteydi bugne kadar peki ya bitki z suyunda nonhem demirinin srekli ve dzenli alm fonksiyel kullanm arttrmakta ve gereksinim duyulan miktarda kullanma yardmc olabilmektedir.bylece baklk sisteminin gl bir oksidatif madde olan demirle zarar grmesi engellenmi ve hcrelerin yalanmasna kar savata metabolizmaya destek ver,ilmesi salanm olur.
-16-
new 1
Bakr Bakr btn doal besinlerde bulunur. En zengin kaynaklar hayvansal gdalardr. Bitkisel kaynaklar ise kuruyemiler, kuru baklagiller ve tahllardr. Ancak organizma tarafndan alnan bensin maddelerinin posas bitkisel kaynakl bakrn almn azaltr. Bakr hemoglobin oluumunda etkindir, kan hcresine oksijen taycs olarak hareket eder. Birok enzimlerin reaksiyonlarnda dirimsel trol oynar. Ayrca protein yaplarnda fonksiyonel rol oynar ; bakr tayan protein (lisil oksidaz)elastin ve kollojenin apraz balarnn oluumuna yardmcdr. Bu ekilde kan damarlarnn ba dokusuyla devamll salanm olur. Gnlk gereksinim duyulan miktar yetikinler iin 1-3 mg dr. Yetersizliine pek sk rastlanmamakla birlikte, yetersizliinde baklk sistem etkilenir ve genetik hastalklar grlr; Wilson hastal ve Mankes sendromu. Metabolizmaya fazlaca bakr yklendiinde ise bakr depolama hastal oluur; safra kesesi ve barsak yardm ile byk miktarlarn dar atlm baarlamadndan bakr birikimi oluur, beyinde karacierlerde, gzlerde ve dier organlarda birikir ve organlara zarar verir. Mangez nsan veya hayvan dokusunda pek az miktarda bulunur, karacier, pankreas ve salardadr insanlar iin gereksinim duyulan miktarn pek az olduu da aikardr ve fazlasnn da zehir etkisi vardr. En zengin kaynaklar bitkisel besin maddeleridir. Yaprakl sebzeler, tahllar, kuru baklagiller, kuru yemilerdir. nsanlar manganezin ounu ay ve kahveden alrlar. Hayvansal gdalar mineralce fakirdir. nsanlarda yetersizlii dengeli beslenmenin salanamad durumlarda ortaya kmaktadr. Krom Kan ekerini dengeler, inslinin ve hcre membran arasnda kpr grevi grmektedir hatta inslin yapsn da etkilendii ileri srlmektedir. Protein metabolizmasna da yardmc olur. Gnlk gereksinim yetikinler iin 50-200 ug dr. Eksikliinde kan ekeri dmekle (hipogilisemi), serum kolesterol triglisereit ve alk inslin dzeyi ykselmektedir. Diyabetlerde eksikliine rastlanlmamaktadr.Bira mayas kuru yemiler, mantar ve arap dier zengin kaynaklarndandr. inko inkonun deri ve ba doku metabolizmasnda zel bir yeri vardr, proteinin ve kollojenin sentezine etkindir. Sa ve deriye renk veren pigment hcrelerinde etkilidir. Enzim komponenti olarak bulunmakta (70-90 tane) ve bunlar karbonhidrat ve enerji metabolizmasnda, proteinlerin sindiriminde, Nkleik asit sentezinde karbondioksit tamasnda ve dier bir ok reaksiyonda yer alrlar. Gnlk gereksinimini karlayabilecek miktar yetikinler iin 10-25 mg dr, dengeli besin alnmas halinde bu karlanabilinir. inko yetersizliinin en nemli belirtisi itahszlktr. Geirilen kronik bir rahatszlk, zellikle yallk ve ocukluk dneminde itahszlk varsa inko yetersizliine rastlanabilinir. Bu durum ocuklarn bensel ve cinsel geliimini olumsuz etkileyebilir yallarda sklkla yararlandklar iin iyilemenin gereksinimine neden olur.
-17-
new 1
Deniz rnleri, et, yumurta, kepekli ekmek, karacier, lahana ve sarmsak dier zengin kaynaklarndandr. KARBONHDTARLAR nsan ve hayvanlar iin en nemli enerji kaynadr. Enerji gereksinimimizin %55-60nn karbonhidratlardan salarz. Doada en fazla bulunan organik molekllerdir. Karbonhidratlar ncelikle ekerler ve ekere benzemeyen polisakkaritler olmak zere 2 ye ayrlr. ekerler Bunlar basit ekerler (monosakkaritler) ve bileik ekerler (olisaklkaritler) olarak iki gruba ayrlrlar. Kristalsi, az ok tatl maddeler olup suda zeltiler yaparlar. Yaammza tat veren bu maddelerin neler olduunu ksaca hatrlayalm. Glikoz; Meyvelerde ,bitki zlerinde,bal ve soanda bulunur. Kan ekerini hemen ykseltir. Organizmada genellikle niastann ykm srasnda ortaya kar. Frukoz; meyve ekeri olarak bilinir. Glikoz gibi kan ekerini ykseltmediinden diyabetliler tarafndan kullanlr. Glikozdan daha tatldr. Sakkoroz; Gnlk yaamda kullandmz toz, kesme, pudra ekeri sakarozdan olumutur.eker pancar ve eker kamndan elde edilir.ayrca incir, zm, hurma, havu gibi baz meyve ve sebzelerde de vardr. Kan ekerini abuk ykseltir. Laktoz ; St ekeri olarak bilinir. En az tatl olandr. Maltoz; tahllardan elde edilir. Organizmada niastann ykmnda ortaya kar. Polisakkaritler ekere benzemeyen bu bile,imler tatsz ve yksek molekl arlnda kompleks yaplardr. Suda znmezler, suda dalabilen koloidal zelti yapar. Polisakkaritlerin yap talar sadece basit ekerler (monosakkaritler) deildir, baz tketilmi bileikler (amino ekerler ve ronik asitler) de vardr.
nsan ve Hayvanlarda Polisakkaritler nsan ve hayvan metabolizmas, bitkilerde younlukla bulunan polisakkaritlerden az miktar kullanlr. Sindirim sisteminin kaldrabilecei miktar snrldr, spesifik bir emilme ekliyle (pnositz)kullanlr ve bir kez emilimi gerekleir, o oranda da kalr. Glikojen; insan ve hayvanlarn depo ettikleri polisakkaritir. Kas dokular ve karacierde depolanmaktadr ve karacierin glikojen ierii beslenme durumu ile sk bamldr, ksa sren bir alk durumda bile minimuma der. Bitkilerde bulunmaz, sadece tatl msrda bulunmutur. Kimyasal bileim ve bir ok zellikleri bakmnda niastaya benzer. Bitkilerde Polisakkaritler Bitkilerde ok sayda karmak yapl polisakkarit bulunmaktadr. Niasta, selloz,
-18-
new 1
pektin, zamklar bu gruptadr. Bunlarn balca iki fonksiyonlar vardr; hcre zarlar ve iskeletler maddelerini oluturmalar ve de yedek besin olmalardr. Niasta ; bitkilerde havadaki karbondioksitin zmlenmesi(fotosentez) ile oluan glikozun zel enzim sistemin altnda younlamas ile oluur. Suda znmeler ve tatlar yoktur. Bitkilerin kklerinde, gvdelerinde, yapraklarnda veya meyvelerinde depolanmaktadr; niasta tanecikleri ince bir protein katman ile evrilmilerdir ya da selloz duvarna tutunmu olabilirler. nsan beslenmesinde en nemli besin polisakkarittir, gnlk karbonhidrat gereksinimin ounu niastadan alnr ve sindirim enzimleri tarafndan yava yava eker dntrlr. Fazla alnmas durumunda ise yaa dntrlp depolanr. Fruktanlar; tm gen bitkilerin hcre duvarlarn oluturmaktadr;birok bitkinin kk yumrularnda depo polisakkarit olarak niastann yerine , baz bitkilerde de niasta ile birlikte bulunur. Pektin; tm gen bitkilerinin hcre duvarn oluturmaktadr; parankima hcre duvarnda, meyve ve sebzelerde bulunur. Yaps kesin olarak bilinmemekle birlikte iyi su tutucudur, jle oluumunu salar. Bitki Zamk veya zamkl sular (musilaj); karmak maddelerdir. Suda znen ya da su ile iip yapkan koloidal zeltiler yapan polisakkaritlerdir. nsan beslenmesinde nemli bir yeri yoktur. Daha ok sanayide kullanlr,ekercilikte kristallemeyi nlediinden nemlidir. Selloz Bitkilerin odunsu ksmanda ve hcre duvarlarnn d ksmnda bulunur. Doada en bol bulunan organik maddelerden olan selloz, nlin bata olmak zere lignin, kitin maddeleriyle sertlemi olarak bulunur. Suda znmeyen bu madde insan sindirim enzimlerinden etkilenmez ve sindiremez ancak sindirim sisteminin dzenli almasnda etkinlik gsterir; organizmada artk hacmi arttrarak dk durumunun dzenlenmesini salar ve barsak hareketlerine yardmc olur. Bitki Bileiminde ki Polisakkaritler Polisakkaritlerin ald rol bu mucizeyi bitkinin etki mekanizmas aklanabilmektedir. Bitki yapsnda monosakkaritler ve polisakkaritler bir arada bulunmaktadr. Gluko-monnoz monosakkaritleri hlko-mannan yksek polimer polisakkaritleri eklinde bulunmaktadr. Bu ekerler ok zel ekerlerdir. ekerlerin bir ou enzimler tarafndan paralanrlar, emilirler ve tekrar ina edilirler. Emilme biimleri barsak ta olur. Gluko-mannan zincirlerin bir ksm da sindirim sisteminde btn halde emilirler. Enerjinin primer kaynaklar olan bu bileimlerin iltihaplanmay nleyici etkisi vardr. Bu yksek polimerlerin hipertansiyon, kolesterol ve artrit zerinde etkin olduu, karacierin almasn dzenledii bilinmektedir. Ayn zamanda ba dokunun iskelet maddesi olan polisakkaritler, kalsiyum ve fosfat alm miktarnn arttrmaktr. Karbonhidratlar Besin maddelerinin retiminde kullanmna kadar geirdii ilemler esnasnda ierdii besin eerlerini kaybetmesi gerekmekte ve son derece ileri teknoloji
-19-
new 1
gerektiren prosesler ile mmkn olmaktadr. ok sevdiimiz muzu elmay, portakal soyar soymaz yemezsek, yeil yaprakl sebzeleri bakla kesersek ya da bir sre bekletirsek, ortamdaki oksijenle temas balar ve besin deerini hzla kaybeder. Bu reaksiyonlar, besinlerdeki karbonhidrat durumu ile ilgilidir ve ok karktr. Enzimli ve madde (substrat) gereklidir, birbirinin eksik olmas bu istenmeyen durumu nler oksijensiz bir ortam yaratmak (vakumlama, etkilemez gaz atmosferi) ve ilem prosesini hzla yaplmas kaliteyi koruma asndan zorunludur. STEROLLER (STORELER/STERDLER) Steroller lipit (ya) bileenleridir, kimyasal olarak benzemezler ancak benzer fiziksel zellikleri vardr. Steroller, kristali alkoller olup doada serbest halde yada ya asitleriyle bileim halinde (mumlar) bulunurlar. Bitki steroidleri iltihaplanmay nleyici (anti-enflamatuar) maddelerdir, bileiminde bulunanlar unlardr; kolesterol, campesterol,lupeol. Kolesterol Kolesterin olarak da bilinir, insan vcudunun balca steroldr. Btn dokulara dalm halde bulunur. nemli miktarda beyinde, karacierde, adrenal bezlerinde, sinir dokusunda ve deride bulunur. Karacierden salglanan kolestrenin %90 safra asitlerine dnr(oksitlenir), bir ksm ise deiime uramadan safraya karr ve safra kesesi talarn oluturabilir. Storedi hormonlarn n maddesidir;cinsiyet hormonlar (androgen ve strogen) bunlardandr. Hayvanlarn dokularnda bulunan bir tip kolesterol (7-dehidrokolesterin) gne nlaryla D vitaminine dnr. 7- dehidrokolesterin insan iin en nemli provitamindir, deride olduka yksek konsantrasyonda bulunur. Gne nlar yada UV nlar tarafndan fotokimyasal reaksiyona urayarak nemli bir bileime dnr (dehidroksikolekalsiferol). Bu bileim iskeletin zellikle minerallememi blgelerinde iyi bir ekilde minerallemeyi salar. Kemiin nemli bileimleri olan kalsiyum ve fosforun dalm salamak suretiyle di ve kemiin oluumunda etkilidir. Bileimin etkisi raitizm hastalna neden olur. B Sitosterol Bitki dokularndaki sterol B sitosteroldr. Bitkisel steroller kolesterolden farkl olarak insanlarda az miktarda emilirler. Hatta fazla miktarda bulunan bitkisel steroller kolesteroln emilimini azaltrlar (inhibe ederler).bu durum yksek plazma kolesterol dzeyi hiperkolestrolemi problemini azaltmak iin nerilmektedir. SPONNLER Doada az miktarda fakat dalm halde bulunur. Renksiz kristal ac maddelerdir. Suda iyi znen ok kpren zeltiler olutururlar, kullanmlar da bu zelliinden gelir. Bu zellikleri dnda suda znmeyen bileimleri de vardr ve bunlarn seyreltik zeltileri bile zehirlidir, kana rnga edildiinde zehirli olan bu bileimler az yoluyla da alnabilirler. Bu bileimler eskiden ila ve ok zehiri olarak kullanlrd. ANTRAKNONLAR VE TREVLER Bu bileenler tek bana jelde bulunurlar. Genellikle zehirli maddeler olarak bilinirler ve tek balarna youn oranda oluklar zaman bu etki gzlenebilir. Ancak
-20-
new 1
eser miktarda bulunmak zorundadrlar ve zehirlidirler. Laksatif etki gsteririler, barsaklardaki emilmeyi arttrrlar ve ar kesici (aneljezik) etkilerinden yararlanlr. Gl antibakteriyel (bakterilere kar) ve virsidal (virs ldrc) etkiye sahiptirler. Bileimin de ac bir tat katarlar ve jel/usare karmna sar veya portakal rengini verirler. Renk antrakinoun yapsndan ileri gelir. Bunlar iek, gvde yaprak ve kk hcrelerinin znde zlm olarak bulunurlar. Emodin Bakterileri ldrr ve cilt problemlerinde etkilidir Antrasen antibiyotik ve anti-enflamatuar (iltihap nleyici) Antronol antibiyotik zellik gsterir. Chrysophanic Act cilt mantarlarn nleyici etki gsterir. Eterel ya analjezik etki gsterir Snnamonik act esteri Analjeik ve anestetik etki gsterir
Izobarboloin Aneljezik ve antibiyotik etki gsterir Resistanol Bakterileri ldrr. HORMONLAR Kat ksmda bulunan dier kk moleklerdir. Oksinler Bitkisel kaynakl bir hormonudur. Bitkinin bymesinden sorumludur. Bitki tohumlarnda daha youn olarak gzlenir. Giberellin Fitopatojen mantarlarn bir rn olarak izole edilmitir. Bitkilerin hzl bymelerinin salanmasnn yan sra, hcre blnmesini de hzlandrr. Bitkilerin gelime hormonu olarak tanmlanmaktadr.
-21-
new 1
BESLENME GEREKSNM nsanlar hem yaamn devam hemde onlardan beklenen verimin elde edilebilmesi iin deiik besin maddelerine deiik miktarlarda gereksinim duyarlar.Bu besin maddelerin bitkisel ve hayvansal kaynaklardan kompleks halinde allar ve metabolizma ad verilen ortamda bir ok deiikliklere uratarak zmlerler, ,deersiz ve zararl atklar da atarlar. nsanlarda beklenen verim genelde drt ana balk altnda tanmlanabilir.Bunlar:homeostaz korumak,byme,kas gc olarak da tanmlanabilen i verimi (enerji)ve zeri faaliyetleridir.nsanolu yaamn devam ettirebilmek ve bahsedilen verimler salkl bir biimde srdrebilmek iin,karbonhidrat yalar,proteinler,vitaminler,mineralle ve hormon,enzim gibi dier etkicil maddelerle gereksinim duyarlar. Alnan besin maddeleri miktarlar vcudun metobilik gereksinimlerini karlayacak nitelik ve nicelik tamaldr. Bununla beraber vcuda alnan gdalar deiik oranlarda besin maddeleri ierdiklerinden aralarnda uygun bir dengeyi korumak gerekmektedir. BESLENMENN FONKSYONLARI Gn iinde gdalarla besin maddeleri,insanlarn yaamnn devamn ve yaamn bir paras olup verimler salayabilmek amacyla ncelikle homeostaz korunmas iin gerekmektedir. Homeostaz korumak Homeostaz vcudun i evresinde srdrebilmesi ilemdir.Hcre ve dokularn birleenleri srekli kullanlr ve vcudun i evresinde uygun snrlar iinde srdrebilmesi iin tekrar yerlerine konulmaldr.Her gn besin maddelerin alnmas gereklidir.nk :gereken yap talarnn salanmas ve s-elektrolit asit baz dengesinin srdrlmesi zorunludur.nsan vcudunun ortalama bileeni tablo`6da gsterilmitir. Bileen % Su 55 Proteinler 19 Yalar 19 Karbonhidratlar <1 Mineraller
-22-
new 1
7 Vitaminler <0.01 Eer vcut ya gz arda edilirse yasz vcut kiinin arl kabul edilir.Salkl erikinlerde ortalama yasz vcut kitlesinin%65-70 ini su oluturur.nsanlarda gnlk su gereksinimini belirleyen etken ise besin maddelerinin kalori ierikleridir.Bu gereksinimin erikinlerde besin maddelerinin ierdii kalori bana 1 ml iken bebeklerde 1.5 ml olarak belirtilmektedir. Baz durumlarda vcutta su dengesi ile ilgili bir takm sorunlarla karlaabilmektedir.Bunlar;sv kayb ve sv fazlala olarak tanmlanabilir.Sv kayb;ar terleme,kusma isal veya ar yanklar sonucu olabilir.Sv fazlalag ise bbrek veya kalp yetmezlii gibi su ve sodyumun normal atlm etkileyen hastalklardan gerekletirilir. Byme Bireyler ocuklarda olduu gibi yaamlarn belli dnemlerde yeni dokular oluturmak iin ek besin maddelerine gereksinim gsterirler. Enerji Gereksinimi Her insan yaam srecinde beklenen verimleri salayabilmek iin enerjiye gereksinim duyar.Enerji,gnlk olarak tketilen gdalarda bulanan besin maddelerden salanr.Salkl olabilmek ve beklenen verimi gerekletirebilmek iin gereksenen enerjiyi saplayacak miktar ve kaliteden besin maddelerine gereksinim duyulur.Enerji gereksinimi bireyin faaliyet evre fizyolojik fonksiyonlarna bal olarak olduka deiiklik gsteren kavramdr.rn:bymekte olan bir ocuun bir sporcunun hasta olan bir insann enerji gereksinimlerine birbirinden hep farkldr ve onlarn gnlk beslenmelisi bu gereksinimlere gre dzenlenmelidir. reme faaliyetleri reme faaliyeti erkeklerde sperma kalitesi ve verimi kadnlarda ise ovulasyon(yumurtlama) ve gebelik durumu olarak ifade edilebilir.ite bu verimlerin salanabilmesi iin de vcudun deiik miktarlarda gereksinimi sz konusudur. Besin maddeleri nsanlarn besin duyduu besin maddelerini genelde 6 ana gurupta adlandra biliriz bunlar;karbonhidratlar yalar proteinler vitaminler minareler ve sudur.besin maddeleri ve bunlarn temel fonksiyonlar tablo 7`de gsterilmitir. Besin ANA FONKSYON Karbonhidratlar Enerji kaynadrlar Yalar Enerji kaynadrlar.Vcudundegiikk dokularda yapsal fonksiyon gsterirler
-23-
new 1
Proteinler Vcudun temel yap talardr Vitaminler Metebolik faaliyetlerde zel neme sahiptirler,enerji deiimi salarlar Mineraller Metebolik faaliyetlerde zel neme sahiptiler iskelet ve dilerin temel yap talardr. Su Yaam onsuz dnlemez. Karbonhidratlar ve yalar enerji kayna olarak zel neme sahiptirler.Bunlardan karbonhidratlar zellikle basit ekerler formunda vcudun ana enerji vericilerdir.Yalar ise enerji ierikleri bakmnda karbonhidratlara gre yaklak 2.5misli daha fazla kalori salamalarnn yan sra esansiyel ve ya asitlerin ayn zamanda A,D,E ve K gibi yada zlr vitaminlerin tayclar olmalar zellii ile nem arz ederler. Proteinler ocuklarda ve gebelikte byme zerine olan zel nemlerini yan sra doku yenilenmeleri zerinde de fonksiyona sahiptirler. Vitaminler metabolizmada gsterdikleri fonksiyonlarla yaamn devam byme ve reme zerinde eser miktarlarda gereksinim duyulmalarna ramen byk neme sahiptirler. Minareler ayn vitaminlerde olduu gibi deiik Metebolik faaliyetlerde yer almakla birlikte kemiklerin dilerin kann ve sa gibi dokularn temel yap talar olmakla zellik gsterirler baz iz elementlerinin reme fonksiyonlarn zerinde de etkili olmalar onlara ayr bir zellik kazandrr. Su yaamn kanlmaz tek kaynadr.Hayvansal organizmalar ala uzun mrtetler dayanabildii halde susuzlua ancak ve ancak 3-4 gn gibi ksa sreler iin diren gsterebilirler.nk su vcutta tm dokularn temel yap ta olmakta beraber kann ana bileeni olmas besin maddelerin zlmesi artk maddelerin vcuttan atlmas vcut ssnn dengelenmesi(s relasyonu)ve birok metobilik faaliyete ortam hazrlamas nedeniyle bir unsurdur. BESLENMEDE DKKAT EDLECEK HUSUSLAR Vcudun ihtiya duyduu besinler hayvansal ve bitkisel kaynakl besin maddelerden bir kompleks olarak alnrlar.Bu kompleks maddeler etkicil olmakta beraber vitamin ve mineral maddeleri ierirken byk miktarlarda protein ya ve karbonhidratlardan olumutur. nsanlarn beslenmesinde dikkat edilecek en nemli husus gereksenen besin maddelerden nitelik ve nicelik bakmndan tam ve dengeli olarak tketilmesidir.Bu demektir gnlk tketimde besin maddelerin ne gereinde az nede gereinden fazla alnmaldr.Aksi takdirde ya yetersiz beslenmenin yada ar beslenmenin sonular kanlmaz. AIRI BESLENME
-24-
new 1
Gnlk enerji tketiminde daha fazla enerji vererek besin alnmas arlk artna neden olur.Vcuda alnan protein ve karbonhidrat gibi besin maddelerden gereksinime fazlalar organizemde yaa dntrlr ve depolanr.Buna benzer ekilde yalarn fazlasnn da neden olduu ey yine aynsdr. Yan depolanmasna hcrelerin bymesine lipit molekllerin ylmas veya yan biriktii dokularda hcre saylar oalmas sayesinde gerekleir.Vcutta yan birikmesi ilk ocukluk ylarnda ve ergenlik anda oalr,daha sonra hcre says sabit kalr.Vcutta ya birikenleri henz artmakta olmakla yalarda ar beslenme hayat boyu ar kilo alma eilimine neden olacak zellikle tehlike arz etmektedir. Bu tr yalanmalarda ileride anlatlaca kadar zerine dier baz rahatszlklara neden olmakla birlikte gndemde gelen en nemli problem imanlk olmaktr. Yetersiz beslenme Geri kalm ve gelimemi olan bir ok lkede milyonlarca insan zellikle nitelik bakmndan yeteriz beslenmektedir.Bu durum esansiyel beslenme unsurludan bakmndan geerlidir.Bu demektir ki ad geen koullarda vitamin ve zellikle proteinler yap talar olarak amino asitler bakmndan derin bir beslenme sorunu vardr.Zorunlu beslenme unsurlar ve vitaminleri dengeli bir ekilde ieren beslenme maddelerden yetersiz miktarda alnmas bymenin yavalamasna zayflama ve dier belirtilerek birlikte zellikle dirensizlik gibi sorunlara neden olmaktadr. BTKSEL BESNLER ve NEM Beslenme ve nemi incelediimizde ilk blmde zenle beslenmenin kalitesinden bahsettik.nsanlarn besin maddelerden tketirken nitelik ve nicelik bakmndan tam ve dengeli bir ekilde kullanlmas zorunluluu besin maddelerden ayrntsyla gzden geirdiimizde daha fazla anlalr hale geldi.Bu elerin gereksinime duyulan miktarda kadar yararl kullanmlar iin birbirlerine bamllk nemli faktrler arasnda dayd ve bazlar da vard ki olmazsa olmazd.Besin maddelerin nemini ve kaynaklarn hatrlamamzn ardndan bitkisel ve hayvansal besinlerin zellikle ve toplu olarak kyaslanmasna yaparak u gerekler dikkatimizi eker. Salkl bir cildin st tabakasndaki prigmenler ya rk ve bnyeye bal olarak ak bir pembelikten koyu kahverengiye kadar deiim gsteren renk verir.Cildimiz gzenekli yaanan bir canldr.Vcut her gn cildi yeniden retmektedir,bu retim iten da doru gereklemekte yaklak olarak drt hafta iinde cilt kendini tamamen yenilemektedir.Bu dnm gnlk bizim fark edemediimiz miktarda anma ve dklme ile gerekleir.Cildiniz temizlie ve bakma gsterdiniz zen yenilenmeye yardmc olmaktr. Derin yaplanmas dtan ie doru tabaka eklindedir. 1. 2. 3. 1. D Tabaka (Epidermis) Orta tabaka(Korium) Alt Tabaka(Subkutis) D Tabaka(Epidermis)
-25-
new 1
Bu tabaka 0.6-0.9 mm kalnlndadr,deiik yaplarda birbirlerine bal aadan yukarya doru katmanlardan olumaktadr. a) b) c) d) e) Bazal hcre tabakas Dikenli Hcre Tabakas ekirdekli Tabaka effaf Tabaka Boynuz Tabaka En alt tabakas olan bazal hcre tabakas bir sra silindirlik hcreden yaplmtr.Bu hcrelerin byk bir ksm(%95) keratin sentezi yapar.Bunlarn arasnda renk cisim de vardr.Pigmentler bazal hcre tabakas bulunmalarna ramen yukar katlara doru uzanan dall budakl hcrelerdir UV nlarna kar ok hassaslardr.Pigmentlerin ylmas nemli sorun tekil eder il ve benlerin olumas nedeni bilinmeyen bu ylmalardr. Epidermisin dier katlar bu bazal kat dourur.Buradaki hcrelerin blnerek oalmas younlukta istirahat hakinde ve uyurken olur.Kaslarn almas srasnda bu faaliyet en azdr. Bazal katn zerinde deri yzeyine paralel olarak yerleen dikenli hcreler tabakas bulunur.Birbirlerine ile temas halinde bulunan bu hcreler arasnda ki boluklarda lenf bulunur. Dikenli hcreler kat zerinde 2-3 sra i eklinde hcrelerden yaplm ekirdekli tabaka bulunur.Bu katmanlarda hcrelerden arasnda kprler bulunmaz ve ekirdek incelmi ince pililer halinde burumu durumdadr. Dikenli hcreler kat zerinde ekirdek ok fazla atrofiye olmu ve yasslam hcrelerden oluan effaf tabaka vardr.Bu tabaka hcreler mutad boya metotlar ile ekirdeksiz grlmektedir. effaf tabakann kat zerinde ekirdekleri ok daha fazla atrofiye olmu ve yasslam hcrelerden oluan boynuz maddesi olan keratine benzeyen boynuz ya vardr.Bu kattadaki hcre says kiinin yana ve derinin muhtelif blgelerine gre deiir.Alttaki hcreler birbirlerine bal olduklar halde sttekilere balar gevemitir ve dklmtr. 2. Orta Tabaka(Korium/Kutis) Epidermis altndaki bu tabaka deri yzeyine paralel olan ba dokusundan meydana gelmitir.Ba dokunun ana ats a eklinde gayet sk dokunmu kollajen lifleriyle bu lifler arasnda eritler halinde grlen elastiki liflerden olumutur.Bu syleyen lifler vcudun pek ok kompleks ilevi yerine getirebilmesi iin gereken gl yapy ve destei salayan en zengin yaplanmaldr.Cilde salamlk esneklik kazandran bu kamdandr.Kan damarlar kaslar sinirler ve salg organlarnn bulunduu bu katman kl ve saa da hayat vermektedir. Bu iki ana bileenin yapsn yakndan tanmakta fayda vardr.Kollajen kan damar ten don ve kkrdaklar ana yap tadr.Derinin sert yaps tamamen kollajenin yaplmasnda kaynaklanmaktadr katlanm apraz ya da paralel
-26-
new 1
ynlar alinde olan ir yaplanmadr kollajenin yapsndaki apraz balamalar hibir zaman sona ermez bu sreklilik derinin srekli yenilmesinden sorumludur byme gelime srasnda his edilir derece de deiiklie urar zamanla da ba dokunun yalanmas gerekleir.Geen yllar iinde kollajenin yaplamasndaki balanmalar srekli devam ettiinde derinin sertlemesi artar elastikiyet giderek kaybolur kan damarlar ve dier dokular oluumu devam eder ve elastikiyet iyice zayflar. Kollajen ayrca yara iyilemesinde nem kazanr.Kollajenin bu olaylar dzelmesinde gerek rol anlalamamtr.Bu arada insan vcudunun %30 dan fazlasna hakim olan bu yaplanmann dier sert dokular kemik ve dilerin de ana yap malzemesi olduunu hatrlatmaldr.Karacier gibi yumuak dokular az miktarda kollajen ierir.Kollajenin yaplanmas ok sk tekrarlanma 3 ar protein zincirinin(glisin,prolin,hidroksiprolin) hidrojen balar ile birbirlerine urgan gibi balanarak(l heliks eklinde) sarlmas ile oluur. Elasti ba dokuda kollajen ile birlikte oluur ve ounlukla kollajen ile birlikte yer alr.Elasti ile kollajen arasndaki benzerliklere dikkat ekilmitir her iki yaplanmada bir birine benzemeyen proteinlerden olumutur ve yapsal elementlerden karbon azot hidrojen ve oksijendir.ancak bu benzerlikler kadar farklar da ayn derece nemlidir.elasti ounlukla balarda ve kan damarlarda duvarlarda bulunan sar bir kollajenden farkl olarak fibrilleri uzunluunun birka katna uzatabilecek lastik gibi esnetebilir. 3. Alt Tabaka(Subkutis)
Koriunum alt tabakalarnda ba dokusu lifleri deri yzeyine dikey inerek geni delikli alar yapalar ve bu delikli hcrelerden iine ya tabakalar toplanarak deri alt ya dokusunu yaparlar.Youn ya ierikli olan bu tabaka olduka gevek olan bir tabakadr. organlar tm d etkilerden koruyan tampon zelliindedir.Kalnl kiiye ve blgeye gre deiim gstermekte ve derinin d grnn oluturmaktadr. nemli bir ayrnt udur:Epidermis ve Korium tabakarnlarnn kalnlklar yaa gre deiirler, ancak Subkutisin kalnl yalnz beslenme artlarnda gre deiir. Cildin Kas Yaps Cilt keseleri dz ve birbirlerine paralel kaslardan meydana gelmitir.Bu kaslar alt tabakalardan balar,ya bezlerinin altndan geer ve koriyomun en st katmanlarnda sonlanrlar.Cilt kaslarnn cilt fonksiyonlarndaki rol ok byktr.Bu kaslar korku, heyecan ve irkileme halinde bzldklerinde kllar dikletirerek cildi bildiimiz diken diken hale getirirler.Ter ve ya keselerinin alp kapanmas da bu kaslar vastasyla olur.Sa kk ld zaman bile ekillileri muhafaza etmektedirler. Cildin damar sistemi Ba dokusu iinde bulunan ksmen byk arterlerden kan daha kk arterler supkutis-kutis snrnda bir a yaparalar.bu derin damar andan dallanmalar yaparak daha kuvvetl oluan arter aamdan eklinde epidermis tabakaya doru ilerler ve sonlanr.Bu derin damar sisteminin grevi cilde gereken madde al veriini yapmaktr;cilt hcrelerini beslemek,artk hcreleri uzaklatrmak,lenf svsnn datmn yapmak eklinde genelletirilebilir. Cildin sinir sistemi Ba dokusundan epidermisin en st katlarna kadar ulaan sinir ular
-27-
new 1
vcudumuzun d etkilere kar duyu iini grmektedir.Cilt en zengin ekilde sinirlenerek ilgili merkezlere iletimi salar. Cildin ek organlar Epidermis orjinli olan ter keselerine,ya keselerine , kl ve trnaklara cildin ek organlar diyebiliriz. Ter Keseleri Koriumun Derin katlarndan kan ve deri yzeyine alan boru eklindeki keselerdir.Cildin her tarafndan eit olmayan younlukta yaylm durumundadr.Terleme vcudun her tarafnda farkl miktarlarda olmaktadr.Terin bileimi iindeki baz organik maddeler hava ile temasta koku yapmaktadr,bu nedenle kozmetikte koku keseleri de denmektedir.Ayrca korkma,heycanlanma gibi durumlarda terleme,terk keslerinin sinir sistemiyle yakn ilikide olduunu gstermektedir.ki tr ter kesesi vardr: 1)Erkin(ecrine)ter keseleri: tm vcutta says iki milyonu bulan,epidermisin derinlerindeki yumaklardan kan ve ok kvrntl kanallar eklinde ilerleyerek salgy direkt olarak epidermis dna karan dkc kanallardr.Trnak yanaklar,kk dudaklar ,dudak krmzs hari her blgede raslanmaktadr.Burada ki salg sadece asidik reaksiyondur,hcre elementleri bulunmamaktadr.Bu nedenle de bileim koku salglamaz,baz maddelerin hava ile temasnda koku olumaktadr.Salk acsndan terlemeyi nlemeden,hava ile temas annda oluan bakterilerle mcadele eden kozmetik rnler nerilmektedir.zellikle son yllarda kansorojen etkileri nedeni ile yasaklanm olan ieriklere kar zenle dikkat edilmelidir. 2)Apokvin (apocrin)terk keseleri:Genelde subkutisten kan bu keselerin dkc kanallar,epidermisi dnda deil ya bezlerinin dklme yerlerinin stnde,kl foli kllerine alr.Bu tr bezlerin salgsnda ise hcresel elementler bulunmakta ve dolasylada koku maddeleri ierekmetedir.Koltuk alt,genital blge,meme balar ve ksmende karnda bulunmaktadr.Cinsel hayatta rol oynarlar,kadnlarda erkeklerden daha fazladr. Ya keseleri Bu keseler zellikle ya hcrelerini salglarlar.Kanal vastasyla kll blgelere,younluklada sa yatana baldrlar ve salglarn epidermise yakn olan bu foli kllere boaltrlar.Ya keselerinin salgs olan yalarla supkutis tabakasnda bulunan yan bir ilgisi yoktur.Hcreler ya keselerinde salglanan ya emerek ierler ve kanama yaklanca patlayp foli kllere akarlar.Sa folikllerine akan ya s ksmlarda ter ile birleir ve birlikte epidermin dna karlar. Trnaklar Epidermisten gelien 0.5-0.75 mm kalnlnda drt keli boynuz teekklerdir.trnak yataad verilen deri yast zerinde bulunur ve bu yastk yarm ay eklinde kendini gsterir. Trnak yaps,en ok grlen hayvansal porotein olan keratin yapsndadr. Kllar Keratin yapsndaki dier proteinlerdir.Keratinin yapsnn elastin ve kollojenden fark ok sayda kkrt kprsyle salamlatrlm olmasdr.kutisin derin katlarnda ve bazende sub kutiste bulunan kl soan ad verilen ikince ksmlardan kar,aradaki katmanlardan ve ya bezelerinin de
-28-
new 1
altndan geerek koriumun st ksmlarnda sonlanrlar.Kl kesesi dtan ie dogru bir ok katmandan oluur. Kllar,insan vcudunda yaa gre farkllk gstermektedir.ocuklarn vcutlar ince tylerle(lanugo)kapl iken yetikinlerin vcutlarn kaplayan tyler dnda eitlilik gsteren kllar vardr;sa,sakal, koltuk alt kllar,cinsel organlar rten kllar,kalar,kirpikler,burundaki kllar,d kulaktaki kllar.lerleyen yalarda bu kllarn younluklar azalabilmekte ve oalabilmektedir. Kl rtsnn oluumunda cinsel hormonlarn ok nemli rol vardr.Buna gre de 3e ayrlr; A)cinsel hormonlarla alakas olmayan,her iki cinste de ortak olan kllar;lanugo kllar,kalar,kirpikler ve dier organlardaki kllar. B)ocukluk canda balayan,her iki cinste de i salg bezleri kontrolnde oluan ayn durumda bulunan kllar;koltuk alt kllar,genital blge kllalar ve salar. c)Erkein cinsel hormonlar etkisinde olan kllar;sakal,genital blgenin st ksmlarnda bulunan kllar,kulak,burun,ggs,omuz,srt ve kollarn d ksmlar ile bacaklardaki kllar. Vcuttaki kllar ekillerine gre de gruba ayrmak mmkndr. a)Uzun kllar :Sa,sakal,koltuk alt ve cinsel organlar rten kllar b)Ksa ve sert kllar:kalar,kirpikler,kulak ve burun kllar c)Yumuak kllar:vcudu kaplayan dier kllar. CLDN GREVLER Vcudumuz tamamen kaplayan cildimizin anatomisini genel anlamda inceledikten sonra d etkenlere kar koruma dnda bir ordan olarak stlendii grevlerini incelemek vcut doasn koruma yolundaki doal beslenme hedef dncemizi destekleyecek zorunlu gereklere daha fazla k tutacaktr. KORUMA GREV: Derimiz metabolizmamz ile d ortama kar her iki ynl olarak koruma grevini stlenmi durumdadr.ten ve dtan gelen pek ok zararlo etkene kar savunma mekanizmas gelitirmesi gerektiinden salaml ve elastikiyeti nem kazanmaktadr. Vcudumuzun i dngsnde yaamsal faaliyetlerimiz devam edebilmesi iin gereken optimum s ortam derimiz ve kllarn ibirlii ile salamaktadr.Ayrca bu i ortamda oluan eitli zararl maddelerin vcuttan uzaklatrlmas ilevine derimiz yardmc olmaktadr. Vcumuzun doal yaamn srdrrken d ortamda kendisini bekleyen tehlikelere kar yapmakta olduu savunma ilevleri ie unlardr. a)Biyolojik eykenlere kar koruma:Derinin yaamnda da dier yaayan her canl da olduu gibi biyolojik bir denge sz konusudur.Deri yzeyi pek ok bakteri ve mikroorganizmalar ile ykldr.Yaayan bu canllarn hastalk oluturmamalarnda derinin zel yaps etkindir.Derinin srekli olarak dklerek kendini yenilemesi bu mikroorganizmalarn srekli yenilenmesini salar.Bu anlamda derinin yaplanmasnda nemli olan iki savunma mekanizmas daha sz konusudur.Derinin d yzeyini ince bir film tabakas gibi kapladn dneceimiz koruyucu mantoyaplanmas vardr.Asit ve lipit salglanmadan oluan bu manto mikroorganizmalarn ve mantarlarn reme artlarn ortadan kaldrr.Cildin asit
-29-
new 1
deeri olarak nitelendirilen deer (PH)4.2-5.6 arasndadr,ortalama 4.5PH deeri eklinde bilinir ve bu mantoyu tanmlar. b)Fiziksel ve kimyasal etkenlere kar koruma:nlara kar korunma,ortamn s deiikiliine gre i ortam snn ayarlanmas,geici travmalara kar savunma,kaza sonucu karlaabileceimiz derumlar,derinin salam yaplanmas ve elastikiyeti ile ilgilidir.Deri,su ve nemi normal yaps ile geirmemektedir. Cildin beslenmesi(Absorbsiyonu): Cildin iten ve dtan beslenmesi cildin srekli salkl yaam iin kanlmaz zorunluluumuzdur.Beslenme artlarnn yksek kalitede olmas gereken salamlk iin alt yapy verirken d etkenlere kar nemlilik kazandrma dtan beslenme ile mmkn olacaktr.Yakn tarihe kadar cildin normal yapsnn suyu ve nemi geirmeye imkan verdiini dnlmekteydi ancak aratrmalar gstermitir ki cildin suyu ift tarafl geirgenlii sz konusudur.Ancak yalar ve yada znen maddelerin emilimi ksmen daha alt tabakalara kadar mmkndr.Emilebilir zellikteki maddeler kl folikllerinden gerek bu katman aalar. CLDN DEPO GREV: Derinin alt yapsndaki yalanmadan bahsetmitik.Ayrca nemli bir su deposu ve kan deposu olduu da yaplanmadan grlmektedir.Deri, bu maddesel depolama ile bir anlamda savunma mekanzmasna destek bvermektedir. Solunum grevi: Derinin gazlar geirebilmesi bnyenin ve d ortamn(s,nemlilik,gaz younluu)bal olarak etkinlik kazanmaktadr.Deri,oksijeni geirebilmesi ve karbondioksit deiimi ile gereksimini karlayabilmektedir. Duyu Organ Cildin sinir sistemi blmnde,sinirlenmenin ok zengin olduunu ve ilgili merkezlere iletimi salayarak hassasiyetin ne denli gl olduunu dile getirmitik.Bu hassasiyet vcudun her yerinde farkl dalm gstermekdir ve vcudun kabul edilemiyecei durumlarda rahatszlk verici tepkimeler ba gsterir, kzarmalar, kantlar,..bu durum alerjik durumdan ayrmak gerekir.Bu tr tahrilerde grntler hemen ve belli bir blgede kendini gsterir.Alerjik durumlarda bu grntler asl ayn anda ve belli bir blgede olumaz CiLT SALIIMIZI MAKSMUN KORUYALIM Cildimizin yaps yaammzn aynasdr.gzellik salktan geerslogan bilinli insann yaam tarz haline gelmitir.Derinin yaplanmasnda ok net grdk ki alt tabakalardan yukar doru hcre ve lif yapsnn zel dizilii derinin kalitesi, salaml ve elastikiyetini belirlemektedir. Antik alardan beri gndemini koruyan gzellik kavram ve istenci gelien medeniyetle insanlarn bilinle yaklamn salamtr.Bu sre iinde pek ok akn yaanm ve gnmz teknolojisinde doann mucizevi gcn doalla en yakn formatlaryla kullanma ynnde nemle yol alnmtr.Bir besin tamamlayc olarak kullanmn metabolizmamzn saln korumada yardmc oluunu ayrntlaryla incelemitik yaayan organizma cildimizin srekli ve abuk yenilenmesi dzenli ve zengin beslenmesini gerekmektedir,Cildin gereksinim duyduu bu yapsal elementleri zengin ve hazr ekilde bulmas bu doal yaama destek verebilmektedir.Epitel hcreler arasnda yer alan boluklar srek olarak ak tutmas ve uyguland blgedeki kan akmn hzlandrarak l hcrelerin ortamdan uzaklatrmas ve yeni, gen hcrelerin oluumunu salamaktadr.Bitkinin yapsnda bulunan aminoasitler yeni hcre yapmn hzlandran faktrlerdir. Deney hayvanlarnda normal beslenmenin %60 orannda kstland durumlarda bir hafta iinde kollajen apraz
-30-
new 1
balarnda bozulma, 4 ay iinde kollajen sentezin de azalma tespit edilmitir. Cildin dtan beslenmesinin de emilimi mmkn kozmetik mazemeleri ile salanabileceini anlattk peki bu noktada cildin doal salkl yaamna tamamen doal dtan uygulanacak preparatlarn (krem,serom,kapsl)verecei destei dnmemek mmknmdr. Cildimizin normal artlarda suyu ve nemi geirgenliinin dk olduun,yalar ve yada znen maddeleri daha alt katmanlara geirebildiini tekrar hatrlayalm kozmetik dnyas cildin dardan beslenmesi ve nemlenmesi zerine prepatlar retimini hayvansal ve bitkisel yalara ynelik younlamtr.Bileiminde bulunan lignin polisakkaritler, cildin ok daha katmanlarna kadar ulaabilmekte ve bileimindeki etken maddelerin tanmasn salamaktadr derin tabakalara kadar gerekleen bu iler hcrelerin salkl oluumunu ve yumuamasn salayarak cildin salamlnn ve elastikiyetinin oluumunda destek vermektedir Cilt problemleri ile mcadele gc aratrmaclara gre bitki jelinin etkin bileimini yan sra PH deeri ile ilintilidir.Cildin 4.2-5.6 arasndaki PH deerini koruma ynnde nemle destek vermektedir.Ayrca yakn tarihteki almalar gstermitir ki,cilde ok ksa srede yksek oranda penetre olmakta, jelinde bulunan spesifik kimyasallar ciltle etkileerek iyileme srecini hzlandrmaktadr. Bir gre Maskelerin eitlerine gre zellikleri;
1. Toprak kilden meydana gelen maskeler:Cilt yzeyinde kaln bir kabuk olutururlar. Cildin derinlemesine temizlenmesinde, gerilmesinde ve sktrlmasnda etkili rol oynarlar. 2. Yosundan meydana gelen maskeler:Deniz yosununun kurutulup toz haline getirilmesi ile hazrlanrlar. Nemlendirici , temizleyici ve canlandrc zellikleri vardr. 3. Toz halindeki maskeler:Genellikle beyaz kilden meydana gelmektedirler. Sulandrlarak kullanlrlar. Sulandrmak iin uygun bir meyve yada sebze suyu kullanlabilir. 4. Yal maskeler:Cildi besleyici ve canlandrc maddeleri kapsar.
5. Jleli maskeler:Bir fra ile yze srlerek kurumas beklenir. Yzde effaf bir kabuk olutururlar. Kuruduktan sonra maske en alttan balamak zere deri soyulur gibi yzden kalkar. Doal Maskeler ve zellikleri -Kuru Ciltler in Maskeler zm ve Kaymak Maskesi:Bir komposto ka taze zm suyu yine bir komposto ka kaymakla iyice ezerek kartrlr. btn yze srlp 20 dakika beklendikten sonra silinir. Yumurta Maskesi:Bir yumurta sars iki eker ka zeytinya yada badem ya ile kartrlr. Yze srldkten 15dakika sonra durulanr. ilek Maskesi: tane ilek iki yemek ka kaymak ile ezilir ve bir yemek ka bal ile kartrlr. Maske yze srlr ve 10 dakika beklendikten sonra temizlenir. Yourt Maskesi:Szme yourt ince bir tabaka halinde yze srlr. 15-20 dakika bekledikten sonra lk su ile temizlenir. Salatalk ve Gliserin Maskesi:Salatalk rendelenip bir kahve ka gliserin ile
-31-
new 1
kartrlr. Bir mddet bekledikten sonra alkalayp yze srlr. Bu maske her cilt tipine uygundur , fakat cildi kuru olanlar bu maskeyi gliserin miktarn arttrarak uygulayabilirler. Solunumun grevi Solunum Sistemi Soluduumuz hava yoluyla, her tr evresel etkiyle dorudan iliki kurmu oluruz. Yaamn soluunu iimize ektiimizde, bu havay tm insanlarla, yeryzndeki tm canllarla paylam oluruz. Solunum yoluyla, aalarla ve denizlerle btnleiriz. Bir dakika boyunca 10-15 kere soluk alrz. Her gn binlerce balonu iirebilecek kadar havay kullanmamz gerekir. Bylece beden, yaam kayna oksijeni havadan alr ve kanda olumu olan karbondioksiti hava yoluyla dar atar. Soluduumuz havann yalnzca bete biri oksijendir. Bedenimiz, yaamn srdrebilmek iin bu elemente muhtatr, nk yaam iin zorunlu kimyasal enerjiyi ancak onun sayesinde salayabilir. Pek ok hcre, bir sre oksijensiz kalabilir, ama baz hcrelerin oksijen gereksinimi sreklidir. rnein, beyin hcreleri oksijensiz kaldklar birka dakika sonunda lrler ve bu lmn geriye dn yoktur. Solunum ve dolam sistemleri, beden hcrelerinin oksijenle beslenmesinden sorumludurlar. Soluk alp verme ritminin dzenlenmesi ise beyinde programlanr. Aldmz her solukla, gerekli yaam enerjisini iimize ekeriz. Bu nedenle, gaz dei tokuunun engellenmesine yol aan solunum problemleri, bedensel canlln azalmasna, metabolizma sorunlarnn artmasna ve dokularn ykmna yol aar. Solunum sisteminin ilevi ve oluum biimi, uyum ve btnln karmak, ama gzel bir rneini oluturur. Solunum hastalklarna kar nlemler Yalnzca beslenmemiz deil, solumamz da bizi biimlendirir. Solunum yalnzca baka organlar ve sistemleri etkilemekle kalmaz, hastalklara da yol aabilir. Beden bir btn olduuna gre, bu etkileimin ters ynde gereklemesi de olasdr. Akcier tedavisinde, dolam sisteminin durumu da gz nnde bulundurulmaldr. Kalp ve dolam sistemi hakknda rendiklerimiz, akcierler iin de nemlidir. Bu dorultuda, sindirim sisteminin ve zellikle dklama organlarnn durumuyla da ilgilenmek gerekir; nk akcierler, barsaklarn, bbreklerin ve derinin grevini, yani bedende oluan atklarn dklama grevini paylar. Bu organlardan herhangi birinde bir problem olutuunda, beden, teki organlara daha fazla grev ykleyerek, dengeyi salamaya alr. Ama, atklarn dklamasnda akcierlerin rol snrldr. rnein, barsaklardaki bir tkankla akcierler zm retemez. Doku ortam srekli olarak oksijenle beslendiinde, pek ok hastalkl doku deiiklikleri nlenmi olur. Kan dolam yoluyla dokulara tanan oksijenin miktar ise, ncelikle solumaya baldr. Deinilen konulara bakldnda, bu sistem iin ngrlecek olan nlemlerin, ncelikle dzenli beden hareketleri yapmak ve doru solumak olduu grlr. Solumak, farkna varlmadan gerekleen bir ilevdir, ama doru ve bilinli solunumun deeri anlatlmakla bitmez. Tm hastalklarda olduu gibi, burada da geerli olan balca kural udur: En etkili nlem, doru yaam biimidir. Beslenme, hareketlilik ve yaam kalitesi, akcierlerin saln byk lde etkiler Duyu Organ Dardan gelen uyartlar alarak,bu uyartlara cevap veren organlara duyu organlar ad verilir.Gz,kulak,burun,dil ve deri olmak zere be tane duyu organmz vardr.
1.
GZ
Grme organmzdr.Dtan ie doru sert tabaka,damar tabaka ve a tabaka olmak zere 3 ksmda incelenir.Gz koruyan yaplar: Kalar,gz kapaklar,kirpikler,gz ya bezleri ve gz kaslardr. Grnt a tabakadaki sar benee ters olarak drlr.Burada oluturulan grsel alg,reseptr hcreler vastasyla optik sinirlere aktarlr.Beyne iletilir.Beyin grnty dzeltir. 2. KULAK
-32-
new 1
Kulak duyma ve denge salamamzda grevlidir.D kulak,orta kulak ve i kulak olmak zere 3 ksmda incelenir.D kulak yoluyla toplanan ses dalgalar kulak zarna arparak, bu zar titretirir.Titreimler eki,rs, zengi kemikleriyle orta kulaktan i kulaa iletilir. Salyangoz iindeki svda dalgalar halinde ilerleyerek korti organndaki iitme hcrelerini uyarr. Uyartlar beyne iletilir. 3. BURUN
Koku alma organmzdr. Burun boluu sapan kemii ile sa ve sol blmelere ayrlr. Her blme de st, orta ve alt blmelere ayrlmtr. st ksm, koku alma duyusunun gelitii sar blgedir. Bu yapnn tmnde makus ve titrek tyler yer alr. Maddelere kokularn veren molekller makus iinde znerek sar blgedeki sinirleri uyarr. Uyarnn beyne iletilmesiyle koku alglanyor. 4. D L
Tat alma, ineme, yutma ve konumaya yardmc organmz. Dilin zeri ok katl yass Epitel doku ile rtl. Epitel hcrelerinin arasnda, zerinde tat alma tomurcuklarnn bulunduu papilla yer alyor. Tkrkte znen maddeler duyu hcrelerini uyarr. Bu uyartlar sinir hcreleriyle beyne iletilir ve tat alma gerekleir. Dilin u ksm tatl, arka ksm acya, arka yanlar ekidir. KUSMA 3 Toksit Bakteriyel Besin Zehirlenmesi A.R Eley Bakteriyrel besin zehirlenmesi barsaa bulamasyla balar. (blm 2) . bunun sebebi besinlerde retilen toksinlerin nceden barsaa nifz etmesidir (tablo 3.1) Bu blmde toksin retmekten sorumlu organizmalar rnein staphylococcus aureus, clostridium botulinum, bacillus cereus ve dier barsaa etki eden toksinleri mesela clostridium prefingens, B. cereus (ishal), enterogenic Esherichia coli (ETEC), ve enterohaemorrhagic Eschericha Coli (EHEC)(Tablo 3.2). Shigella,pleisiomonas ve aeromonas gibi arasrada olasa besin zehirlenmesiyle birleerek toksin reten ve blm 4te tartacamz dier bahkteriler. 3.1 STAPHYLOCOCCUS AUREUS 3.1.1 Patogenesis Besinle tanan toksinlerin bakteriler tarasndan barsaa salglanmasuyla Staphylococcal besin zehirlenmesi olur.Bunlar Staphylococcal entoksin ve 8 serolojik ayr tr(A,B,C1,C2,C3,D,E ve F)bunlarda uzun zamandan beridir belirlenmiti.Entertoksin F toksinlerin ok toksin sendromlarnn biyokimyasn gsterir.Toksit ok sendrom toksin1(TSST-1) ayba boyunca kullanlan tamponlarlaok sk ibirlii yaparak toksin ok sendromunu retir. ncl patogenesis deneyimler bize Staphylococcal besin zehirlenmesinin cholera toksin gibi klasik bir entertoksin olmadn gstermitir.Ta ik barsak salgsyla direk rol oynadn bilene kadar.Toksinlerin hareketleri barsakta etkili olmasna ramen stimulus kusma merkezine etki ederek beyin yoluyla vagus nrne ve neurotoksinlere ular. Besindeki bakterinin aktif bymesi devam ettike toksin retimi devam eder ve bu depolama denilen olay sk devam eder.Her toksin tek bana bir polypeptide zinciridir ki bu zincir 30 dakikann zerindeki kaynamalara kar birok proteoytik enzimleri korur.Ama yinede bu sebzesel salglar baz durumlarda hayatta kalamazlar.rnein eer toksin besinin ierisinde reyebilirse piirilme ileminden sonra bakteri lse bile toksin faaliyetlerini eksiksiz srdrebilir.Entertoksin trlerinden en ok tellaffuz edeleni(besin zehirlenmesinde)Staphylococcal entertoksin A(deniz) ki bu entertoksin yaklak %75ini kapsar organzmada SED de besin zehirlenmesinin 2. en nemli nedenidir.ncl almalar entertoksin trlerindeki bir birliktelii besinler ve staphylococci(r. insan derisi)ni kaynak gstermitir.Her ne kadar birok bulgu bu entertoksin retildiine dair SEA dan daha fazlaysa da kliniksel kantlar ok daha doru orijinal dncelerden.Genellikle,yaklak olarak %15-20si staph. areusinsan vcuduna entertoksin olarak bulunur;bu da bize besin-ellemenin bulamaktaki nemini gsterir. 3.1.2 Kliniksel Makaleler ve Tahminler Bu tr besin zehirlenmeleri karakteristik bulant,kusma,karn ars ve halszlktr ok sk olarak ishal grlr ama az olarak
-33-
new 1
grnmeyebilir.Zehirli besinin alnmasndan yaklak olarak 1 ile 6 saat sonra kendisini gsterir.Ama bir ok hasta genelde 24 saat ierisinde tamamen toparlanr. Spesifik bir terapinin olmamas ve organizmann yavalamas bize semptomlarn ciddi ekilde yeterli olduunu ve %10un stnde vakalar dnda hastahaneye gerek olmadn gsterir. 3.1.3 Vaka ve epidemiology (Salgn Hastalk) Birleik Amerikadaki ikinci en sk rastlanan besin zehirlenmesi vakas ve tutanaklara gre Macaristanda.ki lkede de beslenme alkanlklar ayn gibi ve tabii ki salgn oran da yle.Bilinen yemeklerle ve birok besin aracl ile Birleik Devletlerdeki hastaln salgn olduu ne srlyor.Grafikler gsteriyor ki staph.aureus besin zehirlenmesine ngiltere ve Japonyada ok az rastlanlyor.Her ne kadar bu oranlarn kaydedilmesi zor olsa da grnt bu. Staph.aureus genellikle besinlere insan tarafndan tanyor;yani bu insan eliyle veya apraz contamination denilen(kak,bak,krdan,cam,dme)gibi durumlarda oluyor.zellikle inek ve srlarda alnan gnlk rnlerde enfeksiyon bulaabilir,%25 ile %50 orannda staph.aureus insanlardan besinlere bulatrl NEFES DARLIGI Sadece efor srasnda oluabilecei gibi ar vakalarda istitrat halinde bile olur. A:solunum sistemi tmrleri B:astma bronchiale C:bronit D:imanlk ve gebelik KSRK 1. BLM OCUK SALII BEBEN TEMEL GIDASI Anne St: Bebein byme zelliklerine ve ihtiyalarna en uygun gda anne stdr. Zaruri durumlar olmadka anne stnden vazgeilmemelidir. Bu konu zerinde peygamberimiz hadisi eriflerinde bebek anne stnden mahrum edilmemeli, ondan daha hayrl st yoktur buyurmulardr. Anne Stnn Oluumu: Doumdan sonra anne beyninde bulunan Hipofiz adl salg bezinden salglanan prolakdin adl maddenin uyarsyla annenin memelerinde st yapm balar. Bebein memeyi emmesi srasnda beyindeki merkezden oksitosin denilen hormonun salglanmasyla st kanallar kaslarn kaslmasyla kaslmasn salayarak stn dar akmasn salar. Memeden geen her 300 mililitre kandan 1 mililitre st olutuu hesaplanmtr. Anne Stnn inde Neler bulunur: Anne stnn iinde bebein ihtiyalarna cevap verebilecek oranda eker, protein, ya, madensel tuzlar ve vitamin bulunur. Anne stnn faydalar sayszdr. En belli ballar ise kolay sindirilmesi, ishal, kabzlk, gaz sancs gibi rahatszlklar daha az olur. Bebek hastalklarndan ocuk felci, solunum ve barsak hastalklar daha az grlr. Anne stnde demir, kalsiyum ve D vitamini bulunduundan bebekte kanszlk ve kalsiyum eksikliiyle ilgili kemik zayfl grlmez. Beynin gelimesine lzumlu olan ya asidi anne stnde daha fazla bulunur. Bebein anne style beslenmesi anne ile ocuk arasnda psikolojik bir yaknlkla manevi ynde de gdasn alr. OCUUN STTEN KESLMES ocuun stten kesilmesi dinimizde Kuran- Kerimde Ahkaf ve Lokman surelerinde 30 ay ile iki yl arasnda belirlenmitir. bakara suresinde iki yl olarak hkme balanr. Anne ve babann anlaarak daha nce de stten kesmeleri halinde sorumluluklar yoktur. Vaktinden nce bebein stten kesilmesi ocukta uykusuzluk, heyecan, kzgnlk, itahszlk ve kusma gibi durumlar meydana getirebilir, ocua altrarak kademeli olarak stten kesmelidir. Yolculuk, i karma, koruyucu a zamanlarnda stten kesmemelidir. Stten kesilen ocuun bir yl iinde demir eksiklii olacandan ara sra yasz et, yeil sebzeler verilmeli salk yiyeceklerden, pirin; patates, meyve verilmeli, ayrca bir yiyecek gnl tutmann faydas vardr. OCUUN SALII N YETERL UYKU ART Yeni doan bebekler gnn byk bir ksmn uykuda geirir. lk iki ay sresince 16-18 saat uyurlar. Bazan uykusu geldii halde huzursuzlar. Yemekten nce alarlar. Bunlar normal saylmaldr, fakat bir rahatszl olup olmad
-34-
F:ar anemiler G:hipertiroad H:zehirlenmeler :psikolojik olaylar
new 1
aratrlmaldr. Bezinin kirli olmas, bir yerinin armas, mek veya terlemek gibi rahatszl varsa ortadan kaldrlmasyla rahat ve normal olarak uyur. lk aylarda gaz skntlar olacandan kucaa alp gaz skntsndan kurtarmaldr. yi bir uyku alkanl kazandrmak iin, belli saatlerde odasnn havalandrlarak kendi kendine uyumaya altrlmaldr. ocuun uykusunun snnete gre tanziminde ise, ocuklar sabah namaznda uyandrlmal kerahat vakti kncaya kadar uyku uyumalarna msaade edilmemeli, yats namazna kadar yatrlmamaldr. ocuunuz uykuya dalmakta zorluk ekiyorsa bunun sebepleri aratrlmaldr. ou zaman organik bir hastaln belirtisi olabilir. Yeni doan bebekler zamannn bete drdn uykuda geirir. Uykusuzluun balca sebepleri ate, karn ars, kulak ars, alk ve ksrk olabilir. ou zaman azarlanan ve dvlen ailedeki kavgalara ahit olan ocuklar kolaylkla uyuyamaz, uykusuzluk ocukta sert miza gelitirir. Uykusuzlua kar ebeveynlerin alabilecei tedbirler ise yatmadan nce ocua korkulu masallar anlatmamal, uyku karacak oyunlar oynamamas salanmal, aile ii kavgalar ocuk nnde yaplmaldr. Yatmadan nce bir bardak st uyumasn salayabilecektir. OCUKTA TAHSIZLIK PROBLEM ocuklarda itahszlk sebebi olarak ateli hastalklar sarlk, nezle, grip, sinir hastalklar, dzensiz yemek, ocukta itahszlk yapabilir. Bu durumda sevdii ve yenmesi kolay yemeklerle beslemeli, fazla srarc olunmamaldr. SA DKLMES Deri ve Yaps Simge Demiral DER Dokunma duyusu organ olan deri vcudun stn kaplar. Doal deliklerin ii, sindirim ve solunum organlarnn i ve d yzeyleri de mukoza denilen yalnkat bir deriyle kapldr Derinin stnde kllar ve gzenek ad verilen ok kk delikler bulunur. Derinin Yaps Deri stderi ve altderi diye iki ksma ayrlr. Altderinin altnda da derialt dokusu denilen yal bir tabaka yer alr. Bu tabaka derinin kaslar ve kemikler stnde kalmasn salar. Bundan yararlanlarak hayvanlarn derisi kolayca yzlebilir. stderinin kalnl bir milimetrenin onda biri kadardr. st ksm cansz (boynuzsu tabaka), alt ksm canldr. stteki l hcreler anp dkldke alttan yeri doldurulur. Malpigi tabakas da denen canl ksmda deriye rengini veren boya maddeleri bulunur. Altderi esnek ve direnlidir. Klcal kan damarlar, sinir ular, kl kkleri, ter ve ya bezleri bu ksmda bulunur. Kln gvdesi cansz, fakat kk canldr. Kl gnde ortalama 0,2 mm kadar uzar. Kan dolam arttka kln bymesi de hzlanr. Kt beslenme ve kt kan dolam kllarn dklmesine yol aar. Baz hastalklar da kllarn dklmesine sebep olur (kellik, sakran v.b.). Kllarn beyazlamas ise kl soanndaki boya maddelerini akyuvarlarn yok etmesinden ve mikroskopik hava kabarcklarnn kla yerlemesinden ileri gelir. Her kln dibinde bir irkilme kas vardr. Souk ve korku gibi etkiler bu kasn kaslmasna ve kln diklemesine sebep olur. Kllarn dibinde bulunan salkm biimindeki bir ya bezi durmadan yal bir sv salglar. Bu ya deriyi ve kllar yalayarak sudan korur. Derinin Duyarl Deri dokunma organdr. Dokunma, basn, scak, souk ve acy alglar. Altderide bulunan sinir ularna bal duyu cisimciklerinin kimi dokunmay, kimi basnc, kimi sca, kimi souu, kimi acy alr. Geni yzeyi ve byk duyarlyla deri vcudumuzun d etkilerden korunmasn salar.
-35-
new 1
SES KISIKLII ile iletiimi salayan ses ve konuma insan yaam iin ok nem tayan hususlardan biridir. Sesde deiiklik yaratan nedenler burun ve akcier arasndaki solunum yollar patolojilerinde nrolojik veya psikolojik olabilir. Vokal kord lezyonlarnda ilk belirti ses kskldr Larinks; solunum, konuma, yutma ve ksrk gibi fonksiyonlarda nemli rol oynayan bir organdr. LARNKS ANATOMS LARNGEAL SKELET Laringeal iskelet bir kemik ve ift, de tek olmak zere toplam dokuz kkrdak oluturur. Hyoid Kemik Hyoid kemik 3. servikal vertebra seviyesinde bulunan, U eklinde ve 3. paradan oluan bir kemiktir. Tiroid Kartilaj Larinksin en byk ve kntl kkrda olan tiroid kartilaj, Larinksin n ve yan duvarlarnn byk ksmn oluturur. Cricoid Kartilaj Larinksin alt ksmndaki tek kkrdaklardan biridir. Tam bir halka eklindedir. Epiglot Bu kkrdak her taraf mukoza ile evrili, ince lamina eklinde bir kkrdaktr. Aritenoid Kartilaj Orta hattn iki tarafnda, larinksin arka ksmnda ve cricoid kartilajn zerindedir. gen prizma eklinde bir kkrdaktr. Bu prizma tepesi yukarda, taban aada olacak ekilde durur. Tepesi corniculate kartilaj ile eklem yapar. Tabannn n kesine processus vocalis denir ve buraya ligamentum vocale tutunur. Cuneiform Kartilaj (Wrisberg Kkrda) Ariepiglottik fold ierisinde bulunurlar. Farkl byklkte olabilen bu kkrdaklar bazen bulunmazlar. LARNKSN EKLEMLER Larinsin kkrdaklar arasnda fonksiyonel ynden nemli olan krikotiroid ve krikoaritenoid eklemler bulunmaktadr. Krikotiroid Eklem Tiroid kkrdan inferior kornusu ile krikoidin posteromedial paras arasndaki kk bir eklemdir. Eklem kapslle evrilidir. Eklem kapsl sinovyal zar ile rtldr. Eklem ounlukla iki tarafta asimetriktir ve ne ve arkaya harekete izin verir. TERLEME KONUTLARDA ENERJ EKONOMS Konutlarda enerji ekonomisinin balca yolu s yaltmndan gemektedir. Is yaltm, kullanlan enerjiden tasarruf salanmas nedeniyle bir parasal tasarruf ortaya kartmaktadr. Is yaltmyla ortaya kan dier bir sonu, daha az yakt ve daha az baca gaz nedeniyle evre kirliliini azaltc ynndeki etkisidir. Bu blmde, binann; yapsn, konumunu ve kullanm amacn belirleyen unsurlar, binalarda s yaltmn, bina elemanlarnda yaltm uygulamalar, s yaltmnn evre kirliliine etkisini, su buhar geii ve terlemenin kontroln, optimum yaltm kalnlnn hesabna uygulamalar, binalarda projelendirme aamasnda alnabilecek enerji tasarrufu nlemlerini ve ekonomik analizi ilenecektir. 1.1. Isl Konfor nsanlarn alma verimlerini bulunduklar ortamn scakl byk oranda etkilemektedir. alma ortamnn sl artlar, insanlarn bedensel ve zihinsel retim hzn etkilemektedir. Isl konfor ve i hava kalitesi, bireyin bir ortamdaki sl artlar iinde kendisini rahat hissetmesi ve bu
-36-
new 1
artlardan doan salk sorunlar ile karlamayaca bir ortamn zellikleridir, insan sal onun retimini dorudan etkileyen bir faktrdr. Eer insan bulunduu ortamn scakl nedeniyle hasta oluyorsa ya ie gidemeyecek, ii tamamen aksayacak ya da ite bulunduu ortamda daha verimsiz alacaktr. alma veriminin scaklkla deiimine ilikin diyagram ekil 3.1de verilmitir. Benzer almalar aktif i, yava i, k giysisi hafif giysi gibi faktrler gz nne i alnarak da yaplmtr. Ortam scakl ve konforu i yerlerindeki i kazalarn bile etkiledii kaydedilmektedir (TOKSOY, M., 1995). hacimlerin konfor durumunun belirlenmesinde, i hacim hava scakl, i bal nem, i hacim hava hz, malzemelerin s depo etme yetenei ve i yzey uaklklar etkili olmaktadr, i yzey scakl konfor ortamnn belirlenmesinde bir faktr olmaktadr, i yzey scaklklarnn konfor scaklklarnda olmas yakt tketimini de azaltacaktr, i yzey scaklklarnn dk olmas hava akmlarn artracandan, i ortam scakl normal dzeyde olsa bile konforsuzluk ortaya kartacaktr. yzey scakl aada verilen ifadeden hesaplanabilmektedir: ekil 1.1. Scakln alma Verimine Etkisi (TOKSOY, M., 1995) (3.1) Denklem (3.1)deki sembollerin anlamlar aadaki gibidir: Tiy i iayzey scakl, Ti i ortam scakl, Td D ortam scakl, IsLd D ortamn s tanm katsays, aortamn s tanm katsays, geirgenlik direnci. Is geirgenlik direnci 1/A olup, Denklem (2.2)de aadaki gibi verilmitir: Denklem (3.1) ve (2.2)den grld gibi i yzey scakl i ve d ortam hava scaklklarna, i ve d yzeyin s tanm katsaylarna ve yap malzemesinin s geirgenlik direncine bal olmaktadr. yzey scaklnn ortam scaklna 2-3C gibi yakn scaklk farklarnda olmasnn konfor hissi yaratt belirtilmektedir. eitli konfor durumlar iin i ortam scakl ile i yzey scakl arasndaki iliki izelge 3.1de grlmektedir. izelge 1. eitli Konfor Durumlar in Ortam ile Yzey Scaklklar Arasndaki Fark (PEHLEVAN, A., 1993) Ti tiy C Konfor Durumu 2 ok konforlu 3 Konforlu 4 Az konforlu 6 Konforsuz 8.5 Souk 8.5 ok souk yzey scaklnn konfor artlarnda kalmas iin, Denklem (3.1), (2.2) ve, izelge (3.1) gz nne alnarak d duvar malzemesi ve kalnl tespit edilebilir. Konfor scaklnn salayacak s geirgenlik direnci deerleri verilmi duvar kullanldnda konforlu bir snmann yan sra youmaya da engel olunabilmektedir. Konfor ortamn salamada, odann scaklk, nem ve hava hz iin aadaki deerler verilmektedir: scaklk : 18-22C nem : 35-70 % hava hz : 25 m/sn Konforsuzlua neden olacak hava hzlar pencere ve kaplarn yeterince szdrmaz olmamasnn yanna, i yzey ve ortam scakl arasndaki farkta olabilir. VTAMNLER Vitamin A (beta-Karoten): deri,gzler ve kemikler iin gereklidir. Antioksidandr . akcier, mide,yemek borusu, grtlak ve idrar kesesinde oluabilecek tmrleri balang aamasnda nler. Vitamin B1 (Tiamin): scak, k, ve etkilenip zarar grr. Piirilerek alndnda kayba urar. Doku oluumu destekler. Glikozun yanmasnn etkisinden dolay enerji verir. Eksikliinde dieti hastalklarna, di rmelerine, yorgunluk, depresyon, kabzlk, ve beriberi hastalna sebep olur. ocuklarn byme ve gelimeleri iin ok gereklidir. Vitamin B2(riboflovin): k ve sdan etkilenip zarar grr. Vitamin B6 ile birlikte kan hcrelerine etki ederler. Eksikliinde deri hastalklarna, gz hastalklarna sinirsel bozukluklarna , byme bozukluklarna sebep olur. Vitamin B3 (Niacin): metabolizmaya enerji salar ve metabolizmay ayarlar. Derinin , kaslarn ve sinirlerin yenilenmesini destekler. Eksiklii ocuklarn bymesine nler ve Pellegra hastalna sebep olur. lk almalarna 1952 ylnda balayan Dr Abram Hoffer M.D.,PH,D. Niacinin
-37-
new 1
yksek dozlarna uygulayarak bir ok izofreni hastasn iyiletirebilmitir. Vitamin B6 (pyridoksin): s ve ktan etkilenir. B2 Vitamini ile birlikte ok nemli metabolizma ilevlerinde etkili olur. Sinir bozukluklarna (rnein) vatan hasreti hastalklarna ), kanszla, deri ve gz hastalklarna iyi gelir. Vitamin B12(cobalamin): k hava ve sdan etkilenir. Genel olarak ette bulunan bu vitamin ok az bitkide bulunur. Sinir hcrelerinin ilevi ve metabolizma iin ok gerekli bir vitamindir. Kan hcrelerinin olumasn destekler. Eksiklii bir ok sinirsel rahatszla ve kanszla sebep olur. Vitamin C (Askorbikasit): k, s ve havada bozulur. A ve E vitaminleri ile birlikte ok gl bir antioksidan etkiye sahip olduundan savunma sistemini kuvvetlendirir ve enfeksiyonlara kar koyar. Diler ve kemikler iin ok gereklidir. Damar yapsnda, zedelenme ve yaralanmalarda ok nemli rol oynar. Kanser yapsnda etkisi olan Nitrosaminleri durdurarak kanseri engeller. Tm vcudumuz iin ok gerekli olan bu vitamini vcudumuz kendisi (hayvanlar kendileri retebilirler) retemediinden mutlaka dardan almak zorundayz. Eksikliinde iskorbik hastal oluur. Vitamin E (Ttocopherol): A ve E vitaminleri ile birlikte hcreleri serbest radikallerden koruyan nemli bir antioksidandr. C vitamini ve karotenoidler, E vitamini ile birlikte yeteri kadar bulunurlarsa hcreleri hasar grmekten korurlar. Bylece byk bir olaslkla kanser oluumuna da kar koyalar. Eksiklii konsantrasyon gcn kaslar ve savunma sistemini zayflatr. Bylece enfeksiyonlar, kanser gibi hastalklar , romatizma , diyabet, damar sertlii ve inmeler oluabilir. Kalp hastalar savunma sistemi zayf olanlarn (en fazla 100 mg kadar yksek dozlarda) kullanmalar faydaldr. Karotenoid: Serbest radikalleri etkisizletiren nemli bir antioksidandr.
Karoten : A vitamini olarak da adlandrlan gl bir antioksidandr. Beta-Karoten: vitamin A oluumundan bir nceki basamakta yer alr. Vcudu korur. Hastalklarn iyilemesini hzlandrr. Gzleri kuvvetlendirir. Cholin : B kompleksi vitaminlerdir. Sinir sistemi ve beyin fonksiyonu iin nemlidir. Bu yzden Alzheimer hastalna olumlu etkisi vardr. Karacier toksinlerden temizler. Sakinletirici ve kolestrolu kontrol edici bir etkiye sahiptir. B3, B5,, B6 ve B12 vitaminleri baz minerallerle koordinasyon iinde alarak beyin fonksiyonlarna ok olumlu etki ederler. MNERALLER Kalsiyum: kemiklerin ve dilerin bymeleri ve salam olmalar iin gereklidir. Krom : kan ekerini dengeler. Glikoz oluum ve dnmne yardmc olur.
Bakr: Kann olumasna yardmc olur. Demir : Vcudun enfeksiyonlara direncini arttrr. Krmz kan hcrelerine oksijen tar. Magnezyum : Kemik yapmnda rol oynar. Histadin adl amino asidin, histamini ekerlenmesini nler. Histamin iddetli kant gibi alerjik reaksiyonlara sebep olur. Ancak histaminin ekerlenmesine engel olan kant durdurucu anti alerjik bir rol oynar.
-38-
new 1
Mangan : Kaslar ve sinir sistemini besler eksiklii kanszla, ostropoza, cinsel organlarda ilevler bozukluklara ve byme bozukluklarna sebep olur. Fosfor: Di ve kemik bymesinde etkilidir. Enerji metabolizmasnda da rol oynar.
Potasyum : Hcre ierine madde giri klarnda ve hcre metabolizmasnda rol oynar. Kaslara enerji salar. Selenyum :Antioksidan enzimlerle birlikte olur ve onlar tarafndan kullanlr. Sodyum : Potasyumla birlikte vcut svlarn dengede tutar. Aminoasitlerin ve glikozu hcrelere tar inko : Savunma sistemini kuvvetlendirir. Bymeye yardmc olur. Kaliyum : Sinir sisteminin ilevsellii ve asit dengelenmesi iin nemlidir.Natrium ve Chlorid ile birlikte vcudun su depolayn dengelerler. Eksiklii kas zayflklarna yada fellere neden olurlar. Klor : Mide asidinin oluumunda etkilidir. Eksiklii kramplara,dnce tembelliine ve itahszla neden olur. Natriyum : Kan basncnn dmesini engeller. Yemek tuzu eklindeki ok fazla alm tansiyon yksekliine sebep olur. Kaliyum sorbat: Bir ok enzimin ilevsellii iin nemli ve gereklidir. Sinir ve kas hcrelerinin ilevler,ini dzenler. ENZMLER Sindirim enzimleri vcut iin gerekli olan kimyasal redikasyonlarn olumasna yardmc olurlar. Gdalarmz iinde yer alan proteinlerin aminoasitlere dntrlmesine ve daha sonra bu animoasitlerin vcut proteinine dntrlmesinde en byk rol sindirim enzimleri oynarlar. Amylase : yalar ve ekerleri paralayarak sindirime yardmc olur. Bradykininase : ar giderici ve iltihap giderici (antiinflammatr) etkiye sahiptir. Savunma sistemini uyarcdr. Catalase : dokularda su toplanmasna engeller. Cellulase: Selulozun sindirim,ine yardmc olur. Creatine phosphokinase : kaslarda enerji toplanmas ile ilgilidir. Lipase : Ya paralayc olarak sindirimde rol oynar. Proteolytiase: Gda paralanmasna yardmc olur. Ve dierleri Oxidase, Alimase, sgot, Transaminase, Lactic dehydrogenase, Nudeotidase. Spot Transaminase, spgt Transaminase.
MONO ve POLYSAKKARDLER
-39-
new 1
Acemannan savunma sistemini harekete geirmekte nemli bir rol oynar. O , tmr ve bakteri ldrc beyaz kan hcrelerini uyarr ve bu hcrelerin oalmasn salar. Bu ekerler dardan kullanldklarnda cildin nemlendirilmesinde balca rol oynar. Mucopolysakkarinler normalinde 10 yamza kadar vcudumuzda retilirlerse de, 10 yandan sonra vcut d kaynaklardan alnmalar savunma sistemimiz iin gereklidir. LGNN ve SAPONNLER Lignin : Californiadan Elizabeth Burdicke (biyokimyager) gre bitki tpk bir tayc kamyon gibi de grmemiz gerekiyor. nk cilt sal iin gerekli olan suyu, aminoasitleri, vitaminleri. Minareleri ve enzimleri kamyona ykleyip cildin en alt tabakalarna tar. te cildimizin salna ulaabilmesi iin nemli olan bu tama, cildin derinliklerine hzla nfus edebilme zelliklerinde bulunan Lignin maddesi sayesinde gereklemektedir. Sponin : temizleyici,antiseptik ve anti mikrobik zelliklere sahiptir. ANTRAGNONLAR Antraginonlar ar dindirici ve mshil etkisine sahip zelliklerdedirler. Antimikrobik zelliklere sahip olan antraginonlar sindirim sisteminin almasna da yardmc olurlar. Aloin ve Emodin: Ac kesici ve ar dindirici- ayrca antibakteriyel ve antiviral zellikler. Barbolin ve sobarbolin: Antibiyotik zellikleri ve ar kesici etki. Anthranol, Anthracen ve Aloetic asit: Hibir toksin etkisi olmakszn antibiyotik etkisi. Aloe Emodin: Mshil etkisi. Cinnamic asit: Anestezik etki- l dokunun zlmesine yardmc. Chrysophanic asit: Mantar ldrc etki. Ethereal ya: Teskin edici ve ar kesici. Tesistannol: Bakteri ldrc. YA ASTLER Ya asitleri, gdasal yalarn yap talarn olutururlar. Kimyasal yaplarna gre vcutta ok deiik etkilere sahiptirler. rnein kolesterol dzeyine etki ederler. Enerji tama grevlerinin dnda yada znebilen (A-D-E-K) vitaminlerini vcuda yararl hale getirirler. Kollestrol: nemli bir anti-inflamatr Campesterol: nemli bir anti-inflamatr Beta-Sitosterl: nemli bir anti-inflamatr SALSK AST Salisik asit aspirinin sahip olduu zelliklere benzer zerliklerdedir. Anti-inflamatr ve
-40-
new 1
anti-bakteriyel zelliklerdedir. AMNO ASTLER Amino asitler tm vcut ilevsellii iin ciddi neme sahiptirler. Onlar beyinin de ilevselliini etkilediklerinden depresyon tedavisinde de kullanrlar. Vcudumuz iin gerekli olmasna ramen vcudun kendi retemedii 8 farkl amino asit vardr. te bu 8 amino asitin de 7 si baz bitkilerde bulunmaktadr. nce bu 7 amino asiti ele alalm. Lysin: vitamin C ile birlikte oluturduklar biyokimyasal L-Carnitin sayesinde kas dokusunun ok daha iyi oksijen almasn salar. Bylece kaslarn yorulmasn geciktirir. Bymeye yardmc olur. Hormon ve enzimlerin retilmesini destekler. ktidarszlk problemlerinin zlmesine yardmc olur. Konsantrasyon gcn arttrr. Eksiklii protein sentezini yavalatarak kas ve dokulara zarar verir. Methinoin Valin: karacierde hi ileme uramadan kaslar tarafndan alnr. Beynin ilevi iin gerekli olan (trytoghan, phenylalin ve tyrosin) gibi maddelerin almnda rol oynar. Threonin: karacierin ya yapmasn engeller. zellikle vejetaryenler de ok az bulunduundan ek gda maddeleri alnmas gereklidir. Leucin: Enerji kayna olarak kullanlr. Deri ve kemiklerin salklarna kavumalarnda etkilidir. soleucin: Kaslar iin enerji kaynadr. Hemoglobinin oluumunda rol oynar. Phenylalanin: Alk hissi azaltr. Cinsel istei arttrr. Depresyonu azaltr ve beyin ilevlerini daha iyiletirir.
SOLUNUM SSTEM HASTALIKLARI Solunum olay drt aamada gerekleir: 1-Atmosfer ile (solunum sisteminde havann ulaabildii en son nokta) arasnda havann ie ve da akm, 2-Kan arasnda oksijen ve karbondioksit nakli, 3-kanda ve doku svlardaki oksijen ve karbondioksitin hcreler iine ve dna tanmas, 4-Tm bu ilemler ve solunumun dier basamaklarnn reglasyonu, Akcier genilemesi ve daralmasnda iki etken vardr; 1-Diyafram kasnn kaslmas ve gevemesi ile gs kafesi hacminin arttrmas ve azaltmas, 2-Kaburgalarn ykselmesi ve alalmasyla gs n-arka apnn azalmas ve oalmas,
-41-
new 1
Salkl erikin bir erkek bir dakikada yaklak on iki defa nefes alr ve her defasnda yaklak 500 cc hava solunum sistemine girer.Akcierlerde kann oksijenle temas aralksz olarak srer.Nefes verilen dnemde bile akcierlerde bir miktar hava kalr ve bu hava ile oksijenasyon ilemi srdrrlr. Solunum sistemi hastalklarnn birounda dolam sistemi de baz patolojiler gsterebilir.Bu yzden bu tr hastalklara yaklarken kardiyovaskler sorun bulunup bulunmadnn sorgulamasnda byk yarar bulunmaktadr.
HASTALIK TANIMLAMA AKAPN Kanda karbondioksit bulunmamas durumudur.Bazen hipokapni olarak da adlandrlr. ALLERJ Bir antijen ya da allerjen tarafndan tetiklenen ve vcudun savunma sistemi tarafndan gelitirilen bir reaksiyon. Normalde vcuda zarar verme ihtimali olan yabanc maddelere kar otomatik olarak oluan bir olaydr.Fakat baz durumlarda ok ileri boyutlarda reaksiyon geliebilir ve vcut iin riskli tablolar ile karmza kabilir.Basit cilt dkntlerinden , nefes borusunun aniden tkanmasna kadar ok farkl tablolar gelitirebilir. ASTMA BROCHIALE
Duyarl artm hava yollarnn herhangi bir etken ile geici olarak yaygn daralmasdr.Nbetler halinde nefes darl ataklar olur.alerjik olabilecei gibi , yllar nce geirilmi bir akcier enfeksiyonuna bal olarak da geliebilir. BRONT Akcier bronlarnda viral ya da bakteriyel enfeksiyon sonucu geliir.ksrk temel bulgudur. KOAH Bir yl iinde en az ay sre ile ve birbirini izleyen iki veya daha fazla yl devam eden kronik bronit , ar yapmnn sebep olduu ksrk ve balgam kartmak ile karakterizedir. PNOMON Enfeksiyonlar , kimyasal ajanlar , alerji gibi sebepler oluur.Aniden balayan titreme , me ve yksek ate vardr.Bulant , kusma , halsizlik , itahszlk grlebilir. PULMONER EMBOL Ani nefes darl ile baslar. Gs ars, kan tkrme olabilir.Akcierlere giden ana damarn pht ya da baka bir nedenden dolay aniden tkanmas sz konusudur. TBERKLOZ Mikobakteriyum Tberklozis ad verilen mikroorganizma tarafndan oluturulur. Buluma solunum, sindirim ya da direkt yolla temas sonucu olur. ksrk, gece terlemesi, orta derecede balgam, itahszlk, anemi grlebilir.
-42-
new 1
VEREM Tberkloz Solunum sistemi hastalklarnda Aloe Verann ve dier doal rnlerin kullanmnda her zaman aklda bulundurulmas gereken belli bal hususlar unlardr; 1-Bu tr hastalklarn hemen hemen tamam hcre ykm ya da hcrenin normal histolojik yapsnda bozulma ile seyretmektedir. Bu yzden tm solunum sistemi hastalklarnda elma ya da brtlen gibi meyvalar ile desteklenmi formunun kullanmnn arttrlmasnn faydal olabilecei dnlmektedir. 2-Solunum sistemi hastalklarnn ok byk bir blm enfeksiyonlarla birlikte seyretmektedir.nsan solunum sistemi , mikroplarn organizmaya girmesi iin ak bir kap pozisyonundadr.Bununla birlikte akcierlerimizi oluturan doku , ok hassas olup , bu tr enfeksiyonlardan ok abuk etkilenebilmektedir.Bademcikler ise , bir tr baraj gibi , mikroplarn aa solunum yollarna inmesini engelleyen bariyer grevini stlenmilerdir. Byle bir anatomik yaplanmada, enfeksiyonla seyreden solunum yollar hastalklarnda doal antibiyotiklerin kullanm etkili olabilmektedir. Bu kapsamda sarmsak ya da ar propolisi en nemli maddeler olma zelliini gstermektedirler. 3-Solunum yollarnn en nemli enfeksiyz hastalklarndan birisi de Tberklozdur.Halk arasnda verem ya da ince hastalk olarak tannan Tberkloz , yzyllar boyu toplum saln tehdit eden ok nemli bir hastalk olma zelliini gstermitir. 4-Solunum yollarnn bir dier nemli hastalk grubunu da alerjik hastalklar oluturmaktadr.Alerjiye neden olan ve organizma tarafndan salglanan histaminadndaki madde zerinde etkisinin bulunduu bilim evrelerince bilinmektedir.Buna ek olarak ar poleninin kullanm ile e bu tr alerjik hastalklarda olumlu sonular elde edilebilmektedir. 5-Solunum sistemi serbest radikal olarak bilinen ve insan vcuduna d ortamdan giren ve zarar veren maddelerden de fazlasyla etkilenmektedir.Serbest radikallerle mcadele en nemli maddelerin banda da C vitamini gelmektedir.Bu tr ikayeti bulunan ya da risk altndaki kiilere C vitamini takviyesi ileri dnemlerde ortaya kma ihtimali bulunan hastalklara kar korunmak anlamnda etkili olabilir. 6-Tmrel oluumunlarda ise , mmkn olduu kadar yksek konsantrasyonda , istenen sonucun elde edilmesi iin etkili olabilecektir. RNER SSTEM HASTALIKLARI Bbrekler iki byk grev yaparlar; 1-Vcutta metabolizma sonucu oluan son rnlerin atlmasn salarlar. 2-Vcut svlarnn dengesini ve younluklarn kontrol ederler. Her iki bbrekte yaklak 2.400.000 nefron ad verilen ve her biri kendi bana idarar retebilme yeteneine sahip fonksiyonel birim bulunmaktadr. Nefron , esas itibariyle svnn szld bir glomerl ve uzun bir tpten oluur.Kann glomerllerden szlmesini takiben aa kan sv bu tplerden geerek idrar haline dnr.Daha sonra reterler araclyla mesanede biriken bu idrar uretra kanalyla vcuttan atlr.70 kglk bir
-43-
new 1
kimsede iki bbrekten geen kan miktar yaklak 1200 ml/dakikadr.Belli bal riner sistem hastalklar ve bu hastalklarn karakteristik tanmlamalar u ekildedir; HASTALIK TANIMLAMA ASETONR drarda aseton dzeyinin normalden fazla olmas hali.Ya oksidasyonunun tamamlanamamas sonucu grlr. BBREK TALARI(rolitiasis) Yerleim yerine ve tan kimyasal zelliklerine gre farkl gruplara ayrlrlar.Eer ta belirli bir blgede sabit duruyorsa ve hi oynamyorsa , sessiz kalr ve sanc yapmaz.Hareketli , kk talar en fazla sancya sebep olanlardr.Beslenme alkanlklar ve genetik faktrler sz konusudur. BBREK YETMEZL Az ya da hi idrar kartamama hastaldr.Kanama,ishal,kusma,yank ve ar terleme gibi durumlarda bbree gelen kan miktarndaki azalmaya bal olarak geliir.Bbreklerin yetersiz kalmas ile kanda biriken zararl maddelerin temizlenmesi iin bu tip hastalar periyodik olarak diyaliz makinasna balanrlar. DYABETK GLOMERLOSKLEROZ eker hastalnn ilerlemesi ile oluur.eker hastalna bal lmlerin yarsnn sebebi bu hastalktr.Sklkla hipertansiyon ile birlikte geliir. FANCONI HASTALII Genetik geii olan ve bbrek fonksiyonlarnda bozulma ile ilerleyen bir hastalktr. GLOMERLONEFRT Her iki bbrein glomerl denilen blgelerini tutan kaltsal olma ihtimali bulunan bir hastalktr.kronik bbrek yetmezliinin en sk rastlanan sebebidir. GOODPASTURE HASTALII Hzla ilerleyen nefrit belirtileri ile beraber balgamdan kan gelmesi de vardr.Hastalk zellikle gen erkeklerde grlr.baklk sistemini ilgilendiren bir hastalk olduu dlmektedir. LUPUS NEFRT Sebebi tam olarak bilinmeyen bir baklk sistemi hastaldr.Akcier zar kalp zar,karn zar ve derinin tutulumu sz konusudur. PROSTAT ADENOMU Erkeklerde 60 yandan sonra %50 grlr.yi huylu bir tmr vardr.drar akmnn azalmas , sk idrara kma , gece idrar yapma ihtiyac , idrar yapma zamannn uzamas gzlenir. ROLTASS
-44-
new 1
Bbrek Talar. KALP DAMAR SSTEM HASTALIKLARI Hcreler canllklarn srdrebilmek iin evreleri ile srekli madde al-verii yapmak zorundadrlar.Bu al-veri genellikle diffzyon ilemi ile gerekleir.Diffzyon , madde taneciklerinin yksek younlukta bulunduklar bir blgeden dk younlukta olduklara blgelere doru yaylmas demektir.Memelilerde, kan akm ile oksijen (O2)ve besleyici maddeden zengin fakat karbondioksit(CO2)ve metabolizma artklar ynnde n fakir kan , hcrelerin yaknna gelir ve diffzyon olay gerekleir. Dolam sistemi kalp ve onunla kapal bir devre yapan damarlardan kurulmutur.kalp,sistemin pompasdr.Damarlar ise pompann att svnn borulardr.Kalpten kan kan ,arterler vastasyla tm vcuda dalr.lerledii her blgede ap daha kk olan damarlara transfer edilirler.sonunda arteriol denilen ve arter sisteminin en dar blmn oluturan blgelere gelirler.Buradan venller araclyla venz sisteme geerler ve gitgide genileyen ven damarlar ile kalbe geri dnerler. Bu dolam srasnda akcierde vcudun hayatiyeti iin gerekli oksijeni alan kan , anteriollerden venllere geme aamasnda tadklar oksijeni hcrelere verip , karbondioksiti hcrelerden alarak akciere geri dnerler. Yine ayn dolam sonucu , ince barsaklardan gerekli besin maddelerini alarak hcrelere gtrlr ve artk maddeler karacier ve bbrekler araclyla vcuttan uzaklatrlrlar. Kalpte ise drt blm bulunmaktadr.Bunlar,kan akcierler ile vcuda datmak zere bir dzen ierisinde alrlar,bu blmlerin her birisi bir kapakk aracl ile kann iletilmesini salarlar.Kalbin kendisinin kan ihtiyac ise koroner damar ad verilen ve kalbi epeevre saran bir a ile salanr. En sk karlalan kalp damar hastalklar ve bu hastalklarn temel bulgular unlardr; HASTALIK TANIMLAMA ADAMS STOKES HASTALII Nabzn ok yavalamas ve zayflamas , ba dnmesi , baylma ve yzeyel solunum ile kedisini belli eden bir hastalktr. AKUT PERKARDT Kalbi evreleyen zarda intihaplanma vardr.ne doru eilmekle azalan iddetle ar , ate ve arpnt vardr.Nabz hzl ve dzensizdir. AKUT ROMATZMAL ATE Nedeni kesin olarak bilinmeyen , subakut veya kronik seyirli sistemik bir hastalktr.Kalp kapakklarnda bozukluklara neden olabilir.A grubu beta emolitik streptokok denilen mikrobun neden olduu bademcik enfeksiyonu , orta kulak iltihab vs. sonrasnda geliir.
-45-
new 1
AORT ANEVRZMASI Aort zerinde kirelenmenin youn olduu blgelerde grlr.Aort duvarnn salamln ve esnekliini kaybetmesi,zayflamas,incelmesi ve gelimesi,ileri aamalarda ise bu blmn balon gibi imesi ile karakterizedir. AORT DSSEKSYONU Aortun duvar yapsnn bozularak,iinde akmakta olan kann Aort katmanlar arasnda zzmaz ve burada ilerliyerek kendisine gitgide byyen bir kese oluturmas durumudur. AORT KOARKTASYONU Aortada bir darlk sonucu vcdn st yarsnda tansiyon ykseklii ile seyreden,cocukluk ve gen erikilik dneminde genellikle tank olan bir hastalktr. ARTERIOSKLEROZ Atardamarlarda lmen daralmas , duvar kalnlamas ve elastisite kaybnn meydana getirdii bir hastalktr. ATRAL SEPTAL DEFEKT(ASD) Kalbin kulakklar arasndaki blmede aklk vardr.Kan sol kulakktan sa kulaka gemektedir.Nefes darl , yorgunluk ,sk solunum enfeksiyonu olur. BUERGER HASTALII Damarlarn iine hava girmesi durumu.Bu hava kan akm ile srklenerek akcier , beyin gibi hayati organlara gelirse ani lm , fel gibi tablolarla karmza kar CAISSON HASTALII Damarlarn iine hava girmesi durumu.Bu hava kan akm ile srklenerek akcier , beyin gibi hayati organlara gelirse ani lm , fel gibi tablolarla karmza kar CROCQ HASTALII Ellerde ve nadiren ayaklarda solukluk hissi , mavi renk ve terleme ile karakterli bir dolam sistemi hastaldr. FALLOT TETRALOJS Birbirine bal drt farkl anatomik bozukluk vardr.Bu hastalkla doan bebeklerin ou mavi renktedir.Dierlerinde ise 1 yandan nce morarmalar grlr. HPERTANSYON Byk tansiyonun 160 mmHg veya zerinde ve/veya kk tansiyonun 95 mmHg veya zerinde olduu durumlardr.bbrek hastalklar , hormonal bozukluklar , enzim dzensizlikleri nrolojik hastalklar veya baz ilalarn kullanm sonucu geliebilecei gibi vakalarn %95 kadarnda sebebi anlalamamaktadr. KALP KRZ Bkz. Miyokard enfarkts
-46-
new 1
KALP YETMEZL Kalbin yeterli miktarda kan pompalayamamas ve kann yetersizlikten sorumlu blmn gerisinde glgelenmesi sonucu ortaya kar.Nefes darl,yorgunluk,kuvvetsizlik,bellek bozukluklar,ba ars ve kt ryalar vardr. MI Bkz. Miyokard Enfarkts MYOKARD ENFARKTS Kalp kasnn kanlamasn salayan koroner damarlardaki tkanklara bal olarak kan akmnn yetersiz kalmas sonucu oluur.Kan aknn tamamen durmasndan sonraki ilk 6 saatte hcreler lmeye balar.24 saat ierisinde ise kalc deiiklikler oluur. PATENT DUKTUS ARTEROSUS(PDA) Doum ncesi dnemde fonksiyonel olan , doumdan sonraki dnemde ise kapanan bir damar yapsnn doum sonras da ak kalmas sz konusudur.abuk yorulma ve nefes darl vardr. PERARTERTS NODOSA Atardamar hastaldr.Daha ok orta ya erkeklerde grlr.Kk ve orta boy arterlerde nodl tarznda imeler vardr.Ate , solukluk,yorgunluk,itahszlkla balar. RAYNAUD HASTALII Atardamarlarda ve damarcklarda kaslma sonucu doku beslenmesinin bozulmas ile karakterli ,sebebi bilinmeyen bir hastalktr.Genellikle souk havalarda ve stress altnda olan kiilerde grlr. TAKARD Kalp atm saysnn dakikada 100den fazla olmasdr.Kanszlk ,egzersiz,ate,stress,tiroit bezinin fazla almas ve birok kalp hastalna bal olarak geliebilir.Ate en sk rastlanan sebeplerden birisidir.39 derecenin zerinde her bir derecede ate nabz saysn dkda ortalama 20 kadar artrr. VARS Vcutta toplardamarlarn kan kalbe dndrecek vasflarn kaybetmi olmas halidir.zellikle bacaklarda grlr.Kan yerekiminin etkisi ile bacaklardan kalbe dnerken zorlanma olur.Ayaklarda arlk hissi,yorgunluk ile ortaya kar.Bacaklar gvdeden daha yukarda tutulursa,hastann ikayetleri geer. VENTRKLER SEPTAL DEFEKT(VSD) Kalbin karacklar arasndaki blmede aklk vardr.Kan sol kulakktan sa kulaka gemektedir.Nefes darl ve abuk yorulma vardr. WOLF PARKNSON WHTE(WPW) Kalbin elektrik ileti sisteminde meydana gelen aksama sonucu oluur. KALP DAMAR SSTEM HASTALIKLARI
-47-
new 1
Kalp damar sistemi hastalklarnda ve dier doal rnlerin kullanmnda her zaman aklda bulundurulmas gereken belli bal hususlar unlardr; 1-Dolam sisteminin bir pompa grevi gren kalp ve ulara eriimi salayan damarlardan olumu kapal bir sistem olduu gz nne alnrsa, bu fonksiyonlarn zayflamas ve durmasnn hayati nem tad daha kolay anlalabilir.Bu nedenle kalp ve dolam sistemi hastalklarnn ksa sreli bile olsa bu fonksiyonu bozmamas temel hedef olmaldr. 2-Damarlarda tkanklklara neden olan en nemli risk damar iinde oluan yalanma sonucu oluan plaklarn zaman iinde bymesi ve damar lmenini daraltmas , sonuta tamamen kapanmasna neden olmasdr.Bu durumun olumasnda en nemli faktr ise , kiinin kan dolamnda bulunan ya miktarnn normalin zerine kmasdr.Laboratuar olarak kolesterol ve lipit dzeyleri yksek olan kiiler en byk risk grubunu oluturmaktadr. Yaplan almalar tabiatta doal olarak bulunan omega ya asitlerinin kolesterol ve lipit dzeylerini drmek konusunda baarl olduu sonucunu ortaya koymutur.En zengin omega kaynaklar ise bata balk olmak zere ,fndk ve cevizdir.Ancak balklar zerinde yaplan almalar da elde edilen sonu ise, derin deniz balklarnn en yksek oranda omega ierdiini ortaya koymutur.Sonuta bu tr hastalara omega ieren rnlerin tavsiye edilmesi uygun grlmektedir. 3-Bir dier nemli kalp damar hastal ise HPERTANSYON olarak bilinen damar ii basncn normalin stne kmas tablosudur.Hipertansiyonun %95 sebebi tespit edilememektedir.Dolaysyla bu tr hastalarda sebep ne olursa olsun ilk hedef damar ii basnc drmek , yani HPERTANSYON tablosunu ortadan kaldrmaktr. Bu konuda en nemli faktrlerden birisi uygulamas olarak bilinmektedir.Endotel hcrelerini yenilemesi ve fonksiyon gremeyen hcrelerin yerine fonksiyonel hcrelerin oluturulmas eklinde etki gstermektedir.Bylece oluan hcrelerin esneme kapasitesi daha yksek olmakta ve olumu yksek basnc esneyerek tolere edebilir geliimini salamaktadr.Bununla birlikte en nemli tansiyon drc etkenlerden birisinin sarmsak olduu bilinen bir gerektir.Bu tr hastalara sarmsak ieren rnlerin tavsiyesi uygun grlmektedir. 4-Stress gibi psikolojik bozukluklara bal olarak ortaya kan dolam sistemi hastalklarnda ise , bitkisel aylarn kullanmnn yararl belirtilmekte ve nerilmektedir. 5-Kalp dolam sistemi, ortamdan giren ve zarar radikallerle mcadelede tr ikayeti bulunan ya dnemlerde ortaya kma etkili olabilmektedir. CLT HASTALIKLARI CLDN YAPISI Konuya ncelikle cilt bakmmz ve cilt salmzn korunmas yaklamyla bakmak gerekiyor.Bu anlamda cildimizin yapsnn tannmas nem kazanyor ve yine sloganmz gzellik salktan geerCildimizin Saln Maksimum Koruyalm bal altnda ayrntlara baknz ltfen Bunun en byk sebebi , uzun yllardr bu bitkinin nemlendirici etkisinin ve
-48-
serbest radikal olarak bilinen ve insan vcuduna d veren maddelerden de fazlasyla etkilenmektedir.Serbest en nemli maddelerin banda da C vitamini gelmektedir.bu da risk altndaki kiilere C vitamini takviyesi ileri ihtimali bulunan hastalklara kar korunmak anlamnda
new 1
tayc zelliinin biliniyor olmasdr.Bu nedenlerle yllardr kozmetik sanayiinde kullanlmaktadr;estetiysenler,derin dokulara ulatrmak istedikleri aktif maddeleri .Bu alardan deerlendirildiinde,deiik cilt hastalklarnda kullanmnda zerinde durulmas gereken noktalar unlardr; 1- Pek ok cilt hastaln temelinde dier sistemlerden kaynaklanan patolojiler yer almaktadr.Dolays ile bu tr hasalklarda sadece blgesel uygulamalar yeterli olmamakta ,hastaln oluumuna neden olan faktrlerle de mcadele kanlmaz olmaktadr.Dolays ile blgesel uygulamann yannda , sistemik uygulamalarda da bulunulmas gerekmektedir.Sistemik etkileri gz nnde alndnda , cilt hastal bulunan kiilerin az yoluyla . 2- Cildimiz epitel hcrelerinden olumaktadr.bu yapda yer alan mikroskopik kanallar ise d ortam ile i ortam arsnda balant salamaktadr.Kanalcklar aracl ile cilt alt dokularna iletilmesi optimum faydann temini iin byk nem tamaktadr.bu sebeple , zellikle mikropartikl spreyleme zellikle nerilmektedir.spreylemeyi takiben krem eklinde uygulanmas hem etkinin daha gl ve daha ksa zamanda olumasn salamakta, hem de kullanlan krem miktarn azaltmaktadr. 3- Cildimizin bir dier nemli hastalk grubunu da alerjik hastalklar oluturmaktadr.Alerjiye neden olan ve organizma tarafndan salglanan histamin adndaki madde zerinde etkisinin bulunduu bilim evrelerince bilinmektedir.Ek olarak ar poleninin kullanm ile de bu tr alerjik hastalklarda olumlu sonular elde edilebilmektedir. 4- Sedef (psoriasis),ekzema gibi baz cilt hastalklarnn oluumunda , sentetik zellikler gsteren maddelerin cilt ile temasnn nem tad ,bu temasn kesilmesi ile bu tip hastalklarda gerileme olduu bilinen bir gerektir.Bu sebeple ,bu tr hastalklar bulunan kiilerin gnlk hijyen ve temizliklerinde doal nitelikli rnleri kullanmalar,sentetik zellik gsteren maddelerden uzak durmalar nerilmektedir.Bu kapsamda sabun ,ampuan,sa kremi,ve banyo jeli en nemli faktrlerdir.Ayn ekilde hastalarn amarlarnn ykanmasnda kullanlan deterjann da doal nitelikli bir rn olmas nerilmektedir. 5- Yaplan almalar , enfeksiyonla birlikte seyreden cilt hastalklarnda, ilave olarak , ar propolisinin kullanlmasnn faydal olaca sonucunu ortaya koymaktadr.Bu kapsamda , hem lokal hem de sistemik propolis uygulamas faydal sonular verebilmektedir. 6- Peeling anlamnda da olumlu etkileri gzlenebilmektedir.Bu tr ajanlarn jeli ile birlikte kullanm sayesinde , dokuda yumuama meydana gelmekte,sonuta sorunsuz bir Peeling uygulamas gerekleebilmektedir. 7- Stress gibi psikolojik bozukluklara bal olarak ortaya kan cilt hastalklarnda ise elde edilen bitkisel aylarn kullanmnn yararl olduu belirtilmekte ve nerilmektedir. 8- Dier cilt lezyonlarnda bir dier etkisi de skar dokusu oluumuna engel olmasdr.Her hangi bir sebeple deri deri btnlnn bozulmas ve yaralanma durumlarnda , bazal hcreler 24-48 saat ierisinde travmaya urayan blgenin epidermis tabakasna g etmekte ve geici bir rt oluturarak yaral blgeyi rtmektedirler.Bundan sonraki aamada ise , bu blgeyi d etkenlere kar korumak amac ile keratenize bir doku oluumu (skar dokusu) balamaktadr.Bazal hcrelerin blgelere g etmesi ile birlikte yeni epidermisin oluumunu tetiklemekte ve ok ksa srede hcrelerin proliferasyonu ile yaral blgenin kapanmasn salamaktadr.Dolays ile skar dokunun oluumu iin gereken sre ierisinde normal
-49-
new 1
epidermal yap olumaktadr.Sistemik ve lokal uygulamalar nem tamaktadr. 9- Gne yanklar ise koruyucu etkisi bulunmaktadr.Ancak bu koruma , dier gne kremleri gibi ,deri ile ultraviyole n arasnda bir bariyer ya da koruyucu tabaka olumak eklinde deildir.Gne yanklar, ultraviyole nlarnn direkt etkisi ile olumakta,eer cilt kuru ise ok daha ksa zamanda ok daha iddetli yanklarla karmza kmaktadr.leri derece nemlendirici zellii bulunmas sebebi ile ,cildin kurumasna engel olmakta ,bylece gne yanklarna kar cildi korumaktadr. Chicago ve Detroitte (University of Chicago Hospital , Wayne State University-Detroit) John P. Heggers Ph.D. ve Martin C. Robson MD tarafndan gerekletirilen almalarda ,ieren kremlerin termal yanklarda kullanm ile ,yann etkisinin ortadan kalkt ve hasarl derinin tekrar canllk kazand gzlenmitir.Dr. Heggers tarafndan hazrlanan raporda,yana bal oluan hasarn uniform olmad,hasarl dokunun orta kesiminde snn daha yksek olmasna bal daha fazla zarar olutuu,bu blgedeki proteinlerin kaoglasyonu ile deri dokusunun ld,yaral blgenin merkezinden kenarlara doru gidildike,hasarn azald ancak 24-48saat ierisinde uygun bir yntem kullanlarak tedavi gerekletirilmezse ,burada da deri dokusunun lecei ve bu blgeye prostaglandinler ile trombaksanlarn g edecei belirtilmektedir.Raporun sonu blmnde ise trombaksan oluumuna engel olduu ve doku iyilemesini hzlandrdndan sz edilmektedir. ALIMA RAPORU ZET: Sedef hastalnda kullanm ile ilgili yaplan bir almann zeti aada yer almaktadr; Bir ift kr ,plasebo kontroll almann amac ,Psoriasis Vulgaris hastalarnn tedavisinde hidrofilik krem formunun klinik etkinlikve toleransnn tespitine yneliktir.60 adet (36 erkek/24 bayan;ortalama 25,6)hafif ve orta dzeyde kronik plak tip psoriasisi bulunan ve PASI ( Psoriasis Area and Severity Index) deeri 4,8 ile 16,7(ortalama 9,3)olan hastalar rastlantsal yntemle iki paralel gruba ayrld.Hastalarn,hastalk ykleri ortalama 8,5 yl idi(1-21 yl).Hastalar,kremlerini,evlerinde haftann be gn ,gnde 3 kez,lezyonlarn stn kapatmamak artyla kendileri uyguladlar.Maksimum aktif tedavi sresi 4 hafta oldu.Hastalar,haftada bir kez kontrole alndlar ve lezyonlarnda belirgin klme,eritemde azalma ile sonulanan deskuamasyon,infiltrasyon ve PASI deerinde azalma grlen hastalar iyilemi olarak deerlendirildi.Tedavi tm hastalar tarafndan iyi tolere edildi ,ilaca bal hibir olumsuz belirti gzlenmesi ve tedaviyi brakan hasta olmad.almann sonucunda kullanan 30 hastadan 25 inde iyileme gzlendi(% 83,3). GR: Psoriasis ,ok yaygn,enfeksiyz olmayan,enflamatuar,iyi tanmlanm,gm beyaz renkte eritmatz plaklarla karakterize , karlmaya alldnda kanamaya meyilli(Auspitz bulgusu) bir cilt hastaldr.Hastalk tm ktanz dokular tutabilecei gibi ,sklrsa diz ve dirsek ekstensr yzleri ,kafa ve sakral blgede grlr.Hastaln oluumu ;travma,Kbner fenomeni,stres ve genetik predispozisyona bal olabilir.Kadn ve erkeklerde eit oranda grlmekle birlikte,beyaz rkta daha yaygndr.En sk grld ya grubu ise, 5-25 yalar arasdr. Psoriasisin etkin ve baarl bir tedavi yntemi bulunmamaktadr.Uygulanan tedaviler hem tam baarl olmamakta hem de sklkla yan etkiler olumaktadr.Lokal ya da sistemik uygulanan tedaviler arasnda ,coal tar,anthralin,calcipotriol,kortikosteroidler,foto-kemoterapi(Puva,uzun dalga boyundaki UV uygulamas),retinoidler,methotraksat ve hidroksire,siklosporin gibi dier sitostatik
-50-
new 1
ajanlar saylabilir. HASTALAR VE METOTLAR: Seilen 60 hastada tehis,biyopsi ve klinik olarak karakteristik gm beyaz eritmatz psriatik plaklarn tespiti ile konmutur.Testten nce , tm hastalar rutin laboratuar analizlerinden (hematoloji,kan saym,idrar analizi,gebelik testi,kronik plak saylar ve demografik zellikleri) geirildiler.Testten nce ve sonra tm hastalardaki birer lezyondan %1 Lidokain anestezisini takiben 6 mm lik biyopsi rnekleri alnd ve hemotoksilen eozin ile boyand.Son ay ierisinde sistemik steroid,sitotoksikler,beta bloker kullananlar ile ,ltraviyole nlamas uygulanan hastalar,epilepsi,farkl tipte psoriasisi bulunanlar,hamile ve emzikli anneler alma kapsam dnda tutuldular. Hastalarn test sresince suda ykand zaman temizlenebilen pomat kullanmalarna izin verildi.Ekstresi,daha nce yaplan benzer almalardaki ekilde hazrland ve mineral ya ile hintyann tayc olarak kullanld hidrofilik krem ierisinde arlk olarak % 0,5 orannda ilave edildi.Karlk gelen plasebo kremine.Preparatlar bir haftalk kullanm iin hazrland ve hastalara nasl uygulanaca (lezyonlarn stne rtmeden ve gn na kartmadan) anlatld.alma 4 haftalk aktif tedavi ile snrlandrld.lk 16 hafta ierisinde hastalar haftalk kontrollerden geirildiler,daha sonra,8 ay sreyle ayda bir kontrole alndlar. SONULAR: Hastalar,genel anlamda uygulamay iyi tolere ettiler ve almay yarda brakan hasta olmad.Hastalarn tamam etkinlik almas iin uygun konumlarn korudular.Tm hastalar 4 hafta sren aktif tedavi plan iine alndlar.Bu sre ierisinde,eritemde gerileme ile devam eden deskuamasyonda belirgin azalma psriatik lezyonlarn tamamen rezolsyonu ya da gzle grlr gerileme olmas ile sonulanan infiltrasyon bulgular kaydedildi.Teste alnmadan nceki hastalk sresi ortalama 8,5 yl idi(1-21 yl).4 haftalk aktif tedavinin sonunda , 27/60 (%45) hasta (18E / 9K ) ile psriatik plaklarn %46.7 sinde (356/762 ) iyileme gzlendi.PASI deerindeki ortalama d ise 9,3 ten 2,2 ye gerileme eklinde gzlendi. Yaplan uygulamada elde edilen baar (25/30 , %83.3) , plasebo uygulamasndan (2/30 , %6.6)ok daha iyiydi.Aktif gruptaki kronik plak iyileme oran da ok daha stnd (328/396 , %82.8e karlk 28/366,%7.7).Tam kan saym idrar analizinin de dahil olduu periyodik laboratuar test sonular normal limitler iinde kald.yileme gzlenen lezyonlarn patolojik incelenmesinde,epidermal akantosis,parakeratosis,papiller damar incelmesi ve enflamatuar infiltrasyonda azalma olduu gzlendi.4 haftalk sre ierisinde , 60 denek 100er grlk 245 tp kullandlar.Hibir hastada ilaca bal lokal ya da sistemik bir yan etki gzlenmedi,hipersensitivite ya da dermatit olgusuna rastlanmad. TARTIMA: Bu almann en nemli sonularndan birisi ,Psoriasis Vulgaris tans alan hastalarda ekstresinin %0,5 lik kreminin psriatik plaklarn gerilemesine ve hastalarn iyilemesine neden olduunun tespit edilmi olmasdr.Hastalarda hibir olumsuz etki ya da yan etki gzlenmemitir.Test sresinde denekler normal yaantlarn srdrmlerdir. Psoriasis tedavisi ile ilgili yaplan bir baka alma (Lebwohl ve arkadalar, 1995), hastalarn %70inin tedavide tropikal uygulamay tercih ettiklerini gstermitir.Bununla birlikte , gnmzde yaygn olarak uygulanan tedavi yntemleri supresif etki gstermekte,hastann genel durumunu etkilemektedir.Bu yntemler arasnda en sk kullanlanlar; Cyclosporin,calcipotriol,retinoids,dithranol,ve coal tardr.Cyclosporin,ntral bir siklik peptid zellii gstermektedir ve hcrede immn cevabn basklanmas zerinde etkilidir.Epidermal hcreler zerindeki bu etkisi ile
-51-
new 1
psoriasis hastalarnda kullanlmaktadr.Ellis ve arkadalarnn 1995te yaptklar bir alma , 4 ay boyunca3 mg/kg gnlk doz Cyclosporin uygulamasnn % 57 vakada psriatik plaklar gerilettiini veya tamamen geirdiini ortaya koymutuk.Ancak , psoriasis zerinde bu kadar etkili olan Cyclosporin uygulamasnn zellikle bbrek fonksiyonlar zerindeki olumsuz etkileri ,yksek tansiyon ve nefrotoksisite yan etkilerinin bulunduu da unutulmamaldr(Koo 1995). Calcitrol preparatlar da hcre proliferasyonunu ve epidermisteki baklamlar yavalatmaktadr.Smith ve arkadalarnn 19988 ylnda 17 denek zerinde 6 hafta sren almalar ve Perez ve arkadalarnn 1995 ylndaki 4 ocuk zerinde 8 haftalk uygulamalar , psoriasis vakalarnda Calcitrolun etkinliini ortaya koymutur,ancak bu madde de hiperkalsinri ve hiperkalsemi yapma zelliklerini tamaktadr. Calcipotriol , calcitrioln bir sentetik analoudur,ancak hiperkansinri ya da hiperkalsemi riski bulunmamaktadr.Kragballe,1989 ylnda,50 hasta da tropikal Calcipotriol uygulamas ile % 88 baar elde etmitir.Ancak 5 hastada fasial dermatit yan etkisi olmu ve 4 vaka tedaviyi terk etmitir.1994 ylnda ise,Mozzanica,20 hasta zerinde 6 hafta sreyle tropikal calcipotriol uygulam ve % 85 ( 17/20 ) baar elde etmitir.2 vakada lokal yan etki gzlenmitir. Retinoid ise , A vitamininin bir derivesidir.Genellikle,kaln,hiperkeratotik psoriasis lezyonlarnda kullanlmaktadr.Retinoide bal yan etkiler ise ;teratojenik zellik,pruritus,ciltte,dudaklarda ve vajende genel kuruluk ve kan lipitlerinde ykselmedir. Dithranol (Anthranil ) , granlosit fonksiyonlarn ve DNA replikasyonunu inhibe etmektedir.rritan bir madde olan Dithranol , normal deriyi boyama zellii gstermektedir ve uygulamas tbbi kontrol altnda yaplmaldr.Psoriasisin topikal tedavisinde kullanlan bu yntemler ile , bu almada kullanlan yntem karlatrldnda ,4 hafta da baarl sonulara ulalmasn salad ve hibir yan etki oluturmad sonular elde edilmektedir. Psoriasis hastal,dermisteki keratinositlerin hiperproferasyonu sonucu olumaktadr.Ya iermeyen bir madde olup, deri ve daha derin dokular tarafndan absorbe edilebilmektedir.Yapsnda ,antialerjik,antipruritik ,yara iyiletirici,antienflamatuar zellik gsteren aminoasitler bulunmaktadr.Bu almann sonular ekstresinin kapatc zellik gstermesi,deriyi nemlendirmesi ve yan zamanda,epidermiste plak oluumunu salayan hcrelerin proliferasyonunun inhibe edilmesi eklinde etki yapt fikrini ortaya kartmaktadr. Bu kapsamda muhtelif cilt hastalklar ve tanmlamalar u ekilde zetlenebilir; HASTALIK TANIMLAMA AKANTOSS Deriyi oluturan Epidermis tabakasnn kalnlnn normalden daha fazla olmas.hcre saysnn artmas ya da hcrelerin normalden daha byk yapda olmas durumudur. AKNE ltihapla karakterli follikller. AKNE VULGARS Ya bezelerinin bymesi hastaldr.Ya bezeleri bulua kadar ok az salg yaparlar.Kadnlarda menopoz dnemine girince , erkeklerde biraz daha ileri yalarda azalmaya
-52-
new 1
balar. ALBNZM Deri ,sa ve gzlerde pigment eksiklii ile ortaya kan konjenital bir hastalktr.Melanin pigmentinin oluundaki metabolik bozuklua bal olarak geliir. ALOPES Sa dklmesi durumudur.Kaltsal olabilecei gibi ,sonradan da geliebilir.Sal derinin tamamnda olabilecei gibi daha lokalize yerleimlide olabilir.Bazen sal deri dnda ,vcutta kl dklmesi ile de karmza kabilir. BEHET HASTALII Gzde iridosiklit,genital lserasyon ve azda aft ile karakterli bir hastalk. CZZAM Bkz. Lepra EKZEMA Sebebi tam olarak bilinmeyen bir cilt hastaldr.Ciltte yara oluumu ile kendisini belli eder. ERIZIPEL Ar,yanma ve atele karakterize ,derinin beta hemolitik streptokok enfeksiyonudur.Genellikle burun ve yanak blgesine yerleir. ERYTHEMA NODOSUM Sebebi tam olarak bilinmemektedir.Baz enfeksiyonlara bal olarak geliir.la hassasiyeti sonucu da oluabilir.Lsemi ya da lseratif kolit sonras da grlebilir.Bacaklarn n yznde krmz nodllerle karakterizedir.Birka hafta ierisinde kendiliinden kaybolurlar.Kadnlarda erkeklere oranla daha sk grlr. FRENG Bkz. Sifiliz HEPRES SMPLEKS Virtik bir enfeksiyon sz konusudur.enfeksiyonun gelir. HERPES ZOSTER Virtik bir enfeksiyondur.lk bulgular ar ve duyu bozukluudur.Genellikle gs sinirlerinin tutulumu grlr. LEPRA Daha ok deri ve sinir sistemi tutan,nadiren gz,testis gibi organlara da yerleebilen kronik bir enfeksiyon hastaldr.Ka ve kirpiklerde dklme ile kendisini gsterir. iyilemesi sonras kii tayc konumuna
-53-
new 1
LICHEN PLANUS Simetrik dalm gsteren ve genellikle el bilekleri,kalalar,penis ve bacaklarda grlen bir hastalktr.Asabi kiilerde yaygndr.T hcre aktivitesi alerjik kkenli olabileceini dndrmektedir. LUPUS ERTAMATODES DSSEMNATUS Eklemleri ve deriyi tutar.Yorgunluk,itahszlk,dzensiz ate ykselmeleri,adale arlar ile balar.Yz derisinde kelebek kanatlarn andrr grnm vardr. PSORASS Sebebi bilinmeyen,nkslerle seyreden,mr boyu sren bir cilt hastaldr.Genellikle bir stress olayyla balar.zeri sert krmz ya da beyaz yaralar eklinde ortaya kar.En sk dirsek ve dizde grlmekle birlikte vcudun her yerinde yerleebilir. SEDEF HASTALII Psoriasis SFLZ Cinsel iliki ile bulaan bir hastalktr.Gebe kadndan ocuuna da enfeksiyon geii olur. YILANCIK Erizipel ZONA Herpes Zoster KADIN DOUM HASTALIKLARI Kadnlarda,erkeklerden farkl olarak her ay tekrarlanan bir hormonal deiim tablosu bulunmaktadr.Bu hormonal dalgalanmann bir uzants olarak , her ay bir kez adet kanamas grlr.Normalde bu kanama 1-7 gn srer ortalama 35 ml kan kayb sz konusu olur.Gebelik ve doum olaylar da yine hormonal deiimlerin byk rol oynad durumlardr. Belli bal jinekolojik hastalklar aada zetlenmitir; HASTALIK TANIMLAMA ABO HEMOLTK HASTALII Hamile kadnlarda anne ile fetus arasnda kan uyumazl ile ortaya kan hastalktr.Anneye yabanc A ya da B antijenini fetusun retip anne kanna vermesi ile oluan bir tablodur. ADET KANAMA BOZUKLUKLARI Disfonksiyonel Uterus kanamalar DISFONKSIYONEL UTERUS KANAMALARI
-54-
new 1
Herhangi bir organik tabanl hastala bal olmakszn ortaya kan rahim kanamalardr.Ortaya k biimleri,sreleri,miktarlar ve devamllklar asndan farkl gruplara ayrlrlar. DK 20 haftadan daha dk gebeliin deiik nedenlerle sonlanmas durumudur.Fetus genellikle 500 gramn altndadr.Fetus,yaam iin gereken geliimi gstermemitir. Dk , kendiliinden yada istemli olarak gerekleebilir. GEBELK Erkekten gelen sperm ile kadndan gelen yumurtann birleerek dllenmenin gereklemesi ve bu dllenmi yumurtann rahim iine yerlemesi ile balayan dnemdir. INFERTLTE Bir yl sresince doum nleyici yntemlerden herhangi birisini kullanmamasna ve normal bir cinsel ilikiye ramen dllenmenin herhangi bir sebepten tr oluma ihtimalinin dk olduu durumlardr. Sterility den fark , dllenmenin bir takm mdahaleler ile gerekletirilme olaslnn bulunmasdr. Anatomik ya da fizyolojik artlara bal olarak geliebilir. Kadnlarda dllenme olsa bile normal bir gebelik dneminin yaanamamas ve doumun gerekleememesine de ayn isim verilir. Sebep %40 erkekten kaynaklanr. MENAPOZ Kadnlarda 40 ya dolaylarnda overlerin almalarnn yavalamas ve sonuta adetten kesilme ile oluan tablodur. PAGET HASTALII Genellikle yal kadnlarda meme ba blgesinde grlen bir kanser trdr. POLKSTK OVER SENDROMU Kadnlarda overlerin ok sayda kist oluumu nedeniyle bymesi sz konusudur. Disfonksiyonel Uterus kanamalar,infertilite ve imanlk temel bulgular vardr.
Kadn Doum Hastalklar 1Kadn doum hastalklarnn byk bir ksm hormonal dzensizliklerle seyreden hastalklardan olumaktadr. Bu kapsamda , hormonal ahenkin korunmas bu tip hastalklarda byk nem tamaktadr. Bitkisel aylarn kullanm bu tr hormonal bozukluklarda etkile olabilmektedir. 2Rahim az ve rahim dokusu ile ilgili hastalklarda ise jelinin bulunduu kvetlerde hastalarn bekletilmesi sonucu hastalkl blgeye eriimi salanmakta,bylece ifai gcnn direkt olarak etkisi temin edilebilmektedir. 3Gebelik ve lousa dneminde kullanmnda kanlmas gerekmektedir. Bunun sebepleri daha nceki blmlerde aklanmtr. 4Toplumun en nemli sorunlarndan biriside ksrlktr(infertilite). ocuk sahibi olmak istedii halde bu arzusuna kavuamayan hastalarda kullanmna balamadan
-55-
new 1
nce,infertiliteye sebep olan temel patolojinin tespiti gerekmektedir. Temel de yatan bu sebep tespit edildikten sonra sebebe ynelik uygulamalar tercih edilmelidir. ENDOKRN METABOLZMA HASTALIKLARI nsan vcudunun eitli fonksiyonlar belli bal iki kontrol sistemi ile dzenlenir. Bunlar sinir sistemi ve hormonal sistemdir. Genel olarak hormonal sistem,organizmann belli bal metabolizma fonksiyonlarn kontrol eder.Hormonal kimyasal bir madde olup organizma svlar iinde bir hcre veya bir hcre topluluu tarafndan salglanr,organizmann dier hcreleri zerinde fizyolojik bir kontrol uygular. Kimyasal yap bakmndan hormonlar,iki ana gruba ayrlrlar. Bunlardan birincisi proteinler ,protein trevleri veya aminoasitler ,ikincisi ise steroid yapdaki hormonlardr. Metabolizma ise ,hcrelerin yaamasn salayan kimyasal olaylar incelemektedir. Hcrelerdeki kimyasal reaksiyonlarn byk bir oran besinlerdeki enerjiyi hcrenin deiik fizyolojik sistemleri iin kullanlabilir bir hale getirmek amacna ynelmitir. Kk molekllerin daha byk molekllere dnt metabolik olaylara anabolizma,byk molekllerin daha kk molekllere dnt olaylara ise katabolizma denir. Hcrelerin sadece hayatiyetlerini srdrebildikleri minimum metabolik dzeye ise bazal metabolizma denir. Endokrin ve metabolizma hastalklar,ok geni bir yelpazede yer almaktadr. Ancak,toplumda en sk rastlanan hastalklar ve bu hastalklarn genel tanmlar yle zetlenebilir; HASTALIK TANIMLAMA AKROMEGAL Kafa ve yzde,ellerde,ayaklarda ve gs kafesinde anormal byme ile ortaya kan bir hastalktr. Hipofiz bezinin n blmnde byme hormonunun ok fazla salglanmas sonucu oluur. leri aamalarda Diyabetes Mellitus gelime riski bulunmaktadr. ALBNZM Dermatoloji konu bal ASETONEM Kanda aseton dzeyinin yksek olmas halidir. leri aamalarda depresyon tablosu ile ortaya kar. ASETONR roloji konu bal ASDEM Kanda hidrojen iyon konsantrasyonunun artmas durumudur.PH deerinde dme ile kendisini gsterir. ASDOZ Vcut svlarnda alkali maddelerin younluunun dme,asit nitelikli maddelerin younluunda artma olmas durumu. Vcut fonksiyonlarnda bozulma ile kendisini gsterir. Bu bozulma zellikle Sinir Sisteminde nem tamaktadr.
-56-
new 1
BASEDOW GRAVES HASTALII Tiroid bezinin baklk sistemi ile ilgili iltihapl hastaldr. Gzlerde ar derecede byme da doru kma en nemli bulgudur. CUSHING HASTALII Kortizon hormon salmnn artmas ile oluan bir hormon hastaldr. Gvde de imanlama,ay dede yz ,akne,karn blgesinde izgi oluumlar,yksek tansiyon ,psikiyatrik bozukluklar ile birlikte seyredebilirler. DABETES INSIPIDUS Yalanc eker olarak da bilinir. ok fazla idrara kma,ok fazla su ime ile karakterlidir. drar dansitesi ok dktr. DABETES MELLTUS Normalde pankreas beta hcrelerinden salglanan inslinin yokluu,yetersizlii ya da etkisizlii sonucu geliir.ok idrara kma,ok su ime ve ok yemek yeme ile kendini belli eder. ocuklarda grlen ve kaltsal olan tipi ile erikin yata karlaan tipi arasnda ok byk farkllklar bulunmaktadr. FEOKROMASITOMA Bbrekst bezinin bir tmr hastaldr. Krizler halinde gelen hipertansiyon ataklar vardr. Nbetler esnasnda ba ars,heyecan,arpnt,terleme,ate basmas mevcuttur. GUATR Tiroid bezinin normalden daha byk olmas ile karakterli bir hastalktr. Byme ,bezin fonksiyonlarnda artma ya da azalma yapabilir. Genellikle iyod yetersizliine bal olarak geliir. HAND SCHLLER CHRISITIAN Lipid hcrelerinden kaynaklanan ve zellikle kafatasnda kemik yklm ile kendisini gsteren kolesterol ester kmelenmeleri ile karakterli hastalk HASHIMATO TRODT Lenfosit hcrelerinin Tiroid bezini istilasyla kendisini gsteren hastalktr. HPERTROD Tiroid hormonunun fazlalna bal bir hastalk tablosudur. arpnt,sinirlilik,scaa tahammlszlk,kilo kayb,titreme,kas gszl,ishal olabilir. Basedow Graves tipi hipertiroidi de baklk sistemi etkilenmektedir. HPOTROD Tiroid hormonun yetersiz salglanmas sonucu geliir. Halsizlik,hafza kusurlar,soua tahammlszlk,kilo art,kabzlk,sa dklmesi ve ses kalnlamas belli bal bulgulardr. KRETENZM
-57-
new 1
Hipertiroidinin doumsal olandr. Bu hastalarda bebeklik anda balayan orantsz byme bulgular vardr. MARIE HASTALII Akromegali. YALANCI EKER Diyabetes Insipidus. Endokrin Metabolizma Hastallar 1Hormonal hastalklar iinde Diyabet en yaygn sorun olarak karmza kmaktadr. Bu hastalk iki farkl form olarak gzlemlenebilmektedir. Tip 1 Diyabetolarak adlandrlan ocukluk anda balayan ve genetik gei zellii bulunan tipte,pankreastan inslin salm hi bulunmamaktadr. Bu tip eker hastaln temelinde genetik faktrler yatmasna bal olarak ok baarl sonular elde etmek ans bulunmamaktadr. Bu tr hastalarda kullanm ile ileri dnemlerde ortaya kma riski bulunan bbrek,gz ya da dier organ tutulumlarn engellemek hedefenmelidir. Tip 2 Diyabet olarak bilinen dier tip eker hastalnda ise pankreastan inslin salm bulunmakla birlikte organizmann ihtiyacn karlamaktan uzak kalmaktadr. Daha ok hatal beslenme sonucu ortaya kan bu tip eker hastal,ileri yalarda olumakta,ar eker,karbonhidrat,alkol tketiminde bulunan kiilerde sklkla grlmektedir. Bu tip hastalarda kullanm ile olduka baarl sonular elde edilebilmektedir. Ac tadndan dolay eker,meyve zleri ya da bal ile kartrlarak kullanlan istenen sonuca ulamay engellemekte,bilakis hastann serum glkoz seviyelerinde ykselmeler olabilmektedir. 2Tiroid bezinin bir hastal olan guatrda iki farkl grnm ile karmza kmaktadr. Bunlardan birincisi diffz guatr olarak adlandrlan Tiroid bezinin tamamnda oluan byme tablosudur. kinci tip olan nodler guatr ise,Tiroid bezi iinde farkl byklklerde bir ya da birden ok kitlenin bulunduu durumlardr. Her iki tip guatrda da baarl sonular alnabilmektedir. Ancak nodler guatr durumunda baarya ulamak iin diffz guatra gre daha uzun sre kullanm gerekmektedir. 3Dier hormonal hastalklarda ise sebebe ynelik uygulamalarda bulunulmas nerilmektedir. Materyal Ve Metot Yetikin,erkek ICR farelerinde (20-30 g , her grupta 8 adet) diyabet oluturmak iin , intraperitoneal olarak 200 mg/kg streptozotosin uygulanmtr. Toz halindeki streptozotosin %0,9 salin ile kartrlmtr. Kontrol grubundaki hayvanlara bu enjeksiyon yaplmamtr. Be gn sonra,kontrol grubu dndaki her gruptan iki fare randomize yntemle seilmi ve diyabet ynnden incelenmitir. Hayvanlarn diyabetik olduklarnn tespiti iin kan ekeri deeri belirlenmi ve not edilmitir. Eter anestezisi altnda,tm farelerin birer taraflar tralanmtr. Her hayvanda bozuk para byklnde bir alan iaretlenmi ve bu alanda subktanz olarak 0,2 cc %2 jelatin(%0,4 NaCI , %1 Etanol) uygulanm,kk birer bleb oluturulmutur. Bu enjeksiyonun hemen ardndan 2,20 ve 100 mg/kg renklendirilmi gibberellik asit A enjeksiyonu yaplmtr. Gibberellin enjeksiyonu iaretlenmi alann dna uygulanmtr. Diyabetik ve nondiyabetik birer grup hayvana jelatin yerine salin enjeksiyonu yapld,bu hayvanlara da gibberellin uygulamasnda bulunundu.
-58-
new 1
kinci enjesiyondan 3 saat sonra hayvanlar ldrld. aretli blgeden insizyonlar yaplarak subdermal doku karld ve boyand. aretli blgelerdeki polimorfonkleer lkosit infiltrasyonunun tespiti iin subdermal doku Wright boyas ile boyand. Her numuneden randomize seilmi kesit k mikroskobunda incelendi. Polimorfonkleer lkosit hcre saymlar iin ortalama ve standart hatalar hesapland. NROLOJ HASTALIKLARI Sinir sistemi ,endokrin sistemin yan sra,vcudun kontrol fonksiyonlarnn byk bir blmn salar. Genel olarak sinir sistemi kas kaslmas baz i salg bezlerinin sekresyon temposu gibi vcudun hzl aktivitelerini kontrol eder. Endokrin sinir bunun tersine balca vcudun metabolik fonksiyonlarn dzenler. Sinir sistemi salad kontrol faaliyetlerinin byk karmakl asndan benzersizdir. Kelimenin tam anlamyla deiik duyu organlarndan binlerce bilgi parac alr ve sonra btn bunlar vcudun cevabn oluturacak ekilde entegre eder. Sinir sisteminin merkezi beyin ve omuriliktir. Bunun dnda vcudun en u noktalarna kadar ulaan sinir sistemi a da bilgilerin merkeze iletilmesinde grev alrlar. Bilgi , merkezi oluturan blmlere kadar gelir,ancak bunlardan ok kk bir blm dorudan doruya bir cevap uyandrr. Geriye kalann byk ksm,ileride aktiviteyi kontrol etmek ve dnme srecinde kullanmak iin depo edilir,saklanr. Bilgini saklanmas hafza olarak adlandrlan sretir. Belli bal nrolojik hastalklar yle zetlenebilir; HASTALIK TANIMLAMA ALZHEIMER HASTALII Genellikle 50 ya altnda grlen organik bir bunama trdr. Gzlerde ve sinir sisteminde dejeneratif deiikliklerle ortaya kar ARAN DUCHENME HASTALII Gitgide ilerleyen kas dokusu harabiyeti ile karakterize bir hastalktr. ELLEPS Nbetler halinde gelen,beyin dokuda anormal elektrik dearjndan kaynaklanan bir hastalktr. Hasta baylma olmadan,hatta kendisi bile hissetmeden nbet geirebilir. FASYAL PARALZ Souk ya da virslere bal olarak geliir. Hareket kayb vardr. Yz izgileri silinmi,dudak aa sarkmtr. Hasta slk alamaz. FRCHLICH SENDROMU Hipofiz bezinin bir tr tmrdr. Genital fonksiyonlar geri kalmtr. Orantsz ccelik vardr. Dystrophia adiposogenitalis adyla da bilinir. GUILLAIN BARRE HASTALII Virsler tarafndan olutuu tahmin edilen sinir sistemi ile ilgili bir hastalktr. Dudaklarda uyuma,adalelerde gszlk vardr. Beyin omurilik svsnda protein miktar artmtr.
-59-
new 1
KORE HASTALII Ani,amasz,dzensiz hareketler vardr. Adale kuvvetsizlii ve psikolojik kararszlklar elik eder. Yrme ve el ilerinde gszlk vardr. MENIERE HASTALII Ba dnmesi,bulant,kusma,kulak nlamas ve ileri aamalarda sarlkla seyreden bir hastalktr. Hastalk nbetler halinde ilerler. Nbetler dakika ya da saatlerce srebilir. MGREN iddetli ba ars nbetleri ile karakterize bir hastalktr. Tipik migren yarm ba ars tarznda oluur ve arnn geleceini,hasta nceden hissedebilir. Bulant,kusma ve gzlerde kararma elik edebilir. MOTOR NRON HASTALII lerleyici kas dokusu harabiyeti ile kendisini belli eder. Kas dokusu hacminde azalma,uyumalar ile ilerler. MULTPL SKLEROZ Virs enfeksiyonlar ya da baklk sistemi bozukluklar sonucu gelitii dnlmektedir.20-40 yalar arsnda sktr. MYASTENA GRAVS Kas zayfl ve yorgunlukla karakterizedir. Her iki cinste ve her yata olabilir. Hastaln baklk sistemi ile ilgisi olduu dnlmektedir. NIEMAN PICK HASTALII Kaltsal zellii olan bir hastalktr. Karacier,dalak,lenf dmleri ve kemik iliinde biyokimyasal deiiklikler vardr. leri aamalarda beyin dokusu tutulumu olabilir. NROFBROMATOSS Genetik olarak geebilir. Tmr bulgular vardr. Klasik anlamda omurilik ve kafa iftlerine yerleir.kendisine has deri dklmeleri vardr. Kanserleme ihtimali vardr ve kanserletii takdirde sarkom olarak karmza kar. PARKNSON HASTALII Kaslarda genel sertlik,hareketlerde yavalama ve statik titreme ile karakterizedir. Hasta yrrken kollarn sallamadan ve ne doru eik pozisyonda yrr.yz mimiksizdir. Konuma patlayc tarzdadr,kelimeler seilemez. RECKLINGHAUSEN HASTALII Nrofibromatosis TRGEMNAL NEVRALJ Kafadaki sinirlerle ilgili bir hastalktr. Ani balayan ok iddetli ar ile karakterizedir. Ar ,yakc batc tarzdadr. Yzn belli blgelerine dokunmak,souk,ineme,yutkunma ary balatabilir.
-60-
new 1
YZ FELC Fasial Paralizi KAN HASTALIKLARI
Kan ,damarlar iinde srekli dolaan sv bir ortamdr. Plazma olarak adlandrlan sv ksm ile onun ierisindeki sspansiyon halinde tutulan hcrelerden oluur. Kan,hcre ve dokularn d ortamla ve birbirleriyle balantsn salar. Kann belli bal fonksiyonlar unlardr; 1Solunum;Akcierlerden oksijen alp,hcrelere getirmek ve buradaki karbondioksiti geri akcierlere tama grevini krmz kreler(eritrosit) ve plazma yapar. 2Beslenme;Sindirim kanallarndan besin maddelerini alp hcrelere ve karaciere tama ii plazmann grevidir. 3Boaltm;re,rik asit ve kreatinin gibi metabolizma gibi atklarnn boaltm organlarna tanmas ii,plazma tarafndan gerekletirilir. 4Su-elektrolit dengesi;Kan sindirim kanal ve boaltm organlar ile yakn balants sayesinde ,doku ve hcrelerin su ve erimi madde kapsamnn tam bir denge halinde kalmasn salar. 5Beden scakl;Metabolizmann dzgn alabilmesi iin tm organlarn belirli bir sda korunmalar gerekmektedir. 6Koruma;Kan,bedeni,zararl varlk ve etkilere kar koruyacak aralar bnyesinde bulundurur. Bunlarn dnda beyaz kreler(lkasit) gelir. Ayrca plazmada bulunan antitoksinler,lizinler ve antikorlar da benzer fonksiyona sahiptir. Kan retim yeri ilii,dalak ve lenf bezlerinde retilir. Dolays ile kan hastalklar incelenirken bu organlarn fonksiyonlar da gz nne alnmaldr. KULAK , BURUN , BOAZ HASTALIKLARI itme ve denge oran kulak, blmden oluur; D kulak blmnde kulak kepesi ve d kulak yolu vardr. Kulak zar ile sonlanr. Orta kulakta iitmede nemli derecede rol oynayan kemik mevcuttur. Ayrca solunum yolu ile arasnda hava akm salayan staki borusu bulunur. kulak ise sesin sinirler tarafndan alglanmasn salar. Ayrca denge hissinin oluunda etkili olan salyangoz cisimcii de burada yer alr. Burunun en nemli fonksiyonu alnan ve verilen nefes havasnn kontroldr. Koku duyusu burun tarafndan alnarak beyindeki koku merkezine tanr. HASTALIK TANIMLAMA BADEMCK ENFEKSYONU Tonsilit BURUN KANAMSI Epistaksis
-61-
new 1
EPSTAKSS Tek ya da iki tarafl burun kanamsdr. ok deiik hastalklara bal olarak geliebilir. TME KAYIPLARI itmede rol alan sinirlerden kaynaklanabilir. Ya da sesin i kulaa ulamasna engel olan patolojiler neden olabilir. MENERE HASTALII Nroloji konu bal OTITIS MEDA Orta kulak boluklarnda bulunan iltihap reaksiyonudur. Hasta kendi sesini az ya da deiik duyduunu belirtir. Sarlk ilerlemi vakalarda gzlenir. RNT Su gibi burun aknts vardr. Haprma, gz yaarmas elik eder. SAIRLIK itme kayplar SNZT Yz blgesinde ar vardr. Ar sabah saatlerinde balar. Ban ne doru eilmesiyle iddetlenir. Geniz ya da burun aknts olabilir. TONSLLT Vcutta d etkilere kar savunma grevini srdren bademciklerin iltihaplanmasdr. ksrk ve ate temel burgulardr. Bulant, kusma ve ishal grlebilir. TKRK BEZ ENFEKSYONLARI En nemli tkrk bezleri parotis, submaksiller ve sublingual bezlerdir. En nemli enfeksiyonu ise kabakulaktr. Kulak burun boaz hastalklar Kulak burun boaz hastalklarnn oluumunda ok farkl sebepler yatmaktadr. Bitkisel rnlerin kullanm da ayn ekilde farkllklar gsterebilmekte, beklenen faydann temini iin doru rnlerin seimi nem tamaktadr. Bu kapsamda lokal rnleri, ar kovan rnleri ve besin tamamlayclar kullanm gerekmektedir. Dzenli ve komplike kullanm dier destekleyici tedaviler olduu gibi son derece nemlidir. GZ HASTLIKLARI Gz,optik bakmndan bir fotograf makinasna benzer. nk gznde bir mercek sistemi,deiebilen bir apartur sistemi ve filme edeer bir retinas vardr. Grme organnn normal olarak,derinlik hissi diye bilinen,mesafeyi hissetmesi iin byk yol vardr.
-62-
new 1
1-Cisimlerin Nispi Byklkleri;Eer bir ahs,bir adamn 1,80 m boyunda olduunu biliyorsa,bu adam bir tek gzyle dahi grse kendisi ile arasndaki mesafenin ne kadar olduunu tahmin edebilir. 2-Hareket Eden Paralaks ile Mesafenin Saptanmas;Eer bir ahs,gzleri hareketsiz olarak uzaa bakarsa ,hibir hareket eden cisimde yoksa mesafe alglayamaz. Fakat bu kii ban bir taraftan dier tarafa evirirse uzaktaki cisimlerin grntleri dururken ona yakn olan cisimlerin grntleri retina zerinde hzla hareket eder. 3-Stereopsis le Mesafenin Saptanmas;ki gz arasnda yaklak 5 cm. mesafe bulunmaktadr. Dolays ile retina zerindeki grnt arasnda farkllk bulunmaktadr. Retina zerine den grnt,optik sinir aracl ile beyinde grme merkezine ular ve burada elde edilen grntler ile ilgili deerlendirmeler yaplr. HASTALIK TANIMLAMA GLOKOM Gz ii basncnn ykselmesi ve buna bal fonksiyonel bozukluklarnda doku tahribatnn ortaya kmas durumudur. GZ TANSYONU Glokom KONJONKTVT Gzn konjonktiva tabakasnn iltihaplanmasdr. Sulanma ve kzarklk ile balar. Gzde batma,yabanc cisim hissi vardr. PSKYATRK RAHATSIZLIKLAR Pisikiyatrik hastalklar u rahatszlklarn biri ya da bir ka sonucunda geliebilir; 1-Biyolojik fonksiyonlar, 2-Psikodinamik adaptasyon , 3-renilmi davranlar, 4-Sosyal ve evresel artlar. Psikiyatrik hastalklarn tehisi ve tedavisi zel testler ve ou zaman uzun sre alan almalardr. Kiinin ikayetlerinde organik bir temel tespit edilemedii pek ok durumda gerek sorunun psikiyatrik olduu kabul edilmektedir. Ancak yeni tehis yntemlerinin gelitirilmesi ve yeni laboratuar yntemlerinin kullanma girmesi ile birok psikiyatrik hastaln temelinde yatan organik bozukluklar tespit edilmektedir. HASTALIK TANIMLAMA ALKOLZM
-63-
new 1
Madde bamll. MADDE BAIMLILII Metabolizmann normal ileyiinde yabanc bir maddenin mutlak zorunlu hale geldii durumlarda,bu maddenin alnamamas sonucu gelien tablodur. En yaygn ekli alkolizmdir. MELANKOL Hznl ve kendini itham eder konuma,fikir ve dncelerde yavalama,depresyon,alama,kendini kk ve kymetsiz grmesi,uykusuzluk,intihar,az ve isteksiz konuma vardr. STRESS Gnlk olaylar karsnda kiinin adaptasyon kapasitesinin yetersiz kald durumlara verilen genel bir isimdir. ZOFREN Sebebi bilinmeyen,erken yalarda balayan(17-25),kronik,ilerleyici seyir gsteren bir hastalktr. Kii gerek duygu ve dncelerinden uzaklap muhakeme kusurlar gsterir. UYKU BOZUKLUU Stress sonucu geliebilir. Toplumda genelde i yaants ile ilgili sorunlar,aile ii problemler en nemli sebepleri tekil etmektedir.
-64-

Kas Hastalıkları

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Kas Hastalıkları

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

new 1

27 Nisan 2013 Cumartesi 21:22

27 Nisan 2013 Cumartesi 21:22

27 Nisan 2013 Cumartesi 21:22

27 Nisan 2013 Cumartesi 21:22

27 Nisan 2013 Cumartesi 21:22

27 Nisan 2013 Cumartesi 21:22

27 Nisan 2013 Cumartesi 21:22

27 Nisan 2013 Cumartesi 21:22

27 Nisan 2013 Cumartesi 21:22

27 Nisan 2013 Cumartesi 21:22

27 Nisan 2013 Cumartesi 21:22

27 Nisan 2013 Cumartesi 21:22

27 Nisan 2013 Cumartesi 21:22

27 Nisan 2013 Cumartesi 21:22

27 Nisan 2013 Cumartesi 21:22

27 Nisan 2013 Cumartesi 21:22

27 Nisan 2013 Cumartesi 21:22

27 Nisan 2013 Cumartesi 21:22

27 Nisan 2013 Cumartesi 21:22

27 Nisan 2013 Cumartesi 21:22

27 Nisan 2013 Cumartesi 21:22

27 Nisan 2013 Cumartesi 21:22

27 Nisan 2013 Cumartesi 21:22

27 Nisan 2013 Cumartesi 21:22

27 Nisan 2013 Cumartesi 21:22

27 Nisan 2013 Cumartesi 21:22

27 Nisan 2013 Cumartesi 21:22

27 Nisan 2013 Cumartesi 21:22

27 Nisan 2013 Cumartesi 21:22

27 Nisan 2013 Cumartesi 21:22

27 Nisan 2013 Cumartesi 21:22

27 Nisan 2013 Cumartesi 21:22

27 Nisan 2013 Cumartesi 21:22

27 Nisan 2013 Cumartesi 21:22

F:ar anemiler G:hipertiroad H:zehirlenmeler :psikolojik olaylar

27 Nisan 2013 Cumartesi 21:22

27 Nisan 2013 Cumartesi 21:22

27 Nisan 2013 Cumartesi 21:22

27 Nisan 2013 Cumartesi 21:22

27 Nisan 2013 Cumartesi 21:22

27 Nisan 2013 Cumartesi 21:22

27 Nisan 2013 Cumartesi 21:22

27 Nisan 2013 Cumartesi 21:22

27 Nisan 2013 Cumartesi 21:22

27 Nisan 2013 Cumartesi 21:22

27 Nisan 2013 Cumartesi 21:22

27 Nisan 2013 Cumartesi 21:22

27 Nisan 2013 Cumartesi 21:22

27 Nisan 2013 Cumartesi 21:22

27 Nisan 2013 Cumartesi 21:22

27 Nisan 2013 Cumartesi 21:22

27 Nisan 2013 Cumartesi 21:22

27 Nisan 2013 Cumartesi 21:22

27 Nisan 2013 Cumartesi 21:22

27 Nisan 2013 Cumartesi 21:22

27 Nisan 2013 Cumartesi 21:22

27 Nisan 2013 Cumartesi 21:22

27 Nisan 2013 Cumartesi 21:22

27 Nisan 2013 Cumartesi 21:22

27 Nisan 2013 Cumartesi 21:22

27 Nisan 2013 Cumartesi 21:22

27 Nisan 2013 Cumartesi 21:22

YZ FELC Fasial Paralizi KAN HASTALIKLARI